علوم سیاسی
مهدی زیبائی
چکیده
اگر ظهور حوزه مطالعاتی جامعهشناسی تاریخی را واکنشی به روششناسی علم در عصر مدرن بدانیم، بدون شک، پیوند جامعهشناسی تاریخی و محیط بینالملل واکنشی به تقلیل نقش بینالملل در بروز رویدادها و تحولات داخلی دولتها است. به عبارت دیگر، تاثیرپذیری تحولات داخلی از محیط بینالملل زمینهساز ظهور یک حوزه مطالعاتی نوین شده است ...
بیشتر
اگر ظهور حوزه مطالعاتی جامعهشناسی تاریخی را واکنشی به روششناسی علم در عصر مدرن بدانیم، بدون شک، پیوند جامعهشناسی تاریخی و محیط بینالملل واکنشی به تقلیل نقش بینالملل در بروز رویدادها و تحولات داخلی دولتها است. به عبارت دیگر، تاثیرپذیری تحولات داخلی از محیط بینالملل زمینهساز ظهور یک حوزه مطالعاتی نوین شده است که طی سالها یا دهه ابتدایی قرن میلادی حاضر با عناوین مختلفی چون جامعهشناسی تاریخی بینالملل یا جامعهشناسی تاریخی روابط بینالملل و ... مطرح میگردد. کتاب جامعهشناسی تاریخی جهانی به دنبال پاسخ به این سوال میباشد که امکان تحلیل روابط بین کشورها در سطحی پایینتر یا بالاتر از دولت میسر است؟ به باور نویسندگان ارتباط بین دولتها به واسطه ماهیت اجتماعی آن تنها به روابط بین دستگاههای سیاسی ختم نمیشود. بررسیهای بعمل آمده گویای آن است ابهام در امکان ادغام متدولوژیک حوزههای جامعهشناسی و تاریخ از یک سو و بیتوجهی به جایگاه دولت در دگرگونیهای بینالمللی یا همپوشانی آن با حوزه نوظهور مطالعات جهانی باعث وجود کاستیهایی در انسجام نظری و محتوایی دیدگاه مطروحه در این اثر شده است؛ با این حال، نگرش مذکور میتواند در آینده با دقت بیشتری مورد توجه و توسعه قرار گیرد. در مقاله حاضر سعی خواهد شد با نگاهی انتقادی و در چارچوب روشهای قیاس و استقراء نقاط قوت و ضعف این اثر بیان شود.
علوم سیاسی
مجمد علی توانا؛ محمود علیپور
چکیده
هدف اصلی نوشتار حاضر نقد و بررسی کتاب «شهروندی، دموکراسی و عدالت سبز» نوشته دیوید ای لوری و دیگران است. کتاب شامل مقالاتی درباره معضلات محیط زیست، سلامت بشر و محیط زیست، سبد مصرف خانوار و آلودگی محیط زیست، عدالت سبز است. ایده اصلی مجموعه مقالات کتاب این است: توسعه پایدار بدون شهروندی، دمکراسی و عدالت سبز ممکن نیست. مفروض این مقالات ...
بیشتر
هدف اصلی نوشتار حاضر نقد و بررسی کتاب «شهروندی، دموکراسی و عدالت سبز» نوشته دیوید ای لوری و دیگران است. کتاب شامل مقالاتی درباره معضلات محیط زیست، سلامت بشر و محیط زیست، سبد مصرف خانوار و آلودگی محیط زیست، عدالت سبز است. ایده اصلی مجموعه مقالات کتاب این است: توسعه پایدار بدون شهروندی، دمکراسی و عدالت سبز ممکن نیست. مفروض این مقالات این است که با تغییر حقوق و قوانین و با توصیه های اخلاقی می توان شهروندی سبز تاسیس نمود. به نظر می رسد رویکرد انسانمدار و حقوقمحور در بهترین حالت به یک شهروندی سبز نحیف منجر می شود. در مقابل این مقاله نشان می دهد رویکرد جامعهگرایی مدنی برای ساخت شهروندی سبز قابلیت بیشتری دارد. بر اساس این رویکرد تعهد اخلاقی و کنش گری مسئولانه در قبال محیط زیست بیش از هر چیز مستلزم تعلق به یک جامعه جدید (جامعه مدنی طبیعی شمولگرا) است که در آن روابط شهروندان نه مبتنی بر قرارداد اجتماعی بلکه مبتنی بر دوستی مدنی است. اما در عمل موانع جدی بر سر راه شکلگیری شهروندی سبز وجود دارد: از جمله رقابت بر سر توسعه و رشد اقتصادی؛ متصلب شدن هویت ملی؛ تبدیل کنش منفعتطلبانه و خودخواهاهنه به قالب رفتاری انسان.
علوم سیاسی
سید پارسا حجازی؛ محمد جعفر جوادی ارجمند
چکیده
جک اسنایدر به عنوان یک نوواقع‌گرای تدافعی، گرچه خود را وفادار به سنت ساختارگرایی والتز نگه داشته است؛ اما تفاوت بزرگ او که این اثر، در توجه او به ساختارهایی است که در قیاس با ساختار نظام بینالملل، در سطح تقلیل‌گرایانه قرار می‌گیرند. نویسنده با ترکیب سطوح ذکر شده، تصویر واضح‌تری از علل جنگ و توسعه‌طلبی‌های بدون توجیه برخی کشورها ...
بیشتر
جک اسنایدر به عنوان یک نوواقع‌گرای تدافعی، گرچه خود را وفادار به سنت ساختارگرایی والتز نگه داشته است؛ اما تفاوت بزرگ او که این اثر، در توجه او به ساختارهایی است که در قیاس با ساختار نظام بینالملل، در سطح تقلیل‌گرایانه قرار می‌گیرند. نویسنده با ترکیب سطوح ذکر شده، تصویر واضح‌تری از علل جنگ و توسعه‌طلبی‌های بدون توجیه برخی کشورها ارائه می‌کند. از جمله ساختارهای اشاره شده در اثر اسنایدر میتوان به تفاوتهای موجود در سیستمهای سیاسی ملت-دولتها و تاثیر این تفاوتها در سیاستگذاری خارجی اشاره کرد. نویسنده بسیاری از ریشه های تصمیمات توسعه طلبانه[1] را در بعد روان‌شناختی نیز جستجو می‌کند و از طرف دیگر علل احتمالی تفکرات توسعه طلبانه را در تحمیلهای ساختاری سطح کلان نیز مورد بررسی قرار میدهد، که از دیدگاه وی در اکثر مواقع در جایگاهی ثانویه هستند. گرچه این تحمیلها در بیشتر اوقات مورد استفاده طیف توسعه طلب یک کشور قرار می‌گیرند تا با استفاده از تکنیک های پروپاگاندایی و بزرگنمایی مخاطرات خارجیPaper Tiger) (Imaging در جهت بسیج منابع سیاسی و حرکت به سوی توسعهطلبی افسار گسیخته حرکت کنند.
