پژوهشی
فلسفه
محمدرضا احمدی طباطبایی
چکیده
یکی از مباحث پایدار در فلسفۀ سیاسی بازشناسی ریشه‌های پیدایش جنگ‌وستیز در جامعۀ بشری است. تحلیل فلسفۀ جنگ و برقراری نسبت میان فلسفه و جنگ در وهلۀ نخست تلاشی دشوار است. الکساندر موزلی (1943)، فیلسوف سیاسی معاصر و سردبیر دائرة‌المعارف اینترنتی فلسفه که سال‌ها عهده‌دار تدریس دروس فلسفه و اخلاق جنگ در دانشگاه‌های انگلستان از جمله مدرسۀ ...
بیشتر
یکی از مباحث پایدار در فلسفۀ سیاسی بازشناسی ریشه‌های پیدایش جنگ‌وستیز در جامعۀ بشری است. تحلیل فلسفۀ جنگ و برقراری نسبت میان فلسفه و جنگ در وهلۀ نخست تلاشی دشوار است. الکساندر موزلی (1943)، فیلسوف سیاسی معاصر و سردبیر دائرة‌المعارف اینترنتی فلسفه که سال‌ها عهده‌دار تدریس دروس فلسفه و اخلاق جنگ در دانشگاه‌های انگلستان از جمله مدرسۀ مطالعات اقتصادی لندن بوده است، مؤلف کتاب فلسفۀ جنگ (A Philosophy of War، منتشرشده به سال 2002) است. موزلی در این اثر تلاش می‌کند نسبت میان جنگ و فلسفه را که درابتدا دو مقولۀ جدا تصور می‌شوند تبیین کند. به‌زعم موزلی جنگ به‌عنوان پدیده‌ای مخرب و ویران‌گر به‌کرات اتفاق افتاده و می‌افتد، چون به‌باور انسان‌ها مربوط میشود. جنگ در همۀ ابعاد طبیعت، فرهنگ، و اندیشة آدمیان ریشه دوانده است؛ و به‌تعبیر موزلی، ما می‌جنگیم چون به جنگ باور داریم و اگر می‌خواهیم از جنگ فاصله بگیریم، باید باورهایمان را تغییر دهیم. روش نگارندۀ این اثر روشی تحلیلی با رویکردی علّی و فلسفی است. پرسش اصلی نویسندۀ کتاب فلسفۀ جنگ بر این موضوع تمرکز یافته است که چرا انسان‌ها با یک‌دیگر می‌جنگند و چگونه می‌توان از طریق تغییر باورها و نگرش‌ها با این پدیدة شوم و ویران‌گر درمیان انسان‌ها و دولت‌ها مقابله کرد.
پژوهشی
فلسفه
محمدمهدی اردبیلی
چکیده
مفهوم سوژه درکنار مفاهیمی از قبیل ابژه، خدا، و جوهر یکی از مهمترین مفاهیم تاریخ فلسفه بهشمار می‌رود. هر‌کدام از این مفاهیم را می‌توان برای روایت‌کردنِ قسمی تاریخ فلسفه دست‌مایه قرار داد. این دقیقاً همان رسالتی است که رابرت سی. سالِمن در کتاب طلوع و افول خود (جلد هفتم از تاریخ فلسفۀ غرب آکسفورد) برای خود تعیین کرده است. او تاریخ ...
بیشتر
مفهوم سوژه درکنار مفاهیمی از قبیل ابژه، خدا، و جوهر یکی از مهمترین مفاهیم تاریخ فلسفه بهشمار می‌رود. هر‌کدام از این مفاهیم را می‌توان برای روایت‌کردنِ قسمی تاریخ فلسفه دست‌مایه قرار داد. این دقیقاً همان رسالتی است که رابرت سی. سالِمن در کتاب طلوع و افول خود (جلد هفتم از تاریخ فلسفۀ غرب آکسفورد) برای خود تعیین کرده است. او تاریخ سوژه یا به‌تعبیر خودش «تاریخِ خود» را از آغاز ایدئالیسم آلمانی در نیمۀ دوم قرن هجدهم نزد کانت آغاز می‌کند و با گذر از ایدئالیستهای شاخصی همچون فیشته، شلینگ و هگل، به نخستین بارقههای فروپاشیِ برداشتِ پرطمطراق از سوژۀ مدرن و اشاعۀ رویکردهای انتقادی نزد نیچه، کییرکهگور، و هایدگر راه میبرد و درپایان، بحثش را با شاخصترین چهرههای پستمدرن همچون فوکو و دریدا بهپایان میبرد. تمرکز اصلی مقالۀ حاضر، بیش از بررسی صوری و محتوایی این اثر، به ترجمۀ فارسی نخست این کتاب معطوف است. درنتیجه مقالۀ حاضر، بیش از تبیین و نقد خود محتوای کتاب، نوعی نقد ترجمه است که هرچند ترجمۀ خاصی را نقد می‌کند، امید دارد که این نقد امکانی را برای مواجهه با کلیت ترجمۀ آثار فلسفی فراهم کند.
پژوهشی
فلسفه
فتحعلی اکبری؛ ملکه پندجو
چکیده
دانش‌نامۀ علائی، تصنیف ابن‌‌سینا به‌زبان فارسی، چاپ انتشارات مولی در سال 1394، مشتمل‌بر دیباچه‌‌ای به‌قلم منوچهر صدوقی سها و چهار بخش «منطق»، «علم زیرین (طبیعیات)»، «موسیقی»، و «علم برین (الهیات)» است. کتاب منتشرشده در این نشر فاقد بخش‌‌های «هندسه»، «هیئت»، و «ارثماطیقی» است. هم‌چنین ترتیب ...
