علوم اجتماعی
عبدالرضا نواح
چکیده
کارل مانهایم جامعه‌‌شناس مجاری ـ آلمانی و از چهره‌‌های اصلی جامعه‌‌شناسی معرفت است که کوشیده در فصل کوتاهی و برپایۀ روش‌‌های قیاسی و شهودی با ادبیاتی تاحدی انتزاعی پاسخی برای نابه‌سامانی‌‌های سیاسی حاصل از گسترش دموکراسی در آلمان دهۀ 1930 و مقارن با قدرت‌‌گیری حزب ناسیونال‌سوسیالیسم بیابد. او دموکراسی را تنها پدیده‌‌ای ...
بیشتر
کارل مانهایم جامعه‌‌شناس مجاری ـ آلمانی و از چهره‌‌های اصلی جامعه‌‌شناسی معرفت است که کوشیده در فصل کوتاهی و برپایۀ روش‌‌های قیاسی و شهودی با ادبیاتی تاحدی انتزاعی پاسخی برای نابه‌سامانی‌‌های سیاسی حاصل از گسترش دموکراسی در آلمان دهۀ 1930 و مقارن با قدرت‌‌گیری حزب ناسیونال‌سوسیالیسم بیابد. او دموکراسی را تنها پدیده‌‌ای سیاسی در نظر نمیگیرد، بلکه مقدمۀ آن را گسترش فرهنگ دموکراتیک دانسته و همچنین پیآمدِ آن را نوعی بههمریختگی اجتماعی ناشی از جابهجایی طبقات و ارزشهای مدنی جایگزین ارزشهای سنتی اشرافیت بورژوازی دانسته است. مانهایم در این اثر کوشیده است تا فرایند دگرگونی را به زبانی جامعهشناختی، اما انتزاعی شرح و تفصیل دهد. بهطور کلی می‌توان گفت مانهایم با تمرکز بر بحث فرهنگ کوشیده است تا نشان دهد که چه عواملی مانع تحقق دموکراسی در جوامع درحالگذارند و درنهایت راهکارهایی را در این زمینه ارائه کرده است.
علوم سیاسی
محمد زهدی گهرپور؛ فاطمه صیادی؛ رسول افضلی
چکیده
بیش از چهل سال است که نظریۀ دموکراسی چندسالاری رابرت دال، به‌عنوان یکی از مؤثرترین، محکم‌‌ترین، و روشن‌گرایانه‌‌ترین گونه‌‌های نظریۀ دموکراتیک تجدیدنظرطلبانۀ معاصر موردتوجه صاحبنظران است. نسخۀ انگلیسی این کتاب در سال 1971 چاپ شده و ترجمۀ آن در سال 1397 منتشر شده است. چندسالاری به‌عنوان مجموعه‌‌ای از ترتیبات نهادی تعریف می‌‌شود ...
بیشتر
بیش از چهل سال است که نظریۀ دموکراسی چندسالاری رابرت دال، به‌عنوان یکی از مؤثرترین، محکم‌‌ترین، و روشن‌گرایانه‌‌ترین گونه‌‌های نظریۀ دموکراتیک تجدیدنظرطلبانۀ معاصر موردتوجه صاحبنظران است. نسخۀ انگلیسی این کتاب در سال 1971 چاپ شده و ترجمۀ آن در سال 1397 منتشر شده است. چندسالاری به‌عنوان مجموعه‌‌ای از ترتیبات نهادی تعریف می‌‌شود که مخالفت عمومی و مشارکت فراگیر در سیاست را مجاز می‌کند. فرض محوری دال در این کتاب، که فرایندی خطی را شامل می‌‌شود، اینگونه مطرح می‌‌شود که وقتی نظامهای سلطهجو و گروهسالارهای رقابتی بهسمت چندسالاری حرکت میکنند فرصت‌ها را برای مشارکت مؤثر و پرسشگری افزایش میدهند و ازاینرو تعداد افراد، گروهها، و منافعی که اولویتهایشان در سیاستگذاری مدنظر قرار میگیرد بیشتر می‌‌شود. در این نوشتار، تلاش شده است زمینۀ فکری و مطالعاتی رابرت دال در طول دو دهه (1950-1970) بررسی شود و ریشههای تکوین و تکامل نظریۀ دموکراسی چندسالاری وی که در قالب یک کتاب مستقل ارائه شده است در آثار پیشین او شناسایی شود.
