زبان و ادبیات فارسی
عیسی امنخانی
دوره 13، شماره 28 ، آذر 1392، ، صفحه 1-17
چکیده
چکیده مثنویپژوهی تا این اواخر، شامل کتابها و مقالاتی بود که از دریچۀ مباحث کلامی و شرح و حاشیه به بررسی مثنوی میپرداخت. دلیل آن نیز تعلیمیبودن این کتاب است؛ اما مدتی است که برخی از مثنویپژوهان و محققان مرزهای مثنویپژوهی را از مباحث کلامی پیشتر برده، به ساختار و روایتشناسی داستانهای آن نیز توجه کردهاند؛ اشارتهای ...
بیشتر
چکیده مثنویپژوهی تا این اواخر، شامل کتابها و مقالاتی بود که از دریچۀ مباحث کلامی و شرح و حاشیه به بررسی مثنوی میپرداخت. دلیل آن نیز تعلیمیبودن این کتاب است؛ اما مدتی است که برخی از مثنویپژوهان و محققان مرزهای مثنویپژوهی را از مباحث کلامی پیشتر برده، به ساختار و روایتشناسی داستانهای آن نیز توجه کردهاند؛ اشارتهای دریا: بوطیقای روایت در مثنوی یکی از شناختهشدهترینِ این آثار است که میکوشد شیوۀ روایت منحصر به فرد مثنوی را به خوانندگان نشان دهد. با وجود تمام نوآوریهای کتاب یاد شده، انتقاداتی نیز بدین کتاب وارد است: الف) انتخاب نادرست نظریۀ کتاب (ساختارگرایی و منطق مکالمۀ باختین)؛ ب) رویکرد ارزشمدارانه و نه انتقادی در برخی از فصول کتاب (بهویژه در فصل چهارم)؛ پ) پراکندگی و عدم انسجام مطالب.
زبان و ادبیات فارسی
رحمان مشتاقمهر
دوره 13، شماره 28 ، آذر 1392، ، صفحه 85-111
چکیده
چکیده فیه ما فیه مولانا اثر مهم و ارزندهای در تحقیقات مولویپژوهی است که اهمیت آن در پرتوِ شهرت مثنوی و دیوان کبیر تا حدود زیادی مغفول مانده است. مهمترین و جدیترین کارِ علمی در معرفی و احیای آن تصحیحِ استاد فروزانفر بوده است که هنوز هم دقیقترین تصحیح محسوب میشود. کارهای دیگری که بعد از آن انجام شده است حاشیهای بر کار ...
بیشتر
چکیده فیه ما فیه مولانا اثر مهم و ارزندهای در تحقیقات مولویپژوهی است که اهمیت آن در پرتوِ شهرت مثنوی و دیوان کبیر تا حدود زیادی مغفول مانده است. مهمترین و جدیترین کارِ علمی در معرفی و احیای آن تصحیحِ استاد فروزانفر بوده است که هنوز هم دقیقترین تصحیح محسوب میشود. کارهای دیگری که بعد از آن انجام شده است حاشیهای بر کار آن بزرگ محسوب میشود و در مقایسة با آن اصالتی ندارد. دکتر توفیق هـ . سبحانی در سال 1388 بر اساس نسخهای تازهیاب تصحیح مجددی از فیه ما فیه به دست داده است (نشر کتاب پارسه) که نسبت به چاپ فروزانفر افزودههایی دارد و سبک و سیاق آن با سبک عمومی کتاب همسویی ندارد. از جمله کارهای درخور بیانی که اخیراً درباب فیه ما فیه صورت گرفته است، شرحِ کریم زمانی بر این کتاب است و با نام شرح کامل فیه ما فیه در سال 1390 انتشارات معین آن را چاپ کرده است. در این مقاله متنِ مرجح از لحاظ نوع قرائت و شرح ایشان بررسی و نقد شده است.
