نوع مقاله : پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه فردوسی مشهد،
2 دانشیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه فردوسی مشهد
3 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، گروه علوم اجتماعی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دکتر شریعتی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
چکیده
بنیان‌های نظری فوکو بارها با چرخش‌های قابل‌توجهی هم‌راه بوده است، اما آن‌چه تقریباً همۀ شارحان فوکو برسر آن اتفاق‌نظر دارند، تقسیم‌بندی دوگانۀ دیرینه‌شناسی‌ـ تبارشناسی که به‌نوعی مکمل یک‌دیگر به‌حساب می‌آیند یا تقسیم‌بندی سه‌گانۀ دیرینه‌شناسی ـ تبارشناسی ـ اخلاق است. در این نوشتار، دیرینه‌شناسی فوکو با رویکردی فرانظری و براساس یک مدل تلفیقی موردبررسی و نقد قرار گرفته است. این مدل منتخبی از منطق فرانظری ریتز مشتمل‌بر تحلیل برونی ـ اجتماعی، درونی ـ اجتماعی، برونی ـ فکری و درونی فکری نظریه و برنامۀ پژوهش نظری چلبی مشتمل‌بر چهار عنصر تحلیلی نظریه شامل لوازم ساخت نظریه، دامنۀ مدعیات نظری، کارکردهای نظریه، و ساخت نظری است. نتایج تحلیل فرانظری نشان می‌دهد که دیرینه‌شناسی، هرچند کم‌تر از تبارشناسی موردتوجه پژوهش‌گران قرار دارد، علاوه‌براین‌که یک رویکرد نظری کارآمد برای پژوهش‌های تاریخی جامعه‌شناختی است و نگاهی متفاوت به جامعه، تاریخ، دانش، و معرفت را ترسیم می‌کند، رویکردی روش‌شناختی با دستورالعمل‌ها و قوانین مجزا و با ساختاری سیال و منعطف نیز هست که می‌تواند در پژوهش‌های تاریخی جامعه‌شناختی به‌طور مؤثری مورداستفاده قرار گیرد و بدان‌ها پویایی ببخشد. از مهم‌ترین نقدهای وارده بر دیرینه‌شناسی می‌توان به مغفول‌گذاشتن پیچیدگی‌های سیاسی و تاریخی؛ ناکامی دیرینه‌شناسی دانش به‌عنوان سوژۀ جانشینی برای شناخت‌شناسی؛ خلأ فلسفی و امتناع از جست‌وجوی منبعی معنی‌دار که براساس آن انسان بتواند تعین تاریخی پراکندۀ خودش را از درون آن بازیابد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Metaanalyzing Foucault’s Archaeology Theory
نویسندگان [English]
- Masoud Zare Mehrjardy 1
- Ali Yousofi 2
- Saeideh Mirabi 3
1 Ph.D. Student of Economic and Development Sociology, Department of Social Sciences, Ferdowsi University of Mashhad
2 Associate Professor, Department of Social Sciences, Ferdowsi University of Mashhad, Iran
3 Ph.D. Student of Economic and Development Sociology, Department of Social Sciences, Ferdowsi University of Mashhad, Iran
چکیده [English]
Foucault’s theoretical foundations have often undergone significant rotations. Foucault’s commentators usually divide his scientific period into the duality of archeology-genealogy or the triad of archeology-genealogy-ethics. In this paper, Foucault’s archeology was analyzed through a meta-theoretical approach based on a combined model. This model is a selection of Ritzer’s meta-theoretical logic (including four external-social, internal-social, external-intellectual, and internal-intellectual approaches) and Chalabi’s conceptual package (including four analytical elements of theory including theory-building equipment, theoretical claims range, theoretical functions, and Theoretical construction). The results show that although archeology is less important to researchers than genealogy; however, in addition to being an efficient theoretical approach to historical, sociological research, it provides a different perspective on society, history, knowledge, and knowledge; It is also a methodological approach with separate guidelines and with a fluid and flexible structure that can be used effectively in dynamic sociological, historical research and make it dynamic. The most important criticisms of archaeology are the neglect of political and historical complexities, the failure of the archaeology of knowledge as the subject of succession to epistemology, and philosophical vacuum and refusal to search for a meaningful source for restoring the scattered historical determination of human.
کلیدواژه‌ها [English]
- Discourse
- Archive
- Archaeology
- Meta-theory
)