نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات‌فرانسۀ دانشگاه بوعلی‌‌سینا

چکیده

هدف از این بررسی تطبیقی نه‌چندان مرور شباهت‌‌های دو کتاب بر اساس دیدگاه توصیفی‌‌ و پیشاتحلیلیِ معمول، بل بیش‌تر درآمدی است بر نوعی رویکرد آسیب‌‌شناسانه به ترجمه‌‌هایی که در ربع ‌‌قرن اخیر از آثار پسامدرن در کشور ما انجام گرفته‌‌اند. منشأ پژوهش نه بی‌‌خبری از نظریه‌‌های مدرن دریافت (réception) است، نه بی‌‌توجهی به نقش معمارگونۀ خواننده در ساخت متن. نه غفلت از دیدگاه والتر بنیامین در خصوص سترون بودن ارجاع به مخاطب در بررسی جایگاه و ارزش یک اثر یا مجموعه‌‌ای از آثار، نه نیز بیگانگی با نظریه‌‌های ادبی ـ فلسفی مربوط به سکوت و مخاطب‌‌گریزی نوشتار که اندیشۀ اروپایی، از افلاطون تا موریس بلانشو، هر بار به طریقی در تبیین آن‌‌ها کوشیده است و ماحصل نهایی‌‌شان چیزی نتواند بود جز دیدگاهی پیشاپیش ضد‌‌ بارتی، ناظر بر مرگ خواننده‌‌ای که بارت تولد او را در گرو مرگ مؤلف می‌‌دانست. جستار حاضر، در عین باور به همۀ نگره‌‌های بالا، خود را به این اصل پای‌‌بند می‌‌شمارد که برترین اندیشه‌‌ها، در شرایط مشخص، ممکن است ناکافی یا حتی یک‌سره ناکارآمد جلوه کنند و باید با توجه به نیازهای روز مورد بازنگری قرار گیرند و یا موقتاً معلق گردند. نظریه‌‌های آلمانی مربوط به ترجمه با نمایندگانی چون گوته، شلایرماخر، پان‌‌ویتز و بنیامین نیز از این امر مستثنی نیستند: طنین‌‌انداز ـ کردن ـ عنصر ـ بیگانه ـ در ـ زبان ـ خویش، به‌‌منزلة فصل مشترک این نظریه‌‌ها و به‌‌مثابۀ اصلی که پیشاپیش از نگره‌‌های فرانسویِ قائل به سکوت ادبیات خبر می‌‌دهد، همواره نیازمند تفسیرهای مناسب و متناسب با زمان ـ مکانِ ترجمه است. نقد حاضر در آرزوی دست‌‌یابی به چنین تفسیرهایی است. در عین حال، این نقد با توجه به موضوع، کمیت، و روش خود هیچ داعیه‌‌ای نمی‌‌تواند داشته باشد مگر اشاره به ضرورت برخی بررسی‌‌های تاریخی، آماری، و مخاطب‌‌شناختی در رابطه با استقبال ایرانیان از آثار پسامدرن و ارائۀ فرضیه‌‌هایی که صحت و سقم‌‌شان باید از طریق همین بررسی‌‌ها اثبات شود. باری نقدِ استوار بر فرضیه‌‌های هنوز اثبات‌نشده همواره محکوم است به نوعی تعلیق، نوعی نوسان میان حال و آینده. و البته محکوم به تردید و بی‌‌اطمینانیِ ابدی نسبت به ارزش و فایدۀ خویش. آن نوسان و این تردید، اما، شاید دست‌‌کم دو معنا از معانی متعدد «بحران» باشند: بحرانی که در ذات نقد ثبت است و نه‌فقط از بلندپروازی او برای «ترسیم مرزهای سرزمین حقیقت»، بل نیز از بدگمانی‌‌ای می‌‌زاید که خود او را هدف می‌‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Postmodernism and Barthes Two Introductions, one file

نویسنده [English]

  • Maziar Mohaymeni

چکیده [English]

