باستان شناسی
محسن سعادتی
چکیده
درمیان مباحث مربوط به باستان‌شناسی، باستان‌شناسی دوران اسلامی به‌عنوان یکی از دوران متنوع با جریان‌هایی درخصوص هنر، معماری، و شهرسازی همواره موردتوجه باستان‌شناسان و پژوهش‌گران قرار داشته است. نوشتار پیش‌رو به بررسی و نقد کتاب مقدمه‌ای بر باستان‌شناسی اسلامی، نوشتۀ مارکوس میلرایت، می‌پردازد. هدف از انجام این پژوهش بررسی ...
بیشتر
درمیان مباحث مربوط به باستان‌شناسی، باستان‌شناسی دوران اسلامی به‌عنوان یکی از دوران متنوع با جریان‌هایی درخصوص هنر، معماری، و شهرسازی همواره موردتوجه باستان‌شناسان و پژوهش‌گران قرار داشته است. نوشتار پیش‌رو به بررسی و نقد کتاب مقدمه‌ای بر باستان‌شناسی اسلامی، نوشتۀ مارکوس میلرایت، می‌پردازد. هدف از انجام این پژوهش بررسی و نقد کتاب باستان‌شناسی اسلامی به‌‌منزلۀ یکی از گرایش‌های مهم رشتۀ باستان‌شناسی است. کتاب فوق معرفی باستان‌شناسی دوران اسلامی با نگاهی به وضعیت اجتماعی و مذهبی برخی بناهای دوران اسلامی، فرهنگ‌ها، و آداب‌و‌رسوم است. مقالۀ فوق به نقد شکلی و محتوایی این اثر می‌پردازد، به‌گونه‌ای‌که در نقد شکلی کتاب، به‌لحاظ فنی، ساختاری، و ویژگی‌های نگارشی و در نقد محتوایی نیز دقت و صحت مطالب و کم‌وکاستی‌های نویسنده در نگارش موردبررسی قرار می‌گیرد. بررسی دقیق این کتاب نشان می‌دهد که این اثر باوجود کیفیت چاپ درخور توجه و روانی نسبی متن در برخی فصل‌ها اشکالاتی دارد. از لحاظ محتوایی، کتاب مدنظر دارای اشکالاتی ازجمله عدم ارجاع به منابع دست‌اول، تصاویر بدون منبع، نداشتن یک ساختار کلی از سلسله‌ها و حکومت‌های دوران اسلامی در کتاب، و عدم یک‌پارچگی و انسجام مطالب باتوجه‌به گستردگی حوزۀ کاری موضوع است.
هنر
عابد تقوی
چکیده
یکی از موضوع‌های بحث‌برانگیز در باستان‌شناسی و هنر جهان اسلام چیستی هنر اسلامی است. پژوهش‌گران متعددی دربارۀ خاستگاه، چیستی، و حوزۀ عمل هنر دوران اسلامی مقاله‌ها و کتاب‌های تخصصی نگاشته‌اند. آن‌چه معیار تمایز اندیشه‌های معاصر در تفسیر هنر به‌معنای اسلامی آن قلمداد می‌شود معطوف به مبانی نظری و چهارچوب‌های تفسیری است که ...
بیشتر
یکی از موضوع‌های بحث‌برانگیز در باستان‌شناسی و هنر جهان اسلام چیستی هنر اسلامی است. پژوهش‌گران متعددی دربارۀ خاستگاه، چیستی، و حوزۀ عمل هنر دوران اسلامی مقاله‌ها و کتاب‌های تخصصی نگاشته‌اند. آن‌چه معیار تمایز اندیشه‌های معاصر در تفسیر هنر به‌معنای اسلامی آن قلمداد می‌شود معطوف به مبانی نظری و چهارچوب‌های تفسیری است که هریک با رهیافتهای گوناگون آن را بررسی کرده‌اند. رهیافتهایی که بهواقع، نقش بهسزایی در بیان منسجم و متقن از پدیدههای هنری در جهان اسلام داشتهاند. کتاب هنر اسلامی در زمرۀ کتاب‌های مرتبط با حوزۀ شناخت هنر دوران اسلامی است که با تکیه بر رهیافت تاریخینگری به رشتۀ تحریر درآمده است. بررسی این کتاب نشان می‌دهد که باوجود گستردگی حاکمیت سیاسی حکومتها در جهان اسلام، نویسنده توانسته است نمایی کلی از تحولات را در مقیاس محلی عرضه کند؛ بهطوریکه با تمرکز بر نقاط مهم جغرافیایی، دستاوردهای هنری مسلمانان را در توالی فرهنگی نظاممندی بیان کرده است.
