نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای حقوق خصوصی، رئیس دانشگاه علوم اسلامی رضوی و هیئت علمی دانشگاه قم

2 حقوق خصوصی، دانشگاه قم

چکیده

نجات جان مصدومان در حوادث مصداق بارز احسان است، اما اتلاف در ایراد زیان مقتضی ضمان است؛ بنابراین، برخی مصادیق این دو قاعده در مسئولیت امدادگران به‌ظاهر متعارض یا متزاحم‌اند. در رفع این تهافت ممکن است چنین به‌نظر برسد که رابطۀ عموم و خصوص من‌وجه دو قاعده تساقط هردو در وجه مشترک و رجوع به ادلۀ عام و مطلق لزوم جبران و ضمان می‌گردد. بااین‌وصف، این نگرش قابل نقد است، بنابراین قاعدۀ احسان به‌خصوص در موارد ضرورت امداد می‌تواند حاکی از محکومیت آن بر قواعد دال بر ضمان باشد وبدین‌ترتیب، رفع خلأهای قانونی برای تضمین معافیت امدادگران از مسئولیت در موارد احسان ایشان در موارد منتهی به اتلاف انفس یا اموال امدادجویان ضروری است. دیدگاه برخی از نظام‌های حقوقی دیگر هم‌چون انگلستان بیان‌گر نوعی ضرورت اجتماعی در جهان امروز برای تأمین معافیت از مسئولیت امدادگران در چنین مواردی است و درنتیجه، آموزۀ مناسب به‌منظور وضع قوانین لازم در این حوزه نیز برای رفع ابهام یا خلأهای موجود درقالب حکم اولیه متأثر از قاعدۀ احسان یا ثانویه متأثر از ضرورت اجتماعی امروز پیش‌نهاد شود.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Criticism of the Condemnation of Rescuers According to Civil Liability (The Rule of Ehsan(bless) over Deliberate Destruction(loss))

نویسندگان [English]

  • Seyyed Hassan Vahdati Shabiri 1
  • Hussein Abdul Hamid 2

1 PhD in Private Law, Chancellor of Razavi University of Islamic Sciences and Faculty Member of Qom University

2 Private Law, Qom University

چکیده [English]