بیشتر
دانش‌نامۀ علائی، تصنیف ابن‌‌سینا به‌زبان فارسی، چاپ انتشارات مولی در سال 1394، مشتمل‌بر دیباچه‌‌ای به‌قلم منوچهر صدوقی سها و چهار بخش «منطق»، «علم زیرین (طبیعیات)»، «موسیقی»، و «علم برین (الهیات)» است. کتاب منتشرشده در این نشر فاقد بخش‌‌های «هندسه»، «هیئت»، و «ارثماطیقی» است. هم‌چنین ترتیب بخش‌‌های آن برخلاف ترتیب موردنظر ابنسیناست. سلیقۀ خاص ابن‌‌سینا در دانش‌نامۀ علائی این بوده است که «علم برین» پیش از «علم زیرین» و بخش‌‌های ریاضی قرار بگیرد، اما در دانش‌نامۀ علائی انتشارات مولی این ویژگی از بین رفتهو «علم زیرین» بعد از «منطق» و قبل از «موسیقی» و «علم برین» قرار گرفته است. پاورقیهای دکتر محمد معین در بخش «علم برین»، که از چاپ انجمن آثار ملی در سال 1331 گرفته شده است، دارای ارجاعهایی است که متأسفانه در دانش‌نامۀ علائی انتشارات مولی شمارۀ صفحات این ارجاعها، برخلاف چاپ انجمن آثار ملی، نادرست و اشتباهاند. مقالۀ حاضر درصدد است نقاط ضعف و امتیازهای این اثر را نقد و بررسی کند.
پژوهشی
فلسفه
سید محمدرضا امیری طهرانی زاده
چکیده
کتاب فلسفۀ پول مهمترین اثر گئورگ زیمل است که پس از گذشت نزدیک به یک سده فراموشی دوباره در آکادمی‌ها موردتوجه قرار گرفته است. این کتاب برخلاف عنوان آن دربارۀ اقتصاد نیست و به موضوعات فرارشته‌ای در قلمروهای فلسفه، فرهنگ، روان‌شناسی، علوم اجتماعی، و اقتصادی می‌پردازد. این مقاله دو هدف را دنبال می‌کند: نخست، معرفی اجمالی محتوای کتاب؛ ...
بیشتر
کتاب فلسفۀ پول مهمترین اثر گئورگ زیمل است که پس از گذشت نزدیک به یک سده فراموشی دوباره در آکادمی‌ها موردتوجه قرار گرفته است. این کتاب برخلاف عنوان آن دربارۀ اقتصاد نیست و به موضوعات فرارشته‌ای در قلمروهای فلسفه، فرهنگ، روان‌شناسی، علوم اجتماعی، و اقتصادی می‌پردازد. این مقاله دو هدف را دنبال می‌کند: نخست، معرفی اجمالی محتوای کتاب؛ و دوم، تحلیل نسبت این کتاب با تخصص‌گرایی آکادمیک. برای هدف نخست سعی شده است که مهمترین مقولات بحثشده در فلسفۀ پول به‌طور خلاصه معرفی شود. اما هدف دوم از دو حیث بررسی شده است: نخست، دلایل مطرحشدن این اثر پس از یک دورۀ طولانی چشمپوشی از آن در جهان معاصر چیست؟ و دوم، نسبت این اثر با وضعیت علوم انسانی و اجتماعی در ایران کدام است؟ بدین منظور، درآغاز نظریۀ فرمهای زیمل بررسی می‌شوند و سپس براساس نظریۀ فرمها، مقولات عینیتیافتگی/ شیءشدگی، سوژه ـ ابژه، مدرنیته، زیباییشناسی، هدف ـ وسیله، و فرم دین در فلسفۀ پول معرفی می‌شوند. در ارزیابی نسبت فلسفۀ پول با تخصص‌گرایی آکادمیک در جهان معاصر و بهویژه ایران، به رونقیافتن رویکرد فرارشته‌ای در علوم انسانی و اجتماعی و هم‌چنین نسبت دین با این علوم میپردازیم.
پژوهشی
فلسفه
حوریه باکویی کتریمی؛ حسن فتحی
چکیده
این مقاله کتاب اخلاق ائودموسِ (Eudemian Ethics) ارسطو را براساس ترجمۀ سر آنتونی کنی بررسی و نقد می‌کند. در این مقاله نشان داده‌ایم که اخلاق در نظر ارسطو به‌معنای نیک‌زیستن است و هدف او از نوشتن این اثر یافتن پاسخی به چیستی زندگی نیک یا سعادت و چگونگی دست‌یابی به آن در سنت فضیلت‌انگارانۀ موجود در فضای فلسفی پیش از زمان خود اوست. ازاین‌رو، ...