فلسفه
مختار نوری
چکیده
نقش و جایگاه دین در زندگی سیاسی و اجتماعی انسان موضوعی است که از نظر اهمیت باید تجزیه و تحلیل شود. برای پرداختن به چنین موضوعی مقالۀ حاضر سراغ یکی از مهم‌ترین آثار این حوزه یعنی کتاب مسیحیت و دموکراسی اثر ژاک ماریتن، فیلسوف نئوتومیستی فرانسوی، رفته است. ماریتن در این اثر به دفاع از دموکراسی با ارجاع آن به مسیحیت پرداخته است. البته این ...
بیشتر
نقش و جایگاه دین در زندگی سیاسی و اجتماعی انسان موضوعی است که از نظر اهمیت باید تجزیه و تحلیل شود. برای پرداختن به چنین موضوعی مقالۀ حاضر سراغ یکی از مهم‌ترین آثار این حوزه یعنی کتاب مسیحیت و دموکراسی اثر ژاک ماریتن، فیلسوف نئوتومیستی فرانسوی، رفته است. ماریتن در این اثر به دفاع از دموکراسی با ارجاع آن به مسیحیت پرداخته است. البته این نوع دفاع خالی از انتقاد نیست و ماریتن در این اثر نگاهی تراژدیک به دموکراسی‌های معاصر نیز دارد. آشکار است که مسئلۀ نسبت «دین و دموکراسی» محدود به اندیشۀ ژاک ماریتن نیست و اندیشمندان متعددی در پارادایمهای فکری مختلف این مسئله را صورتبندی کردهاند. همچنین، این رابطه فقط مختص به دین مسیحیت نیست و چنین موضوعی از مباحث قابلتوجه در دنیای اسلام نیز بهشمار میآید. با عنایت به چنین مباحثی نویسنده در این مقاله کوشیده تا الگوی نظری ژاک ماریتن درخصوص نسبت مسیحیت و دموکراسی را از منظر سیاسی، فلسفی، و الهیاتی به بحث و فحص بگذارد و مدعای مطرحشده از سوی وی را با رویکردی انتقادی تجزیه و تحلیل کند.
اقتصاد
هادی امیری؛ وحید مقدم
دوره 18، شماره 9 ، آذر 1397، ، صفحه 19-38
چکیده
مکتب انتخاب عمومی در اقتصاد را می‌توان کاربرد تحلیل اقتصادی در حوزۀ سیاست دانست که به‌تازگی درحال بازکردن جای خود در محافل دانشگاهی کشور است. مهم‌ترین یافتۀ این مکتب را باید اثبات وجود شکست دولت در تنظیم بازار (نبود دست مرئی خیرخواه در دولت) دانست. کتاب ]فهم[ دموکراسی؛ مقدمه‌ای بر انتخاب عمومی نوشتۀ پاتریک گانینگ (Gunning 2003) و ترجمۀ ...
