نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه قم
2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه قم
چکیده
این مقاله به بررسی دفتر پنجمِ «شرح جامع مثنوی معنوی» اختصاص دارد. طبیعتاً نقد و بررسی تمام 4238 بیت این دفتر، بیش از ظرفیت یک مقاله است. از این‌رو در این پژوهش با دسته‌‌‌بندی دلایل اصلی دریافت‌‌‌های موجود در این اثر و آوردن یک یا چند نمونۀ مرتبط با آن، تلاش می‌کنیم تا تصویری مختصر از کاستی‌‌‌های این شرح به تصویر بکشیم. نویسنده در این بررسی، به دو عامل مهم یعنی در نظر گرفتن «بافت موقعیتی ابیات» و «استفاده از نشانه‌‌‌های درون متنی خودِ مثنوی» تکیه کرده‌است. از رهرو همین نقد و بررسی دریافتیم که علی‌‌‌رغم تلاش بسیار زیاد جامعِ محترم، این اثر دارای کاستی‌‌‌های چشمگیری چون: «ارتباط نداشتن معنای بیت با محور عمودیِ ابیات»، «رد کردن توضیحات صحیحِ دیگر شارحین»، «بی‌‌‌ربط بودن توضیحات داخل قلاب با منظور اصلی بیت»، «بیتوجهی به ارتباط و نخ نازک میان دو مصراع»، «خوانش نادرست بیت» و... است و وجود همین موارد باعث شده تا معنای ارائه شدۀ برخی از ابیات، با معانی احتمالی دیگر در مثنوی معنوی همخوان نباشد و همچنان جای خالی شرح مناسبی از مثنوی احساس شود.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Hesitation on Fifth Book of "Comprehensive Description of Mathnavi Manavi"
نویسندگان [English]
- ali soleimani 1
- Mohammad reza Movahedi 2
1 Ph.D. Student of Persian Language and Literature, Qom University.
2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Qom University.
چکیده [English]
This essay, is devoted to the review of the fifth book entitled "comprehensive description of Mathnavi Manavi". Naturally, reviewing and analyzing all 4238 verses of this book is more than the capacity of an article. Therefore, in this study, we attempt to show a brief picture of the shortcoming of this work by classifying the main reasons of the existing perceptions of the work and bringing one or more related example. Author in this work, relies on two important factors, named "the context of the verses" and "the use of own context sign of Mathnavi". We have found, despite the great efforts of respected collector, this work has significant shortcoming such as: "not having the relationship between the meaning and vertical pivot of the verses", rejecting the correct explaining of other exegetes", "unrelated explaining inside the brackets with the original purpose of the verse", "disregarding the connection between two hemistiches". "Wrong reading of verses" and etc. existence of these things has made some meaning of verses inconsistent with the original intentions of Rumi in Mathnavi and an empty space of proper description of Mathnavi is felt.
کلیدواژه‌ها [English]
- Mathnavi
- Fifth book
- Rumi
- Context
- Comprehensive description
آقاحسینی، حسین و ذاکری‌کیش، امید.(1392). «بررسی و نقد شروح مثنوی با تکیه بر توجّه آنها به روایت، پیوستگی ابیات و متن مثنوی». نشریۀ ادب و زبان دانشگاه باهنر کرمان. سال 16. شمارۀ 34. صص: 31 ـ 1.
احمدی‌دارانی، علی‌اکبر و رشیدی‌آشجردی، مرتضی.(1389). «مقایسه و تطبیق چهار شرح از مثنوی با آغاز دفتر سوم». مجلۀ پژوهش‌های زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه اصفهان. شمارۀ 4. پیاپی 8. صص: 58 ـ 43.
انزابی‌نژاد، رضا.(1384). «جلال مولوی و کمال فروزانفر در نگاهی به شرح‌های مثنوی». فصلنامۀ دانشگاه تربیت معلم آذربایجان. سال 2. شمارۀ 4. صص: 24 ـ 13.
اقبال، فرزاد و موسوی سیرجانی، سهیلا.(1392). «شرح صوری در حل مشکلات مثنوی». فصلنامۀ ادبیّات عرفانی و اسطوره‌شناختی. سال نهم. شمارۀ 31. صص: 39 ـ 22.
بلخی، جلالالدین محمّد.(1396). مثنوی معنوی. به تصحیح محمّدعلی موحد. جلد 2. چاپ اول. تهران: هرمس.
ــــــــــــــــــــــــــــــ .(1393). مثنوی معنوی. به تصحیح رینولد. ا. نیکلسون؛ تصحیح مجدد و ترجمۀ حسن لاهوتی. جلد سوم (دفتر پنجم و ششم). چاپ اول. تهران: میراث مکتوب.
ــــــــــــــــــــــــــــــ .(1375). مثنوی (دفتر پنجم). مقدمه و تحلیل و تصحیح از محمّد استعلامی. چاپ سوم. تهران: زوار.
پورنامداریان، تقی.(1384). در سایۀ آفتاب: شعر فارسی و ساخت‌‌‌شکنی در شعر مولوی. چاپ چهارم. تهران: سخن.
دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغت‌نامه. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
رئیسی، احسان.(1396). «آسیب‌شناسی شروح مثنوی از حیث بیتوجهی به سنّت عرفانی مولانا». مجلۀ شعر پژوهی دانشگاه شیراز. سال نهم. شمارۀ سوم. صص: 116ـ93.
رضایی، احمد و صدرهاشمی، لیلی.(1391). «نقد و تحلیل شروح مثنوی دربارۀ زمینۀ تاریخی و روایی حکایت نظر کردن پیغامبر به اسیران». مجلۀ متن‌شناسی ادب فارسی دانشگاه اصفهان. سال چهارم. شمارۀ 3. پیاپی 15. صص: 38 ـ 25.
زرین‌کوب، عبدالحسین.(1378). سرّ نی، نقد و شرح تحلیلی و تطبیقی مثنوی. جلد1. چاپ هفتم. تهران: علمی.
زمانی، کریم. (1379). شرح جامع مثنوی معنوی. دفتر پنجم. چاپ سوم. تهران: اطلاعات.
سلیمان‌منصوری، هستی و دیگران. (1393). «مقایسه اختلافات شرح مثنوی نیکلسون در دفتر اول با شرح مثنوی استادان فروزانفر، کریم زمانی و استعلامی». فصلنامۀ تحلیل و نقد متون زبان و ادبیّات فارسی. شمارۀ 21: 53 ـ 25.
شجری، رضا.(1386). معرفی و نقد و تحلیل شروح مثنوی. چاپ اول. تهران: امیرکبیر.
شمیسا، سیروس.(1386). معانی. چاپ اول. تهران: میترا.
شهیدی، سیدجعفر.(1379). شرح مثنوی، دفتر پنجم. چاپ اول. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
همایی، جلالالدین.(1376). مولوی نامه، مولوی چه می‌گوید؟.جلد1. چاپ نهم. تهران: هما.
)