انسان شناسی
مهدی براتی فر؛ هادی وکیلی
چکیده
نظریههای اخلاق هنجاری از سه نوع اخلاق وظیفهگرا، اخلاق نتیجهگرا، و اخلاق فضیلتگرا سخن میگویند و مبانی و دیدگاههای مربوط به هر سه نوع اخلاق مزبور نزد متفکران مسلمان دیده میشود. در اینجا میتوان از مفهومی جدید از اخلاق با عنوان «اخلاق خلیفهگرا» سخن گفت که برمبنای مماثلت و جانشینی بین انسان و خدا یا بهتعبیری رب ...
بیشتر
نظریههای اخلاق هنجاری از سه نوع اخلاق وظیفهگرا، اخلاق نتیجهگرا، و اخلاق فضیلتگرا سخن میگویند و مبانی و دیدگاههای مربوط به هر سه نوع اخلاق مزبور نزد متفکران مسلمان دیده میشود. در اینجا میتوان از مفهومی جدید از اخلاق با عنوان «اخلاق خلیفهگرا» سخن گفت که برمبنای مماثلت و جانشینی بین انسان و خدا یا بهتعبیری رب و عبد و خلیفگی اخلاقی انسان نهاده شده است. بهنظر میرسد که این نوع اخلاق میتواند با نقد مدلهای غیرخلیفهگرایانه مانند اخلاق عشق یا اخلاق شرم مدلول درستی از تعبیر «اخلاق عرفانی» را ارائه دهد؛ درحقیقت، گرچه اخلاق خلیفهگرا نظریهای فضیلتگرایانه تلقی میشود، در چیستی فضائل، روش شناخت فضائل، و نحوة نائلشدن به فضائل با رویکردهای مرسوم در اخلاق فضیلتگرا تفاوت دارد. در این نظریه، فضائل همان اوصاف خداوند، روش شناخت آنها همان شناخت اوصاف باری، و روش فضیلتمندشدن به آنها همان تشبه به خدا و تبدیلشدن به خلیفة خداوند در مراحل سهگانۀ تخلیه، تجلیه، و تحلیه است. روششناسی معرفت و رشد اخلاقی در این نوع اخلاق مبتنیبر آن نوع از انسانشناسی و خداشناسی عرفانی است که با مکتب اکبری و دیدگاه عرفانی امام خمینی (ره) همسویی دارد.