نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استاد، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان

چکیده

تألیف کتاب‌‌های درسی و کمک‌‌درسی که برخوردار از استانداردهای لازم علمی، پژوهشی، و آموزشی باشند، برای دروس رشته‌‌های دانشگاهی امری ضروری است. در سال‌‌های اخیر، چندین سازمان و نهاد در این زمینه فعالیت چشم‌گیر داشته‌اند؛ مانند سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت)، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، و دانشگاه پیام نور که جای تقدیر از آن‌ها دارد. از همین طریق، پژوهش‌‌گران و استادان تاریخ دانشگاه‌های کشور کتاب‌‌های متعددی را در رشتة تاریخ تألیف و منتشر کرده‌اند که برخی از آن‌ها کاربرد آموزشی یافته‌اند و دانشجویان از آن‌ها بهره می‌برند. هرچند تألیف این آثار اقدام ارزش‌مندی است، نقد و بررسی این متون می‌تواند هم به غنای علمی و آموزشی آن‌ها بیفزاید و هم الگوی مناسبی را در اختیار نویسندگان آثار بعدی قرار دهد که هرچه بیش‌تر بر امتیازات اثر خویش بیفزایند و از دامنة کاستی‌‌های آن بکاهند. نمونه‌ای از این کتاب‌‌ها، که به‌تازگی تألیف و منتشر شده، شناخت و نقد منابع و مآخذ تاریخ ایران بعد از اسلام، ویژۀ رشتة تاریخ است که در این مقاله نقد و بررسی می‌شود. یافتة مقاله آن است که این کتاب به‌‌رغم برخی کاستی‌‌های شکلی و محتوایی، در موضوع خود به‌منزلۀ کتاب درسی مناسب است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Review of the Book Entitled “The Knowledge and Criticism of the History of Iran after Islam”

نویسنده [English]

  • Jahanbakhsh Savagheb

Professor of History, Faculty of Literature and Human Science, Lorestan University

چکیده [English]

Compiling textbooks and supplementary textbooks, enjoying the educational, scholastic, and research standards, is essential for university courses.   In recent years, several organizations and institutes such as the Center for Studying and Compiling University Books in Humanities (SAMT), the Research Center for Humanities and Cultural Studies, the Research Center of Seminary and University, Payam Noor University, among others, are active in publishing such books. Under the auspices of such centers, many history books have been compiled by researchers and teachers of history, and some of these books have been assigned as textbooks for universities. What is lacking is a series of books reviewing such textbooks so that they may increase in richness. Reviews can serve as guides for future writers since they show the strengths as well as the shortcomings of university books. The present work is a review of a book recently published under the title of The Knowledge and Criticism of the History of Iran after Islam. The book has been assigned as a textbook for students of history. Results of the present review show that although the above-mentioned book is an appropriate textbook, it suffers from some shortcomings in terms of both form and content.

کلیدواژه‌ها [English]