زبان و ادبیات فارسی
عسگر بابازاده اقدم؛ حسین خانی کلقای
دوره 13، شماره 27 ، شهریور 1392، ، صفحه 15-28
چکیده
چکیده یکی از معیارهای اساسی ارزشیابی مقالات اعم از علمی ـ پژوهشی و علمی ـ ترویجی، اهمیت و ضرورت مقدمهنویسی بر آن است. در این زمینه، صاحبنظران عرصۀ تحقیق و پژوهش به یافتهها و تجربههای ارزشمندی دستیافتهاند که رعایت و بهکارگیری صحیح این اصول میتواند به بهبود کیفیت ساختاری و روش نظاممند مقدمهنویسی و در نهایت ...
بیشتر
چکیده یکی از معیارهای اساسی ارزشیابی مقالات اعم از علمی ـ پژوهشی و علمی ـ ترویجی، اهمیت و ضرورت مقدمهنویسی بر آن است. در این زمینه، صاحبنظران عرصۀ تحقیق و پژوهش به یافتهها و تجربههای ارزشمندی دستیافتهاند که رعایت و بهکارگیری صحیح این اصول میتواند به بهبود کیفیت ساختاری و روش نظاممند مقدمهنویسی و در نهایت مقالات منجرگردد. از جملۀ این اصول در حوزۀ مقدمهنویسی میتوان به ارائۀ زمینهها و دیدگاه دربارۀ موضوع و اهمیت آن، مروری کوتاه بر متون علمی موجود، بیان منطق منجر به انجام پژوهش و بیان هدف مطالعه اشاره کرد. پایبندی به این معیارها و رعایت آن به مهارت و دقت فراوان نیاز دارد که نگارنده میزان این توجه را در شش شمارۀ آخر مجلۀ ادبیات فارسی دانشگاه آزاد خوی که جمعاً 53 مقاله را دربرمیگرفت، مورد بررسی قرارداد و نتیجه آن شد که اکثر آنها فاقد معیارهای یادشده است.
زبان و ادبیات عربی
سیدمحمدرضا ابن الرسول؛ مریم جلائی
دوره 12، شماره 25 ، آبان 1391، ، صفحه 1-18
چکیده
چکیدهعلوم بلاغی همانند صرف و نحو در آغاز به منظور فهم اسرار و رموز قرآن کریم و وجوه اعجاز بیانی آن و با محوریت آیات نورانی قرآن و نیز اشعار جاهلی صورت گرفت، ولی رفتهرفته به سایر متون نظم و نثر عربی راه یافت و به صورت قواعدی منسجم تدوین شد و به ظهور تألیفات ارزشمندی در این زمینه انجامید. یکی از این تألیفات ارزشمند کتاب جواهرالبلاغة ...
بیشتر
چکیدهعلوم بلاغی همانند صرف و نحو در آغاز به منظور فهم اسرار و رموز قرآن کریم و وجوه اعجاز بیانی آن و با محوریت آیات نورانی قرآن و نیز اشعار جاهلی صورت گرفت، ولی رفتهرفته به سایر متون نظم و نثر عربی راه یافت و به صورت قواعدی منسجم تدوین شد و به ظهور تألیفات ارزشمندی در این زمینه انجامید. یکی از این تألیفات ارزشمند کتاب جواهرالبلاغة تألیف سیداحمد هاشمی است که به منزلة بهترین کتاب آموزش بلاغت شناخته شد، و تا کنون دهها بار تجدید چاپ شده است.این کتاب مانند همۀ تألیفات بشری کاستیها و نادرستیهایی دارد که با بهرهگیری از آموزههای بلاغت عربی در کتب آموزشی قدیم، در سه مبحث علم بیان: تشبیه، مجاز و کنایه به نقد آن پرداختهایم و پارهای از تعاریف و شواهد کتاب که نارسا یا نادرستند را مشخص کردهایم. در این بررسی معلوم شد که مؤلف در مباحث مربوط به علم بیان از برخی اصطلاحات بلاغی تعریفی ارائه نداده است؛ اما قسمت عمدۀ نقائص و نادرستیهای این کتاب در حیطۀ مثالهای مؤلف است که خواننده در برخی از آنها با کمترین تأمل و یا مقایسۀ آن با سایر شواهد موجود در کتاب متوجه کاستیهای آن میشود.
