علوم سیاسی
مرتضی بحرانی
چکیده
این مقاله به نقد و بررسی کتاب مفهوم نقد در نهضتهای تجددخواه جهان عرب؛ با نگاهی به نظریههای مدرنیته و پسامدرنیته میپردازد. مؤلف قصد دارد تا مفهوم و پدیدۀ نقد را بهبحث بگذارد، اما فراموش میکند که نقد یک کنش مدرن است. درنتیجه، دچار سنتگرایی و پستمدرنیسمی میشود که یکی مانع نقد است و دیگری مخل نقد. باوجود گزارههایی ...
بیشتر
این مقاله به نقد و بررسی کتاب مفهوم نقد در نهضتهای تجددخواه جهان عرب؛ با نگاهی به نظریههای مدرنیته و پسامدرنیته میپردازد. مؤلف قصد دارد تا مفهوم و پدیدۀ نقد را بهبحث بگذارد، اما فراموش میکند که نقد یک کنش مدرن است. درنتیجه، دچار سنتگرایی و پستمدرنیسمی میشود که یکی مانع نقد است و دیگری مخل نقد. باوجود گزارههایی از این کتاب که امید به پیشرفت را تداعی میکنند، مؤلف گرفتار گذشتهگرایی سنتگرایانه و دلمشغول تفنن پستمدرنیستی است. این دو عامل باعث شده است که مؤلف نقد را مربوط به قلمرو فلسفۀ آگاهی بداند. گویی، اگر اعراب در ذهنیت خود به مرحلۀ نقادی برسند، جوامع آنها نیز پیشرفت میکند. این تناقضات بهویژه در آنجا خود را نشان میدهند که مؤلف درعمل به ارزشهای مدرن (آزادی، شادی، و انسجام) اهمیتی قائل نمیشود. هر پژوهشی درباب نقد که قدردان نتایج عملی مدرنیته نباشد، نمیتواند پژوهشی جدی و صادقانه تلقی شود. این نکته محور بررسی کتاب در این مقاله است. نویسندۀ مقالۀ حاضر برای اینکه این اختلال در شناخت را بهنقد بکشاند، با روش هرمنوتیک سوءظن کتاب را موردبررسی قرار داده است.
فلسفه
مهدی ابوطالبی یزدی؛ علی مرادخانی؛ میثم سفیدخوش
چکیده
اساس نظریۀ سکولاریسم این است که هرچه مدرنیته (مجموعهای از پدیدهها ازجمله علم، فناوری، و اشکال عقلانی اقتدار) پیشرفت میکند بهتدریج از نفوذ دین کاسته میشود، اما چارلز تیلور بر آن است که دنیای مدرن نهتنها باعث ازبینرفتن دین نشده، بلکه در بسیاری موارد موجب رشد و بالندگی آن شده است. کتاب عصر سکولار تفصیل نظر او درمورد سکولاریسم ...
بیشتر
اساس نظریۀ سکولاریسم این است که هرچه مدرنیته (مجموعهای از پدیدهها ازجمله علم، فناوری، و اشکال عقلانی اقتدار) پیشرفت میکند بهتدریج از نفوذ دین کاسته میشود، اما چارلز تیلور بر آن است که دنیای مدرن نهتنها باعث ازبینرفتن دین نشده، بلکه در بسیاری موارد موجب رشد و بالندگی آن شده است. کتاب عصر سکولار تفصیل نظر او درمورد سکولاریسم است. تیلور دربارۀ شرایطی در دوران گذشته صحبت میکند که باور به خدا امری فراگیر بود، اما اوضاع بهگونهای پیش رفت که موجب شد باور به خدا بهعنوان گزینهای درمیان سایر گزینهها قرار گیرد. او فرایند گسترش سکولاریسم در غرب جدید و آنچه را برای دین رخ داده است توصیف میکند. در این فرایند، برای دینداران «خداوند» و برای غیردینداران «عقل» ترجمان کمال است. مقالۀ حاضر، با نگاهی اجمالی به آثار تیلور، سیر حرکت غرب (اروپای غربی و آمریکای شمالی) از جامعهای دینی بهسوی جامعهای سکولار را بررسی کرده و پس از تحلیل نظریۀ تیلور درمورد سکولاریسم، به نقد و جمعبندی اندیشههای ایشان میپردازد.
فلسفه
محمد اصغری؛ ندا محجل
چکیده
این مقاله به نقد و بررسی کتاب شناخت هگلگرایی، نوشتة رابرت سینربرینک، با ترجمة مهدی بهرامی بهویراستاری محمدمهدی اردبیلی میپردازد. در این نوشته، ابتدا به تحلیل محتوایی متن کتاب صرفنظر از ترجمة فارسی آن میپردازیم و به نقش هگل در فلسفة اروپایی بهویژه نقش او در شکلگیری تفکر ساختارگرا و پساساختارگرای فرانسوی اشاره میکنیم ...
