انسان شناسی
شیوا علی نقیان
چکیده
به‌تعبیر بسیاری از نظریه‌پردازان، جماعت های تصوری یکی از تأثیرگذارترین کتاب‌های انتهای قرن بیستم است. براساس آن‌چه از بحث اندرسون در این کتاب برمی‌آید، ملّیت‌گرایی نوعی آگاهی کاذب متأثر از سرمایه‌داری نیست، بلکه حقیقتی است که خود به‌واسطۀ یکی از جنبه‌های مهم، ولی فراموش‌شدۀ سرمایه‌داری به‌وجود آمده است. سرمایه‌داری چاپی ...
بیشتر
به‌تعبیر بسیاری از نظریه‌پردازان، جماعت های تصوری یکی از تأثیرگذارترین کتاب‌های انتهای قرن بیستم است. براساس آن‌چه از بحث اندرسون در این کتاب برمی‌آید، ملّیت‌گرایی نوعی آگاهی کاذب متأثر از سرمایه‌داری نیست، بلکه حقیقتی است که خود به‌واسطۀ یکی از جنبه‌های مهم، ولی فراموش‌شدۀ سرمایه‌داری به‌وجود آمده است. سرمایه‌داری چاپی در بستر تاریخی خود یکی از گونه‌های بنگاه‌های اقتصادی است که نه‌تنها در شکل و انتشار فرهنگ تأثیر گذاشت، بلکه خود بخشی از تولید سرمایه‌داری نیز بود. دستاورد اندرسون در این اثر آن بود که نشان داد چگونه صنعت چاپ به تولید واحدهای ملّی کمک کرد. اما نگاهی نقادانه به جماعت‌های تصوری نشان میدهد که تحلیل اندرسون تحلیلی کم‌تر عملیاتی و کاربردی است. او این مسئله را توضیح نمی‌دهد که ملّت چگونه از سایر انواع جامعه (که خود آن‌ها را برمی‌سازد) متمایز می‌شود. هم‌چنین، تحلیل او از سه وجه پذیرای انتقاداتی بسیار جدی است. درک او از ملّت به‌مثابۀ امری فراطبقاتی، غیراجتماعی و همه‌جایی، غیابِ اقلیت‌ها، گروه‌های حاشیه‌ای و فرودستان در تحلیل او و هم‌چنین بی‌توجهی به مسئلۀ جنسیت و نقش بازتولیدی زنان در شکلگیری یک ملّت باعث می‌شود تا فضایی که او از شرایط شهروندی و ملّت می‌سازد، بر سبک زندگی مردانِ طبقۀ متوسط اروپایی مبتنی باشد.
علوم سیاسی
سید رضا حسینی؛ مصطفی رضائی حسین آبادی؛ امیر اعتمادی بزرگ
چکیده
ونسا مارتین از جملۀ پژوهش‌گران انگلیسی‌زبان تاریخ ایران معاصر است که در کتاب ایران بین ناسیونالیسم اسلامی و سکولاریسم تلاش کرده است مشروطه و تحولات سیاسی اجتماعی مرتبط با آن را از منظر بیرونی بررسی کند. بر این اساس، هدف مقالۀ حاضر مطالعۀ تحلیلی ـ انتقادی کتاب در ابعاد شکلی، روشی، نظری، و محتوایی است. تمرکز ونسا مارتین در این ...