بیشتر
این مقاله کتاب اخلاق ائودموسِ (Eudemian Ethics) ارسطو را براساس ترجمۀ سر آنتونی کنی بررسی و نقد می‌کند. در این مقاله نشان داده‌ایم که اخلاق در نظر ارسطو به‌معنای نیک‌زیستن است و هدف او از نوشتن این اثر یافتن پاسخی به چیستی زندگی نیک یا سعادت و چگونگی دست‌یابی به آن در سنت فضیلت‌انگارانۀ موجود در فضای فلسفی پیش از زمان خود اوست. ازاین‌رو، فهم چیستی ماهیت سعادت بر فهم ماهیت فضیلت مبتنی است. او، پس از بررسی همهجانبۀ فضائل گوناگون، نهایتاً سعادت را به «فعالیت زندگی کامل برطبق فضیلت کامل» تعریف می‌کند (1219 الف، 39) و این فضیلت کامل فضیلتی دربردارندۀ همۀ فضائل، یعنی فضیلت اخلاقی و فضیلت عقلانی، است. مطالعه و آشنایی با چنین کتابی برای علاقهمندان به پژوهشهای اخلاقی این حسن را دارد که میتوانند برخی از مسائل اخلاقی موجود در جامعه را از منظر فضیلتگرایی ارسطو مطالعه و بررسی کنند.
پژوهشی
فلسفه
عبدالرزاق حسامی فر
چکیده
کتاب تاریخ فلسفۀ تحلیلی: از بولتسانو تا ویتگنشتاین متضمن بحث تحلیلی دربارة مهمترین عناصر اندیشۀ فیلسوفان تحلیلی در نیمة نخست قرن بیستم است. در این کتاب نویسنده کوشیده است اندیشه‌های فیلسوفان تحلیلی را درقالب یک سنت فلسفی بررسی و تحلیل کند، چنان‌که پیوند میان اندیشه‌های ایشان قابل‌ردگیری باشد. او، پس از بحث دربارة زمینه‌های ...
بیشتر
کتاب تاریخ فلسفۀ تحلیلی: از بولتسانو تا ویتگنشتاین متضمن بحث تحلیلی دربارة مهمترین عناصر اندیشۀ فیلسوفان تحلیلی در نیمة نخست قرن بیستم است. در این کتاب نویسنده کوشیده است اندیشه‌های فیلسوفان تحلیلی را درقالب یک سنت فلسفی بررسی و تحلیل کند، چنان‌که پیوند میان اندیشه‌های ایشان قابل‌ردگیری باشد. او، پس از بحث دربارة زمینه‌های پیدایش فلسفۀ تحلیلی، بهترتیب آرای بولتسانو، فرگه، راسل، ویتگنشتاین اول، کارناپ، و جریان صوریسازی را مطرح می‌کند و درنهایت به بیان اندیشه‌های مور و ویتگنشتاین متأخر می‌پردازد که مسیر دیگری را در فلسفۀ تحلیلی دنبال کردند، همان جریانی که بعدها به فلسفه تحلیل زبان شهرت یافت. بنابراین ساختار کلی بحث در کتاب تحلیل اندیشه‌های فیلسوفان تحلیلی درقالب دو جریان موازی تحلیل منطقی و تحلیل زبانی است و البته به جریان نخست توجه بیشتری شده است. هدف در این مقاله نقد و بررسی محتوایی و صوری ترجمة این کتاب است.
پژوهشی
فلسفه
مزدک رجبی
چکیده
کتاب آسیادربرابرغرب، نوشتۀ داریوش شایگان، از منظری آغاز میشود که پیش‌ازآن درک نشده بود و آن مفهوم بنیادی «غرب‌زدگی» چونان «نیهیلیسم مضاعف یا «توهم مضاعف» است. البته پیش از این کتاب، متون منتشرشدۀ دیگری بر بنیاد غرب‌زدگی آشکارا بیان‌شده یا نهان در متن وجود داشت: یکی کتاب فخرالدین شادمان با نام تسخیر تمدن فرنگی بود ...
بیشتر
کتاب آسیادربرابرغرب، نوشتۀ داریوش شایگان، از منظری آغاز میشود که پیش‌ازآن درک نشده بود و آن مفهوم بنیادی «غرب‌زدگی» چونان «نیهیلیسم مضاعف یا «توهم مضاعف» است. البته پیش از این کتاب، متون منتشرشدۀ دیگری بر بنیاد غرب‌زدگی آشکارا بیان‌شده یا نهان در متن وجود داشت: یکی کتاب فخرالدین شادمان با نام تسخیر تمدن فرنگی بود که در سال 1326 منتشر شد و دیگری کتاب مشهور غرب‌زدگی بود که نخستینبار در سال 1341 انتشار یافت. نخستین متن از ایرانی خودباخته دربرابر فرهنگ غربی سخن میگوید. در دومین متن، از مفهوم غرب‌زدگی متأثر از آرای سیداحمد فردید، البته با فهمی متفاوت از درک هستیشناسانۀ او برای آسیبشناسی هستی و زبان ایرانی خودباخته دربرابر فرهنگ غربی، سخن بهمیان میآید. اما کتاب داریوش شایگان، پیرو مایۀ هستیشناسانۀ آرای سیداحمد فردید، متنی است که رویارویی هستی ایرانی و غربی را چونان دو هستی متفاوت بر بنیاد دو مفهوم «نیهیلیسم» و «نیهیلیسم مضاعف» میفهمد. بنابراین، ضروری است که برای بازخوانی نسبت آگاهی معاصر ایران با جهان نو به این متن و مضمون بنیادینش توجه شود.
پژوهشی
فلسفه
سعید رحیمیان
چکیده
نویسندۀ کتاب خوانشی نو از فلسفۀ فارابی، گسست بنیادین معرفتی از سنت یونانیدرصدد است، با برجسته‌کردن ابداعات اساسی و محوری فارابی در بازتدوین فلسفه در زمانۀ خویش، نحوۀ افتراق جریان فلسفۀ اسلامی از سنت یونانی را توضیح دهد. مهمترین مدعای نویسنده پی‌افکنی فلسفۀ اسلامی برمبنای سه قضیه است: 1. تعیین موضوع آن به‌عنوان «وجود» نه ...
