نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان‌های باستانی ایران، دانشگاه ولایت، ایرانشهر، ایران

چکیده

شهرستان‌های ایران‌شهر یا شهرستان‌های ایران رسالۀ کوچکی است به زبان فارسی میانه و موضوع آن جغرافیای تاریخی شهرهاست. این رساله را تاکنون، هدایت، عریان، تفضلی، و دریایی به زبان فارسی منتشر کرده‌اند. تورج دریایی در سال 2002 م به‌هم‌راه ترجمۀ فارسی و انگلیسی این متن را منتشر کرد1 و شهرام جلیلیان آن را در سال 1388 ش به فارسی برگرداند. در پژوهش حاضر به بررسی ترجمۀ جلیلیان از این رساله خواهیم پرداخت، البته جلیلیان در این اثر یادآور شده که ترجمۀ متن فارسی میانه از دریایی است. برای دقیق‌ترشدن بررسی و تطبیق آن با ترجمه‌های دیگر، ترجمۀ دریایی و تفضلی ذکر شده است. ابتدا، واج‌نویسی بند موردنظر ذکر شده و سپس ترجمۀ هریک از آن‌ها به‌ترتیب تاریخی نوشته شده است. سپس، توضیحات و نظر نگارنده آمده است. برایند این پژوهش نشان داد که هریک از ترجمه‌های متون فارسی میانه به فارسی نکات جدیدی دارند که به درک هرچه بهتر ما از متون فارسی میانه و اندیشۀ ایرانیان باستان کمک خواهند کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Review of Translation of Šahrestānīhā ī ērānšahr, A Middle Persian Text on Late Antique Geography, Epic and History in Persian

نویسنده [English]

  • Shima Jaafari Dehaghi

Assistant Professor in Ancient Iranian Languages, Velayat University, Iranshahr, Sistan and Baluchistan, Iran

چکیده [English]

Šahrestānīhā ī ērānšahr is a Middle Persian treatise about the historical geography of Sasanian cities in Iran. So far, this treatise has been translated and published in Persian by Hedayat, Oriyan, Taffazoli, and Daryaee. In 2002, Daryaee published this text with Persian and English translation, and in 2009, Jalilian translated Daryaee’s book into Persian. In the present study, we examined Jalilian’s translation of this treatise. It is noteworthy that Jalilian mentioned in his book that the translation of the Middle Persian text is from Daryaee himself. To make the review more accurate and to compare it with other translations, Daryaee and Taffazoli’s translations are cited and compared. First, the transliteration of each sentence is mentioned, and then the translation is written in chronological order. Then, the review of the translations is mentioned. It can be concluded that each of the translations of Middle Persian texts into Persian has new points that, in turn, will help us to better understand Middle Persian texts and ancient Iranian thought.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Šahrestānīhā ī ērānšahr
  • Middle Persian
  • Historical Geography
ابوالقاسمی، محسن (1393)، دستور تاریخی زبان فارسی، تهران: سمت.
آموزگار، ژاله و احمد تفضلی (1395)، زبان پهلوی، ادبیات، و دستور آن، تهران: معین.
بندهش (1395)، گزارنده مهرداد بهار، تهران: توس.
تفضلی، احمد (1368)، «شهرستان‌های ایران»، شهرهای ایران، به‌کوشش محمدیوسف کیانی، ج 2، تهران.
تفضلی، احمد (1389)، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به‌کوشش ژاله آموزگار، تهران: سخن.
جلالیان چالشتری، محمدحسن (1395)، «سغد چگونه هفت آشیان شد؟ تحلیل زبانی‌ـ خطی نام سرزمین سغد در متون پهلوی»، پژوهش‌های ایران‌شناسی، س 6، ش 1.
دبیرسیاقی، محمد (1338)، زراتشت‌نامه از زرتشت بهرام پژدو شاعر قرن هفتم هجری، تهران: طهوری.
دریایی، تورج (1379)، «چند نکته دربارۀ متن پهلوی شهرستان‌های ایران‌شهر»، ایران شناسی، س 12، ش 4.
دریایی، تورج (1388)، شهرستان‌های ایران‌شهر نوشته‌ای به زبان فارسی میانه دربارۀ تاریخ، حماسه، و جغرافیای باستانی ایران، ترجمۀ شهرام جلیلیان، تهران: توس.
عریان، سعید (1361)، «شهرهای ایران»، چیستا، ش 15.
کارنامۀ اردشیر بابکان (1378)، به‌کوشش بهرام فره‌وشی، تهران: دانشگاه تهران.
کیا، صادق (1334)، «سغد هفت آشیان»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، س 2، ش 3.
متن‌های پهلوی (1394)، گردآورنده جاماسب‌آسانا، پژوهش سعید عریان، تهران: علمی.
مکنزی، دیوید نیل (1394)، فرهنگ کوچک زبان پهلوی، ترجمۀ مهشید میرفخرایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
میرفخرایی، مهشید (1394)، بررسی دینکرد ششم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
هدایت، صادق (1321)، «شهرستان‌های ایران»، مجلۀ مهر، س 7، ش 1-3.
هدایت، صادق (1396)، ره‌آورد هند (برگردان هفت متن پهلوی به فارسی)، به‌کوشش خسرو کیان‌راد، تهران: کتاب کوله‌پشتی.
 
Anklesaria, P. K. (1958), The Datistan-i-Dinik, Part II: Pursišn XLI-XCII, London.
Bailey, H. W. (1932), “Iranian Studies I”, Bulletin of the School of Oriental Society, vol 6I, no. 4.
Blochét, E. (1897), “Liste Géographique des Villes de l’Iran”, Recueil de Travaux Relatifs a la Philologie et a l’Archéologie Égyptiennes et Assyriennes, Paris.
Daryaee, T. (2002), Šahrestānīhā ī ērānšahr, A Middle Persian Text on Late Antique Geography, Epic and History, with English and Persian Translations and Commentary, Costa Mesa, California.
Gignoux, Ph. (1984), “L’Organisation Administrative Sasanide: le Cas du Marzban”, Jerusalem Studies in Arabic and Islam, vol. 4.
Gyselene, R. (1988), “Les Donnés de Géographie Administrative dans le Šahrestānīhā-ī ērān”, Studia Iranica 17, Fasc. 2.
Madan, M. (ed.) (1911), The Complete Text of the Pahlavi Dinkard, Part II, Books VI-VIII, Bombay.
Markwart, J. (1901), Erānšahr nach der Geographie des Ps. Moses Xorneraci, Berlin.
Markwart, J. J. (1931), A Catalogue of the Provincial Capitals of Erānšahr, G. Messina (ed.), Roma.
Modi, J. J. (1898), “The Cities of Iran as Described in the Old Pahlavi Treatise of Shatro-ī-Iran”, The Journal of the Bombay Branch of the Royal Asiatic Society, vol. XX, no. LIV.
Nyberg, H. S. (1964), A Manual of Pahlavi, Part 1, Texts, Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
Pahlavi Texts (1913), Jamasp Asana (ed.), Bombay.
Rezai Baghbidi, H. (2017), “Three Etymological Notes”, Gherardo Gnoli Memorial Volume, Enrico Morano, Elio Provasi, and Adriano V. Rossi (eds.), Roma.
Taffazoli, A. (1988), “Bāktar”, Encyclopedia Iranica, vol. III, Fasc. 5.