بیشتر
ونسا مارتین از جملۀ پژوهش‌گران انگلیسی‌زبان تاریخ ایران معاصر است که در کتاب ایران بین ناسیونالیسم اسلامی و سکولاریسم تلاش کرده است مشروطه و تحولات سیاسی اجتماعی مرتبط با آن را از منظر بیرونی بررسی کند. بر این اساس، هدف مقالۀ حاضر مطالعۀ تحلیلی ـ انتقادی کتاب در ابعاد شکلی، روشی، نظری، و محتوایی است. تمرکز ونسا مارتین در این کتاب بر شناسایی جریان‌های سیاسی و تحولات اقتصادی ـ اجتماعی محلی خارج از تهران است که تأثیر مستقیم در چگونگی رخداد انقلاب مشروطه و نتایج آن داشته است. بررسی کتاب نشان میدهد نویسنده مشروطه‌خواهی محلی را به‌عنوان مسئله‌ای مرتبط با هویت ملی تعریف می‌کند. یافته‌ها نشان میدهد، از نظر ونسا مارتین، بافت سنتی جامعۀ ایران و طبقۀ روحانیون مشروطه را امری تاریخی و دینی قلمداد می‌کنند، اما روشن‌فکران آن را به‌عنوان امری اسطوره‌ای و مدرن می‌‌پندارند. نوآوری ونسا مارتین در اشاره به نقش نیروهای محلی در انقلاب مشروطه، به‌ویژه در آذربایجان، بوشهر، فارس، و اصفهان، قابل‌تأمل است، اما کاستی‌هایی در نوع دسته‌بندی جریان‌های سیاسی و تعریف هرکدام از چیستی و چگونگی رخداد مشروطه به‌چشم می‌خورد که مناسب است نویسنده و ناشر در چاپ‌های بعدی تلاش کنند که آن‌ها را برطرف کنند.
علوم سیاسی
سید علی محمودی؛ سید نوید کلهرودی
چکیده
مسئلۀ اصلی این مقاله کاوش دربارۀ ماهیت امپریالیسم به‌عنوان پدیده‌ای پیچیده و مهم در دوران جدید است که با موضوع‌هایی همانند توسعه، دولت ـ ملت، دیوان‌سالاری، و تابعیت ارتباط دارد. اهمیت این پدیده هانا آرنت را بر آن داشت که ابعاد متکثر آن را موردتحلیل و نقادی قرار دهد. هدف پژوهش حاضر شرح، تحلیل، و نقد ابعاد نظری و تاریخی رسالۀ امپریالیسم ...
بیشتر
مسئلۀ اصلی این مقاله کاوش دربارۀ ماهیت امپریالیسم به‌عنوان پدیده‌ای پیچیده و مهم در دوران جدید است که با موضوع‌هایی همانند توسعه، دولت ـ ملت، دیوان‌سالاری، و تابعیت ارتباط دارد. اهمیت این پدیده هانا آرنت را بر آن داشت که ابعاد متکثر آن را موردتحلیل و نقادی قرار دهد. هدف پژوهش حاضر شرح، تحلیل، و نقد ابعاد نظری و تاریخی رسالۀ امپریالیسم آرنت و نشان‌دادن جنبه‌های اساسی نوآوری‌ها و کاستی‌های آن است. در این مقاله، از روش توماس اسپریگنز دربارۀ نظریه‌پرداز سیاسی استفاده شده است. برایند جستار ما دربارۀ رسالۀ آرنت آن است که مسئلۀ محوری او به‌عنوان یک فیلسوف انسان و زیست‌بوم نوع بشر است. او، از طریق یافتن وجوه تمایز میان تعاریف برخی مفاهیم، با ایضاح آن‌ها به ارتقای شفافیت و دقت ادبیات سیاسی مدد رسانده و از این ره‌گذر مطاوی رسالۀ خویش را روشن کرده است. هرچند آرنت به نقد کمک‌های انسان‌دوستانۀ کشورهای توسعه‌یافته به دولت‌های کم‌ترتوسعه‌یافته پرداخته و آن را در مسیر امپریالیسم می‌داند، اما راه‌حلی را برای برون‌رفت از این معضل پیچیده ارائه نکرده است. تعلیل و تحلیل پدیده‌های دوران جدید همانند یهودی‌ستیزی و بی‌تابعیتی، که آرنت بن‌مایۀ آن‌ها را در نژادپرستی یافته است، نمونه‌ای از نوآوری‌های او در مقام نظریه‌پردازی سیاسی است.
