روششناسی
محمد شجاعیان؛ سجاد رستم پور
چکیده
روششناسی علوم سیاسی قصد دارد شیوههای پژوهش در دانش سیاسی را جمعآوری، طبقهبندی، توصیف، و تحلیل کند. سیدصادق حقیقت در کتاب روششناسی علوم سیاسی تلاش کرده است بیشتر روششناسیهای موجود در علوم سیاسی را بررسی و نقد کند. فصول کتاب از انسجام مناسبی برخوردار است و نویسنده در بررسی و نقد روشهای مختلف علوم سیاسی ...
بیشتر
روششناسی علوم سیاسی قصد دارد شیوههای پژوهش در دانش سیاسی را جمعآوری، طبقهبندی، توصیف، و تحلیل کند. سیدصادق حقیقت در کتاب روششناسی علوم سیاسی تلاش کرده است بیشتر روششناسیهای موجود در علوم سیاسی را بررسی و نقد کند. فصول کتاب از انسجام مناسبی برخوردار است و نویسنده در بررسی و نقد روشهای مختلف علوم سیاسی شیوة منسجمی را اتخاذ کرده است. در برخی موارد، توجه به فضای بومی جامعة ایران مطالب کتاب را سودمندتر کرده است. توجه اساسی به تمایز میان روش تحقیق و روششناسی از نقاط برجستة این پژوهش محسوب می‌شود. ازسویدیگر، ابهام در تعریف علم انسانی و سیاست، عدم ارائة معیاری مشخص برای طبقهبندی روشهای پژوهش، و ابهام در کثرتگرایی روش‌شناختی از مهمترین نقایص کتاب است. نویسندة کتاب روششناسی علوم اجتماعی و سیاسی را بخشی از فلسفة این علوم می‌داند، اما در بررسی روشهای علوم سیاسی معنای مورد تأکید از روششناسی را به‌عنوان بخش مهمی از فلسفة علوم اجتماعی و سیاسی مورد غفلت جدی قرار داده است. میان بحران مفاهیم مطرحشده در کتاب و ادعای عدم قطعیت در علوم انسانی تعارض وجود دارد.
علوم سیاسی
فرزاد آذرکمند؛ علیرضا سمیعی اصفهانی
چکیده
کتاب روشنفکران و سیاست نوشته مارک لیلا، به بررسی رابطۀ سیاست و روشنفکران میپردازد. این کتاب بیش از هر چیز، مدعی آن است که در عصر فروکشکردن فراروایتهای کلان، عصر روشنفکران نیز به سر آمده است و روشنفکران مانند سابق نمیتوانند طلایهدار تغییرات گسترده باشند. لیلا مدعیاست عاملاصلی شکلگیری ...
بیشتر
کتاب روشنفکران و سیاست نوشته مارک لیلا، به بررسی رابطۀ سیاست و روشنفکران میپردازد. این کتاب بیش از هر چیز، مدعی آن است که در عصر فروکشکردن فراروایتهای کلان، عصر روشنفکران نیز به سر آمده است و روشنفکران مانند سابق نمیتوانند طلایهدار تغییرات گسترده باشند. لیلا مدعیاست عاملاصلی شکلگیری نظامهای توتالیتر، جنگهای خانمانسوز در غرب و حتی سیاسیکردن فلسفه به خیانت روشنفکران باز میگردد. روشنفکرانی که به باور لیلا، آرمان‌های بزرگی در سر داشتند، ولی هیچکدام به نتیجۀ مطلوبی نرسیدند. آن‌ها بیش از هرچیز تحت تأثیر جنبههای پنهان زندگی شخصی خودشان بودند و این مسأله بر اندیشه آنان تأثیر زیادی گذاشت و باعث شد تا فلسفه و سیاستعملی را درهم آمیزند. روشنفکرانی که لیلا انگشت اتهام توتالیتری بودن را به سمت آنان نشانه میرود: هایدگر، آرنت، یاسپرس،کوژو، بنیامین، فوکو و دریدا هستند. از نقاط قوت اثر، توجه به زمینهگرایی و از نقاط ضعف اساسی آن، نقد اخلاقی اندیشمندان بهجای نقد آراء آنان است.