زبان و ادبیات عربی
صابره سیاوشی
دوره 12، شماره 25 ، آبان 1391، ، صفحه 57-68
چکیده
چکیدهزبان عربی با قدمتی به درازای جاهلیت تا کنون همواره کانون توجه ادیبان و نویسندگان ملل مختلف بوده است. ریشۀ روابط، چالشها، و مبادلات زبان و قوم عرب با زبان پارسی و قوم ایرانی آنچنان ژرف و عمیق است که نیازی به یادآوری تاریخ پیوند آن دو نیست. اهتمام و علاقۀ فراوان به تاریخ ادبیات زبان عربی در میان دانشجویان و پژوهشگران ایرانی ...
بیشتر
چکیدهزبان عربی با قدمتی به درازای جاهلیت تا کنون همواره کانون توجه ادیبان و نویسندگان ملل مختلف بوده است. ریشۀ روابط، چالشها، و مبادلات زبان و قوم عرب با زبان پارسی و قوم ایرانی آنچنان ژرف و عمیق است که نیازی به یادآوری تاریخ پیوند آن دو نیست. اهتمام و علاقۀ فراوان به تاریخ ادبیات زبان عربی در میان دانشجویان و پژوهشگران ایرانی بهمنزلة یکی از مهارتهای مهم در آشنایی با این زبان، ضرورت ترجمه و تألیف آثاری پرمایه و اصیل در این زمینه را چند برابر میکند. از آنجا که کتاب تاریخ ادبیات عربی تألیف حنا الفاخوری و ترجمۀ عبدالمحمد آیتی از منابع دست اول امتحانی دورههای مختلف تحصیلات تکمیلی رشتۀ زبان و ادبیات عربی بهشمار میآید و به دلیل اهمیت و رواج گستردۀ این کتاب سعی بر آن شده تا ترجمۀ کتاب مذکور به روش توصیفی ـ تحلیلی مورد نقد و تعمق دقیقتری قرار گیرد. در پایان نتایج حاصله در قالب نکات مثبت و کاستیها و نیز پیشنهادات و اصلاحات در اختیار علاقهمندان و محققان قرار گرفته است.
زبان و ادبیات عربی
معصومه نعمتی قزوینی؛ سیدهاکرم رخشندهنیا
دوره 12، شماره 25 ، آبان 1391، ، صفحه 127-137
چکیده
امروزه جایگاه و اهمیت نقد صحیح و عالمانه در بهبود سطح کیفی علوم و فنون مختلف بر کسی پوشیده نیست. بهویژه آنجا که نقد، متوجه ارکان مهم و زیربنایی جامعه نظیر بخشهای آموزشی نیز باشد، از اهمیتی دوچندان برخوردار میشود. بر این اساس نقد کتابهای درسی و متون آموزشی نیز بهدلیل دامنۀ وسیع کاربردی و نقش آن در ارتقای سطح علمی کشور، ضرورتی ...
بیشتر
امروزه جایگاه و اهمیت نقد صحیح و عالمانه در بهبود سطح کیفی علوم و فنون مختلف بر کسی پوشیده نیست. بهویژه آنجا که نقد، متوجه ارکان مهم و زیربنایی جامعه نظیر بخشهای آموزشی نیز باشد، از اهمیتی دوچندان برخوردار میشود. بر این اساس نقد کتابهای درسی و متون آموزشی نیز بهدلیل دامنۀ وسیع کاربردی و نقش آن در ارتقای سطح علمی کشور، ضرورتی اجتنابناپذیر بهنظر میرسد. بررسی انتقادی کتاب صرف ساده بیانگر این است که این کتاب، بهرغم برخورداری از ویژگیهای مثبت و ارزش علمی، در برخی زمینهها همچون کاربردی کردن تمرینها و تعدیل آن، نگارش صحیح رسمالخط عربی و رعایت اصول روش علمی پژوهش از قبیل مقدمهنویسی، ارجاع درست مطالب و ارائۀ فهرست منابع و نیز رفع ابهام از برخی مباحث، که یکی از ویژگیهای اصلی متون علمی است، نیازمند اصلاح و بازنگری بهنظر میرسد.