علوم سیاسی
سیده مطهره حسینی
چکیده
چکیده
آثاری که درباره روسیه نوشته شده‌اند، اندکند و بیشتر صبغه ادبی، سیاسی، ژورنالیستی یا امنیتی دارند. کتاب جامعه و فرهنگ روسیه کوشیده است نگاهی عمومی و فراگیر به مبحث فرهنگ در جامعه روسیه داشته باشد که کمتر مورد توجه مطالعات روسیه واقع شده است. این مقاله پس از معرفی کتاب و نویسنده، نوع توجه نویسنده به مبحث جامعه و فرهنگ روسیه نقد ...
بیشتر
چکیده
آثاری که درباره روسیه نوشته شده‌اند، اندکند و بیشتر صبغه ادبی، سیاسی، ژورنالیستی یا امنیتی دارند. کتاب جامعه و فرهنگ روسیه کوشیده است نگاهی عمومی و فراگیر به مبحث فرهنگ در جامعه روسیه داشته باشد که کمتر مورد توجه مطالعات روسیه واقع شده است. این مقاله پس از معرفی کتاب و نویسنده، نوع توجه نویسنده به مبحث جامعه و فرهنگ روسیه نقد و تحلیل شده است. بدین منظور، بستر و خاستگاه اثر بررسی شده، سپس با نقد درون ساختاری به تحلیل و بررسی میزان انسجام و نظم منطقی اثر و اشکالات ظاهری، دستوری و تایپی؛ و روش‌‌شناختی آن میپردازد و نقاط قوت محتوایی آن را نیز باز میگوید. در ادامه نقد برون ساختاری (مبنایی) از کتاب شده و پس از تحلیل و بررسی میزان هماهنگی مفاد اثر با اصول و مبانی مفروض آن و بیان قوتها و تناقضات موجود، میزان ارتباط و چالش مفاد اثر با مبانی و اصول دینی و اسلامی بحث شده است.
علوم سیاسی
حاکم قاسمی
چکیده
در کتاب دیپلماسی زیست محیطی جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر اقدامات ایران برای حفاظت از محیط زیست دریای خزر تبیین شده است. نویسنده اثر ضمن بررسی اقدامات صورت گرفته در این حوزه، در چارچوب روش سوات از یک سو به معرفی نقاط قوت و ضعف دیپلماسی زیست محیطی ایران پرداخته و از سوی دیگر فرصت ها و تهدیدهای پیش روی این دیپلماسی را معرفی کرده است. ...
بیشتر
در کتاب دیپلماسی زیست محیطی جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر اقدامات ایران برای حفاظت از محیط زیست دریای خزر تبیین شده است. نویسنده اثر ضمن بررسی اقدامات صورت گرفته در این حوزه، در چارچوب روش سوات از یک سو به معرفی نقاط قوت و ضعف دیپلماسی زیست محیطی ایران پرداخته و از سوی دیگر فرصت ها و تهدیدهای پیش روی این دیپلماسی را معرفی کرده است. نویسنده با اتکا به یافته های حاصل از اجرای سوات، پیشنهادهایی را برای تقویت دیپلماسی زیست محیطی ارائه کرده است. این اثر می کوشد خواننده را با وضعیت دیپلماسی زیست محیطی جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر آشنا سازد، و از این جهت دارای امتیازات فراوانی است. اما در عین حال ضعف هایی دارد. ضعف های اثر در دو بخش شکلی و محتوایی قابل تقسیم بندی است. وجود اشکالات نگارشی و ویرایشی، و فقدان بخش نتیجه گیری مهمترین اشکال شکلی، و کاربرد نامناسب روش سوات و ابهام در کاربرد مفهوم دیپلماسی مهمترین اشکال محتوایی اثر است. رفع این اشکالات می تواند به ارتقاء کیفی اثر منتهی شود. در این مقاله با رویکردی نقادانه تلاش شده است ضمن معرفی کتاب دیپلماسی زیست محیطی جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر و اشاره به امتیازات آن، ضعف ها و نارسایی های اثر بیان گردد تا در چاپ های بعدی مورد توجه نویسندگان آن قرار گیرد.
علوم سیاسی
اباصالح تقی زاده طبری
چکیده
فهم و بررسی انتقادی فلسفه سیاسی کارل اشمیت تنها زمانی ممکن میشود که همراه آن از نسبت الهیات و سیاست پرسش کرده و مسیری را برای ورود به پروژه او باز کنیم. همین جهت در این نوشتار دنبال شده است. پس از طرح این مقدمه با اشاره به پرسش بنیادین پروژه اشمیت، یعنی چیستی مفهوم امر سیاسی و چگونگی امکان آن در دوران مدرن، رساله مفهوم امر سیاسی را ...
بیشتر
فهم و بررسی انتقادی فلسفه سیاسی کارل اشمیت تنها زمانی ممکن میشود که همراه آن از نسبت الهیات و سیاست پرسش کرده و مسیری را برای ورود به پروژه او باز کنیم. همین جهت در این نوشتار دنبال شده است. پس از طرح این مقدمه با اشاره به پرسش بنیادین پروژه اشمیت، یعنی چیستی مفهوم امر سیاسی و چگونگی امکان آن در دوران مدرن، رساله مفهوم امر سیاسی را با توجه به موضعی که او در همین رساله و بیشتر در رساله الهیات سیاسی اتخاذ کرده نقد نمودیم. نهایتاً در این مقاله نشان دادیم علیرغم، اثراتی که فهم الهیاتی اشمیت در درک او از مفهوم امر سیاسی داشته است، با این حال نتوانسته ارتباطی فعال با آن داشته باشد. به عبارت دیگر، دو پروژه الهیات سیاسی و مفهوم امر سیاسی نزد اشمیت همچنان دو پروژه باقی ماندهاند و نتوانستند به درک یگانهای از سیاست رهنمون شوند. الهیات، نزد اشمیت، هرچند در سرشت تاریخی سیاست حاضر باشد اما نه ضرورت و نه اثر آشکاری در فهم درونی سیاست ندارد.
علوم سیاسی
محمدعلی توانا؛ فرزاد آذرکمند
چکیده
هژمونی و استراتژیسوسیالیستی؛ به سوی سیاست دموکراتیکرادیکال اثر لکلائو و موفه (1985) در پاسخ به سردرگمی چپ نو، ایده دمکراسی رادیکال را طرح نمود. این ایده حداقل از دو جنبه پیشرو است: 1-بنیان دمکراسی را بر امر سیاسی آنتاگونیستی میگذارد؛ زیرا از منظر لکلائو و موفه ستیزه‌گرایی بخشی از امر سیاسی و هژمونی تنها راه کنترل آن است، اما در ...