بیشتر
نویسندۀ کتاب خوانشی نو از فلسفۀ فارابی، گسست بنیادین معرفتی از سنت یونانیدرصدد است، با برجسته‌کردن ابداعات اساسی و محوری فارابی در بازتدوین فلسفه در زمانۀ خویش، نحوۀ افتراق جریان فلسفۀ اسلامی از سنت یونانی را توضیح دهد. مهمترین مدعای نویسنده پی‌افکنی فلسفۀ اسلامی برمبنای سه قضیه است: 1. تعیین موضوع آن به‌عنوان «وجود» نه «موجود»؛ 2. استناد فهم وجود به علم حضوری؛ 3. تمایز بین ماهیت و وجود. او بر آن است که فارابی با نگاهی وجودمحور توانست نقش اساسی هستی را درمقابل چیستی و ماهیت احیا کند. کتاب هم‌چنین به رویکرد زبان‌شناسانه و معرفت‌شناسانۀ فارابی، معرفی کتاب الحروف در همین جهت، و ابداع او در ارجاع منطق نُه‌بخشی ارسطو به منطق دو‌بخشی می‌پردازد. از منظر نگارندۀ مقاله، باوجود اهمیت و فربهی مدعای فوق‌الذکر، یعنی تأسیس‌گری فلسفۀ اسلامی با محوریت‌دادن فارابی به «وجود» و باوجود نکات مثبت متعدد کتاب، دلایل اقامه‌شده در کتاب برای اثبات آن مدعا لازم اما غیرکافی است. حدود ده نقد اساسی در این مقاله بر محتویات و مدعیات کتاب مطرح شده است، ازجمله تکرار برخی مدعاها، مدعیات بی‌شاهد، ارجاع به متأخران از فارابی، و ... .
پژوهشی
فلسفه
سمیه رفیقی؛ محمد اصغری
چکیده
کانت در اواخر عمر خود سؤال «انسان چیست» را بر سؤال‌های اصلی فلسفی خود افزود و پاسخ این پرسش را جواب‌گوی دیگر سؤالات دانست. اما پاسخ کانت به این سؤال چیست؟ هالی ویلسون در اثری با عنوان انسان‌شناسی پراگماتیک کانت می‌کوشد تا با کاوشی در آثار غیرانتقادی او چون انسان‌شناسی، دین در محدودۀ عقل تنها، و تعلیم‌وتربیت، که آن‌ها را «فلسفۀ ...
بیشتر
کانت در اواخر عمر خود سؤال «انسان چیست» را بر سؤال‌های اصلی فلسفی خود افزود و پاسخ این پرسش را جواب‌گوی دیگر سؤالات دانست. اما پاسخ کانت به این سؤال چیست؟ هالی ویلسون در اثری با عنوان انسان‌شناسی پراگماتیک کانت می‌کوشد تا با کاوشی در آثار غیرانتقادی او چون انسان‌شناسی، دین در محدودۀ عقل تنها، و تعلیم‌وتربیت، که آن‌ها را «فلسفۀ تجربۀ» کانت مینامد، پاسخ او به این پرسش را بیابد. او در این اثر، با این ادعا که انسان‌شناسی پراگماتیک کانت روان‌شناسی تجربی نیست، علاوه‌بر معرفی خاستگاه و معنای انسان‌شناسی پراگماتیک، انسان را از منظر این فیلسوف همچون موجودی برخوردار از چهار استعداد حیوانی، فنی، پراگماتیک، و اخلاقی معرفی می‌کند که باید بکوشد با بهره‌گیری از استعدادها و تواناییهای خود به سرشت نهایی انسانیت، که همانا اخلاق و و آزادی است، دست یابد. هم‌چنین، از نظر این نویسنده حکم غایی تأملی پل ارتباطی میان انسان‌شناسی و آثار انتقادی کانت محسوب میشود که کانت با استفاده از آن کوشیده بود تا به دانشجویان خود دانش عملی را بیاموزد تا آن‌ها از این طریق بتوانند جایگاه خود را در جهان اجتماعی، سیاسی، و فرهنگی بیابند.
پژوهشی
فلسفه
زهره سعیدی
چکیده
مگی در کتاب فلسفۀ شوپنهاور، علاوه‌بر عرضۀ آرا و نظریات شوپنهاور، فصلی را به برطرف‌کردن سوءفهمی که درمورد مفهوم «اراده» و «ناپدیدار» در فلسفۀ شوپنهاور رواج دارد اختصاص داده است. در این نوشتار بر آن شدیم که به بررسی و نقد این اثر به‌قلم برایان مگی با ترجمۀ رضا ولییاری بپردازیم. به این منظور، ابتدا به‌اختصار به معرفی ...
