نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد باستان‌شناسی، دانشگاه تهران

چکیده

مورخان و پژوهش‌گران درخصوص شکست ساسانیان از عرب‌ها به دلایل زیادی اشاره کرده‌اند. در سال 2008، پروانه پورشریعتی با انتشار کتاب زوال و فروپاشی شاهنشاهی ساسانی: اتحادیۀ ساسانی ــ پارتی و فتح ایران به‌دست عرب‌ها جانی تازه به این موضوع بخشید. او با یک روش‌شناسی بدیع و کم‌سابقه روایتی تازه و نادر از مسئلۀ سقوط ساسانیان ارائه کرد. با تجزیه و تحلیل منابع مکتوب و شواهد باستان‌شناسی، پورشریعتی به این [نکته] اذعان دارد که حکومت ساسانی متشکل از اتحادیۀ ساسانی ــ پارتی بود و با حمایت‌نکردن خاندان‌های پارتی از ساسانیان، عرب‌ها موفق شدند در قرن هفتم میلادی به عمر حکومت ساسانی پایان دهند. از نواقص و کاستی‌های این اثر پذیرش برخی روایت‌ها و تفسیرها به‌صورت غیرانتقادی، توجه‌نکردن به تأثیر واپسین جنگ ساسانیان با رومیان و تأثیر آن در زوال این سلسله، تحلیل‌نکردن درست شواهد باستان‌شناسی، و از‌همه‌مهم‌تر، بی‌توجهی به بحران‌های محیطی و آسیب شدید نظام آب‌یاری سرزمین میان‌رودان در اواخر دورۀ ساسانی است که نگارنده در نوشتار پیش‌رو سعی در بررسی آن‌ها دارد و با درنظرگرفتن موارد ذکرشده این اثر را ارزیابی خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critique of the Book Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian–Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran

نویسنده [English]

  • Afshin Khosrosani

MA in Archeology, University of Tehran

چکیده [English]