بیشتر
هژمونی و استراتژیسوسیالیستی؛ به سوی سیاست دموکراتیکرادیکال اثر لکلائو و موفه (1985) در پاسخ به سردرگمی چپ نو، ایده دمکراسی رادیکال را طرح نمود. این ایده حداقل از دو جنبه پیشرو است: 1-بنیان دمکراسی را بر امر سیاسی آنتاگونیستی میگذارد؛ زیرا از منظر لکلائو و موفه ستیزه‌گرایی بخشی از امر سیاسی و هژمونی تنها راه کنترل آن است، اما در موقعیت‌های اقتضایی مطالبات گفتمان‌های مخالف میتواند حول یک دال تهی مفصلبندی شود و هژمونی جدید جایگزین هژمونی مستقر شود؛ این فرایند راهی فراسوی واقع‌گرایی بدبینانه هابزی (و اقتدارگرایی آن) و آرمان‌گرایی اخلاق‌گرایانه کانتی (و دمکراسی مصالحه‌جویانه آن) باز می‌کند؛ 2-پسامدرنیسم مثبت را در قالب ایده پسابنیادگرایی صورتبندی می‌کند؛ لکلائو و موفه با پذیرش هژمونی باز و موقتی نه تنها از تکثر و خاص‌گرایی حمایت می‌کنند، بلکه مرجعی نهایی اما موقتی برای تصمیمات و کنش‌های سیاسی تعیین می‌کنند و بدین سان فراسوی بنیانگرایی جهانشمول هابرماسی و ضد بنیانگرایی خاص‌گرای دلوزی گام برمی‌دارند. زیرا اولی متضمن پذیرفتن مرجعیت عقل –درقالب کنش ارتباطی- به‌منظور حذف اختلاف‌هاست و دومی متضمن جدایی اقلیت‌ها از اکثریت و رد هرگونه مرجعیت مشترک برای کنش سیاسی است. با وجود این، همچنان نقدهای اساسی بر پروژه فکری لکلائو و موفه وارد است، از جمله: برتری امر سیاسی بر امر اقتصادی و اجتماعی؛ تضعیف کنش‌گری سوژه؛ غرب‌محوری و استعلاگرایی نوکانتی.
علوم سیاسی
محمد شجاعیان؛ محمدرضا طاهری
چکیده
نقدهای جدی جماعت گرایی برگفتمان لیبرال یکی از مهمترین موضوعات فلسفه سیاسی معاصر است. بی توجهی به منازعه جماعت گرایی علیه لیبرالیسم، موجب ناتوانی در تحلیل و فهم بسیاری از موضوعات فلسفه سیاسی لبیرال و غیرلیبرال در دهه های پایانی قرن بیستم و قرن جاری خواهد شد. کتاب درآمدی بر مناظره لیبرال‌ها و جماعت گرایان در فلسفه سیاسی معاصر عهده ...
بیشتر
نقدهای جدی جماعت گرایی برگفتمان لیبرال یکی از مهمترین موضوعات فلسفه سیاسی معاصر است. بی توجهی به منازعه جماعت گرایی علیه لیبرالیسم، موجب ناتوانی در تحلیل و فهم بسیاری از موضوعات فلسفه سیاسی لبیرال و غیرلیبرال در دهه های پایانی قرن بیستم و قرن جاری خواهد شد. کتاب درآمدی بر مناظره لیبرال‌ها و جماعت گرایان در فلسفه سیاسی معاصر عهده دار تحلیل این موضوع مهم است.پرداختن به موضوعی تقریباً بدیع درفلسفه سیاسی معاصر و تاکید بر روش «هرمنیوتیک متن محور» برای خوانش آثار اندیشه سیاسی،از نقاط قوت کتاب است.با این وجود، به نتایج این منازعه درفسلفه سیاسی معاصر، توجه نشده و تاثیر آرا ویتکنشتاین متاخر در مضمون ومحتوای فلسفه سیاسی جماعت گرایی مورد غفلت قرار گرفته است. هم‌چنین نویسندگان برای مکینتایر در فلسفه سیاسی جماعت گرایی نقش رهبری را قائل هستند، اما نسبت به جایگاه بسیار مهم سندل به ویژه تقدم آرا او نسبت به سایر جماعت گرایان و محوریت عدالت در بحث او التفات لازم صورت نگرفته است. هم‌چنین با توجه به این‌که محور منازعه مورد بحث عدالت بوده است شایسته بود محورهای تبیین شده در کتاب در این باب نهایتا به موضوع عدالت و جنبه های مختلف آن ارجاع داده می شد.
علوم سیاسی
فرزاد آذرکمند؛ علی مختاری
چکیده
هدف اصلی نوشتار حاضر، نقد و بررسی کتاب «مصرف و زندگی روزمره» نوشته مارک پاترسون، جامعهشناس معاصر امریکایی است که بهعنوان یکی از متخصصان حوزه مصرف و جامعه شناسی شناخته میشود. اثر مزبور یکی از متون جذاب و آکادمیک به شمار میرود که با تحقیق درباره آثار مصرفگرایی در زندگی بشر معاصر نگاشته شده است. به عقیده نویسنده اثر، ...
بیشتر
هدف اصلی نوشتار حاضر، نقد و بررسی کتاب «مصرف و زندگی روزمره» نوشته مارک پاترسون، جامعهشناس معاصر امریکایی است که بهعنوان یکی از متخصصان حوزه مصرف و جامعه شناسی شناخته میشود. اثر مزبور یکی از متون جذاب و آکادمیک به شمار میرود که با تحقیق درباره آثار مصرفگرایی در زندگی بشر معاصر نگاشته شده است. به عقیده نویسنده اثر، راز بقای نظام سرمایهداری امروزی ایجاد فاصله میان تولید و مصرف و حتی تبدیل انسانها به موجوداتی مصرفکننده است که غالباً هویت و شخصیت آنان نیز در فرایند بازار و خرید تکوین مییابد. نوشتار حاضر با طرح دیدگاههای پاترسون بهعنوان یکی از زمینه‌‌های شکلگیری جامعه شناسی مصرف مینگرد و بر این عقیده است که آراء پاترسون، بوردیو و حتی دوسرتو میتواند قوام بخش رشته مستقلی با عنوان جامعهشناسی مصرف در مراکز آکادمیک و محافل علمی باشند. مهمترین انتقادی که میتوان به آراء پاترسون وارد نمود طرح مسأله مقاومت در برابر نظم مصرفگرای امروزی است که با از قضا در زمین مصرفگرایی طراحی شده است. ناقد با واکاوی این طرح، رویکرد متفکران انتقادی و بهرهگیری از ظرفیت «هنر» و «هنر انتقادی» را رویکرد مطلوبتری جهت کاستن از آثار نامطلوب مصرفگرایی میداند.
علوم سیاسی
علی باقری دولت ابادی
چکیده
مطالعه و پیگیری سیاستخارجی ایران از موضوعات جذاب در بین عموم مردم و جامعه دانشگاهی محسوب میگردد. این رفتار مختص ایرانیان نیست و میتوان آن را در بین سایر پژوهشگران خارجی نسبت به سیاست خارجی ایران نیز مشاهده کرد. لوسیانا ذاکارا ازجمله نویسندگانی است که در پرداختن به این موضوع بر سایر همتایان خود پیشی جسته و کتابی را درباره سیاست ...