بیشتر
مکتب انتخاب عمومی در اقتصاد را می‌توان کاربرد تحلیل اقتصادی در حوزۀ سیاست دانست که به‌تازگی درحال بازکردن جای خود در محافل دانشگاهی کشور است. مهم‌ترین یافتۀ این مکتب را باید اثبات وجود شکست دولت در تنظیم بازار (نبود دست مرئی خیرخواه در دولت) دانست. کتاب ]فهم[ دموکراسی؛ مقدمه‌ای بر انتخاب عمومی نوشتۀ پاتریک گانینگ (Gunning 2003) و ترجمۀ حسین ربیعی در سال 1393 ش ازسوی انتشارات دنیای اقتصاد راهی بازار شده است. این کتاب ساده و روان و تاحدی جامع هم به مباحث بنیادین انتخاب عمومی، مثل اقتصاد قانون اساسی، و هم به مباحث کاربردی انتخاب عمومی، مانند خصوصیسازی میپردازد. نتیجۀ اصلی کتاب این است که در مکانیزمهای سیاسی مبتنیبر دموکراسی، نهفقط دولت (بدون تمهید تنظیمات نهادی) در رفع مشکلات بازار شکست میخورد، بلکه این شکستها از شکستهای بازار سختتر و پرهزینهترند. این کتاب اگرچه در زبان انگلیسی چندان معروف نیست، دربین کتب فارسی معدود در حوزۀ انتخاب عمومی جایگاه قابلقبولی دارد که شاید همین امر موجب دو ترجمۀ متفاوت از کتاب شده است. هرچند ترجمۀ اخیر مشکلات زیادی دارد و بازبینی ترجمه و ویرایش مجدد آن برای چاپهای بعد الزامی است.
علوم سیاسی
مجید بهستانی؛ محمدرضا امیرزاده
دوره 18، شماره 6 ، شهریور 1397، ، صفحه 21-34
چکیده
اگرچه بعد از دورة مشروطه حال‌وهوای مدرنیزاسیون غربی، ازجمله سکولاریسم در ایران دمیدن گرفت، تا پیش از وقوع انقلاب اسلامی کم‌تر مسئلة اصلی روشن‌فکران در تمام ابعاد آن بود. این درحالی است که با تأسیس حکومت دینی عموم روشن‌فکران و صاحبنظران به‌تصریح یا به‌تلویح و اشاره مفهوم سکولاریسم و ملزمات آن را در جامعة دینی ایران موردپرسش ...
بیشتر
اگرچه بعد از دورة مشروطه حال‌وهوای مدرنیزاسیون غربی، ازجمله سکولاریسم در ایران دمیدن گرفت، تا پیش از وقوع انقلاب اسلامی کم‌تر مسئلة اصلی روشن‌فکران در تمام ابعاد آن بود. این درحالی است که با تأسیس حکومت دینی عموم روشن‌فکران و صاحبنظران به‌تصریح یا به‌تلویح و اشاره مفهوم سکولاریسم و ملزمات آن را در جامعة دینی ایران موردپرسش و چالش قرار دادند. تاآنجاکه برخی روشن‌فکران با نظریهپردازیِ برای پیوند جمهوری اسلامی با عقلانیت عرفی و مدرن امکان «سکولاریسم اسلامی» را مفهومسازی کردند. منصور میراحمدی با نگارش کتاب سکولاریسم اسلامی: نقدی بر دیدگاه روشن‌فکران مسلمان به آن میاندیشد که سعی ایشان برای پیوند اندیشة سیاسی اسلامی و سکولاریسم را ناتوان، ناقص، و ناهمساز با جریان کلی و اصلی جهان اسلام در حوزة نظر و عمل معرفی کند. در این مقاله بعد از معرفی ساختار و سازمان کتاب ایرادهای شکلی و محتوایی آن مطرح شده است.
علوم سیاسی
سید عقیل حسینی؛ سید اسماعیل مسعودی
دوره 18، شماره 6 ، شهریور 1397، ، صفحه 103-125
چکیده
فرضیة اصلی آمارتیا سن در کتاب توسعه یعنی آزادی این است که غلبه بر مشکلات توسعه مستلزم رسمیتبخشی به آزادی‌های فردی است. برطبق نگرش لیبرالیستی او، آزادی هم ابزار و هم هدف توسعه است. اساساً، توسعه ازدیدگاه سن همان فرایند گسترش آزادی‌های واقعی ازقبیل افزایش طول عمر و امید به زندگی، یعنی درواقع آزادی ادامۀ حیات و افزایش کیفیت زندگی ...