Rather than a review of similarities between two books according to the usual descriptive and pre-analytical method, the purpose of this comparative study is an introduction to a pathological approach to the translations which have been done of postmodern works in Iran during recent quarter century. The research is not based on an ignorance of modern reception theories, nor on the oblivion of architect like role of reader in the construction of the text; it does not ignore the Walter Benjamin’s idea about the sterility of the reference to reader in the study of place and value of the literary work, nor literary-philosophical theories concerning silence of the writing, which have been accentuated by European thought, from Plato to Maurice Blanchot, and which lead to an anti-Barthes viewpoint, resulting in the death of the reader whose birth depends, said Barthes, on author’s death. Confirming all mentioned approaches, the present study binds itself to the principle that, in given conditions, the best ideas can appear insufficient and even inefficient, and must be reviewed according to daily needs or at least being temporarily suspended. So are the German translational theories, with important thinkers like Goethe, Schleiermacher, Pannwitz and Benjamin: representing the element of the strange language in one’s language, as a common ground for these theories and a principle which announces French theories concerning silence of literature, always requires correct interpretations according to the translation conditions. The present critical text desires achievement of these interpretations. Whereas, in view of its topic, quantity and method, it cannot claim anything but a hint to necessity of some historical and statistical studies about the reception of postmodern works in Iran and presenting hypothesis which should be confirmed by the same studies.A meditationbased on unproved hypothesis is always sentenced to a kind of suspension, oscillation, between present and future; to an eternal uncertainty of its value and utility. But that oscillation and this uncertainty seem to be two meanings of numerous meanings of crisis: a crisis which is inscribed in the nature of criticism and results not only from its ambition for designing truth land borders, but also from a suspicion which targets itself.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: translation
  • criticism
  • Barthes
  • Postmodernism
  • introduction
  • Pathology
باتلر، کریستوفر (١۳۸۹). پسامدرنیسم: درآمدی بسیار کوتاه، محمد عظیمی، تهران: علم.
بارت، رولان (١۳٩۰). نقدها و نوشته‌‌ها دربارۀ تئاتر، مازیار مهیمنی، تهران: قطره.
تقاء، احمدرضا (۱٣۸۹). «مجموعه‌‌ای به پیش‌نهاد خشایار دیهیمی. درآمدی بسیار کوتاه بر مجموعۀ مختصر مفید»، مهرنامه، ش ٤، تهران. نشانی اینترنتی: www.mehrnameh.ir/article/902. (تجدید چاپ در مجلۀ مترجم، س ٢۰، ش ۵٢ و ٥٣، پاییز و زمستان ١۳٩۰، تهران).
حقیقی، مانی (١۳۷۴). سرگشتگی نشانه‌‌ها. نمونه‌‌هایی از نقد پسامدرن (گزینش و ویرایش)، تهران: مرکز.
خزاعی‌‌فر، علی و مازیار فریدی (١۳۸۷). «سرچشمۀ نظریه‌‌های ترجمه: بررسی موردیِ نظریه‌‌های گوته و شلایرماخر»، نامۀ فرهنگستان، ش ۳٩، تهران.
دریدا، ژاک و میشل فوکو (١۳۸۸). کوگیتو و تاریخ جنون، فاطمه ولیانی، تهران: هرمس.
عبداللهی، علی (١۳۹۰). «سرودی جهان را پر می‌‌کند. دربارۀ ترجمۀ شعر و تأملی در ترجمه‌‌های احمد پوری»، مترجم، س ٢٢۰، ش ۵۰ و ۵١، تهران.
غیاثی، محمدتقی (۱۳۸١). تأویل بوف کور، تهران: نیلوفر.
کالر، جاناتان (۱۳۸۹). بارت: درآمدی بسیار کوتاه، تینا امرالهی، تهران: علم.
نجفی، ابوالحسن (۱۳۶۱). «مسئلۀ امانت در ترجمه»، نشر دانش، س ۳، ش ۱، تهران. (تجدید چاپ در پورجوادی، نصرالله (۱۳۶۵). دربارۀ ترجمه (زیر نظر)، تهران: مرکز نشر دانشگاهی).
 