بیشتر
مطالعه و پیگیری سیاستخارجی ایران از موضوعات جذاب در بین عموم مردم و جامعه دانشگاهی محسوب میگردد. این رفتار مختص ایرانیان نیست و میتوان آن را در بین سایر پژوهشگران خارجی نسبت به سیاست خارجی ایران نیز مشاهده کرد. لوسیانا ذاکارا ازجمله نویسندگانی است که در پرداختن به این موضوع بر سایر همتایان خود پیشی جسته و کتابی را درباره سیاست خارجی حسن روحانی در دور اول ریاست جمهوری گرداوری کرده است. عدم ترجمه کتاب به فارسی موجب گردید تا نویسنده درصدد معرفی اثر و نقد محتوایی و شکلی آن برآید. آنچه که کتاب را شاخص می‌سازد بهرهگیری از قلم برخی نویسندگان سرشناس، پرداختن به برخی حوزه های کمتر توجه شده در پژوهشهای ایرانی همچون روابط با آفریقا و آسیبشناسی سیاستخارجی دولت حسن روحانی است. عدم برخورداری از پشتوانه نظری برای مباحث، عدم انسجام بین مطالب فصول و نادیده گرفته شدن بیطرفی علمی توسط برخی نویسندگان کتاب، ازجمله نقاط ضعف اثر محسوب میگردد.
علوم سیاسی
حمید ملک زاده؛ مینا زحمتکش
چکیده
مقاله حاضر تلاشی است برای مطالعه درباره کتاب شهریار منجی:معنای شاهکار ماکیاوللی، اثر مائوریتسوی ویرولی استاد ایتالیایی علوم سیاسی در دانشگاه‌های ایالات متحده آمریکا که انتشارات علمی و فرهنگی آن را در مجموعه اندیشه و اندیشه ورزان خود، در سال 1398 به چاپ رسانیده است. نویسندگان در مواجه نقدی خود با کتاب، تلاش کرده‌اند تا از مبنای روشی ...
بیشتر
مقاله حاضر تلاشی است برای مطالعه درباره کتاب شهریار منجی:معنای شاهکار ماکیاوللی، اثر مائوریتسوی ویرولی استاد ایتالیایی علوم سیاسی در دانشگاه‌های ایالات متحده آمریکا که انتشارات علمی و فرهنگی آن را در مجموعه اندیشه و اندیشه ورزان خود، در سال 1398 به چاپ رسانیده است. نویسندگان در مواجه نقدی خود با کتاب، تلاش کرده‌اند تا از مبنای روشی پدیدارشناسانه خاصی استفاده کنند. بر این اساس، و برپایه این باور بنیادین که، هر نقد/تفسیری درباره یک متن یا نظام فکری، با تجربه منتقد/مفسر از متن یا نظام فکری مورد مطالعهاش ارتباطی بنیادین دارد، به مطالعه درباره ساختار تجربه از منظری پدیدارشناختی روی آورده اند. بعد از این تلاش کرده‌اند تا متن ویرولی را براساس این مبنای روشی مورد بررسی قرار داده و این نکته را معلوم کنند که چطور، نویسنده کتاب، تمرکز خودش را بر باز سازماندهی معنای رساله ماکیاوللی بر پایه فهم تازهای از شهریار به عنوان منجی قرار داده است.
علوم سیاسی
میثم قهرمان
چکیده
چکیدهنگاه فوکو به انقلاب اسلامی چه در زمان حیاتش و چه پس از آنْ بحث‌ها و واکنش‌های متفاوتی را در پی داشت و آثار متنوعی در این‌باره به رشتۀ تحریر درآمد. یکی از جنجالی‌ترینِ این آثار، کتاب «فوکو و انقلاب ایران: جنسیت و اغواگری‌های اسلام‌گرایی» نوشتۀ «ژانت آفاری» و «کوین اندرسون» است که میتوان آن‌را ازیکسو واکنشی ...
بیشتر
چکیدهنگاه فوکو به انقلاب اسلامی چه در زمان حیاتش و چه پس از آنْ بحث‌ها و واکنش‌های متفاوتی را در پی داشت و آثار متنوعی در این‌باره به رشتۀ تحریر درآمد. یکی از جنجالی‌ترینِ این آثار، کتاب «فوکو و انقلاب ایران: جنسیت و اغواگری‌های اسلام‌گرایی» نوشتۀ «ژانت آفاری» و «کوین اندرسون» است که میتوان آن‌را ازیکسو واکنشی سیاسی به اسلام‌گرایی و ازسویدیگر، نقدی معرفتشناختی به آنچه نویسندگان «نسبیگرایی فرهنگی» مینامند، بهشمار آورد. بهروز قمریتبریزی در کتاب «فوکو در ایران» کوشیده است ضمن ارائۀ پاسخی مناسب به آفاری و اندرسون، نشان دهد که حقیقتِ آرای فوکو دربارۀ انقلاب ایران چیست. بهبیان دیگر، «فوکو چگونه انقلاب ایران را معنا کرد؟» در مقالۀ حاضر به این موضوع پرداخته شده است که از منظری خاص هر دوِ این آثار درون یک پراکتیس گفتمانی شکل گرفتهاند و بنابراین، جملات متفاوتی از یک گزارهاند و باید به یک اندازه از دستِ هر دوِ آن‌ها رها شویم.
علوم سیاسی
فرزاد آذرکمند؛ علیرضا سمیعی اصفهانی
چکیده
کتاب روشنفکران و سیاست نوشته مارک لیلا، به بررسی رابطۀ سیاست و روشنفکران میپردازد. این کتاب بیش از هر چیز، مدعی آن است که در عصر فروکشکردن فراروایتهای کلان، عصر روشنفکران نیز به سر آمده است و روشنفکران مانند سابق نمیتوانند طلایهدار تغییرات گسترده باشند. لیلا مدعیاست عاملاصلی شکلگیری ...
بیشتر
کتاب روشنفکران و سیاست نوشته مارک لیلا، به بررسی رابطۀ سیاست و روشنفکران میپردازد. این کتاب بیش از هر چیز، مدعی آن است که در عصر فروکشکردن فراروایتهای کلان، عصر روشنفکران نیز به سر آمده است و روشنفکران مانند سابق نمیتوانند طلایهدار تغییرات گسترده باشند. لیلا مدعیاست عاملاصلی شکلگیری نظامهای توتالیتر، جنگهای خانمانسوز در غرب و حتی سیاسیکردن فلسفه به خیانت روشنفکران باز میگردد. روشنفکرانی که به باور لیلا، آرمانهای بزرگی در سر داشتند، ولی هیچکدام به نتیجۀ مطلوبی نرسیدند. آن‌ها بیش از هرچیز تحت تأثیر جنبههای پنهان زندگی شخصی خودشان بودند و این مسأله بر اندیشه آنان تأثیر زیادی گذاشت و باعث شد تا فلسفه و سیاستعملی را درهم آمیزند. روشنفکرانی که لیلا انگشت اتهام توتالیتری بودن را به سمت آنان نشانه میرود: هایدگر، آرنت، یاسپرس،کوژو، بنیامین، فوکو و دریدا هستند. از نقاط قوت اثر، توجه به زمینهگرایی و از نقاط ضعف اساسی آن، نقد اخلاقی اندیشمندان بهجای نقد آراء آنان است.