انسان شناسی
پریسا گودرزی؛ محسن شعبانی
چکیده
روان‌شناسی اخلاق یکی از رشته‌های نوظهور در مطالعات میان‌رشته‌ای در حوزة فلسفة اخلاق و روان‌شناسی است. روان‌شناسی اخلاق می‌کوشد مرزهای علم و فلسفه را در زمینة روان‌شناسی و اخلاق به‌هم نزدیک کند. کتاب ذهن درست‌کار جاناتان هایت از تأثیرگذارترین آثار در این حوزه است. نویسنده در این اثر کوشیده است مرزهای روان‌شناسی و اخلاق را به ...
بیشتر
روان‌شناسی اخلاق یکی از رشته‌های نوظهور در مطالعات میان‌رشته‌ای در حوزة فلسفة اخلاق و روان‌شناسی است. روان‌شناسی اخلاق می‌کوشد مرزهای علم و فلسفه را در زمینة روان‌شناسی و اخلاق به‌هم نزدیک کند. کتاب ذهن درست‌کار جاناتان هایت از تأثیرگذارترین آثار در این حوزه است. نویسنده در این اثر کوشیده است مرزهای روان‌شناسی و اخلاق را به یک‌دیگر نزدیک کند. هایت به‌دنبال ابداع روشی برای فکرکردن دربارة دو موضوع تفرقه‌برانگیز در زندگی انسان، یعنی سیاست و مذهب، است. او برای این منظور از منابع موجود در رشته‌های فلسفه، فلسفة اخلاق، روان‌شناسی، علوم اجتماعی، اخلاق و ژنتیک استفاده کرده است. بسیاری از داده‌های کتاب زیسته و تجربة خود نویسنده است. همین امر این کتاب را در زمینة روان‌شناسی اخلاق، به‌ویژه در زمینة شهودگرایی اخلاقی و شهودگرایی اجتماعی، باارزش کرده است. در این کتاب، نویسنده معتقد است فهم و هم‌دلی با دیدگاه سیاسی و مذهبی دیگران یا، به‌تعبیر وی، معتبردانستن ماتریس‌های اخلاقی دیگران باعث ازبین‌رفتن تفرقه و نزدیکی افراد به یک‌دیگر می‌شود. این کتاب به‌دلیل برخورداری از زبان بسیار ساده و تحلیل‌های منسجم و تجربی می‌تواند در اختیار عموم جامعه، اعم از دانشگاهیان و غیردانشگاهیان، قرار بگیرد.
علوم سیاسی
بهرام نوازنی
چکیده
کتاب اسلام در روسیه: سیاست‌های هویتی و امنیتی، اثر شیرین تهماسب ـ هانتر، استاد آمریکاییِ ایرانی‌تبار دانشگاه جرج‌تاون در واشنگتن است که با همکاری دو تن از پژوهش‌گران همکارش در مرکز مطالعات راه‌بردی و بین‌المللی، در سال 2004 در نیویورک به چاپ رسید. این اثر را الهه کولایی، استاد دانشگاه تهران، و دو تن از همکارانش در سال ۱۳۹1 ترجمه ...