Agamben, Giorgio (1998). Stanze. Parole et fantasme dans la culture occidentale, tr. fr. Y. Hersant, Paris: Payot & Rivage (poche). Éd. orig. 1981: Bourgois.
Barthes, Roland (1959). “Littérature et méta-langage”, Phantomas, reproduit dans Essais critiques (1991), Paris: le Seuil.
Benjamin, Walter (2000). La Tâche du traducteur, in: Œuvres I, tr. fr. M. de Gandillac, R. Rochlitz et P. Rusch, Paris: Gallimard (folio essais). Éd. orig. 1923.
Berten, André (1981). Un entretien avec Michel Foucault, l’Université Catholique de Louvain.
Bourdieu, Pierre dir. (1999). Éditions, éditeurs (I). Actes de la recherche en sciences sociales, n˚ 126-127, Paris.
Butler, Christopher (2002). Postmodernism: A Very Short Introduction, Oxford: Oxford University Press.
Butterfield, Herbert (1931). The Whig Interpretation of History, pdf, ir.nmu.org.ua…
Culler, Jonathan (2001). Barthes: A Very Short Introduction, Oxford: Oxford University Press.
Derrida, Jacques (1967). “Cogito et histoire de la folie”, in: L’Écriture et la différence, Paris: le Seuil (points).
Derrida, Jacques (1993). Spectres de Marx, Paris: Galilée.
Derrida, Jacques (1997). “Sokal et Bricmont ne sont pas sérieux”, Le Monde, 20 novembre 1997, Paris.
Derrida, Jacques (2006). L’Animal que donc je suis, Paris: Galilée.
Ewald, François (1994). “Repères biographiques” de Michel Foucault, Magazine littéraire, n˚ 325, octobre 1994, Paris. Renouvelé dans Le Magazine littéraire, n˚ 540, février 2014.
Foucault, Michel (1966). Les Mots et les choses. Une archéologie des sciences humaines, Paris: Gallimard (tel).
Genette, Gérard (1987). Seuils, Paris: le Seuil (points).
Ghasarian, Christian (2001). “Yves Jeanneret, L’Affaire Sokal ou la querelle des impostures”, L’Homme, n˚ 157, https://lhomme.revues.org/86.
Gress, Thibaut (2009). “Raoul Moati: Derrida/Searle: Déconstruction et langage ordinaire”, www.actu-philosophia.com/spip.php?article105
Israël, Fortunato et Lederer, Marianne eds. (2005). La Théorie Interprétative de la Traduction, t. I: Genèse et développement, Paris-Caen: Lettres Modernes Minard.
Israël, Fortunato et Lederer, Marianne eds. (2005). La Théorie Interprétative de la Traduction, t. II: Convergences, mises en perspective, Paris-Caen: Lettres Modernes Minard.
Israël, Fortunato et Lederer, Marianne eds. (2005). La Théorie Interprétative de la Traduction, t. III: De la formation… à la pratique professionnelle, Paris-Caen: Lettres Modernes Minard.
Landolt, Emanuel (2009). “Derrida/Searle: réitération d’une controverse”, www.nonfiction.fr/article2669.
Laplace, Colette, Lederer, Marianne et Gile, Daniel eds. (2009). La Traduction et ses métiers. Aspects théoriques et pratiques, Caen: Lettres Modernes Minard.
Lederer, Marianne ed. (2006). Le Sens en traduction, Caen: Lettres Modernes Minard.
Manouvrier, Marine (2010). “La controverse entre Derrida et Searle autour de la Théorie des Actes de Langage”, Bruxelles, www.academia.edu/509599.
Moati, Raoul (2009). Déconstruction et langage ordinaire, Paris: PUF.
Mohaymeni, Maziar (2014). “Le silence du traducteur”, Études de langue et littérature françaises, 5e année, n˚ 1, Ahvaz.
Nyssen, Hubert (1993). Du texte au livre. Les avatars du sens, Paris: Nathan.
Schleiermacher, Friedrich (1999). Des différentes méthodes du traduire, tr. fr. A. Berman et C. Berner, Paris, le Seuil (points).