علوم اجتماعی
حمید مسعودی؛ علی یوسفی
چکیده
تنوع آرا و نظریات جامعه‌شناسی و نیاز توسعۀ علم به بازاندیشی و نقد مداوم نظریات ارائۀ چهارچوبی منطقی برای نقد و بررسی نظریه‌های جامعه‌شناسی را ضروری می‌سازد. هدف نوشتار حاضر فراهم‌آوردن این چهارچوب با تکیه بر مفهوم فرانظریه‌پردازی است. روش مورداستفاده روش اسنادی با تکیه بر مرور انتقادی منابع است. نتایج تحلیل انتقادی نشان می‌دهد ...
بیشتر
تنوع آرا و نظریات جامعه‌شناسی و نیاز توسعۀ علم به بازاندیشی و نقد مداوم نظریات ارائۀ چهارچوبی منطقی برای نقد و بررسی نظریه‌های جامعه‌شناسی را ضروری می‌سازد. هدف نوشتار حاضر فراهم‌آوردن این چهارچوب با تکیه بر مفهوم فرانظریه‌پردازی است. روش مورداستفاده روش اسنادی با تکیه بر مرور انتقادی منابع است. نتایج تحلیل انتقادی نشان می‌دهد اولاً درحالی‌که نقد روشمند نظریه‌ها و فرانظریه‌سازی امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر برای بهبود و پیشرفت نظری در جامعه‌شناسی است، این فرایند درعمل با چالش‌های عدیده‌ای روبه‌روست؛ ثانیاً، فرانظریه‌پردازی این امکان را به جامعه‌شناس می‌دهد که در چهارچوبی منطقی نظریات جامعه‌شناسی را موردبازاندیشی و نقد قرار دهد و به فهم عمیق‌تری از آنها دست یابد و چشم‌انداز نظری جدیدی را خلق کند؛ ثالثاً، با استفاده از رویکرد فرانظری، شش گام عمده را می‌توان برای نقد نظریۀ جامعه‌شناسی برداشت که شامل شناسایی و تصریح مسئله یا سؤال نظری، استخراج و صورت‌بندی منطقی گزاره‌ها و قضایای بنیادی نظریه، شناسایی و تحلیل مفروضات نظریه، تحلیل قابلیت سازگاری و پیوند نظریه با سایر نظریات، تحلیل قابلیت وارسی و اعتباریابی تجربی نظریه، و درنهایت مقایسۀ نظریه با نظریات مشابه رقیب و تحلیل شباهت‌ها و تفاوت‌های آنها به‌ویژه از حیث قوت منطقی گزاره‌ها و مفروضات، قابلیت پیوند با سایر نظریات، و قابلیت اعتباریابی تجربی آن‌هاست.
