هنر
ارسلان مقدس؛ علی شیخ مهدی
چکیده
هدف کتاب راهنمای تولید برنامه‌های تلویزیونی، آشنایی دانشجویان رشته‌ی تولیدِ سیما با تکنولوژیِ دیجیتال در ساخت برنامه‌های تلویزیونی و همچنین ارائهی زیبایی‌شناسی خاص این رسانه برای هرچه بیشتر اثرگذاشتن بر مخاطب است. با استفاده از روش تحلیل کیفی و استفاده از نظریات مکلوهان و بودریار در نقد رسانه‌ها این ...
بیشتر
هدف کتاب راهنمای تولید برنامه‌های تلویزیونی، آشنایی دانشجویان رشته‌ی تولیدِ سیما با تکنولوژیِ دیجیتال در ساخت برنامه‌های تلویزیونی و همچنین ارائهی زیبایی‌شناسی خاص این رسانه برای هرچه بیشتر اثرگذاشتن بر مخاطب است. با استفاده از روش تحلیل کیفی و استفاده از نظریات مکلوهان و بودریار در نقد رسانه‌ها این نتیجه حاصل شد که برای جذب مخاطب و ارائهی عناصر فرمی برای تأثیرگذاری حداکثری، حق انتخاب او در تفسیر، محدود می‌شود و محرومسازی او از بدیلهای ممکن در تصویرِ قابل مشاهده، وجهی ایدئولوژیک به برنامه میدهد. معیارسازی در انتخاب فرم بصری برنامهها و پرهیز از نوآوریهای تصویری در انتخاب اندازه نما، زاویهی دوربین و مواردی از این دست نیز در همین راستا عمل میکند. موردی که می‌‌توان آن را سلبِ آزادی مخاطب از تفسیرِ برنامه نامید. نادیده انگاشت.
علوم سیاسی
روح اله اسلامی؛ الهه ولی زاده
چکیده
اندیشه‌های مارکسیسم نه‌تنها به تحلیل جوامع پرداخته‌اند، بلکه به عمل اجتماعی نیز شکل داده‌اند. مارکسیست‌ها در نحله‌های متعدد، هرکدام به خوانشی از آثار مارکس روی آورده‌اند و ادعا می‌کنند نزدیک‌ترین تفسیر به مارکس را ارائه داده‌اند. در این میان، لویی آلتوسر، متفکر نئومارکسیست فرانسوی، در قرن بیستم با خوانشی ساختارگرایانه دورۀ ...
بیشتر
اندیشه‌های مارکسیسم نه‌تنها به تحلیل جوامع پرداخته‌اند، بلکه به عمل اجتماعی نیز شکل داده‌اند. مارکسیست‌ها در نحله‌های متعدد، هرکدام به خوانشی از آثار مارکس روی آورده‌اند و ادعا می‌کنند نزدیک‌ترین تفسیر به مارکس را ارائه داده‌اند. در این میان، لویی آلتوسر، متفکر نئومارکسیست فرانسوی، در قرن بیستم با خوانشی ساختارگرایانه دورۀ دوم فکری مارکس را موردتوجه قرار داده که علمی است. در این مقاله، به این سؤال پرداخته شده است که چگونه می‌‌توان مارکسیسم را نه‌تنها در خصلت تعیینگرایانۀ صرف اقتصادی موردتحلیل قرار داد، بلکه وجه سیاسی دولتها را نیز در امر تحلیل مارکسیستی دخیل کرد؟ بدین منظور، به معرفی و بازخوانی انتقادی کتاب ایدئولوژی و سازوبرگ‌های ایدئولوژیک دولت، نوشتۀ لویی آلتوسر پرداختهایم که روزبه صدرآرا آن را ترجمه کرده است. کتاب بهلحاظ شکلی و اندیشهای نقد و بررسی شده است. از لحاظ نظری، آلتوسر ازیکسو فرهنگ و سازوبرگ‌های ایدئولوژیک دولت را در تحولات سیاسی ـ اجتماعی تعینبخش میسازد و ازسویدیگر، با این رویه گونهای از توهم توطئه را رواج میدهد. در وجه شکلی، کتاب از حیث طراحی جلد مطلوب است و به برخی اصلاحات نگارشی نیاز دارد که در متن مستند شدهاند.
