نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه حکیم سبزواری. ایران.

چکیده

کتاب تاریخ، تمدن و فرهنگ ایران در عصر آل ‌بویه اثر صادق حجتی گزارشی مفصل و نسبتاً روان و پخته از تاریخ ایران و جهان اسلام در زمانۀ اوج تمدن اسلامی است که بسیاری از پژوهش‌گران به‌‌دلایل دیریابی و عرب‌زبان‌بودن منابع به آن دوره نمی‌پردازند. نویسنده کتاب را در دو بخش تاریخ سیاسی (شامل ده فصل) و فرهنگ و تمدن (شامل پنج فصل) به‌‌گونه‌‌ای شایسته سازمان داده و اثری قابل‌قبول پدید آورده است. اما غفلت از برخی منابع متقدم و پژوهش‌‌های جدید، نپرداختن به برخی از مسائل مهم مانند سیاست مذهبی، و بخشی از زوایای دیگر مناسبات خارجی و برخی مشکلات فصل‌بندی یا اشکال در ارجاعات در بسیاری از پاراگراف‌ها، اغلاط مختلف در نگارش، و برخی داوری‌های نارسا و احیاناً نادرست تاحدی به کتاب آسیب رسانده است. در این مقاله، به جنبه‌های مثبت و منفی این کتاب پرداخته می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critical Review of the Book “History, Culture &Civilization of Iran in the Buyid Dynasty” Ali Yahyaei

نویسنده [English]

  • Ali Yahyaei

Assistant Professor, Department of History, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran

چکیده [English]