علوم سیاسی
آرمینا آرم
چکیده
جغرافیا تأثیر بسیار مهمی در سرنوشت کشورها دارد. در این چارچوب، اخیراً کتابی با عنوان «در اسارت جغرافیا» توسط تیم مارشال منتشر شده که محور اصلی آن تأکید بر اهمیت ژئوپلیتیک در بررسی مسائل و بحران‌های بینالمللی است. نویسنده کتاب با تمرکز بر اهمیت نقش عوامل جغرافیایی، به دنبال یافتن پاسخی متاسب برای این پرسش کلیدی است که چگونه ...
بیشتر
جغرافیا تأثیر بسیار مهمی در سرنوشت کشورها دارد. در این چارچوب، اخیراً کتابی با عنوان «در اسارت جغرافیا» توسط تیم مارشال منتشر شده که محور اصلی آن تأکید بر اهمیت ژئوپلیتیک در بررسی مسائل و بحران‌های بینالمللی است. نویسنده کتاب با تمرکز بر اهمیت نقش عوامل جغرافیایی، به دنبال یافتن پاسخی متاسب برای این پرسش کلیدی است که چگونه ژئوپلیتیک یا جبر جغرافیایی تصمیمات رهبران و بازیگران سیاسی کشورها را تحت تأثیر قرار میدهد؟. از نظر مارشال، چالشهای جغرافیایی سبب ایجاد محدودیت‌هایی در تصمیم‌گیری رهبران در حوزههایی چون جنگ و صلح میشود. در همین راستا، نویسنده برای ارزیابی مدعای اصلی خود در کتاب شرایط ژئوپلیتیک کشورهای مختلف در مناطق گوناگون جهان را مورد بررسی قرار میدهد و با مرور گذشته تاریخی، نگاهی به آینده بحران‌های بینالمللی در سایه محدودیت‌های ژئوپلیتیکی می‌اندازد. مارشال موضوعات کلیدیِ ژئوپلیتیکی که تمام قاره‌ها و مناطق مهم جهان با آن روبرو هستند را شناسایی کرده، تا از این طریق مناطقی که پتانسیل درگیری‌های فعلی یا آینده را دارند مورد شناسایی و تحلیل قرار دهد. بدیهی است مباحث مذکور در زمره موضوعات کلیدی در حوزه حکمرانی است و اهمیت چنین مباحثی نویسنده این سطور را به سمت معرفی، نقد و بررسی اثر مذکور رهنمون ساخته است.
علوم سیاسی
حاکم قاسمی
چکیده
فراگیری فرایند جهانی شدن، با توجه به تاثیرات گسترده آن، چالشهای زیادی را برای کشورها ایجاد کرده است. در این میان کشورهای کوچک به عنوان جوامعی که از تاثیرپذیری بیشتری برخوردارند، با چالشهای بیشتری روبرو هستند. پژوهشگران مقالات و کتابهای مختلفی را به این موضوع اختصاص داده و سعی کرده اند وضعیت کشورها را در فرایند جهانی شدن، و اقدامات ...
بیشتر
فراگیری فرایند جهانی شدن، با توجه به تاثیرات گسترده آن، چالشهای زیادی را برای کشورها ایجاد کرده است. در این میان کشورهای کوچک به عنوان جوامعی که از تاثیرپذیری بیشتری برخوردارند، با چالشهای بیشتری روبرو هستند. پژوهشگران مقالات و کتابهای مختلفی را به این موضوع اختصاص داده و سعی کرده اند وضعیت کشورها را در فرایند جهانی شدن، و اقدامات آن‌ها را برای مواجهه با چالشهای جهانی شدن تبیین نمایند. نویسنده کتاب «اقتصاد سیاسی بین الملل خلیج فارس» با این رویکرد سعی کرده است جایگاه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس را در اقتصاد بین الملل در عصر جهانی شدن توضیح دهد. این کتاب اقدامات کشورهای کوچک خلیج فارس را برای انطباق با شرایط جهانی بررسی کرده است. در این مقاله با نگاهی نقادانه به کتاب، سعی شده است نقاط قوت و ضعف آن بررسی شوند. این بررسی نشان می دهد که نویسنده کتاب تحلیل های ارزشمندی از سیاستها و اقدامات کشورهای کوچک خلیج فارس برای ارتقاء جایگاه خود در اقتصاد بین الملل ارائه کرده است، اما در عین حال کتاب بویژه متن ترجمه آن از ضعف های شکلی و محتوایی متعددی رنج می برد.
علوم سیاسی
حمید ملک زاده
چکیده
فلسفه سیاسی ماکیاوللّی کتابی است به قلم فیلیپو دل لوکّزه که فؤاد حبیبی و امین کرمی آن را به فارسی برگردانده و انتشارات ققنوس در اختیار فارسی زبانان قرار داده است. در مقاله حاضر، ضمن ارائه معرفی مختصری درباره نویسنده، سازمان اثر مورد بررسی برای خوانندگان ترسیم خواهد شد. همینطور تلاش خواهیم کرد تا محتوای اثر استاد ایتالیایی تاریخ ...
بیشتر
فلسفه سیاسی ماکیاوللّی کتابی است به قلم فیلیپو دل لوکّزه که فؤاد حبیبی و امین کرمی آن را به فارسی برگردانده و انتشارات ققنوس در اختیار فارسی زبانان قرار داده است. در مقاله حاضر، ضمن ارائه معرفی مختصری درباره نویسنده، سازمان اثر مورد بررسی برای خوانندگان ترسیم خواهد شد. همینطور تلاش خواهیم کرد تا محتوای اثر استاد ایتالیایی تاریخ فکر سیاسی درباره منشی فورانسی را به اعتبار مفاهیم مرکزی موجود در نوشته او مورد بررسی قرار بدهیم. ما اینکار را از طریق مشخص کردن فهمی که نویسنده از طبیعت گرایی درماکیاولی داشته است آغاز کرده و نتایج منطقی این صورت بندی فلسفی را تا دست یابی نتایج نهای آن‌ها دنبال مینماییم. نشان خواهیم داد که چطور روایت لوکّزه از اندیشه فلسفی ماکیاوللی، به صورت بندی جدیدی از مفهوم سیاست مدرن در اندیشه او منتهی خواهد شد. صورت بندی انقلابی جمهوریخواهانهای که بر خلاف اکثر دعاوی موجود درباره ماکیاوللی او را به فیلسوف تعارض و مردم تبدیل می‌کند.
علوم سیاسی
مجید استوار
چکیده
وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 ش بسیاری از مفروضات و نظریههای انقلاب را به‌چالش کشید و بار دیگر پژوهش دربارۀ انقلاب را در کانون توجه اندیشمندان علوم انسانی قرار داد. تاکنون این انقلاب از ابعاد متفاوت اقتصادی، سیاسی، روان‌شناختی، طبقاتی، فرهنگی، و گفتمانی موردبررسی قرار گرفته که هر کدام دریچه‌های نوینی را دربارۀ مطالعات ...