علوم سیاسی
طیبه دومانلو
چکیده
متفکران چپ نو یکی از پرحاشیه‌ترین و خبرسازترین آثار راجر اسکروتن، فیلسوف فقید انگلیسی، است که در دهههای اخیر در نقد متفکران چپِ نو منتشر شده است. اسکروتن با هدف رمزگشایی از زبان ترازنوین گفتمان چپ نو مهمترین فیلسوفان معاصر را بررسی و نقد میکند که وجه اشتراک آنها بیش از هرچیز فاصله‌ای است که از تفکر راست دارند. او در این خوانش ...
بیشتر
متفکران چپ نو یکی از پرحاشیه‌ترین و خبرسازترین آثار راجر اسکروتن، فیلسوف فقید انگلیسی، است که در دهههای اخیر در نقد متفکران چپِ نو منتشر شده است. اسکروتن با هدف رمزگشایی از زبان ترازنوین گفتمان چپ نو مهمترین فیلسوفان معاصر را بررسی و نقد میکند که وجه اشتراک آنها بیش از هرچیز فاصله‌ای است که از تفکر راست دارند. او در این خوانش انتقادی تلاش میکند از پس زبان مغلق و نظریه‌های پیچیده، که گاه مبتنی‌بر تحلیل‌های تاریخی و روان‌شناختی‌اند، صورت ساده‌ای از ایدۀ اصلی ارائه کند و نشان دهد این نظریه‌ها در واکنشی احساسی به تحولات زمانۀ خود شکل گرفته‌اند؛ نظریه‌هایی برآمده از نیاز به باور و ایمان. گرچه تلاش اسکروتن برای تحلیل و نقد جریان غالب زمانه‌اش شجاعانه و کم‌نظیر است، در تحلیل نهایی خود در همان وادی و به همان سبک‌وسیاق بحث خود را پیش می‌برد که شالوده و مبنای اصلی نقدش را شکل میدهد. فارغ از محتوا، از منظر روش‌شناختی، بیشتر انتقادهایی که در این کتاب بر متفکران چپ نو وارد می‌شود به خود او نیز وارد است و از این منظر، رویکرد او به این متون رویکردی گزینشی، احساسی، و غیرعلمی است. در این مقاله، از ره‌گذر خوانش انتقادی کتاب، برای اثبات این ادعا تلاش می‌شود و تا حد ممکن بدون ورود به محتوا، با بررسی رویکرد و روش اسکروتن در گزینش متون، به شرح نظریه‌ها و نقد محتوا پرداخته می‌شود که نگاه ارزش‌گذارانه، باور به حقیقتی واحد، و توسل به شخص‌بنیاد اساس نقد اسکروتن را شکل میدهد.
باستان شناسی
محمد مرتضایی
چکیده
عباسیان، که گروهی انگیختهشده در اواخر حکومت امویان بودند، کوشیدند با ارائۀ ایدئدلوژی جدید در قالب نظام دعوت به بسیج منابع خویش در مبارزه با گروه حاکم برآیند و کنشهای معناداری را در جذب عناصر مخالف اموی و کشاندن آنها به‌زیر چتر واحد «الرضا من آل محمد» به‌انجام رسانند. کتاب فراز و فرود عباسیان: پژوهش در ساختار و تحول ایدئدلوژی، ...