بیشتر
مگی در کتاب فلسفۀ شوپنهاور، علاوه‌بر عرضۀ آرا و نظریات شوپنهاور، فصلی را به برطرف‌کردن سوءفهمی که درمورد مفهوم «اراده» و «ناپدیدار» در فلسفۀ شوپنهاور رواج دارد اختصاص داده است. در این نوشتار بر آن شدیم که به بررسی و نقد این اثر به‌قلم برایان مگی با ترجمۀ رضا ولییاری بپردازیم. به این منظور، ابتدا به‌اختصار به معرفی کتاب پرداختیم، آن‌گاه پس از بررسی نقادانۀ کتاب به این نتیجه رسیدیم که فیلسوف انگلیسی، برایان مگی، که متخصص و شارح آثار شوپنهاور است توانسته کتابی آسانفهم، روان، کامل، و درعین‌حال متخصصانه درمورد آرا و نظریات شوپنهاور و تأثیری که بر فلاسفه، اندیشمندان، و هنرمندان پس از خود گذاشته است عرضه کند و مترجم سختکوش و متخصص در ترجمۀ آثار شوپنهاور توانسته است ترجمهای متعهدانه، روان، و قابلپذیرش از این کتاب عرضه دارد؛ البته نقدهایی، هرچند محدود، بهلحاظ محتوایی بر نویسنده و بهلحاظ کیفیت ترجمه بر مترجم وارد است که بدانها اشاره کردهایم و میتواند در چاپ بعدی کتاب موردملاحظه قرار گیرد. هم‌چنین، اشکالات پرشمار ویرایشی در ترجمۀ این کتاب وجود دارد که ویرایش آن را در چاپ بعدی اثر ضروری ساخته است.
پژوهشی
فلسفه
مریم سلطانی کوهانستانی
چکیده
نوشتار حاضر بررسی ترجمۀ فارسی کتاب هایدگر و مسیحیت (Heidegger and Christianity) حاصل سخن‌رانی‌های جان مک‌کواری در سال‌های 1993-1994 در دانشگاه آکسفورد است که در سال 1994 میلادی در انتشارات کانتینیواِم نیویورک و در ایران در سال 1397 شمسی، با ترجمۀ فارسی شهاب‌الدین عباسی، در انتشارات بنگاه ترجمه چاپ شده است. در این بررسی، پس از ارائۀ مقدمه‌ای بر کتاب ...
بیشتر
نوشتار حاضر بررسی ترجمۀ فارسی کتاب هایدگر و مسیحیت (Heidegger and Christianity) حاصل سخن‌رانی‌های جان مک‌کواری در سال‌های 1993-1994 در دانشگاه آکسفورد است که در سال 1994 میلادی در انتشارات کانتینیواِم نیویورک و در ایران در سال 1397 شمسی، با ترجمۀ فارسی شهاب‌الدین عباسی، در انتشارات بنگاه ترجمه چاپ شده است. در این بررسی، پس از ارائۀ مقدمه‌ای بر کتاب و معرفی صوری و محتوایی اثر، به نقد سه تن از پژوهش‌گران برجستۀ جهان بر هایدگر و مسیحیت پرداخته شده است و سپس امتیازها و کاستیهای اثر از لحاظ صوری و محتوایی موردبررسی قرار گرفته است. نتیجۀ اجمالی نوشتار حاضر حاکی از آن است که ترجمۀ فارسی، صرفنظر از نمونههایی که محل تجدیدنظرند، بهدلیل ترجمهای روان و قابلفهم، رعایت امانتداری علمی، پیراستگی متن از غلطهای چاپی، و دقت حداکثری در انتخاب معادلهای فارسی برای اصطلاحات هایدگر برای آشنایی خوانندگان ایرانی با برداشت مک‌کواری از رابطۀ هایدگر با مسیحیت سودمند است، اما همانطورکه برخی منتقدان هایدگر و مسیحیت نیز بدان اشاره داشتهاند، باوجود تلاش مک‌کواری در توضیح نسبت هایدگر و مسیحیت، این کتاب از نظر محتوا برای خواننده تصویری شفاف از نسبت هایدگر و مسیحیت ارائه نمیدهد.
پژوهشی
الهیات و ادیان
زینب شریعت نیا؛ هادی وکیلی
چکیده
این مقاله درصدد آن است که به نقد و بررسی کتاب ماهیت معرفت عرفانی، نوشتة مسعود اسماعیلی، بپردازد. دربارة معرفت عرفانی و تمایز آن با تجربة عرفانی به‌زبان‌های غیرفارسی آثار بسیاری منتشر شده‌اند؛ اما در زبان فارسی تنها معدودی از پژوهش‌گران به بحث از آن در چهارچوبی علمی و روش‌مند پرداخته‌اند؛ ازجمله در کتاب ماهیت معرفت عرفانی نویسنده ...
بیشتر
این مقاله درصدد آن است که به نقد و بررسی کتاب ماهیت معرفت عرفانی، نوشتة مسعود اسماعیلی، بپردازد. دربارة معرفت عرفانی و تمایز آن با تجربة عرفانی به‌زبان‌های غیرفارسی آثار بسیاری منتشر شده‌اند؛ اما در زبان فارسی تنها معدودی از پژوهش‌گران به بحث از آن در چهارچوبی علمی و روش‌مند پرداخته‌اند؛ ازجمله در کتاب ماهیت معرفت عرفانی نویسنده کوشیده است با نگاهی تطبیقی در سامانهای جامع به بحث از ماهیت معرفت عرفانی در دو فضای اسلامی و غربی و بیان شباهتها و تفاوتهای آن‌ها بپردازد. اگر ملاک ارزیابی ما میزان موفقیت و عدم موفقیت نویسنده در بیان مسئله و بررسی آن باشد، میتوانیم بگوییم که این کتاب در طرح مباحث تخصصی حوزة فلسفة عرفان بهخوبی عمل کرده است. بااینحال، این کتاب از کاستیهای صوری و محتوایی، از قبیل کاربرد متناوب معرفت عرفانی و تجربة عرفانی بهجای یک‌دیگر و اشکال در تقدم و تأخر برخی از فصول کتاب، خالی نیست. این کتاب باوجود این کاستیها اثری قابلقبول در حوزة فلسفة عرفان بهنظر میرسد.