بیشتر
کتاب اسلام در روسیه: سیاست‌های هویتی و امنیتی، اثر شیرین تهماسب ـ هانتر، استاد آمریکاییِ ایرانی‌تبار دانشگاه جرج‌تاون در واشنگتن است که با همکاری دو تن از پژوهش‌گران همکارش در مرکز مطالعات راه‌بردی و بین‌المللی، در سال 2004 در نیویورک به چاپ رسید. این اثر را الهه کولایی، استاد دانشگاه تهران، و دو تن از همکارانش در سال ۱۳۹1 ترجمه کرده‌اند و نشر نی آن را به زیور طبع آراسته است. این کتاب، ضمن بررسی نقش اسلام و مسلمانان در تشکیل امپراطوری روسیه و تحولات پس از آن تا فروپاشی شوروی، بحران هویت و تحولات بنیادین در جهت‌گیری‌های سیاست خارجی روسیة پس از شوروی را بررسی کرده و به تأثیر عامل اسلام در روابط داخلی میان اقوام و فرهنگ‌های مختلف درون فدراسیون روسیه و در روابط خارجی این کشور با کشورهای همسایه، عربی، غربی، و هم‌چنین اعضای اتحادیة پیشین شوروی پرداخته است. از نظر نویسندگان این کتاب، مسلمانان روسیه باوجود تاریخی پُرفرازونشیب و سراسر خونین، هنوز نتوانسته‌اند به وضع دل‌خواه خود دست یابند. گرچه این اثر اطلاعات ارزش‌مندی دربارة درس‌های مرتبط با سیاست و حکومت روسیه در اختیار دانش‌پژوهان قرار می‌دهد، اما اشکالات شکلی و محتوایی بسیاری نیز دارد که باید موردتوجه قرار گیرد. این مقاله تلاش میکند تا ضمن معرفی این کتاب، به نقد شکلی، ساختاری، و محتوایی آن بپردازد و برای اصلاح آن در چاپ‌های بعدی، نکاتی پیش‌نهاد کند.
اقتصاد
سعید عطار
چکیده
رویکرد اقتصاد سیاسی به‌معنای تحلیل ریشه‌های سیاسیِ عملکردهای اقتصادی است. هدف اصلی این مقاله بررسی و ارزیابی مهمترین نقاط قوت و ضعف کتاب اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی، به‌قلم بهمن احمدی امویی، است. مؤلف تلاش کرده است تا در چهارچوب تحلیل اقتصاد سیاسی، چرایی جهت‌گیری‌ها و عملکردهای اقتصاد ایران در دهههای 1360 و 1370 را موردبررسی قرار ...
بیشتر
رویکرد اقتصاد سیاسی به‌معنای تحلیل ریشه‌های سیاسیِ عملکردهای اقتصادی است. هدف اصلی این مقاله بررسی و ارزیابی مهمترین نقاط قوت و ضعف کتاب اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی، به‌قلم بهمن احمدی امویی، است. مؤلف تلاش کرده است تا در چهارچوب تحلیل اقتصاد سیاسی، چرایی جهت‌گیری‌ها و عملکردهای اقتصاد ایران در دهههای 1360 و 1370 را موردبررسی قرار دهد. کتاب در شش فصل تهیه شده و شامل مجموعه مصاحبههایی با شش مرد تصمیمساز اقتصاد ایران در آن دوره است. در نیمۀ اول این مقاله، ابتدا به معرفی کلی اثر پرداخته شده است. سپس مزیتها و نواقص شکلی اثر بههمراه مزیتهای محتوایی آن موردبررسی قرار گرفته‌‌اند. در نیمۀ دوم مقاله نیز محتوای اثر بررسی و نقد شده است. در این قسمت، مؤلفههای «تحلیل اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی در عمق» موردبررسی قرار گرفته است. این نوشتار پژوهشی تحلیلی با رویکرد نقد از طریق مطالعۀ موردی اثر است.
علوم اجتماعی
اصغر ایزدی جیران
چکیده
کتاب جامعهشناسی مردم‌‌مدار در کارزار عمل ترجمۀ مقالات شمارۀ ویژۀ مجلۀ کارنت سوسیولوژی؛ درگیری مخاطره‌‌آمیز: مبارزه در قلمرو جامعهشناسی مردم‌‌مدار (2014) است. مطالب یا مقالات کتاب در سه بخش کلی قرار گرفته‌‌اند که در هریک، نویسندگانی از نقاط مختلف جهان، تجربه‌‌های بافت‌‌مند خودشان را از به‌کارگیری جامعهشناسی مردم‌‌مدار ...