  • History of Iran after Islam
  • Sources
  • References
  • Knowledge and Criticism of Sources
  • Textbook
آرام، محمدباقر (1386)، اندیشۀ‌ تاریخ‌نگاری عصر صفوی، تهران: امیرکبیر.
آیینه‌وند، صادق (1377)، علم تاریخ در گسترۀ‌ تمدن اسلامی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
اشپولر، برتولد و دیگران (1360)، تاریخ‌نگاری در ایران، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: گستره.
باسورث، کلیفورد ادموند (1381)، «سهم ایرانیان در تاریخ‌نگاری دورۀ اسلامی پیش از حملۀ مغول»، در: حضور ایرانیان در جهان اسلام، ویراستۀ‌ ریچارد هوانسیان و جورج صباغ، ترجمۀ فریدون بدره‌ای، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
بیات، عزیزالله (1363)، شناسایی منابع و مآخذ تاریخ ایران، ج 1: از آغاز تا سلسلة صفویه، تهران: امیرکبیر.
بیات، عزیزالله (1374)، شناسایی منابع و مآخذ تاریخ ایران، ج 2: از آغاز سلسلة صفویه تا مشروطیت، تهران: امیرکبیر.
ترکمنی‌آذر، پروین (1392)، تاریخ‌‌نگاری در ایران؛ از آغاز دورۀ اسلامی تا حملۀ مغول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
تفضلی، احمد (1376)، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به‌کوشش ژاله آموزگار، تهران: سخن.
ثواقب، جهانبخش (1380)، تاریخ‌نگاری عصر صفویه و شناخت منابع و مآخذ، شیراز: نوید شیراز.
ثواقب، جهانبخش (1387)، منابع و مآخذ تاریخ صفویه، شیراز: میتراس، دهش.
ثواقب، جهانبخش (1392)، «تأملی بر جایگاه و مؤلفه‌‌های تاریخ‌‌نویسی محلی در عصر صفویه»، پژوهش‌نامۀ تاریخ‌‌های محلی ایران، س 1، ش 2.
ثواقب، جهانبخش (1392)، «نگرشی بر سنت تاریخ‌‌نویسی در ایران باستان»، تاریخ‌‌نگری و تاریخ‌‌نگاری، س 23، ش 11.
ثواقب، جهانبخش (1393)، «بررسی جایگاه و اهمیت سنت تاریخ‌‌نویسی محلی ایرانی»، پژوهش‌نامۀ تاریخ‌‌های محلی ایران، س 2، ش 2.
ثواقب، جهانبخش (1394)، «ادبیات تراجم‌‌نگاری در متون تاریخی عصر صفویه»، فصل‌نامۀ تخصصی سبک‌‌شناسی نظم و نثر فارسی؛ بهار ادب، س 8، ش 1.
جعفریان، رسول (1376)، منابع تاریخ اسلام، قم: انصاریان.
جعفری دهقی، محمود (1382)، بازشناسی منابع و مآخذ تاریخ ایران باستان؛ از ورود آریایی‌‌ها تا سقوط امپراتوری ساسانی، تهران: سمت.
حضرتی، حسن (1382)، دانش تاریخ و تاریخ‌‌نگاری اسلامی، قم: بوستان کتاب.
خضر، عبدالعظیم عبدالرحمن (1389)، مسلمانان و نگارش تاریخ؛ پژوهشی در تاریخ‌نگاری اسلامی، ترجمۀ صادق عبادی، تهران: سمت.
رابینسن، چیس اف (1389)، تاریخ‌نگاری اسلامی، ترجمۀ مصطفی سبحانی، تهران: پژوهشکدۀ تاریخ اسلام.
رجایی، عبدالمهدی، محمدعلی چلونگر، و مرتضی نورایی (1390)، «تاریخ‌نگاری محلی عصر قاجار و مؤلفه‌های آن»، مطالعات اسلامی، تاریخ و فرهنگ، س 43، ش 4.
رضوی، ابوالفضل (1394)، درآمدی بر تاریخ‌‌نگاری ایرانی ـ اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
روزنتال، فرانتس (1368)، تاریخ تاریخ‌نگاری در اسلام، ترجمۀ اسدالله آزاد، مشهد: آستان قدس رضوی.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1363)، تاریخ ایران بعد از اسلام، تهران: امیرکبیر.
زینلی، بهمن (1391)، نقد و بررسی تاریخ‌‌نگاری محلی ایران از سقوط بغداد تا پایان صفویه، پایان‌نامۀ دکتری، دانشگاه اصفهان.
سجادی، صادق و هادی عالم‌زاده (1375)، تاریخ‌‌نگاری در اسلام، تهران: سمت.
شکوری، ابوالفضل (1371)، جریان‌‌شناسی تاریخ‌‌نگاری‌‌ها در ایران معاصر، قم: بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی.
صادقی، مقصودعلی (1393)، شناخت و نقد منابع و مآخذ تاریخ ایران بعد از اسلام، تهران: دانشگاه پیام نور.
صالحی، نصرالله (1380)، «کتاب‌شناسی توصیفی تاریخ‌های محلی»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، س 4، ش 44 و 45.
صدقی، ناصر (1393)، تاریخ‌‌نگاری در ایران عصر سلجوقی، تهران: پژوهشکدۀ تاریخ اسلام.
صفا، ذبیح‌الله (1351- 1352)، تاریخ ادبیات در ایران، تهران: ابن‌سینا.
فصیحی، سیمین (1372)، جریان‌‌های اصلی تاریخ‌‌نگاری در دورة پهلوی، مشهد: نوند.
قدیمی قیداری، عباس (1388)، «تاریخ نگاری محلی کردستان و ظهور نخستین تاریخ‌نگار زن در ایران»، پژوهش‌های تاریخی دانشگاه اصفهان، س 45، ش 1.
قدیمی قیداری، عباس (1393)، تداوم و تحول تاریخ‌‌نویسی در ایران عصر قاجار، تهران: پژوهشکدۀ تاریخ اسلام.
قنوات، عبدالرحیم (1387)، نقد و بررسی تاریخنگاری محلی ایران در دورة اسلامی تا سدۀ هفتم، پایان‌نامۀ دکتری، اصفهان: گروه علوم انسانی، گرایش تاریخ اسلام دانشگاه اصفهان.
قنوات، عبدالرحیم (1393)، تاریخ‌نگاری محلی ایران در دورة‌ اسلامی؛ تا سدۀ هفتم هجری، تهران: سمت و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
کاهن، کلود (1370)، درآمدی بر تاریخ اسلام در قرون وسطی، ترجمۀ اسدالله علوی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
کویین، شعله ای (1387)، تاریخ‌نویسی در روزگار فرمان‌روایی شاه‌عباس صفوی، ترجمۀ منصور صفت‌گل، تهران: دانشگاه تهران.
گیب، ه آ ر و دیگران (1361)، مجموعه‌مقالات تاریخ‌نگاری در اسلام، ترجمه و تدوین یعقوب آژند، تهران: گستره.
مصطفی، شاکر (1983)، تاریخ العربی و المورخون، الطبعۀ الثالثۀ، بیروت: دارالعالم للملایین.
موسوی، حسن (1380)، شناخت و نقد منابع تاریخ ایران باستان، شیراز: دانشگاه شیراز.
میثمی، جولی اسکات (1391)، تاریخ‌نگاری فارسی: سامانیان، غزنویان، سلجوقیان، ترجمۀ محمد دهقانی، تهران: ماهی.
میراحمدی، مریم (1368)، نظام حکومت ایران در دوران اسلامی از صدر اسلام تا عصر مغول، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
میراحمدی، مریم (1369)، کتاب‌شناسی تاریخ ایران در دوران باستان، تهران: امیرکبیر.
ناجی، محمدرضا و دیگران (1379)، تاریخ و تاریخ‌نگاری، تهران: کتاب مرجع.
نقد و بررسی منابع سیرة نبوی (1378)، زیرنظر رسول جعفریان، تهران: سمت.
ورهرام، غلامرضا (1368)، نظام حکومت ایران در دوران اسلامی از عصر مغول تا پایان قاجاریه، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ورهرام، غلامرضا (1371)، منابع تاریخ ایران در دوران اسلامی، تهران: امیرکبیر.
ویدنگرن، گ (1381)، «منابع تاریخ پارتی و ساسانی»، تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان، ترجمۀ احسان یارشاطر و دیگران، تهران: امیرکبیر.