بیشتر
فرضیة اصلی آمارتیا سن در کتاب توسعه یعنی آزادی این است که غلبه بر مشکلات توسعه مستلزم رسمیتبخشی به آزادی‌های فردی است. برطبق نگرش لیبرالیستی او، آزادی هم ابزار و هم هدف توسعه است. اساساً، توسعه ازدیدگاه سن همان فرایند گسترش آزادی‌های واقعی ازقبیل افزایش طول عمر و امید به زندگی، یعنی درواقع آزادی ادامۀ حیات و افزایش کیفیت زندگی است. در نقد رویکرد توسعه یعنی آزادی سعی شد به نقدهایی ازقبیل سازگاری و انسجامنداشتن میان مؤلفههای اصلی توسعه ازدیدگاه سن ازقبیل تعارض عقلانیت ابزاری با آزادی، نقد رابطة دموکراسی با توسعه، نقد رویکرد او به جمعیت، و ... پرداخته شود. رویکرد سن ازآنجاکه هیچ الزام ارزشی ذاتی و ازپیشمعیّنی بهجز نفس آزادبودن ندارد، نتیجتاً، با نظامهای ارزشی ازجمله دین سازگار نیست. همچنین، رابطة ساختاری کلنگرانه و تاریخی افراد و دولتها با نظام جهانی در رویکرد سن مورداهتمام جدی قرار نگرفته است.
علوم سیاسی
محمد کمالی‌زاده
دوره 18، شماره 6 ، شهریور 1397، ، صفحه 235-253
چکیده
فرید زکریا در کتاب آیندة آزادی: اولویت لیبرالیسم بر دموکراسی برای حفظ آرمان آزادی و پیش‌برد آن در آینده دموکراسی کم‌تر و لیبرالیسم بیشتر را پیش‌نهاد می‌کند. او تأکید دارد که نقد «دموکراسی زیادی» به‌معنای تلاش برای بازگرداندن نظم کهن نیست، بلکه ضمن پاس‌داشت سنت دموکراسی در کشورهایمان باید به‌دنبال احیای دموکراسی لیبرال، ...
بیشتر
فرید زکریا در کتاب آیندة آزادی: اولویت لیبرالیسم بر دموکراسی برای حفظ آرمان آزادی و پیش‌برد آن در آینده دموکراسی کم‌تر و لیبرالیسم بیشتر را پیش‌نهاد می‌کند. او تأکید دارد که نقد «دموکراسی زیادی» به‌معنای تلاش برای بازگرداندن نظم کهن نیست، بلکه ضمن پاس‌داشت سنت دموکراسی در کشورهایمان باید به‌دنبال احیای دموکراسی لیبرال، آن‌گونه‌که مناسب قرن بیست‌ویکم است، باشیم. ازدیدگاه زکریا، برای رسیدن به آرمانی به‌نام آزادی انسان قدرت دولت که قدرت برتر در جامعه است باید تاحد امکان محدود شود. برای حفظ و پاسداری از این آزادی باید زمینه‌های رشد و توسعة نظام سرمایه‌داری فراهم شود و از بسط قدرت دولت در مناسبات بازار ممانعت به‌عمل آید. مهم‌ترین نقطة قوّت این کتاب تأکید وافر بر داده‌های موثق تاریخی و ابتنای تحلیل‌ها بر موقعیت‌های انضمامی است و مهم‌ترین نقاط ضعف آن گرفتارشدن نویسنده در دام نوعی مغالطة زمان‌پریشی برای اثبات فرضیة خود عنوان شده است. دیدگاه‌های زکریا در این کتاب، و البته دیگر آثار او، اگرچه کاملاً پذیرفتنی نیست و با انتقادات متعددی مواجه است، گزارش موجز و نسبتاً متقنی از روند ظهور و گسترش لیبرال‌دموکراسی با نگاهی به وضعیت آن در آینده ازطریق شناسایی پیش‌ران‌ها و فرصت‌ها و تهدیدات فراروی آن به مخاطب ارائه می‌دهد.