تاریخ
سجاد حسینی
دوره 11، شماره 23 ، اسفند 1390، ، صفحه 67-85
چکیده
تذکرة ادبی مجمعالخواص را صادقی بیگ افشار، نگارگر برجستة عهد صفوی، در سال 1016 ق به زبان ترکی نگاشت و در سال 1327 دکتر عبدالرسول خیامپور، استاد دانشگاه تبریز، آن را تصحیح و به فارسی ترجمه و منتشر کرد. این تذکره اطلاعات گرانسنگی درباب وضعیت ادبی حاکمبر گروههای اجتماعی ترک و تاجیک ایران آن روزگار ارائه میدهد. همچنین ...
بیشتر
تذکرة ادبی مجمعالخواص را صادقی بیگ افشار، نگارگر برجستة عهد صفوی، در سال 1016 ق به زبان ترکی نگاشت و در سال 1327 دکتر عبدالرسول خیامپور، استاد دانشگاه تبریز، آن را تصحیح و به فارسی ترجمه و منتشر کرد. این تذکره اطلاعات گرانسنگی درباب وضعیت ادبی حاکمبر گروههای اجتماعی ترک و تاجیک ایران آن روزگار ارائه میدهد. همچنین رونق ادبیات و هنر در نزد شاهان، شاهزادگان، و ارکان حکومت صفوی و برخی از سلاطین و شاهان عثمانی و گورکانی و خانهای اوزبک در آیینة مجمعالخواص مشاهده میشود.صادقی بیگ در تبریز به دنیا آمد و هنر نگارگری را در نزد استادان این هنر آموخت. جریان حوادث سیاسی موجب حضور او در تختگاههای قزوین و اصفهان شد، ازاینرو با بسیاری از اعاظم سبک تبریز، قزوین، و اصفهان ارتباط یافت و نام و سرگذشت برخی از آنان را بهسبب طبع شعریشان در مجمعالخواص گرد آورد.این مقاله بر آن است تا علاوهبر تبیین اهمیت این تذکره در تاریخنگاری عصر صفوی، برخی از کاستیهای ترجمة آن را به نقد بگذارد.
فقه و حقوق
سیدرحیم حسینی
دوره 10، شماره 21 ، اسفند 1389، ، صفحه 93-106
چکیده
کتاب دانشنامۀ حقوقی (لنگرودی، 1372) که بارها به حلّۀ طبع آراسته شده، برای اهل تحقیق و دانشجویان رشتۀ حقوق شناخته شده است. درعین حال، این مجموعه از جهتهایی قابل تأمل و نقد است؛ البته در اینجا، مراد نقد شکلی یا شیوهای نیست.در این مقاله از دو زاویۀ متأملِّانه و نقادانه به این اثر علمی نگریسته شده است:1.از حیث مستندات فقهی، اصولی، قواعد ...
بیشتر
کتاب دانشنامۀ حقوقی (لنگرودی، 1372) که بارها به حلّۀ طبع آراسته شده، برای اهل تحقیق و دانشجویان رشتۀ حقوق شناخته شده است. درعین حال، این مجموعه از جهتهایی قابل تأمل و نقد است؛ البته در اینجا، مراد نقد شکلی یا شیوهای نیست.در این مقاله از دو زاویۀ متأملِّانه و نقادانه به این اثر علمی نگریسته شده است:1.از حیث مستندات فقهی، اصولی، قواعد فقهی و ...؛ 2.از جهت انتقادات و اشکالات مؤلف به برخی آرا و نظریات فقها و اصولیان.به عبارت دیگر در این مقاله در پی آن هستیم که از زاویۀ فقه شیعه مهمترین مواضع غیرعملی و نادرست مؤلف محترم را در حوزۀ اندیشۀ فقهی نقد کنیم.
