نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دکترای فلسفۀ علم و فناوری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،

چکیده

فقدان نظریه یکی از چالش‌‌های اساسی در حوزۀ مطالعات علوم انسانی اسلامی است که برخی کوشیده‌‌اند تا با طرح مباحث فلسفی و روش‌‌شناختی تمهیداتی برای نظریه‌پردازی در این حوزه فراهم آورند. کتاب درس‌‌نامۀ نظریه‌پردازی علمی اقتصاد اسلامی، اثر حسن آقانظری، که جهت استفادۀ دانشجویان و ‌پژوهش‌گران فعال درزمینۀ اقتصاد اسلامی تدوین شده، کوشیده است روش بهره‌‌گیری توأمان از نظریه‌‌های مطرح در حوزۀ فلسفۀ علم و فلسفۀ اسلامی و ‌هم‌چنین آموزه‌‌های اسلامی را برای دست‌‌یابی به نظریه‌‌ای در عرصۀ اقتصاد اسلامی بیان دارد.
در این مقاله ایدۀ اصلی کتاب که عمدتاً در فصل سوم از بخش دوم با عنوان روش نظریه‌پردازی علمی اقتصاد اسلامی بیان شده است از منظر علم‌‌شناسی واقع‌‌گرایی انتقادی ارزیابی می‌‌شود و به ظرفیت‌‌های این نظریۀ علم‌‌شناسانه برای حمایت از ایدۀ علوم انسانی اسلامی اشاره می‌شود.
باوجود نقدهای ساختاری، صوری، و محتوایی این کتاب و ‌هم‌چنین جایگاه پژوهشگاه حوزه، دانشگاه، و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌‌ها، شایسته است در ویراست بعدی بازنگری اساسی در ساختار و محتوای کتاب صورت گیرد و با بهره‌‌گیری از آخرین دستاوردهای علم‌شناسانه و دین‌‌شناسانه و دیدگاه‌‌های مطرح در علوم انسانی اسلامی مبنای مستحکم‌تری برای نظریه‌‌پردازی در اقتصاد اسلامی ارائه شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An Evaluation of Theorizing in Islamic Economy in Critical Realism Perspective with an Emphasis on the Ideas of Roy Bhaskar

نویسنده [English]

  • Seyed Mohammad Taghi Movahed Abtahi

PhD in Philosophy of Science and Technology, Institute for Humanities and Cultural Studies,

چکیده [English]

Lack of theory is among the main challenges of Islamic social sciences.  Some experts have attempted to theorize by suggesting philosophical and methodological subjects. The book  “Theorizing in Islamic Economy, Analyzing the Possibility of scientific Theorizing in Islamic Economy and its Methodology” is written by Hassan Agha Nazari for active students and researchers in Islamic Economy. In this book, the author strives to employ both the theories of philosophy of science, Islamic science philosophy, and Islamic teachings to produce a theory in Islamic Economy. This article describes and evaluates the main idea of the book, namely the method of scientific theorization of Islamic Economy. In spite of the critiques of form and content, it is advisable that major modifications be required in the form and content of the book in the subsequent editions. Moreover, by drawing on the latest developments in the philosophy of science, Islamic science philosophy, and Islamic teachings, it can make a robust theorization in Islamic economy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Economy
  • Theorization
  • Critical Realism
  • Roi Baskar
  • Hassan Agha Nazari
آقانظری، حسن (1388)، «روش‌شناسی شهید صدر دربارۀ شکل‌‌گیری علم اقتصاد و تحقیق نهایی دربارۀ آن»، روش‌‌شناسی علوم انسانی، ش 61.
آقانظری، حسن (1390)، نظریه‌پردازی علمی اقتصاد اسلامی، ویراست دوم، قم و تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.
آقانظری، حسن (1391)، درس‌‌نامۀ نظریه‌‌پردازی علمی اقتصاد اسلامی، ویراست سوم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
آقانظری، حسن (1392)، «روش‌‌شناسی فقه نظریات اقتصادی از منظر شهید صدر»، معرفت اقتصاد اسلامی، ش 8.
افروغ، عماد (1394)، شرحی بر دیالکتیک روی بسکار، تهران: نشر علم.
امیری طهرانی، سیدمحمدرضا (1387)، «نقد و بررسی کتاب نظریه‌پردازی اقتصاد اسلامی»، نامۀ علوم انسانی، ش 19.
بنتون، تد و یان کرایب (1384)، فلسفۀ علوم اجتماعی؛ بنیادهای فلسفی تفکر اجتماعی، ترجمۀ شهناز مسمی‎پرست، تهران: آگاه.
سایر، آندرو (1385)، روش در علوم اجتماعی، رویکرد رئالیستی، ترجمۀ عماد افروغ، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مقدم، وحید (1396)، «بررسی و نقد کتاب نظریه‌پردازی علمی اقتصاد اسلامی»، پژوهش‌‌نامۀ انتقادی متون و برنامه‌‌های علوم انسانی، س 17، ش 3.
موحد ابطحی، سیدمحمدتقی (1388)، «تحلیلی جامعه‌شناختی از علت تداوم رویکرد پوزیتویستی به علم و عدم شکل‌گیری علم دینی در ایران»، دوفصل‌نامۀ اسلام و علوم اجتماعی، ش 2.
 
Bhaskar, R. (1998), The Possibility of Naturalism: A Philosophical Critique of the Contemporary Human Sciences, London: Routledge.
Bhaskar, R. et al. (eds.) (2010), Interdisciplinary and Climate Change: Transforming Knowledge and Practice for Our Global Future, London and New York: Routledge.