علوم اجتماعی
رضا بیگدلو
چکیده
هویت یا پرسش از کیستی و چیستی انسان به‌صورت شکلی از آگاهی تاریخی بروز کرده و دارای کارویژه‌های فردی و اجتماعی متعددی است. در دهه‌های اخیر، باتوجه‌به پیچیده‌شدن روند هویت‌یابی و نیز گستردگی لایه‌ها و ابعاد هویت، گسترش جهانی‌شدن، پیدایش مکاتب و ره‌یافت‌های مدرن و پسامدرن دربارة تبیین مبانی، مؤلفه‌ها و کارکردهای آن، و نیز تأثیر ...
بیشتر
هویت یا پرسش از کیستی و چیستی انسان به‌صورت شکلی از آگاهی تاریخی بروز کرده و دارای کارویژه‌های فردی و اجتماعی متعددی است. در دهه‌های اخیر، باتوجه‌به پیچیده‌شدن روند هویت‌یابی و نیز گستردگی لایه‌ها و ابعاد هویت، گسترش جهانی‌شدن، پیدایش مکاتب و ره‌یافت‌های مدرن و پسامدرن دربارة تبیین مبانی، مؤلفه‌ها و کارکردهای آن، و نیز تأثیر روی‌دادهای سیاسی و اجتماعی و اقتصادی در امر هویت‌یابی موضوع هویت برای بسیاری از جوامع به مسئله‌ای مهم و اساسی تبدیل شده است، به‌طوری‌که حتی آن را بحران تعبیر می‌کنند. در ایران هم باتوجه‌به تنوع قومی و زبانی، میراث غنی تاریخی و فرهنگی، تأثیرات جهانی، و عوامل دیگر در دهه‌های گذشته هویت به مسئله‌ای اجتماعی ـ سیاسی و نیز موضوع علمی ـ پژوهشی مهمی تبدیل شده است. این مقاله بر آن است که کتاب هویت ایرانی را از جنبة انتقادی تحلیل و مهم‌ترین ابعاد مثبت و نیز کاستی‌های آن را بررسی کند. دستاوردهای تحقیق بیان‌گر آن است که تعریف‌نکردن عملیاتی مفاهیم اصلی، تکیه بر گفتمان هویتی ایران‌مدار و نادیده‌گرفتن گفتمان‌های هویت‌بخش دیگر، تناقض در مبانی نظری و روش‌شناختی مقالات، تکیه بر دوره‌بندی‌های تاریخ سیاسی، و نادیده‌گرفتن چالش‌های برآمده از رویارویی هویت ایرانی و هویت ملی ازجمله کاستی‌های کتاب است.
علوم اجتماعی
سیاوش قلی پور
چکیده
کتاب قومیت و قوم‌گرایی؛ افسانه و واقعیت، پژوهشی دربارۀ منازعات گروه‌های قومی در ایران پس از جنگ جهانی اول تا دهه‌های پایانی سدۀ چهاردهم خورشیدی است. از نظر نویسنده، قومیت و گروه‌های قومی مقوله‌های مدرنی هستند و سابقه‌ای در تاریخ ایران ندارند. سه عامل دولت تمرکزگرا و اقتدارطلب، منفعت‌طلبیِ نخبگان، و نیروهای بین‌الملل در ظهور ...