بیشتر
وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 ش بسیاری از مفروضات و نظریههای انقلاب را به‌چالش کشید و بار دیگر پژوهش دربارۀ انقلاب را در کانون توجه اندیشمندان علوم انسانی قرار داد. تاکنون این انقلاب از ابعاد متفاوت اقتصادی، سیاسی، روان‌شناختی، طبقاتی، فرهنگی، و گفتمانی موردبررسی قرار گرفته که هر کدام دریچه‌های نوینی را دربارۀ مطالعات انقلاب اسلامی گشوده‌اند. یکی از این پژوهش‌ها کتاب انقلاب ایران؛ ریشه‌های ناآرامی و شورش نوشتۀ مهران کامرواست که در سال 1990 م توسط انتشارات راتلج به‌چاپ رسیده است. وی، با تلفیق نظریههای جامعه‌شناختی انقلاب با نظریههای روان‌شناختی و سیاسی و برساخت رویکرد چندرشته‌ای دربارۀ انقلاب ایران، به بررسی سیاست‌های دولت و میدان سیاسی ـ اجتماعی پیش از انقلاب میپردازد و معتقد است که رژیم پهلوی پس از محدودشدن بلندپروازی‌های اقتصادی در اواخر دهۀ پنجاه شمسی و فشارهای دیپلماتیک متحد اصلی خود، ایالات متحدۀ آمریکا، با زوال روبه‌رو شد. درنتیجه، گروه‌‌‌ها و طبقات اجتماعی سرخورده از نوسازی با بهرهگیری از فضای باز سیاسی و ایدئولوژی شیعی و رهبری روحانیان ویژگی‌های انقلاب‌آفرین پیدا کردند و با بروز ضعف در شاه و نیروهای سرکوب رژیم توانستند دولت روبه‌زوال پهلوی را سرنگون و نظام سیاسی جدیدی را جایگزین آن کنند. در متن حاضر تلاش میشود، با اتکای بر روش جامعهشناسی پدیدارشناسی و مفهوم کانونی ذهنیت نمادین، کتاب موردنظر نقد و بررسی گردد.
علوم سیاسی
علی باقری دولت ابادی؛ مالک آوریده
چکیده
هدف پژوهش حاضر نقد یکی از جدیدترین آثار نگاشته‌شده دربارۀ سیاست خارجی ایران نوشتۀ فرهاد رضایی است. سؤالات پژوهش حاضر عبارت‌اند از: آیا نویسندۀ کتاب توانسته است بهشیوهای علمی موضوع موردپژوهش را بررسی نماید؟ داده‌های استفاده‌شده تا چه حد واجد خصوصیت روایی و نتایج گرفته‌شده از پژوهش تا چه میزان از پایایی لازم برخوردار هستند؟ ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر نقد یکی از جدیدترین آثار نگاشته‌شده دربارۀ سیاست خارجی ایران نوشتۀ فرهاد رضایی است. سؤالات پژوهش حاضر عبارت‌اند از: آیا نویسندۀ کتاب توانسته است بهشیوهای علمی موضوع موردپژوهش را بررسی نماید؟ داده‌های استفاده‌شده تا چه حد واجد خصوصیت روایی و نتایج گرفته‌شده از پژوهش تا چه میزان از پایایی لازم برخوردار هستند؟ این اثر تا چه حد از کارآمدی لازم برای رفع ابهامات و پرسش‌های موجود در ذهن مخاطبان ایرانی و خارجی برخوردار است؟ برای پاسخ به سؤالات فوق، ابتدا ایدۀ اصلی نویسنده در فصول مختلف کتاب بیان و نقد شده است. سپس، در دو بخش مجزا کتاب موردنقد محتوایی و شکلی قرار گرفته است که هرکدام دربرگیرندۀ زیرعنوان نقاط قوت و ضعف کتاب است. درپایان نیز ارزیابی کلی نویسندگان از کتاب بیان شده است. روش مورداستفاده توصیفی ـ تحلیلی بوده و داده‌های لازم بهشیوۀ کتاب‌خانه‌ای گردآوری گردیده است.
علوم سیاسی
سیده مطهره حسینی
چکیده
نگارندۀ این مقاله ضمن مرور کتاب دو جستار دربارۀ فلسفۀ سیاسی فمینیسم و روند کاریِ سه نویسندۀ آن، که از نظریه‌پردازان فمینیستی‌اند، رویکردهای رادیکال، لیبرال، و جامعه‌گرا را در نظریههای فمیسنیتی نیز بررسی می‌کند و در این بررسی مباحث کتاب را با نگاهی انتقادی مرور می‌کند. هم‌چنین، تجدیدنظرطلبی فمینیستی‌ای را که در جستار دوم کتاب ...
بیشتر
نگارندۀ این مقاله ضمن مرور کتاب دو جستار دربارۀ فلسفۀ سیاسی فمینیسم و روند کاریِ سه نویسندۀ آن، که از نظریه‌پردازان فمینیستی‌اند، رویکردهای رادیکال، لیبرال، و جامعه‌گرا را در نظریههای فمیسنیتی نیز بررسی می‌کند و در این بررسی مباحث کتاب را با نگاهی انتقادی مرور می‌کند. هم‌چنین، تجدیدنظرطلبی فمینیستی‌ای را که در جستار دوم کتاب طرح شده است با نمونه‌هایی از تجدیدنظرطلبی جهان سوم‌گرا و غیرغرب‌گرا، مثلاً موهانتی در هند و انلویه در مالزی، مقایسه می‌کند. حاصل بحث این‌که نظریۀ فمینیستی طرح‌شده در جستار یکم کتاب اگرچه ادعای عبور از غرب را دارد، به‌صورت ایدئولوژیک غربی است؛ یعنی باور و جهان‌بینی اروپا ـ آمریکایی دارد. نگارندۀ نظریۀ اجتماعی جستار دوم نیز اشارۀ فشرده‌ای به ارکان فمینیسم جامعه‌گرا دارد و با این‌که چندان حوزههای اجتماعی غیرغربی را بررسی نکرده است، بیان می‌دارد که زمینۀ طرح آن در جوامعی که ارکان جامعۀ مدنی در آن‌ها قوّتی دارد فراهم است. روش انجام این پژوهش به‌صورت توصیفی است و در آن با استفاده از منابع کتاب‌خانه‌ای به‌دنبال خوانش نقدگونۀ کتاب هستیم تا نکات مثبت و منفی آن را دریابیم. هدف نگارندۀ این مقاله یافتن نقاط فراز و فرود و به‌تعبیری درستی و نادرستی ادعاهای نویسندگان کتاب دربارۀ زنان و زنانه‌نگری است.
علوم سیاسی
الهام رسولی ثانی آبادی
چکیده
تحلیل سیاست خارجی، درجایگاه یکی از زیررشته‌های مهم دانش روابط بینالملل، در دهه‌های اخیر قرن بیست‌ویکم به بحثی زنده و جاری در محافل علمی روابط بینالملل تبدیل شده است و مصداق آن آثار نسبتاً مهمی است که در این حوزه تولید شده است. تحلیل سیاست خارجی بررسی اداره و اجرای روابط کنش‌گران مختلف، به‌ویژه دولتها، در نظام بینالملل است ...