بیشتر
عباسیان، که گروهی انگیختهشده در اواخر حکومت امویان بودند، کوشیدند با ارائۀ ایدئدلوژی جدید در قالب نظام دعوت به بسیج منابع خویش در مبارزه با گروه حاکم برآیند و کنشهای معناداری را در جذب عناصر مخالف اموی و کشاندن آنها به‌زیر چتر واحد «الرضا من آل محمد» به‌انجام رسانند. کتاب فراز و فرود عباسیان: پژوهش در ساختار و تحول ایدئدلوژی، اقتصاد، و نهاد نظامی نوشتۀ محمد احمدیمنش است که در سال 1397 در انتشارات سمت به حلیۀ طبع آراسته شده است. نگارنده کتاب را در دو بخش «بررسی تاریخی» (شامل هشت فصل) و «بررسی نظری» (شامل دو فصل) بهگونهای شایسته سازمان داده و اثری قابلقبول پدید آورده است. مقالۀ حاضر میکوشد تا، در چهارچوب نقد اثر، نقاط قوت و ضعف آن را شناسایی و بررسی کند. بههرروی، کمدقتی و غفلت در برخی زمینهها، بهطور مثال در گزینش عنوان «فراز و فرود» و ارائۀ پارهای نظریات در مقدمه که نمود آن در متن دیده نمیشود، درکنار نپرداختن به پیچیدگیهای حکومت عباسیان و عدم نگاه جامع به موضوع بهقدرترسیدن عباسیان، به‌ویژه در خراسان، تاحدی به کتاب آسیب رسانده است.
علوم سیاسی
نوید کلهرودی؛ احمد بستانی
چکیده
ایدۀ جواد طباطبایی از سه دهۀ پیش تاکنون بر دو محور اساسی زوال اندیشۀ سیاسی در ایران و در دهههای اخیر بر حول محور اندیشۀ ایران‌شهری قرار گرفته است. طباطبایی از معدود نویسندگانی است که در یک دستگاه منظم فکری مفاهیمی را برای توضیح تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران به‌کار گرفته است، اما وسعت طرح او باعث شده است تا تمام مضامین اندیشۀ سیاسی ...
بیشتر
ایدۀ جواد طباطبایی از سه دهۀ پیش تاکنون بر دو محور اساسی زوال اندیشۀ سیاسی در ایران و در دهههای اخیر بر حول محور اندیشۀ ایران‌شهری قرار گرفته است. طباطبایی از معدود نویسندگانی است که در یک دستگاه منظم فکری مفاهیمی را برای توضیح تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران به‌کار گرفته است، اما وسعت طرح او باعث شده است تا تمام مضامین اندیشۀ سیاسی ایران‌شهری بهوضوح طرح و بررسی نشده باشند. این مقاله تلاشی برای شرحی مجمل درمورد واپسین اثر طباطبایی و مباحث مهم آن است؛ ازجمله جایگاه مجلس اول مشروطه، مفهوم سنت، و لزوم تمایز میان ناسیونالیسم و ایدۀ ایران. همچنین، تأملی در آرای مؤلف بهخصوص درباب ارتباط دیدگاههای او با مسائل معاصر ایران و نقدهایش بر روشن‌فکران معاصر است. نویسندگان استدلال می‌کنند که اگرچه میراث بهجایمانده از ایران باستان مهم و قابلتوجه است، بدون بازسازی اندیشه‌های کلاسیکی که امروزه بهواسطۀ تلاش خود طباطبایی اندیشۀ ایران‌شهری نامیده میشوند، این اندیشهها همچنان در هالهای از ابهام خواهند بود.
علوم سیاسی
مهدی فدایی مهربانی؛ زانیار ابراهیمی
چکیده
کتاب سرچشمهها و دکترین فاشیسم یکی از اساسی‌‌ترین متون فاشیسم است که به‌قلم مهمترین فیلسوف فاشیسم یعنی جیوانی جنتیله نگاشته شده است. اهمیت کتاب در درجۀ نخست به‌دلیل ارائۀ توجیهی نظری از فاشیسم به‌مثابۀ ایدئولوژی است. ما در این مقاله، ضمن بررسی ایده‌‌های مختلف مطرح‌شده از سوی جنتیله در کتاب، منطق درونی آن را در توجیه ایدئولوژی ...