پژوهشی
فلسفه
سیّدمصطفی شهرآیینی؛ محمّدسینا میرزایی
چکیده
کتاب فلسفه، الهیات، و سیاست: خوانشی از رسالۀ الهیاتیـ سیاسی اسپینوزا می‌کوشد تا با بهره‌گیری از منابع وزین و با کوششی ریشه‌شناسانه (etymological)، مهمترین مفاهیم مندرج در رسالۀ اسپینوزا را نقل، تحلیل، و نقد کند. از میان دو نقد درونی و بیرونی، نقد پل بَگلی سویۀ درونی دارد. درکنار منابع و شرح‌های فراوان درباب تفکر اسپینوزا، اثر بَگلی نیز ...
بیشتر
کتاب فلسفه، الهیات، و سیاست: خوانشی از رسالۀ الهیاتیـ سیاسی اسپینوزا می‌کوشد تا با بهره‌گیری از منابع وزین و با کوششی ریشه‌شناسانه (etymological)، مهمترین مفاهیم مندرج در رسالۀ اسپینوزا را نقل، تحلیل، و نقد کند. از میان دو نقد درونی و بیرونی، نقد پل بَگلی سویۀ درونی دارد. درکنار منابع و شرح‌های فراوان درباب تفکر اسپینوزا، اثر بَگلی نیز توانسته است اثری مقبول درمیان شرحها و خوانشهای دنیای انگلیسیزبان باشد. رسالۀ اسپینوزا اثری درباب الهیات و سیاست است؛ اما به‌باور بَگلی، کتابی است الهیاتی و سیاسی که به‌قلم فیلسوفی نگاشته شده است که به فلسفه بیش از الهیات و سیاست متعهد و وفادار است. ازاین‌رو، رسالۀ اسپینوزا اثری فلسفی است که کارکردهای الهیات و سیاست را در زندگی همگان از منظری فلسفی بررسی می‌کند. این نوشتار کوشیده است تا با نگاهی توصیفی ـ تحلیلی، ساختار صوری و محتوایی کتاب بَگلی را پیشرو نهد و سپس آن را از حیث توان و کاستی بررسی کند.
پژوهشی
فلسفه
محمد جواد صافیان
چکیده
موضوع مقاله حاضر نقد و بررسی ترجمه کتاب درآمدی به متافیریک، اثر مارتین هایدگر، است. هدف از آن کمکی هرچند ناچیز به غنای بیشتر فن ترجمۀ آثار تخصصی در حیطۀ فلسفۀ غرب است. روش و یا به‌عبارت بهتر رویکرد مقاله از حیث دریافت روح کلی حاکم بر ترجمه هرمنوتیکی و از حیث بررسی جزئیات ترجمه تطبیقی است. ترجمۀ درآمدی به متافیزیک تاحدود زیادی از عهدۀ ...
بیشتر
موضوع مقاله حاضر نقد و بررسی ترجمه کتاب درآمدی به متافیریک، اثر مارتین هایدگر، است. هدف از آن کمکی هرچند ناچیز به غنای بیشتر فن ترجمۀ آثار تخصصی در حیطۀ فلسفۀ غرب است. روش و یا به‌عبارت بهتر رویکرد مقاله از حیث دریافت روح کلی حاکم بر ترجمه هرمنوتیکی و از حیث بررسی جزئیات ترجمه تطبیقی است. ترجمۀ درآمدی به متافیزیک تاحدود زیادی از عهدۀ این کار برآمده است و مترجم توانسته است خوانندۀ فارسیزبان را به جهان متن وارد کند، گرچه متن مترجم مبرا از برخی ایرادها و اشکالهای مربوط به معادلها و عبارات نیست. در مقالۀ حاضر تلاش شده است خلاصهای از متن گزارش شود و آن‌گاه برخی ایرادهای مطبعی، دستوری، و اشکالهای مربوط به معادلها و عبارات گوشزد شود. ترجمه درمجموع سلیس و روان و قابلفهم است و این نشان از دانش و تجربه و زحمات مترجم محترم دارد.
پژوهشی
فلسفه
مریم عرب
چکیده
نیچه به‌عنوان یکی از محبوب‌‌ترین فلاسفه که از جایگاه نخبگان و اندیشه‌‌ورزان مؤثر در شکل‌دادن به اندیشۀ کنونی جهان برخوردار بوده است از ابعاد مختلفی موردپژوهش قرار گرفته است. آثار بی‌‌شماری در زمینۀ زندگی، آثار، و اندیشۀ او نگاشته شده و هنوز پژوهندگان بسیاری به‌دنبال کندوکاو در عمق تفکر اویند. تعدد آثار و تفاوت آن‌ها در ارائۀ ...