زبان و ادبیات عربی
سیدرضا نجفی
دوره 10، شماره 20 ، شهریور 1389، ، صفحه 31-40
چکیده
«اعرابالقرآنالکریم» درسی است که در طی آن، آیات قرآنی تجزیه و ترکیب میشوند و دانشجویان ضمن بررسی صرفی و نحوی واژههای قرآن کریم، در فهم مفاهیم آیات نورانی قرآن کریم توانمند میشوند. این علم اگرچه درمیان علوم قرآنی پیشینهای دیرینه دارد و از دانشمندان قدیم و جدید علوم عربی و قرآنی از دیرباز تألیفات ارزشمندی زیرعنوان ...
بیشتر
«اعرابالقرآنالکریم» درسی است که در طی آن، آیات قرآنی تجزیه و ترکیب میشوند و دانشجویان ضمن بررسی صرفی و نحوی واژههای قرآن کریم، در فهم مفاهیم آیات نورانی قرآن کریم توانمند میشوند. این علم اگرچه درمیان علوم قرآنی پیشینهای دیرینه دارد و از دانشمندان قدیم و جدید علوم عربی و قرآنی از دیرباز تألیفات ارزشمندی زیرعنوان «اعرابالقرآن» یا «معانیالقرآن» و یا نرمفزار «اعرابالقرآن» دردسترسعلاقهمندان است، جاییکمجموعةدرسی اعرابالقرآن بسیارخالی بود؛ که این مهم رامؤلف توانمند جنابآقای علی حاجیخانی بهخوبی بهانجام رسانده است. در مقالة حاضر، ضمن معرفی اجمالی کتاب و بیان نقاط قوت و ارائة پارهای اصلاحات پیشنهادی، راه برای چاپ مجدد کتاب و استمرار این اثر ارزشمند فراهم شده است.
زبان و ادبیات عربی
سودابه مظفری
دوره 10، شماره 20 ، شهریور 1389، ، صفحه 69-87
چکیده
چاپ اول کتاب المجانی منالنّصوصالعرفانیة(تألیف آقایان دکتر عبّاس اقبالی و سیدرضا میراحمدی) با هدف تدریس درس «قرائت متون عرفانی»به ارزش دو واحد در مقطع کارشناسی زبان و ادبیات عربی تهیه و تدوین شده و در انتشارات دانشگاهی سمت به چاپ رسیده است. در این اثر، نگارندگان ابتـدا برخی واژهها و اصطلاحـات معـمول عرفانی را تعریفکرده ...
بیشتر
چاپ اول کتاب المجانی منالنّصوصالعرفانیة(تألیف آقایان دکتر عبّاس اقبالی و سیدرضا میراحمدی) با هدف تدریس درس «قرائت متون عرفانی»به ارزش دو واحد در مقطع کارشناسی زبان و ادبیات عربی تهیه و تدوین شده و در انتشارات دانشگاهی سمت به چاپ رسیده است. در این اثر، نگارندگان ابتـدا برخی واژهها و اصطلاحـات معـمول عرفانی را تعریفکرده وآنگاه جهتتبیین هرچه بیشتـر این گونه کلمات و اصطلاحات و نیز آشنایی دانشجـویان با متون ویژۀ عرفانی، گزیدههایـی از متون قدیم و جدید عرفانی را در کتاب گنجانیدهاند.از آنجـا که سعی مؤلّفان، نگارش کتابی بوده است که از آن بهصورت یکسان درهمـۀمراکـزآموزشعالـی استفاده شود، شایسته است که در بهحدّاقلّ رسانیدن اشتباهات آن تلاش شود؛ و اگـرچه نویسندگان کتاب با این هدف، از کتابهـای برجستۀ عرفانی نیز بهره جستهاند، به هر حال کتاب نه تنهـا خالی از اشتباه نیسـت بلکه اینجانب پس از یک دورة تدریس کتاب، با اشتباهات شکلی و محتوایی بسیاری درآن مواجه شدم که جهت بهرهمنـدی هر چه بهتر و بیشتر دانشجـویان از مطالب آن، در این مقاله به آنها اشاره میشود، با این امید که در چاپهای آیندۀ کتاب، تعداد اشتباهات آن کمتر شود.