بیشتر
کتاب سرچشمهها و دکترین فاشیسم یکی از اساسی‌‌ترین متون فاشیسم است که به‌قلم مهمترین فیلسوف فاشیسم یعنی جیوانی جنتیله نگاشته شده است. اهمیت کتاب در درجۀ نخست به‌دلیل ارائۀ توجیهی نظری از فاشیسم به‌مثابۀ ایدئولوژی است. ما در این مقاله، ضمن بررسی ایده‌‌های مختلف مطرح‌شده از سوی جنتیله در کتاب، منطق درونی آن را در توجیه ایدئولوژی فاشیسم در ایتالیا بازگو خواهیم کرد. سعی ما این خواهد بود که تاحد امکان نشان دهیم سامانۀ نظری جنتیله در ارائۀ الگویی نظری برای پشتیبانی فاشیسم در ایتالیا موفق بوده است یا خیر. ایدۀ اصلی مقاله این است که اندیشۀ سیاسی جنتیله بهسبب ماهیت ایدئولوژیک خود واقعیت را مصادرهبهمطلوب و وارونه تفسیر میکرد و این عدم تطابق با واقعیت، که تجربۀ فاشیسم نیز سنخی از آن است، حاکی از این نکته بود که تفکر ایدئولوژیک، افراطگرایی، و خشونت هرگز نمیتواند به سیاستی بادوام بدل شود. اگرچه خشونت و افراط در کوتاهمدت باعث کسب قدرت می‌شود، در بلندمدت به سیاستی علیه خود بدل می‌شود. چنانکه در نتیجهگیری آوردهایم، کاربست خشونت در سیاست فاشیستی یکی از اصول اندیشۀ سیاسیِ جنتیله است که درنهایت در حفظ فاشیسم نافرجام ماند.
علوم سیاسی
علی اشرف نظری
چکیده
نظریه به‌عنوان «رویکرد» به‌مثابۀ جعبۀ ابزاری برای ساختن و آزمون تجربی پرسش‌ها و مفاهیم موردنظر قرار می‌‌گیرد. در دهههای گذشته، بحث دربارة جایگاه نظریه همواره محل مباحثه و مناظرۀ فکری بوده است. آیا نظریه وجود دارد و اساساً ماهیت نظریه چیست؟ چگونه می‌‌توان نظریه را به‌عنوان جعبۀ ابزاری فراگیرتر برای مداخله در فرهنگ‌های ...
بیشتر
نظریه به‌عنوان «رویکرد» به‌مثابۀ جعبۀ ابزاری برای ساختن و آزمون تجربی پرسش‌ها و مفاهیم موردنظر قرار می‌‌گیرد. در دهههای گذشته، بحث دربارة جایگاه نظریه همواره محل مباحثه و مناظرۀ فکری بوده است. آیا نظریه وجود دارد و اساساً ماهیت نظریه چیست؟ چگونه می‌‌توان نظریه را به‌عنوان جعبۀ ابزاری فراگیرتر برای مداخله در فرهنگ‌های معاصر موردتوجه قرار داد و چه کاری را می‌‌توان با آن انجام داد؟محور اصلی بحث نقد و ارزیابی در مقالۀ حاضر کتاب جعبه‌ابزار نظریه: مفاهیم اساسی در علوم انسانی، علوم اجتماعی، و هنر است. ایدۀ اصلی کتاب این است که براساس اندیشة ژیل دولوز نظریه به‌مثابۀ جعبۀ ابزاری برای ساختن و آزمون تجربی پرسش‌ها و مفاهیم موردنظر و به‌عنوان ابزاری فراگیرتر برای مداخله در فرهنگ‌های معاصر موردتوجه قرار گیرد. این کتاب را جفری نیلوم و سوزان سرلز ژیرو نوشتهاند و در سال 2012 انتشارات Rowman & Little Field به زبان انگلیسی چاپ کرده است. عباس لطفیزاده و مرتضی خوشآمدی این کتاب را در سال 1396 به زبان فارسی ترجمه کردهاند و انتشارات ققنوس آن را در اختیار علاقهمندان قرار داده است.
هنر
علی شیخ مهدی؛ ارسلان مقدس
چکیده
کتاب راهنمای نگارش تحلیل فیلم شرحی از چگونگی تحلیل فیلم است و به‌زعم کتاب، ارتباط تنگاتنگ میان اندیشیدن دربارة فیلم و نحوة نوشتن دربارة آن اساس آن را تشکیل میدهد. برای رسیدن به این هدف، نویسنده اصطلاحات و مفاهیم تخصصی سینما هم‌چون میزانسن، روایت، زاویة دید، و رویکردهای تحلیل فیلم را تعریف میکند که آنها را براساس ...