Historians and scholars have cited many reasons for Sasanian’s defeat by the Arab. In 2008, Parvaneh Pourshariati revived this topic by publishing the book Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian–Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran. With an innovative and rare methodology, she presented a new and rare narrative of the fall of the Sasanian. Analyzing written sources and archaeological evidence, Pourshariati acknowledges that the Sasanian kingdom consisted of the Sasanian-Parthian confederacy and by not supporting the Sasanian on behalf of Parthian dynasties, the Arab succeeded to come to an end the Sasanian kingdom. Some of the shortcomings of the book are the acceptance of some narratives and interpretations uncritically, the lack of attention to the final impact of the Sasanian’s war with the Romans and its impact on the decline of this dynasty, the lack of proper analysis of archaeological evidence, and most importantly, little attention to environmental disasters and severe damage to the irrigation system of Mesopotamia at the end of the Sasanian epoch. The following article tries to examine these shortcomings and will evaluate the book in light of the mentioned cases.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sasanian
  • Parvaneh Pourshariati
  • Parthian Dynasties
  • Sasanian-Parthian Confederacy
  • Archaeological Evidence
آبراهامیان، یرواند (1389)، تاریخ ایران مدرن، برگردان محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
آلتهایم، فرانتس (1369)، کمک‌های اقتصادی در دوران باستان، برگردان امیرهوشنگ امینی، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
ابن اثیر، علی بن محمد (1371)، تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران، برگردان عباس خلیلی و ابوالقاسم حالت، تهران: علمی.
پورشریعتی، پروانه (1397)، زوال و فروپاشی ساسانیان، برگردان خشایار بهاری، تهران: فرزان‌روز.
تقوی، محمد، سمانه خلیلی‌فر، و محسن معصومی (1397)، «تقابل و تعامل زرتشتیان و مسلمانان در سده‌های نخستین اسلامی؛ ارزیابی انتقادی کتاب ستیز و سازش اثر جمشید گرشاسب چوکسی»، مطالعات تاریخی جنگ، دورۀ دوم، ش 3.
تقی‌زاده، سیدحسن (1349)، از پرویز تا چنگیز، تهران: فروغی.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1384)، تاریخ ایران بعد از اسلام، تهران: امیرکبیر.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1391)، دو قرن سکوت، تهران: امیرکبیر.
سامی، علی (1393)، تمدن ساسانی، ج 1، تهران: سمت.
طبری، محمد بن جریر (1362)، تاریخ طبری، ج 2، برگردان ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.
عبداللهیان، حمید (1392)، مفهوم‌پردازی واقعیت در جامعه‌شناسی تاریخی (نظام ارباب غایب در ایران)، برگردان غلامرضا جمشیدی‌ها و علیرضا صادقی، تهران: جامعه‌شناسان.
قدرت‌دیزجی، مهرداد (1395)، «تأثیر جنگ‌های ایران و بیزانس (603 تا 628 م) در فروپاشی دولت ساسانی»، فصل‌نامۀ پژوهش‌های تاریخی، س 8، ش 4.
فرای، ریچارد (1387)، عصر زرین فرهنگ ایران، برگردان مسعود رجب‌نیا، تهران: سروش.
کریستن‌سن، آرتور (1385)، ایران در زمان ساسانیان، برگردان رشید یاسمی، تهران: نگاه.
کولسنیکف، آ. ای. (1357)، ایران در آستانۀ یورش تازیان، برگردان محمدرفیق یحیایی، تهران: آگاه.
مسعودی، علی بن حسین (1360)، مروج‌ الذهب و معادن الجوهر، ج 1 و 2، برگردان ابوالقاسم پاینده، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
هوار، کلمان (1363)، ایران و تمدن ایرانی، برگردان حسن انوشه، تهران: امیرکبیر.
یعقوبی، احمد ابن اسحاق (1342)، تاریخ یعقوبی، ج 1 و 2، برگردان محمدابراهیم آیتی، تهران: علمی فرهنگی.
 
Choksy, J. K. (1997), Conflict and Cooperation: Zoroastrian Subalterns and Muslim Elites in Medieval Iranian Society, Columbia University Press.
Christensen, P. (2016), The Decline of Irānshahr: Irrigation and Environments in the History of the Middle East, 500 BC to AD 1500, Museum Tusculanum Press, Copenhagen.
Daryaee, T. (2003), “The Persian Gulf Trade in Late Antiquity”, Journal of World History.
Daryaee, T. (2010), “The Fall of the Sasanian Empire to the Arab Muslims: From Two Centuries of Silence to Decline and Fall of the Sasanian Empire: the Partho Sasanian Confederacy and the Arab Conquest of Iran”, Journal of Persianate Studies, vol. 3 (2).
Faravashi, B. (1971), “Les Causes de la Chute des Sassanides”, in: La Persia nel Medioevo, Rome.
Gyselen, R. (1989), La Géographie Administrative de I’Empire Sassanide, Les Témoignages Sigillographiques.
Gyselen, R. (1997), “Economy: IV. in the Sasanian Period”, in: Encyclopaedia Iranica, Costa Mesa, California on behalf of the University Center for Iranian Studies, New York.
Gyselen, R. (2009), “Primary Sources and Historiography of the Sasanian Empire”, Studia Iranica, vol. 38.
Howard-Johnston, J. (1999), The Armenian history attributed to Sebeos, vol. 31, Liverpool University Press.
Jones, A. H. M. (1970), “Asian Trade in Antiquity”, in: Islam and the Trade of Asia, D. S. Richards (ed.), Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Pourshariati, P. (2008), “Decline and fall of the Sasanian Empire: the Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran, IB Tauris”, Iranian Studies, vol. 44.
Rezakhani, Kh. (2011), “Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian–Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran”, Iranian Studies, vol. 44 (3).