علوم سیاسی
علی‌اشرف نظری
دوره 16، شماره 41 ، مهر 1395، ، صفحه 177-199
چکیده
چکیدهچکیدهمحور اصلی مقاله حاضر نقد و بررسی کتاب مفهوم امر سیاسی اثر کارل اشمیت است که توسط سهیل صفاری ترجمه و نشر نگاه معاصر آن را به زیور طبع اراسته است. در مقاله حاضر تلاش خواهد شد ضمن معرفی کتاب مفهوم امر سیاسی، نقد و ارزیابی شکلی و محتوایی آن در دستور کار قرار گیرد. این که مسئله یا به عبارتی، دغدغه و محور فکریِ او چیست؟ چه مسئله‌ای ...
بیشتر
چکیدهچکیدهمحور اصلی مقاله حاضر نقد و بررسی کتاب مفهوم امر سیاسی اثر کارل اشمیت است که توسط سهیل صفاری ترجمه و نشر نگاه معاصر آن را به زیور طبع اراسته است. در مقاله حاضر تلاش خواهد شد ضمن معرفی کتاب مفهوم امر سیاسی، نقد و ارزیابی شکلی و محتوایی آن در دستور کار قرار گیرد. این که مسئله یا به عبارتی، دغدغه و محور فکریِ او چیست؟ چه مسئله‌ای او را برانگیخته تا تعمق و تفکر ذهنیِ خود را به صورت یک نظریة سیاسی به رشتة تحریر درآورد؟ نویسنده چه هدفی را در این اثر دنبال می‌کند؟ توجه به زمینه‌های کاتولیکی تربیت (و شیفتگی نسبت به قدرت کلیسای کاتولیک در عصر بیسمارک)، در کنار آموزشهای حقوقی (تحقق حقوق به عنوان رسالت دولت) و شکلگیری تجارب تاریخی مختلفی که در میانة یأس (خشم ناشی از وضعیت آلمان تحقیر شدة بین دو جنگ) و امید (نیرومند ساختن رژیم وایمار و امکان بازسازی امر سیاسی)، حوزههای اصلی نقادی و اندیشهپردازی اشمیت را در رابطه با نسبت سیاست و اخلاق، لیبرالیسم و دموکراسی و شکل مدرن ساختار سیاسی در قالب دولت شکل داده است.
علوم سیاسی
سیده مطهره حسینی؛ اصغر شکری مقدم
دوره 16، شماره 39 ، خرداد 1395، ، صفحه 57-73
چکیده
چکیدهفرید زکریا، روزنامه‌نگار نومحافظه‌کار امریکایی که در دوران ریاست جمهوری جرج بوش مشهور شد، در آیندة آزادی: اولویت لیبرالیسم بر دموکراسی نگاه پایان تاریخی خود به جهان‌گیر شدن دموکراسی‌های لیبرالِ امریکایی را با چاشنی انتقادی مطرح کرد. انتقادهای او بیشتر به نظام سیاسی فعلی امریکا و ستودن روند تاریخی آن است که نخبه‌گراتر ...
بیشتر
چکیدهفرید زکریا، روزنامه‌نگار نومحافظه‌کار امریکایی که در دوران ریاست جمهوری جرج بوش مشهور شد، در آیندة آزادی: اولویت لیبرالیسم بر دموکراسی نگاه پایان تاریخی خود به جهان‌گیر شدن دموکراسی‌های لیبرالِ امریکایی را با چاشنی انتقادی مطرح کرد. انتقادهای او بیشتر به نظام سیاسی فعلی امریکا و ستودن روند تاریخی آن است که نخبه‌گراتر و کارآمدتر است. مقالة حاضر به مباحث این کتاب نگاهی انتقادی دارد؛ بنابراین مبانی کتاب در باب لیبرالیسم و دموکراسی با اصول این دو ایده مقایسه شده است تا نوع برداشت نولیبرال و نوکلاسیک زکریا آشکار شود. همچنین نومحافظهکاری و جریان فکریای که زکریا بدان تعلق دارد مروری انتقادی شده و جایگاه روابط بینالملل اسلامی در این بحث مشخص شده است.