بیشتر
کتاب قومیت و قوم‌گرایی؛ افسانه و واقعیت، پژوهشی دربارۀ منازعات گروه‌های قومی در ایران پس از جنگ جهانی اول تا دهه‌های پایانی سدۀ چهاردهم خورشیدی است. از نظر نویسنده، قومیت و گروه‌های قومی مقوله‌های مدرنی هستند و سابقه‌ای در تاریخ ایران ندارند. سه عامل دولت تمرکزگرا و اقتدارطلب، منفعت‌طلبیِ نخبگان، و نیروهای بین‌الملل در ظهور این منازعات و شکلگیری قومیت سهم داشتند. این کتاب، به‌گونه‌ای زمینه‌مند، قومیت و قوم‌گرایی را در بطن مناسبات سیاسی و اجتماعی داخلی و خارجی بررسی می‌کند. هم‌چنین، برساختی‌بودن ناسیونالیسم قومی را براساس داده‌های تاریخیِ فراوانْ مستدل می‌سازد. نویسنده درجهت مباحث کتاب دولت فراگیر، برجسته‌کردن اشتراکات فرهنگی، و سیاست تنش‌زدایی را استراتژی‌های مناسبی برای مواجهه با وضعیت چندفرهنگی ایران معرفی می‌کند. انتقاداتی به این اثر وارد است که می‌توان به این موارد اشاره کرد: کتاب از رویکردهای گوناگونی بدون تلفیق آن‌ها استفاده کرده است و انسجام پارادایمی ندارد؛ مانند اثبات‌گرایان، دنبال معیاری برای تعیین حدود و ثغور قومیت است، اما چنین معیاری وجود ندارد. غالب استدلال‌‌های کتاب درجهت برساختی‌بودن قومیت به هویت ملی نیز اطلاق‌پذیر است، اما نویسنده در‌این‌باره سکوت می‌کند و به‌نوعی ذات‌گراییِ ملی فرو می‌غلطد، نقش سیاست‌های اقتصادی و برنامه‌های توسعه در منازعات قومی را کم‌رنگ جلوه میدهد، و سرانجام، از تأثیر تغییرات اجتماعی مدرن و حضور اجتناب‌ناپذیر «دیگری» در شکلگیری قومیت غفلت می‌ورزد.
علوم سیاسی
حمید نساج
چکیده
کتاب ملتها مهم‌‌اند یک دفاعیۀ پرشور از ملی‌‌‌گرایی در عصری است که کتاب آن را موسوم به جهان‌وطنی می‌داند. گریک کلهون جهان‌‌‌‌باوری را خیالی خام و ملت‌‌‌‌باوری را واقع‌بینی می‌نامد. شکلگیری یک دولت ـ شهر جهانی و دموکراتیک را «آرمانی دل‌فریب اما دست‌نیافتنی» می‌نامد و مدعی می‌شود که «اکنون، ...
بیشتر
کتاب ملتها مهم‌‌اند یک دفاعیۀ پرشور از ملی‌‌‌گرایی در عصری است که کتاب آن را موسوم به جهان‌وطنی می‌داند. گریک کلهون جهان‌‌‌‌باوری را خیالی خام و ملت‌‌‌‌باوری را واقع‌بینی می‌نامد. شکلگیری یک دولت ـ شهر جهانی و دموکراتیک را «آرمانی دل‌فریب اما دست‌نیافتنی» می‌نامد و مدعی می‌شود که «اکنون، در نخستین دهۀ سدۀ بیستویک، گفتمان جهانی‌شدن مهآلودتر از آنی است که در دهۀ 1990 بود». در این نوشتار کوتاه، پانزده نقد به مدعای نویسنده طرح شده است. در مهم‌ترین نقد به این امر اشاره شده که رشد ملی‌‌‌گرایی افراطی در آمریکا و اروپا را نمیتوان به‌مثابۀ شکست جهان‌وطنی دانست؛ چراکه تحولات اجتماعی عموماً در مسیری سینوسی، آمیخته با مقاومت، و در فرایندی همراه با فرازوفرود پیش خواهد رفت؛ ظهور ترامپ، برگزیت، و مانند آن بخشی از مقاومت رخداده در مسیر جهانی‌شدن و کاملاً طبیعی است. هنوز هم از این مقاومتها و چهبسا شدیدتر در راه است، اما در نگاه کلانتر روند کلی هنوز بهنفع جهانی‌شدن است و ملی‌‌‌گرایی را تقدیری جز افول نیست.