The book “History, Culture &Civilization of Iran in the Buyid Dynasty” by Sadegh Hojjati is a detailed and relatively fluent account of the history of Iran and the Islamic world at the climax of Islamic civilization, which many scholars do not work on that period because of scarcity and Arabic linguistic references. The author appropriately organized the book into two parts: a political history (including ten chapters) and culture and civilization (including five chapters) and produced an acceptable work. But, neglecting some of the earlier sources and new research, not addressing some of the important issues such as religious politics and other aspects of foreign associations and some of the problems of segmentation or references in many paragraphs, various criteria in writing, and some inadequate judgments and probably inaccurate damaged the book to some extent. This article discusses the pros and cons of this book.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Buyid (Al Bouyeh)
  • History
  • Civilization and Culture of Iran
  • Islamic Civilization
ابن‌اثیر (1385)، الکامل فی التاریخ، ترجمۀ حمیدرضا آژیر، تهران: اساطیر.
ابن‌الجوزی، ابوالمظفر یوسف بن قزاوغلی سبط (1422ق)، مرآة الزمان، الجزء الثانی‌ عشر (447- 452)، دراسه و تحقیق فهمی سعد، بیروت: عالم الکتب.
ابن‌بلخی (1384)، فارس‌نامه، تصحیح گای لسترنج، تهران: اساطیر.
ابن‌عباد (1958)، الروزنامجه، آل‌یاسین، بغداد: دارالمعارف للتألیف و الترجمه و النشر.
اصفهانی، حمزه بن الحسن (1346)، سنی ملوک الارض و الانبیاء، بی‌جا.
بوسه، هیربرت (1363)، تاریخ ایران کمبریج (4): از فروپاشی دولت ساسانیان تا آمدن سلجوقیان، تهران: امیرکبیر.
بیهقی، ابوالحسن علی بن زید (1317)، تاریخ بیهق، تصحیح احمد بهمنیار، تهران: کتاب‌فروشی فروغی.
ترکمنی آذر، پروین (1384)، دیلمیان در گسترۀ تاریخ ایران (حکومت‌های محلی، آل ‌زیار، آل بویه)، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌‌ها.
ثعالبی، ابی منصور عبدالملک بن محمد (1385)، تحسین و تقبیح ثعالبی، ترجمۀ محمد بن ابی بکر بن علی ساوی، تصحیح عارف احمد الزغول، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
حجتی، صادق (1393)، تاریخ، تمدن و فرهنگ ایران در عصر آل ‌بویه، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.
خزایی، محمد (1381)، «ارزش‌های هنری قرآن منحصربه‌فرد ابن‌بواب در کتاب‌خانۀ چیستربیتی شهر دوبلین»، مطالعات اسلامی، ش 55.
خلیفه، مجتبی (1385)، «تجارت در ایران دورۀ سلجوقیان (590- 429/ 1194- 1038)»، پایان‌نامۀ دکتری تخصصی، دانشگاه تربیت مدرس تهران، دانشکدۀ علوم انسانی.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1373)، تاریخ مردم ایران، تهران: امیرکبیر.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1375)، روزگاران، تهران: سخن.
ژیوا، شینول (1396)، «روابط سیاسی فاطمیان و آل ‌بویه در زمان خلافت العزیز بالله فاطمی»، ترجمۀ علی یحیائی و محمدرضا مصباحی، مجموعه‌مقالات آل ‌بویه، تهران: پژوهشکدۀ تاریخ اسلام.
صابی، ابراهیم بن هلال (1978)، المنتزع من الجزء الاول من الکتاب المعروف بالتاجی فی اخبار الدوله الدیلمیه، در اخبار ائمه زیدیه فی طبرستان و دیلمان و جیلان، فیلفرد مادیلونغ، بیروت: المعهد الألمانی للأبحاث الشرقیه.
صولی، ابوبکر محمد بن یحیی (1999)، قسم من اخبار المقتدر بالله العباسی (سنه 295- 315 من کتاب الاوراق)، دراسه و تحقیق خلف رشید نعمان، بغداد: دارالشؤون الثقافیه العامه.
العیون و الحدائق فی اخبار الحقائق (1972)، الجزء الرابع، القسم الاول (256- 329 ق)، تحقیق عمر السعیدی، دمشق: المعهد الفرنسی.
العیون و الحدائق فی اخبار الحقائق (1973)، الجزء الرابع، القسم الثانی (321- 350)، تحقیق نبیله عبدالمنعم داود، بغداد: مطبعة الرشاد.
فقیهی، علی‌اصغر (1357)، آل‌ بویه و اوضاع زمان ایشان، گیلان: صبا.
قابوس بن وشمگیر زیاری، عنصرالمعالی کیکاوس بن اسکندر (1364)، قابوس‌نامه، به‌اهتمام غلامحسین یوسفی، تهران: علمی و فرهنگی.
کبیر، مفیض‌الله (1381)، آل‌ بویه در بغداد، ترجمۀ ‌مهدی افشار، تهران: رفعت.
کرمر، جوئل‌ ل. (1375)، احیای فرهنگی در عهد آل‌بویه، ترجمۀ سعید حنایی کاشانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
کاهن، کلود (1354)، «آل بویه»، دانش‌نامۀ ایران و اسلام، زیرنظر احسان یارشاطر، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
گالدیری، اوژن (1370)، مسجد جامع اصفهان، ترجمۀ عبدالله جبل‌عاملی، اصفهان: مرکز میراث فرهنگی.
گالدیری، اوژن (بی‌‌تا)، مسجد جمعۀ اصفهان در دورۀ آل بویه، ترجمۀ حسینعلی سلطانزاده پسیان، سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران.
متحده، روی پرویز (1388)، اوضاع اجتماعی در دورۀ آل بویه‎، ترجمۀ محمدرضا مصباحی و علی یحیائی، مشهد: خانۀ آبی.
متز، آدام (1364)، تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری (رنسانس اسلامی)، ترجمۀ علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، تهران: امیرکبیر.
مسکویه رازی (1376)، تجارب‌ الامم، جلدهای 5 و 6، ترجمۀ علینقی منزوی، تهران: توس.
مینورسکی، ولادیمیر (1345)، «فرمان‌روایی و قلمرو دیلمیان»، ترجمۀ جهانگیر قائم‌مقامی، بررسی‌های تاریخی، س 1، ش 1، 2، و 4.
ناگل، تیلمان (1396)، «آل ‌بویه»، ترجمۀ علی یحیائی، مجموعه‌مقالات آل‌ بویه، تهران: پژوهشکدۀ تاریخ اسلام.
هاخ مایر، کلاووس یو (1396)، «نامه‌های شخصی، مکاتبات رسمی، دیوان رسائل آل‌ بویه به‌عنوان یک منبع تاریخی»، ترجمۀ علی یحیائی، مجموعه‌مقالات آل‌ بویه، تهران: پژوهشکدۀ تاریخ اسلام.
یحیائی، علی (1389 ب)، «ساختار اقتصاد آل‌ بویه»، پایان‌نامۀ دکتری، ایران: دانشگاه اصفهان.
یحیائی، علی و دیگران (1389 الف)، «‌تأثیر اوضاع سرزمین دیلم و علویان طبرستان بر ظهور آل‌ بویه با تأکید بر پیش‌زمینه‌های اقتصادی»، مطالعات اسلامی: تاریخ و فرهنگ، س 42، ش 84.
یحیائی، علی و دیگران (1390)، «آب و آب‌یاری در عهد آل‌ بویه»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش 165.
 
Bürgel, Ch. and R. Mottahedeh (1998), “AŻOD-AL-DAWLA, ABŪ ŠOJĀʾ FANNĀ ḴOSROW”, Iranica.
Cahen, Claude (1982), “ABBĀS B. ḤOSAYN”, Iranica.
Cahen, Claude (1983), “ABU’L-RAYYĀN EṢFAHĀNĪ”, Iranica.
Cahen, Claude (2002), “MOʿEZZ-AL-DAWLA”, Iranica.
Mazzaoui, M. M. (1982), “ĀBĪ, ABŪ SAʿĪD”, Iranica.
Nagel, Tilman (1990), “Buyids”, Iranica.
Pomerantz, Maurice (2011), “MOHALLABI, Abu Moḥammad al-Ḥasan b. Moḥmmad b. Hārun”, Iranica.
“Repertoire Chronologique des Epigraphes Arabes”, ed. Comb, Levi-Provencal, vol. 5.