بیشتر
کتاب راهنمای نگارش تحلیل فیلم شرحی از چگونگی تحلیل فیلم است و به‌زعم کتاب، ارتباط تنگاتنگ میان اندیشیدن دربارة فیلم و نحوة نوشتن دربارة آن اساس آن را تشکیل میدهد. برای رسیدن به این هدف، نویسنده اصطلاحات و مفاهیم تخصصی سینما هم‌چون میزانسن، روایت، زاویة دید، و رویکردهای تحلیل فیلم را تعریف میکند که آنها را براساس تاریخ سینما، سینمای ملی، سینمای ژانر، مؤلفگرایی، فرمالیسم، و ایدئولوژی میداند. برای تحلیل و نقد به داشتن چهارچوبی نظری و دستگاه فکری نیاز است که برمبنای آن تحلیل به‌انجام رسد. اما رویکردهای گفتهشده در کتاب عمدهترین رویکردها برای تحلیل فیلم نیستند، بلکه تعدادی از آنهاست و درضمن رویکردهایی مانند فرمالیسم و رویکرد مربوط به ایدئولوژی فاقد مبنای نظری درخور است. به‌ویژه رویکرد فرمالیسم که در کتاب با ساختارگرایی یکسان انگاشته شده است. ماحصل چنین کاربرد محدودی از رویکردهای تحلیل فیلم نقد فیلم نخواهد بود، بلکه به توصیف و تبیین فیلم خواهد انجامید.
زبان‌شناسی و زبان‌های باستانی
کامران شکیبا
چکیده
تحلیل گفتمان انتقادی هدف اصلی خود را روشن‌‌کردن گفتمان به‌منظور دست‌یافتن به روابط پنهان قدرت اعلام میکند. استعاره در تحلیل انتقادی به‌دلیل ویژگی‌های متقاعدسازی بالا نقشی کلیدی ایفا میکند. در این تحلیل سعی شد تا برپایة مدل تحلیل چارتریس بلک به تحلیل انتقادی استعاره در متون سیاسی روزنامه‌های متقابل مردم‌سالاری و کیهان ...
بیشتر
تحلیل گفتمان انتقادی هدف اصلی خود را روشن‌‌کردن گفتمان به‌منظور دست‌یافتن به روابط پنهان قدرت اعلام میکند. استعاره در تحلیل انتقادی به‌دلیل ویژگی‌های متقاعدسازی بالا نقشی کلیدی ایفا میکند. در این تحلیل سعی شد تا برپایة مدل تحلیل چارتریس بلک به تحلیل انتقادی استعاره در متون سیاسی روزنامه‌های متقابل مردم‌سالاری و کیهان در ایران و روزنامه‌های میرر و تلگراف در انگلستان پرداخته شود تا وجوه اشتراک و افتراق میان استعارهها و استعارههای مفهومی بهکاربردهشده در رسانههای احزاب مهم سیاسی در ایران و انگلستان مشخص شود. به‌منظور پاسخدادن به این سؤال، بخشهای سیاسی این روزنامهها با درنظرگرفتن دالهای مرکزی هر حزب با محوریت تمرکز بر پنج حوزة مبدأ تنازع، ساختمان، سفر، مذهب، و گیاهان تحلیل شد. در این تحلیل معلوم شد که چگونه احزاب متفاوت واقعیت سیاسی یکسانی را به‌دلیل شرایط ایدئولوژیک متضاد بهصورت متفاوتی مفهومسازی می‌کنند و از استعارهها برای متقاعدکردن مخاطب و انتقال ایدئولوژی خود استفاده می‌کنند. این تحلیل در روشن‌‌کردن روابط پنهان قدرت گامی بسیار مؤثر بود و نگاه انتقادی و تلفیقی نسبتاً جدیدی را به کاربرد استعاره در متون معرفی کرد.