بیشتر
نیچه به‌عنوان یکی از محبوب‌‌ترین فلاسفه که از جایگاه نخبگان و اندیشه‌‌ورزان مؤثر در شکل‌دادن به اندیشۀ کنونی جهان برخوردار بوده است از ابعاد مختلفی موردپژوهش قرار گرفته است. آثار بی‌‌شماری در زمینۀ زندگی، آثار، و اندیشۀ او نگاشته شده و هنوز پژوهندگان بسیاری به‌دنبال کندوکاو در عمق تفکر اویند. تعدد آثار و تفاوت آن‌ها در ارائۀ تصویر نیچه باعث بروز تردید و سردرگمی در تعیین جایگاه نیچه و درک اندیشۀ او شده است. پژوهش حاضر بهمنظور معرفی و ارزیابی آثار علمی و استاندارد در قلمرو نیچه به اثری بزرگ، مهم، و اخیر بهنام راهنمای آکسفورد نیچه می‌پردازد. این کتاب دارای 32 مقاله از پژوهش‌گران مشهور جهانی است که در محورهای مختلفی سازمان یافتهاند. این مقالات حاوی نکاتی بدیع و دقیق است که میتواند بر درک ما از فلسفۀ نیچه تأثیر داشته باشد و آشنایی گستردهای با عناصر اصلی فلسفۀ او چون ابرانسان، ارادۀ قدرت، و بازگشت جاودانه را نیز فراهم آورد. ازاین‌رو، خلاصۀ محتوای هر مقاله نیز آمده است تا ضمن آشنایی شوق به پیگیری مطلب و مطالعۀ کامل را در مخاطبان پدید آورد.
پژوهشی
فلسفه
بخشعلی قنبری
چکیده
فلسفۀ عرفان از شاخه‌‌های فلسفه مضاف و از موضوعات موردتوجه عرفان‌پژوهان است. در این حوزه سه نظریۀ ساخت‌گرایی، حکمت خالده، و توجه به حیث غیرالتفاتی مطرح شده است؛ افرادی چون استیس و جیمز از پردازندگان نظریۀ اول و کتز از مطرح‌‌کنندگان نظریۀ دوم و فورمن از طراحان نظریۀ سوم بهشمار می‌‌آیند. در بررسی کتاب تجربۀ واحد از آثار جدید ...
بیشتر
فلسفۀ عرفان از شاخه‌‌های فلسفه مضاف و از موضوعات موردتوجه عرفان‌پژوهان است. در این حوزه سه نظریۀ ساخت‌گرایی، حکمت خالده، و توجه به حیث غیرالتفاتی مطرح شده است؛ افرادی چون استیس و جیمز از پردازندگان نظریۀ اول و کتز از مطرح‌‌کنندگان نظریۀ دوم و فورمن از طراحان نظریۀ سوم بهشمار می‌‌آیند. در بررسی کتاب تجربۀ واحد از آثار جدید مربوط به فلسفۀ عرفان به این نتایج دست یافتیم که نویسنده باوجود زحمات زیاد به مبانی نظری حکمت خالده اشاره نکرده و درعین‌حال نظر ادیان را در موضوع نکاویده و در مواردی هم ادعاهای ناصواب دربارۀ آن‌ها مطرح کرده است؛ مثلاً، در جایی از کتاب منکر وجود وحدت وجود در دین یهود شده است که اشتباه است. توجهنکردن دقیق بهنظریههای ساخت‌گرایی و حکمت خالده که ربط مستقیمی به این موضوع دارند از اعتبار این کتاب کاسته است. البته پرداختن به تجربۀ واحد هم میتواند به بسط این مبحث کمک کند و زمینهساز همگرایی درمیان ادیان و پیروان آن‌ها شود و گامی در راه تعمیق باورهای دینی بهشمار آید.
پژوهشی
فلسفه
حمیدرضا محبوبی آرانی
چکیده
کتاب جهان‌رنجی، نوشتۀ فردریک سی. بایزر، پژوهشی دربارۀ جنبش یا جریان بدبینی در فلسفۀ آلمان نیمۀ دوم قرن نوزدهم است. بایزر، با تعریف بدبینی به این نظریه و باور که زندگی در این جهان ارزش زیستن ندارد، شوپنهاور را نخستین کسی می‌داند که این برداشت از جهان را وارد فلسفۀ آلمان ساخت. بایزر در این کتاب به بررسی مباحثۀ گسترده و جدی‌ای می‌پردازد ...
بیشتر
کتاب جهان‌رنجی، نوشتۀ فردریک سی. بایزر، پژوهشی دربارۀ جنبش یا جریان بدبینی در فلسفۀ آلمان نیمۀ دوم قرن نوزدهم است. بایزر، با تعریف بدبینی به این نظریه و باور که زندگی در این جهان ارزش زیستن ندارد، شوپنهاور را نخستین کسی می‌داند که این برداشت از جهان را وارد فلسفۀ آلمان ساخت. بایزر در این کتاب به بررسی مباحثۀ گسترده و جدی‌ای می‌پردازد که بدبینی شوپنهاور و مریدان، و البته منتقدان وی، بهراه انداخت و به یک معنا برنامۀ کاری فلسفه را از بحث دربارۀ منطق علم به سمتوسوی مسائل مرتبط با ارزش زندگی سوق داد. مقالۀ حاضر می‌کوشد تا ضمن معرفی رویکرد و هدف کلی کتاب به تحلیل مختصر محتوای فصلهای کتاب بپردازد که براساس چهرههای فلسفی سامان یافته است. پس از این تحلیل مختصر، مزیتهای کتاب درمقام کتابی در حوزۀ تاریخ فلسفه که به‌صورت اختصاصی به مباحثهای فراموششده هرچند مهم و اثرگذار می‌پردازد و نیز برخی از نقصهایی که بهنظر نویسندۀ این مقاله اگر رعایت میشد بر اعتبار کتاب میافزود خاطرنشان می‌شوند.
پژوهشی
فلسفه
محمد مشکات
چکیده
این مقاله، بعد از نگاهی کوتاه به وضعیت شکلی اثر استرن، به نقد محتوایی آن می‌پردازد. در نقد محتوایی درابتدا به‌صورت کلی و اجمالی کار وی درمورد کلیتِ پدیدارشناسی ارزیابی میشود و آن‌گاه سه قسمت مهم، که هم دشوارترین قسمت‌های پدیدارشناسی و هم کلیدی‌ترین نقاط آن برای پدیدارشناسی و بلکه برای کل نظام هگل‌اند، به‌طور تفصیلی‌تری ارزیابی ...