هنر
علیرضا طاهری؛ رویا ظریفیان
چکیده
پژوهش‌گران حوزۀ مطالعات هنر اسلامی رویکردهای مختلفی را در این حوزه اتخاذ کرده‌اند و هریک نقطۀ اتکای خود را بر مفاهیمی متفاوت از دیگری قرار داده‌اند. از این میان، رویکرد تاریخ‌گرایی بر دو مؤلفۀ بسترمندی و تفسیر استوار است. در این رویکرد، مرکز ثقل مطالعات منطبق است بر درک مفاهیم فرهنگی اشیا و آثار معماری در بستر زمانی و مکانی خاص ...
بیشتر
پژوهش‌گران حوزۀ مطالعات هنر اسلامی رویکردهای مختلفی را در این حوزه اتخاذ کرده‌اند و هریک نقطۀ اتکای خود را بر مفاهیمی متفاوت از دیگری قرار داده‌اند. از این میان، رویکرد تاریخ‌گرایی بر دو مؤلفۀ بسترمندی و تفسیر استوار است. در این رویکرد، مرکز ثقل مطالعات منطبق است بر درک مفاهیم فرهنگی اشیا و آثار معماری در بستر زمانی و مکانی خاص تولید این آثار. ازاینرو، عوامل، ریشهها، و بسترهای تحقق هنر اسلامی بهطور تاریخی و معنای آن به‌صورت تفسیری موردبررسی و مطالعه قرار میگیرند.برداشتهای نادرست برخی از منتقدان دربارۀ رویکرد تاریخ‌گرایی در مطالعات هنر اسلامی موجب خلط مفهوم و اغتشاش معنایی در این رویکرد شده است. بنابراین، دغدغۀ اصلی این پژوهش ارائۀ تعریفی روشن از مفهوم تاریخ‌گرایی و روششناسی آن ازطریق معرفی و نقد یکی از شاخصترین آثار تألیفشده با این رویکرد است. کتاب معماری ایلخانی در نطنز، اثر شیلا بلر، نمونهای قابلتوجه از رویکرد تاریخ‌گرایی است که به‌لحاظ درک روششناسی اینگونه مطالعات از اهمیت ویژهای برخوردار است.
باستان شناسی
عابد تقوی
چکیده
درباب معماری مساجد صدر اسلام ایران تحقیقات بی‌شماری انجام شده است. در بیشتر این پژوهش‌ها، مساجد به‌صورت تک‌نگاری موردمطالعه قرار گرفته‌اند. در این بین، توجه محققان به ساختار فیزیکی و تحولات تاریخی سازه و تزئینات معطوف بوده است. این قالب کلیشه‌ای و تکراری در این کتاب، که خانم باربارا فینستر نوشته است، نیز رعایت شده است. هم‌چنین، ...
بیشتر
درباب معماری مساجد صدر اسلام ایران تحقیقات بی‌شماری انجام شده است. در بیشتر این پژوهش‌ها، مساجد به‌صورت تک‌نگاری موردمطالعه قرار گرفته‌اند. در این بین، توجه محققان به ساختار فیزیکی و تحولات تاریخی سازه و تزئینات معطوف بوده است. این قالب کلیشه‌ای و تکراری در این کتاب، که خانم باربارا فینستر نوشته است، نیز رعایت شده است. هم‌چنین، در این کتاب به تحولات معماری مساجد اولیة ایران بهتفصیل پرداخته شده است. نقد این کتاب از دو منظر ساختار شکلی و محتوایی ارزیابی شده است. این کتاب بهمثابة یکی از کتاب‌های تحلیلی معماری صدر اسلام قابلتأمل است و میتوان براساس استدلالهای نویسنده، دریچهای نو به معماری مذهبی ایران در قرون اولیة اسلامی باز کرد. درکنار نقاط قوت این اثر فاخر، نقاط ضعفی نیز دیده می‌شود که بهطور کلی متوجه بخش تألیف و ترجمة کتاب است. انتخاب معادلهای گنگ برای واژگان تخصصی و نیز برخی ایرادات محتوایی از مهمترین موارد قابلملاحظه بهشمار میآیند.