علوم سیاسی
سیدمحسن علوی‌پور
چکیده
پل ریکور متفکر برجستة فرانسوی‌زبان معاصر ازجمله متفکرانی است که در چهارچوب سنت هرمنوتیکی نقشی مؤثر ایفا کرده است. کتاب از متن تا کنش که شامل مجموعه‌مقالاتی از وی در دهة 1970 م است در زمرة آثاری است که در چهارچوب گذار او از نقد متنی به کنش‌گری اخلاقی و سیاسی در عرصة تفکر قابل‌فهم است. مقالة حاضر بر آن است که، با تأمل در اندیشه‌های ...
بیشتر
پل ریکور متفکر برجستة فرانسوی‌زبان معاصر ازجمله متفکرانی است که در چهارچوب سنت هرمنوتیکی نقشی مؤثر ایفا کرده است. کتاب از متن تا کنش که شامل مجموعه‌مقالاتی از وی در دهة 1970 م است در زمرة آثاری است که در چهارچوب گذار او از نقد متنی به کنش‌گری اخلاقی و سیاسی در عرصة تفکر قابل‌فهم است. مقالة حاضر بر آن است که، با تأمل در اندیشه‌های ریکور و بازشناسی جایگاه این کتاب در آن، ترجمة فارسی بخش سوم این اثر را که با عنوان «ایدئولوژی، اخلاق، سیاست» منتشر شده است بررسی کند و برپایة آن، نگاهی انتقادی بر این کتاب و ترجمة آن داشته باشد. چنانکه بحث خواهد شد، این کتاب رویکرد و نقد ریکور بر متفکرانی چون هگل، هوسرل، و وبر را دربر دارد که بررسی آن میتواند تصویری فراگیر از زمینههای فکری او بهدست دهد. بر این اساس، ضمن معرفی نقاط برجستة تفکر ریکور در دورههای مختلف فکری، فصلهای مختلف کتاب توضیح داده خواهد شد و درنهایت، نقدهای وارده بر اثر برشمرده می‌شود.
علوم اجتماعی
فرهنگ ارشاد
دوره 18، شماره 12 ، اسفند 1397، ، صفحه 15-40
چکیده
منظور مانهایم از تدوین کتاب ایدئولوژی و اُتوپیا درواقع، طرح اصول کلی و مبانی جامعه‌شناسی شناخت است. پرسش بنیادین و آغازین او دربارة «چگونه اندیشیدن» آدمیان است. او در این کتاب، شیوۀ اندیشیدن افراد و به‌ویژه روشن‌فکران را باتوجه‌به زمینة اجتماعی و تاریخی زمانه‌ای که اندیشه در این ظرف مکانی ـ زمانی صورت می‌پذیرد موردبحث ...
بیشتر
منظور مانهایم از تدوین کتاب ایدئولوژی و اُتوپیا درواقع، طرح اصول کلی و مبانی جامعه‌شناسی شناخت است. پرسش بنیادین و آغازین او دربارة «چگونه اندیشیدن» آدمیان است. او در این کتاب، شیوۀ اندیشیدن افراد و به‌ویژه روشن‌فکران را باتوجه‌به زمینة اجتماعی و تاریخی زمانه‌ای که اندیشه در این ظرف مکانی ـ زمانی صورت می‌پذیرد موردبحث قرار میدهد. بهدنبال همین امر، تدوین کتاب ایدئولوژی و اتوپیا، محصول دورة تاریخی بحرانزدۀ کنونی، به‌ویژه در زمانة پرتلاطم کشورهای مجارستان و آلمان در سالهای بین دو جنگ جهانی و بهقدرترسیدن فاشیزم در اروپاست. او کوشش میکند به مبانی چگونگی تفکر و شناخت دست یابد، ولی البته راهی برابرهایی از این بحران فکری نمییابد. هرچند او خود تحتتأثیر همین شرایط از زادگاهش بوداپست و مجارستان به آلمان و سپس به انگلستان مهاجرت میکند. برخی مفسران کتاب مانهایم را اثری فلسفی دانستهاند، ولی او بهنظر خودش میکوشد تا با دست‌یافتن به مبانی عینی و واقعی تفکر و شناخت و باتوجه‌به اصل نسبتگرایی (ارتباطی) اندیشه با شرایط تاریخی ـ اجتماعی از مباحث انتزاعی فلسفه فاصله بگیرد.