بیشتر
تحلیل سیاست خارجی، درجایگاه یکی از زیررشته‌های مهم دانش روابط بینالملل، در دهه‌های اخیر قرن بیست‌ویکم به بحثی زنده و جاری در محافل علمی روابط بینالملل تبدیل شده است و مصداق آن آثار نسبتاً مهمی است که در این حوزه تولید شده است. تحلیل سیاست خارجی بررسی اداره و اجرای روابط کنش‌گران مختلف، به‌ویژه دولتها، در نظام بینالملل است که شامل موضوعهای بسیار گستردهای میشود. بنابراین، باتوجهبه اهمیت تحلیل سیاست خارجی و ادبیات تولیدشده در این حوزه، در این مقاله با هدف ارائۀ پیشنهادهایی به‌منظور غنای ادبیات مربوط به این رشته، ابعاد مختلف محتوایی و فرانظری یکی از این آثار را با عنوان «رفتارشناسی نیروهای اجتماعی در سیاست خارجی» بررسی خواهیم کرد. یافتههای پژوهش نشان میدهد که بهلحاظ محتوایی باوجود آنکه در این اثر هستیشناسی سیاست خارجی بهتفصیل موردبررسی قرار داده شده است، اما بهلحاظ نظری، نظریههای این حوزه و هم‌چنین نتایج و پیآمدهای تصمیمهای سیاست خارجی بررسی نشده است. در این پژوهش بهلحاظ روشی از روش نقد (بررسی شکلی و محتوایی با تکیه بر تحلیل متن) استفاده شده است.
علوم سیاسی
رضا نجف زاده
چکیده
این مقاله به نقد و بررسی کتاب آیا فرودست میتواند سخن بگوید اختصاص دارد. پرسش محوری این است که اسپیواک چگونه نظریۀ ایدئولوژی و واسازی را در مطالعات فرودستان به‌کار می‌گیرد؟ دو پرسش فرعی مقاله نیز چنین است: چه نقدهایی بر رویکرد اسپیواک میتوان وارد کرد؟ ترجمۀ فارسی اثر تا چه میزان با متن اصلی انطباق دارد؟ در پاسخ، معتقدیم که اسپیواک ...
بیشتر
این مقاله به نقد و بررسی کتاب آیا فرودست میتواند سخن بگوید اختصاص دارد. پرسش محوری این است که اسپیواک چگونه نظریۀ ایدئولوژی و واسازی را در مطالعات فرودستان به‌کار می‌گیرد؟ دو پرسش فرعی مقاله نیز چنین است: چه نقدهایی بر رویکرد اسپیواک میتوان وارد کرد؟ ترجمۀ فارسی اثر تا چه میزان با متن اصلی انطباق دارد؟ در پاسخ، معتقدیم که اسپیواک در چهارچوب مطالعات تاریخ از پایین، یا تاریخ مردم عادی، به واسازی تاریخنگاری دست می‌زند. موضوع محوری او نقد نظام نشانگانی فرودست‌ساز است. او مفاهیمی چون نظریۀ ایدئولوژی و آپاراتوس را درکنار مفاهیمی چون هویت تفاوت‌بنیاد به‌کار می‌برد و روان‌کاوی گراماتولوژیک و اقتصاد سیاسی را با هم پیوند میدهد. این نقطۀ قوّت کار اوست. اما نقدهای جدی‌ای نیز به پروژۀ او وارد است. برای نمونه، اسپیواک با اعلام ناتوانی فرودست در سخن‌گفتن و نیاز او به نمایندگی‌شدن راه تغییر و رهایی را مسدود می‌سازد. او با پیروی از ندای دریدا برای به‌سخن‌‌درآوردن فرودست از طریق نیروی مبهم درون خودمان راه نوعی شهود خلسه‌آور را می‌گشاید که به کارِ آزادگذاری نیروی خیال و ذوق زیبایی‌شناختی می‌آید. اسپیواک می‌خواست از طریق پیونددادن اقتصاد سیاسی بینالملل با هرمنوتیک متون مقدس، متون حقوقی و آموزشی و نقد ادبی مطالعات فرودستان را به نظریه‌ای عمومی بدل کند، اما بیشتر در همان قلمرو نقد ادبی حرکت کرده است. هم‌چنین، ضمن تطبیق ترجمۀ فارسی با متن اصلی، پیشنهادهایی برای بهبود ترجمه ارائه کرده‌ایم. روش تحلیل به‌کار بسته‌شده در این مقاله تفسیر انتقادی با رویکرد تطبیقی است.
علوم سیاسی
مرتضی بحرانی
چکیده
این مقاله به نقد و بررسی کتاب مفهوم نقد در نهضت‌‌‌های تجددخواه جهان عرب؛ با نگاهی به نظریههای مدرنیته و پسامدرنیته میپردازد. مؤلف قصد دارد تا مفهوم و پدیدۀ نقد را به‌بحث بگذارد، اما فراموش می‌کند که نقد یک کنش مدرن است. درنتیجه، دچار سنت‌گرایی و پست‌مدرنیسمی میشود که یکی مانع نقد است و دیگری مخل نقد. باوجود گزاره‌هایی ...
بیشتر
این مقاله به نقد و بررسی کتاب مفهوم نقد در نهضت‌‌‌های تجددخواه جهان عرب؛ با نگاهی به نظریههای مدرنیته و پسامدرنیته میپردازد. مؤلف قصد دارد تا مفهوم و پدیدۀ نقد را به‌بحث بگذارد، اما فراموش می‌کند که نقد یک کنش مدرن است. درنتیجه، دچار سنت‌گرایی و پست‌مدرنیسمی میشود که یکی مانع نقد است و دیگری مخل نقد. باوجود گزاره‌هایی از این کتاب که امید به پیشرفت را تداعی می‌کنند، مؤلف گرفتار گذشتهگرایی سنتگرایانه و دلمشغول تفنن پستمدرنیستی است. این دو عامل باعث شده است که مؤلف نقد را مربوط به قلمرو فلسفۀ آگاهی بداند. گویی، اگر اعراب در ذهنیت خود به مرحلۀ نقادی برسند، جوامع آن‌ها نیز پیشرفت می‌کند. این تناقضات به‌ویژه در آنجا خود را نشان میدهند که مؤلف درعمل به ارزشهای مدرن (آزادی، شادی، و انسجام) اهمیتی قائل نمیشود. هر پژوهشی درباب نقد که قدردان نتایج عملی مدرنیته نباشد، نمیتواند پژوهشی جدی و صادقانه تلقی شود. این نکته محور بررسی کتاب در این مقاله است. نویسندۀ مقالۀ حاضر برای این‌که این اختلال در شناخت را بهنقد بکشاند، با روش هرمنوتیک سوءظن کتاب را موردبررسی قرار داده است.
علوم سیاسی
علی اشرف نظری
چکیده
ایدهها و اندیشههای متفکران بزرگ مرزناپذیر است و بنیان‌‌های فکری آن‌ها در ساخت تفکر و ماهیت تحول جوامع دیگر نیز تأثیر میگذارد. میشل فوکو (1926-1984) از تأثیرگذارترین نظریه‌پردازان در نیمۀ دوم قرن بیستم است که دستگاه فکری او از دیدگاه‌‌ها و چشم‌‌اندازهای فکری گوناگون در جوامع مختلف موردخوانش قرار گرفته است؛ خوانشی که ...