بیشتر
این مقاله، بعد از نگاهی کوتاه به وضعیت شکلی اثر استرن، به نقد محتوایی آن می‌پردازد. در نقد محتوایی درابتدا به‌صورت کلی و اجمالی کار وی درمورد کلیتِ پدیدارشناسی ارزیابی میشود و آن‌گاه سه قسمت مهم، که هم دشوارترین قسمت‌های پدیدارشناسی و هم کلیدی‌ترین نقاط آن برای پدیدارشناسی و بلکه برای کل نظام هگل‌اند، به‌طور تفصیلی‌تری ارزیابی می‌شوند. این سه قسمت عبارتاند از دیباچه، مقدمه، و فصل نهایی. نقد هم بهلحاظ میزان توجه به محتوای این قسمتها و هم بهلحاظ تأثیر این میزان توجه در ساختارمندی اثر خود استرن یا پیوند درونی بین مطالب فصل هفتم استرن با قسمت‌های مربوطه در این اثر صورت گرفته است.
پژوهشی
فلسفه
مختار نوری
چکیده
نقش و جایگاه دین در زندگی سیاسی و اجتماعی انسان موضوعی است که از نظر اهمیت باید تجزیه و تحلیل شود. برای پرداختن به چنین موضوعی مقالۀ حاضر سراغ یکی از مهمترین آثار این حوزه یعنی کتاب مسیحیت و دموکراسی اثر ژاک ماریتن، فیلسوف نئوتومیستی فرانسوی، رفته است. ماریتن در این اثر به دفاع از دموکراسی با ارجاع آن به مسیحیت پرداخته است. البته این ...
بیشتر
نقش و جایگاه دین در زندگی سیاسی و اجتماعی انسان موضوعی است که از نظر اهمیت باید تجزیه و تحلیل شود. برای پرداختن به چنین موضوعی مقالۀ حاضر سراغ یکی از مهمترین آثار این حوزه یعنی کتاب مسیحیت و دموکراسی اثر ژاک ماریتن، فیلسوف نئوتومیستی فرانسوی، رفته است. ماریتن در این اثر به دفاع از دموکراسی با ارجاع آن به مسیحیت پرداخته است. البته این نوع دفاع خالی از انتقاد نیست و ماریتن در این اثر نگاهی تراژدیک به دموکراسیهای معاصر نیز دارد. آشکار است که مسئلۀ نسبت «دین و دموکراسی» محدود به اندیشۀ ژاک ماریتن نیست و اندیشمندان متعددی در پارادایمهای فکری مختلف این مسئله را صورتبندی کردهاند. هم‌چنین، این رابطه فقط مختص به دین مسیحیت نیست و چنین موضوعی از مباحث قابلتوجه در دنیای اسلام نیز بهشمار میآید. با عنایت به چنین مباحثی نویسنده در این مقاله کوشیده تا الگوی نظری ژاک ماریتن درخصوص نسبت مسیحیت و دموکراسی را از منظر سیاسی، فلسفی، و الهیاتی به بحث و فحص بگذارد و مدعای مطرحشده از سوی وی را با رویکردی انتقادی تجزیه و تحلیل کند.
پژوهشی
فلسفه
یاسمن هشیار
چکیده
کتاب بنیادگذاری مابعدالطبیعۀ اخلاق یکی از کتاب‌های اثرگذار و درعین‌حال دشوار اخلاقی محسوب میشود و هر شرحی بر اخلاق کانت در وهلۀ اول متوجه و معطوف به این کتاب است. کتاب راهنمای خواندن بنیادگذاری مابعدالطبیعۀ اخلاق نوشته پل گایر از تفاسیر معتبر این کتاب است که ترجمۀ فارسی آن به‌تازگی منتشر شده است. باتوجه‌به موقعیت گایر در حوزۀ ...
بیشتر
کتاب بنیادگذاری مابعدالطبیعۀ اخلاق یکی از کتاب‌های اثرگذار و درعین‌حال دشوار اخلاقی محسوب میشود و هر شرحی بر اخلاق کانت در وهلۀ اول متوجه و معطوف به این کتاب است. کتاب راهنمای خواندن بنیادگذاری مابعدالطبیعۀ اخلاق نوشته پل گایر از تفاسیر معتبر این کتاب است که ترجمۀ فارسی آن به‌تازگی منتشر شده است. باتوجه‌به موقعیت گایر در حوزۀ کانتشناسی اخیر، این کتاب راهنما از جایگاه ویژهای برخوردار است. در این مقاله سعی شده است، پس از بررسی کلی هر دو کتاب از حیث اهمیت آن‌ها در آثار مکتوب فارسی و انگلیسی و بررسی ویژگیهای شکلی کتاب راهنما و ترجمۀ آن در مروری کوتاه به محتوای کتاب، به تقریر گایر از استدلالهای کانت و نکات مهم و اثرگذار این راهنما پرداخته شود، نکاتی که در فهم نظریۀ اخلاقی کانت و رفع ابهامات و دفع اشکالات آن میتواند بصیرت خوبی به خواننده ببخشد. این کتاب در مواضعی با سایر شرح‌های بنیادگذاری، بهخصوص شرح تیمرمان، مقایسه و نقد شده است.