بیشتر
این مقاله به نقد و بررسی کتاب شناخت هگلگرایی، نوشتة رابرت سینربرینک، با ترجمة مهدی بهرامی بهویراستاری محمدمهدی اردبیلی میپردازد. در این نوشته، ابتدا به تحلیل محتوایی متن کتاب صرفنظر از ترجمة فارسی آن میپردازیم و به نقش هگل در فلسفة اروپایی بهویژه نقش او در شکلگیری تفکر ساختارگرا و پساساختارگرای فرانسوی اشاره میکنیم و سپس به ارزیابی ترجمة فارسی خواهیم پرداخت. کتاب شناخت هگلگرایی یکی از بهترین کتابهایی است که در کشور ما میتواند خلأ ناشی از هگلگرایی در قرن بیستم را تاحدی پر کند، هرچند نویسندة کتاب غالباً با سلیقه و سبکی خاص خود از متفکر مهم فرانسوی یعنی ژاک لکان، که بخشی از اندیشة خودش را مخصوصاً در مفهوم «میل» وامدار هگل است، چشم پوشیده است و این یکی از کاستیهای کتاب است. این مقاله با بیان مقدمهای بهمنظور معرفی نویسنده و اهمیت کتاب او برای خواننده و معرفی صوری و محتوایی اثر و تحلیل محتوای آن سعی کرده است که محاسن و معایب این کتاب را بیان کند. البته پیشنهادهایی برای ترجمة فارسی برخی اصطلاحات آن نیز مطرح شده است.
علوم سیاسی
سلمان صادقی زاده
چکیده
تاکنون بسیاری مدرنیته را بهمثابۀ کلیتی یکپارچه در نظر گرفتهاند که در زمان و مکانی خاص متولد شده و بالیده است. در این دیدگاه، مدرنیته بهمثابۀ امری زمانمند و مکانمند پنداشته میشود که با دیگر فرهنگها و اقلیمها ناسازگار و بیگانه است، اما اگر مدرنیته را «متنی فرهنگی» در نظر بگیریم که بسترساز سوژگی انسانی است، میتوانیم ...
بیشتر
تاکنون بسیاری مدرنیته را بهمثابۀ کلیتی یکپارچه در نظر گرفتهاند که در زمان و مکانی خاص متولد شده و بالیده است. در این دیدگاه، مدرنیته بهمثابۀ امری زمانمند و مکانمند پنداشته میشود که با دیگر فرهنگها و اقلیمها ناسازگار و بیگانه است، اما اگر مدرنیته را «متنی فرهنگی» در نظر بگیریم که بسترساز سوژگی انسانی است، میتوانیم نشانگان آن را در تمامی جمعیتهای انسانی به نسبتهای مختلف بیابیم. کتاب سه تقریر رقیب دربارۀ مدرنیته: خروج، اعتراض، وفاداری میکوشد تا با نشاندادن ناسازواریهای نظری در درک امر مدرن بر ماهیت منشوری و چندگانۀ آن تأکید ورزد و امکانهای مختلف در مواجهه با آن را بررسی کند. از این نظر، دشوارۀ کانونی کتاب بررسی امکانات نظریای است که در انگارۀ مدرن نهفتهاند. بدنۀ اصلی اثر به نظرهای شش اندیشمند غربی دربارۀ مدرنیته میپردازد. همچنین در آخرین قسمت کتاب، نظرهای اندیشمندان ایرانی دربارۀ مدرنیته به بحث گذارده میشود و آرای آنها از سه منظر وفاداری به مدرنیته، اعتراض به آن، و خروج از آن بررسی میشود. درمجموع میتوان این اثر را تلاشی ارزنده برای ارائۀ درکی بهتر از مفهوم مدرنیته دانست؛ امری که بهخودی خود میتواند جامعۀ ایرانی را در رویارویی آگاهانهتر با مدرنیته یاری بخشد. مقالۀ حاضر میکوشد تا به دو روش صورتگرایانه (فرمالیستی) و محتوایی کتاب یادشده را موردنقد و ارزیابی قرار دهد.
علوم سیاسی
فرزاد آذرکمند
چکیده
کتاب جامعهشناسی مدرنیته؛ آزادی و انضباط روایتی از مدرنیته ارائه میدهدکه برمبنای آن، تاریخ مدرنیتة متأخر برپایة همزمانی سلطه و آزادی بنا شده است و در آن عنصر انضباط نقش محوری را ایفا میکند. سؤال این است که انتقادات وارد بر مدرنیته از منظر بررسی آزادی و انضباط کداماند و چه راهکاری برای غلبه بر آنان وجود دارد؟ مهمترین ...