بیشتر
ایدهها و اندیشههای متفکران بزرگ مرزناپذیر است و بنیان‌‌های فکری آن‌ها در ساخت تفکر و ماهیت تحول جوامع دیگر نیز تأثیر میگذارد. میشل فوکو (1926-1984) از تأثیرگذارترین نظریه‌پردازان در نیمۀ دوم قرن بیستم است که دستگاه فکری او از دیدگاه‌‌ها و چشم‌‌اندازهای فکری گوناگون در جوامع مختلف موردخوانش قرار گرفته است؛ خوانشی که در سه دهة گذشته به‌صورت فعال درصدد بهرهگیری از مقوله‌‌های فکری فوکو و درعین‌حال ارائة تفسیری نو با هدف پاسخ‌گویی به مسائل جوامع عرب در حوزة فکری ـ فلسفی است. هریک از مفسران فوکو کوشیده‌‌اند تا در طرح فکری خود با هدف برون‌رفت از معضلات موجود به کاربست روش‌‌شناسی‌‌های مدرن و ارائة قرائتی جدید از میراث، تاریخنگاری اندیشۀ اسلامی، تجددگرایی، کثرت‌‌گرایی، و ارائة نگرشی معطوف به آزادی انسان بر‌‌آیند. محور اصلی بحث در مقالة حاضر معرفی، نقد، و ارزیابی کتاب میشل فوکو در اندیشة معاصر عرب (1399) است که توسط الزواوی بغوره نوشته شده و مجید منهاجی آن را ترجمه کرده و نسخة فارسی این کتاب از سوی نشر نگاه معاصر به زیور طبع آراسته شده است. نقد روش‌‌شناختی، درون‌نظری، و برون‌نظری این اثر مطرح و تلاش خواهد شد اشکالات موجود در ترجمه، تناقضات روش‌‌شناختی، و ابهامات مفهومی ـ نظری موردتوجه قرار گیرد. نتیجۀ چنین امری فرارفتن از مطالعۀ توصیفی و فراهم‌آوردن زمینه‌‌های نقد و ارزیابی آثار علمی با هدف رشد تفکر انتقادی و گام‌نهادن در وادی نظریه‌پردازی است.
علوم سیاسی
روح اله اسلامی؛ الهه ولی زاده
چکیده
اندیشههای مارکسیسم نه‌تنها به تحلیل جوامع پرداخته‌اند، بلکه به عمل اجتماعی نیز شکل داده‌اند. مارکسیست‌ها در نحله‌های متعدد، هرکدام به خوانشی از آثار مارکس روی آورده‌اند و ادعا می‌کنند نزدیک‌ترین تفسیر به مارکس را ارائه داده‌اند. در این میان، لویی آلتوسر، متفکر نئومارکسیست فرانسوی، در قرن بیستم با خوانشی ساختارگرایانه دورۀ ...
بیشتر
اندیشههای مارکسیسم نه‌تنها به تحلیل جوامع پرداخته‌اند، بلکه به عمل اجتماعی نیز شکل داده‌اند. مارکسیست‌ها در نحله‌های متعدد، هرکدام به خوانشی از آثار مارکس روی آورده‌اند و ادعا می‌کنند نزدیک‌ترین تفسیر به مارکس را ارائه داده‌اند. در این میان، لویی آلتوسر، متفکر نئومارکسیست فرانسوی، در قرن بیستم با خوانشی ساختارگرایانه دورۀ دوم فکری مارکس را موردتوجه قرار داده که علمی است. در این مقاله، به این سؤال پرداخته شده است که چگونه میتوان مارکسیسم را نه‌تنها در خصلت تعیینگرایانۀ صرف اقتصادی موردتحلیل قرار داد، بلکه وجه سیاسی دولتها را نیز در امر تحلیل مارکسیستی دخیل کرد؟ بدین منظور، به معرفی و بازخوانی انتقادی کتاب ایدئولوژی و سازوبرگ‌های ایدئولوژیک دولت، نوشتۀ لویی آلتوسر پرداختهایم که روزبه صدرآرا آن را ترجمه کرده است. کتاب بهلحاظ شکلی و اندیشهای نقد و بررسی شده است. از لحاظ نظری، آلتوسر ازیکسو فرهنگ و سازوبرگ‌های ایدئولوژیک دولت را در تحولات سیاسی ـ اجتماعی تعینبخش می‌سازد و ازسویدیگر، با این رویه گونهای از توهم توطئه را رواج میدهد. در وجه شکلی، کتاب از حیث طراحی جلد مطلوب است و به برخی اصلاحات نگارشی نیاز دارد که در متن مستند شده‌اند.
علوم سیاسی
مرتضی بحرانی
چکیده
این مقاله بر بنیاد نقد و بررسی کتاب سوسیالیسم، ایدۀ شکست‌خورده‌ای که هرگز نمی‌میرد (اثر کریستین نیمیتز) تألیف شده است. در جایی که نیمیتز بر آن است که ایدۀ سوسیالیسم به‌رغم شکست‌های پیاپی‌ا‌ش هنوز زنده است، من بر آنم که مسئلۀ مرگ یا زنده‌بودن «ایده»ها نیست. پدیدارهای ذهنی انسان شامل ایدهها، احکام، و اراده‌ها هستند. ایدهها ...
بیشتر
این مقاله بر بنیاد نقد و بررسی کتاب سوسیالیسم، ایدۀ شکست‌خورده‌ای که هرگز نمی‌میرد (اثر کریستین نیمیتز) تألیف شده است. در جایی که نیمیتز بر آن است که ایدۀ سوسیالیسم به‌رغم شکست‌های پیاپی‌ا‌ش هنوز زنده است، من بر آنم که مسئلۀ مرگ یا زنده‌بودن «ایده»ها نیست. پدیدارهای ذهنی انسان شامل ایدهها، احکام، و اراده‌ها هستند. ایدهها هیچگاه نمیمیرند؛ خواه ایدۀ سوسیالیسم باشد یا ایدۀ خدا یا اژدهای هفتسر. مسئلۀ اصلی درستی یا نادرستی ارادههای انسانی است. بر این اساس، من تلاش کردهام تا بهشیوۀ پدیدارشناسی انتقادی پدیدار کنم که سوسیالیسم یک ارادۀ معطوف به شکست است. هزار بار دیگر هم که تکرار و تجربه شود، چیزی جز شکست را محقق نخواهد کرد. درمقابل و برطبق تجربۀ تاریخی، این لیبرال سرمایهداری است که ارادههای درست و معطوف به پیشرفت را پیشروی ما نهاده است. برای ما که در فرایند پیشرفت گام نهادهایم، حکم اخلاقی این است که وسوسههای سوسیالیستیک معطوف به توزیع برابر را کنار نهیم. آغاز پیشرفت ما گام‌نهادن در مسیر تولید است. تولید و تبادل سرمایه عبارت اخرای گردش آزاد و حق آزادی است. تنها با این حق است که میتوانیم خود را محقق کنیم.