The salvation of the injured during the events of the accident is an example of kindness, but the deliberate destruction in damages is guaranteed, so some examples of these two seem contradictory and disturbing in the responsibility of the rescuers.  In resolving this misunderstanding, it may seem that my public and private relations are subject to two rules of contradiction both in common and in reference to the general and absolute arguments necessary for compensation. However, this attitude can be criticized, so the Ehsan rule, especially in cases of emergency relief, may imply a conviction of the rules imposing a guarantee, thereby removing legal gaps to ensure relief workers are exempt from their liability in cases of deliberate destruction or rescuers’ property is a must. The view of some other legal systems, such as the United Kingdom, expresses a kind of social necessity in today’s world to provide relief from the responsibility of rescuers in such cases. Therefore, the appropriate doctrine of enacting laws in this area is also affected by the ambiguity or gaps in the original sentence and is proposed as a rule of a secondary or affecting social necessity today.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rescuers’ Responsibility
  • Rules Conflicting
  • Ehsan(bless) Rule
  • Deliberate Destruction) loss) Rule
  • Sentencing of Rescuers
ابن‌ادریس، محمد بن احمد (1410 ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، ج 2، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
ابن‌بابویه، محمد بن على (1409 ق)، من لایحضره الفقیه، ترجمۀ علی‌اکبر غفارى، محمدجواد غفاری، و صدر بلاغی، تهران: صدوق.
ابن‌بابویه، محمد بن على (1413 ق)، من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
ابن‌زهره، حمزۀ ‌بن علی (1417 ق)، غنیه النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم: مؤسسۀ الامام الصادق (ع).
استرند، گینگر (1387)، «نکاتی مهم درمورد صنعت نگه‌داری حیوانات خانگی»، سیاحت غرب، ش 57.
افتخاری، رضا (1387)، «مسئلۀ اجتماع اسباب ضمان قهری در فقه مدنی و آثار آن وحدت و تعدد مسئولیت»، فقه و تاریخ تمدن، ش 17.
بازگیر، یدالله (1376)، قانون مجازات اسلامی در آینۀ آرای دیوان عالی کشور، تهران: ققنوس.
بجنوردى، حسن (1401 ق)، قواعد فقهیه، تهران: مؤسسۀ عروج.
بروجردى، سیدحسین (1429 ق)، ترجمۀ جامع احادیث الشیعه فی احکام الشریعه، ترجمۀ احمد اسماعیل‌تبار، سیداحمدرضا حسینی، و نظرعلی حسین‌آبادی، ج 31، تهران: فرهنگ سبز.
بهرامی احمدی، حمید (1395)، ضمان قهری مسئولیت مدنی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
بهرامی احمدی، حمید و عزیزالله فهیمی (1386)، «مبنای‌ مسئولیت‌ مدنی‌ زیست‌محیطی‌ در فقه‌ و حقوق ایران»، پژوهش‌نامۀ حقوق اسلامی، ش 26.
تقی‌زاده، ابراهیم و سیداحمدعلی هاشمی (1391)، مسئولیت مدنی (ضمان قهری)، تهران: دانشگاه پیام‌ نور.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1372)، دایرۀ‌المعارف حقوق اسلامی، تهران: گنج دانش.
جنیدی، لعیا (1378)، «تقصیر زیان‌دیده»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران، ش 46.
حسینی مراغی، عبدالفتاح ‌بن علی (1418 ق)، العناوین،قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
حسینی‌نژاد حسین‌قلی (1370)، مسئولیت مدنی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
حکمت‌نیا، محمود (1386)،مسئولیت مدنی در فقه امامیه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
خویى، سیدابوالقاسم (1410 ق)، تکملة المنهاج الصالحین، قم: مدینة العلم.
ره‌پیک، حسن(1395)، حقوق مسئولیت مدنی و جبران‌ها، تهران: خرسندی.
سعد، نبیل ابراهیم (۱۹۹۸)، منظریه العامه للالتزام، بیروت: دارالنهضۀ العربیه.
سنهوری، عبدالرزاق احمد (2009)، الوسیط فی شرح القانون‌ المدنی ‌الجدید، ج 2، لبنان: منشورات الحلبی الحقوقیه.
شهیدثانى، زین‌الدین‌ بن على (1410 ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، المحشّى کلانتر، ج 10، قم: کتاب‌فروشى داورى.
شهیدثانى، زین‌الدین ‌بن على (1413 ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، ج 15، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
صفایی، سیدحسین (1385)، «مسئولیت مدنی مؤسسات عمومی و بررسی لایحۀ جدید دولت در این زمینه»، حقوق تطبیقی، ش 1.
العماری، عبدالقادر محمد (1417 ق)، «ضمان الأشیاء التابعة لشخص طبیعی أو اعتباری من بناء و آلات و حیوان بالخطأ المفترض»، فصل‌نامۀ المجمع الفقهی الاسلامی، العدد 10.
فاضل لنکرانی، محمد (1435 ق)، القواعد الفقهیه، قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار.
قاسم‌زاده، سیدمرتضی (1378 الف)،مبانی مسئولیت مدنی، تهران: دادگستر.
قاسم‌زاده، سیدمرتضی (1378 ب)، «مسئولیت مدنی ناشی از ترک فعل»، مجلۀ حقوق دانشگاه تهران، شم 44.
قاسم‌زاده، سیدمرتضی (1387)، الزام‌ها و مسئولیت مدنی بدون قرارداد، تهران: میزان.
کاتوزیان، ناصر (1386)، الزام‌های خارج از قرارداد، ضمان قهری، تهران: دانشگاه تهران.
کاتوزیان، ناصر (1387)، دورۀ مقدماتی حقوق مدنی: اعمال حقوقی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاشف‌الغطاء، حسین (بی‌تا)،تحریر المجله، قم: مکتبۀ فیروزآبادی.
کاتوزیان، ناصر و دیگران (1386)، مسئولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی، تهران: دانشگاه تهران.
لطفی عبدالرضا و دیگران (1390)، پرسمان فقهی ــ قضایی (پاسخ‌های تحلیلی به پرسش‌های کیفری محاکم)، قم: الهادی.
لورراسا، میشل (1375)، مسئولیت مدنی، ترجمۀ محمد اشتری، تهران: حقوقدان.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقى (بی‌تا)، بحار الانوار لدرر الاخبار الائمه الاطهار، ج 5، بیروت: دارالاحیا التراث العربی.
مجلسى، محمدباقر بن محمدتقى (بی‌تا)، حدود و قصاص و دیات، تهران: مؤسسۀ نشر آثار اسلامى.
محقق حلی، جعفر بن حسن (1378)، المختصر النافع فی فقه الامامیه، تهران: الهام.
محقق حلی، جعفر بن حسن (1418 ق)، المختصر النافع فی فقه الإمامیه، ج 6، قم: مؤسسة المطبوعات الدینیة.
مفید، محمد بن محمد (1413 ق)،المقنعه، قم: کنگرۀ جهانى هزارۀ شیخ مفید.
ندوی، علی‌احمد (بی‌تا)، القواعد الفقهیه: مفهوم‌ها، نشات‌ها، تطورها، دراسه، دمشق: دارالقلم.
یزدانیان، علیرضا (1379)، حقوق مدنی قلمرو مسؤولیت مدنی، تهران: ادبستان.
یزدی، محمدکاظم‌ بن عبدالعظیم (بی‌تا)، حاشیه بر مکاسب شیخ انصاری، بیروت: دارالمصطفی لاحیا التراث العربی.
 
Bell, Johon, Sophie boyron, and Simon Whittaker (1998), Principels of French Law, Oxford University Press.
Bermingham, Vera (2005), Tort in a Nutshells, Sweet and Maxwell.
Buffelan-Lanore, Yvaine et Virginie Larribau-Terneyre (2010), Droit Civil: Les Obligations, Sirey.
Harlow, Carol (1987), Tort Low, Fontana Press.
Kidner, Richard (2006), Casebook on Torts, Ninth Edition, New York: Oxford University Press.