بیشتر
کتاب جامعهشناسی مدرنیته؛ آزادی و انضباط روایتی از مدرنیته ارائه میدهدکه برمبنای آن، تاریخ مدرنیتة متأخر برپایة همزمانی سلطه و آزادی بنا شده است و در آن عنصر انضباط نقش محوری را ایفا میکند. سؤال این است که انتقادات وارد بر مدرنیته از منظر بررسی آزادی و انضباط کداماند و چه راهکاری برای غلبه بر آنان وجود دارد؟ مهمترین یافتههای پژوهش حاضر این است که اثر مزبور روایتی جدید از جامعة مدنی ارائه میدهد که مدرنیتة مبتنیبر انضباط و آزادی را بهچالش میکشد و خواهان جامعهزدایی و رسیدن به نوعی مدرنیزاسیون جدید است. در این جامعة مطلوب، مدرنیتة جدید برپایة تشکیل جماعتهای گذرا و موقتی میتواند راهی برای رهایی از وضع انضباطی مدرنیته تلقی شود. روش مورداستفاده در پژوهش حاضر توصیفی ـ تحلیلی است که با گردآوری مطالب بهصورت اسنادی و کتابخانهای انجام شده است.
علوم سیاسی
محمد شجاعیان
چکیده
اندیشمندان لیبرال مدعیاند که در نقد به هیچ محدودیتی قائل نیستند، زیرا هر محدودیتی در این زمینه بهمعنای محدودکردن آزادی بیان بهمنزلۀ یکی از مهمترین مصادیق آزادی است. بر این اساس، در گفتمان لیبرال، از توهین به پیامبران الهی بهمنزلۀ یکی از مصادیق آزادی بیان دفاع میشود. موضوع محوری کتاب آیا نقد سکولار است؟ همین است. این کتاب ...
بیشتر
اندیشمندان لیبرال مدعیاند که در نقد به هیچ محدودیتی قائل نیستند، زیرا هر محدودیتی در این زمینه بهمعنای محدودکردن آزادی بیان بهمنزلۀ یکی از مهمترین مصادیق آزادی است. بر این اساس، در گفتمان لیبرال، از توهین به پیامبران الهی بهمنزلۀ یکی از مصادیق آزادی بیان دفاع میشود. موضوع محوری کتاب آیا نقد سکولار است؟ همین است. این کتاب درواقع شامل دو مقالۀ اصلی است که توسط دو نفر از نویسندگان مسلمان، یعنی طلال اسد و صبا محمود، تألیف شده است. مقالۀ حاضر به بررسی و نقد این آرا میپردازد. اسد و صبا محمود به رد دوگانۀ استدلالی میپردازند که مسیحیت، سکولاریسم، عقلانیت، مدارا، و آزادی را در یک سو و اسلام، بنیادگرایی، تسلیمبودن، تعصب، و محدودیت را در سوی مقابل قرار میدهد. اسد بر موارد نقضی که در جوامع مدرن وجود دارد تأکید میکند. هرچند او باید با نگرشی تحلیلی ـ انتقادی کمالگرایی نهفته در آرای اندیشمندان غربی بهویژه در گفتمان لیبرال را بهمنزلۀ نقض بیطرفی اخلاقی موردتوجه قرار میداد. صبا محمود نیز ادعای جدایی امر دینی از امر سیاسی را رد و بر جانبدارانهبودن سنت انتقادی غربی تأکید میکند. از این منظر، بحث او تکمیلکنندۀ مباحث اسد است.
فلسفه
مختار نوری
چکیده
نقش و جایگاه دین در زندگی سیاسی و اجتماعی انسان موضوعی است که از نظر اهمیت باید تجزیه و تحلیل شود. برای پرداختن به چنین موضوعی مقالۀ حاضر سراغ یکی از مهمترین آثار این حوزه یعنی کتاب مسیحیت و دموکراسی اثر ژاک ماریتن، فیلسوف نئوتومیستی فرانسوی، رفته است. ماریتن در این اثر به دفاع از دموکراسی با ارجاع آن به مسیحیت پرداخته است. البته این ...
بیشتر
نقش و جایگاه دین در زندگی سیاسی و اجتماعی انسان موضوعی است که از نظر اهمیت باید تجزیه و تحلیل شود. برای پرداختن به چنین موضوعی مقالۀ حاضر سراغ یکی از مهمترین آثار این حوزه یعنی کتاب مسیحیت و دموکراسی اثر ژاک ماریتن، فیلسوف نئوتومیستی فرانسوی، رفته است. ماریتن در این اثر به دفاع از دموکراسی با ارجاع آن به مسیحیت پرداخته است. البته این نوع دفاع خالی از انتقاد نیست و ماریتن در این اثر نگاهی تراژدیک به دموکراسیهای معاصر نیز دارد. آشکار است که مسئلۀ نسبت «دین و دموکراسی» محدود به اندیشۀ ژاک ماریتن نیست و اندیشمندان متعددی در پارادایمهای فکری مختلف این مسئله را صورتبندی کردهاند. همچنین، این رابطه فقط مختص به دین مسیحیت نیست و چنین موضوعی از مباحث قابلتوجه در دنیای اسلام نیز بهشمار میآید. با عنایت به چنین مباحثی نویسنده در این مقاله کوشیده تا الگوی نظری ژاک ماریتن درخصوص نسبت مسیحیت و دموکراسی را از منظر سیاسی، فلسفی، و الهیاتی به بحث و فحص بگذارد و مدعای مطرحشده از سوی وی را با رویکردی انتقادی تجزیه و تحلیل کند.