بیشتر
کتاب جامعهشناسی مردم‌‌مدار در کارزار عمل ترجمۀ مقالات شمارۀ ویژۀ مجلۀ کارنت سوسیولوژی؛ درگیری مخاطره‌‌آمیز: مبارزه در قلمرو جامعهشناسی مردم‌‌مدار (2014) است. مطالب یا مقالات کتاب در سه بخش کلی قرار گرفته‌‌اند که در هریک، نویسندگانی از نقاط مختلف جهان، تجربه‌‌های بافت‌‌مند خودشان را از به‌کارگیری جامعهشناسی مردم‌‌مدار در اجتماعات و کشورهای مختلف ارائه میدهند. دو دستاورد مهم کتاب را می‌‌توان برشمرد: اولاً، هریک از چهارگانۀ مایکل بوراووی از کردار جامعهشناسی (حرفهای، سیاستگذار، انتقادی، و مردم‌‌مدار) در بسترهای مختلف محلی به همان شکل خالص باقی نمانده است و ویژهبودگیهای گاه حتی غریبی بهخود میگیرد، ازجمله جامعهشناسی سیاستگذار انتقادی یا جامعهشناسی حرفهای مردم‌‌مدار. ثانیاً، در هر کشوری سنتهای محلی و تاریخی مربوط به رشتۀ جامعهشناسی از یکطرف و فرهنگ و سیاست مسلط در آن‌ها ازطرفدیگر زمینه را برای کامیابی یا ناکامی پژوهش‌گر مردم‌‌مدار آماده می‌کنند. کتاب هم پویاییهای درونی حرفۀ جامعهشناسی را و هم پویاییهای بیرونی آن در نسبت با میدان سیاست را نشان می‌دهد.
علوم سیاسی
علی اشرف نظری
چکیده
شیوة خوانش و تفسیر متون تاریخی یکی از محورهای اصلی حوزة روششناسی و تاریخ اندیشه است. پرسش محوری در این زمینه این است که در مطالعة تاریخ اندیشه چگونه می‌‌توان به مفهوم‌های موردنظر اندیشمندان پی‌‌برد. کوئنتین اسکینر پرسش از چگونگیِ نحوۀ سازگارساختن این چشم‌اندازهای متباین را هنوز هم مسئله‌ای اساسی در اندیشۀ سیاسی عصر حاضر می‌داند. ...
بیشتر
شیوة خوانش و تفسیر متون تاریخی یکی از محورهای اصلی حوزة روششناسی و تاریخ اندیشه است. پرسش محوری در این زمینه این است که در مطالعة تاریخ اندیشه چگونه می‌‌توان به مفهوم‌های موردنظر اندیشمندان پی‌‌برد. کوئنتین اسکینر پرسش از چگونگیِ نحوۀ سازگارساختن این چشم‌اندازهای متباین را هنوز هم مسئله‌ای اساسی در اندیشۀ سیاسی عصر حاضر می‌داند. او تلاش کرده است با رویکردی قصدگرایانه از شیوههای متداول پژوهش تاریخی استفاده کند، به تمایزاتشان توجه کند، اعتقاداتشان را بازیابد، و تاجاییکه ممکن است از راهی که امور میپیمایند سر درآورد. او امیدوار است با کندوکاو در تاریخچۀ نظریه‌های رقیب بتواند ـ غیر از علاقۀ تاریخی ـ سهمی هم در این منازعههای رایج داشته باشد. در مقالۀ حاضر، تلاش خواهد شد که ضمن معرفی جلد نخست کتاب بینش‌های علم سیاست: درباب روش، به نقد و بررسی شکلی و ماهوی این اثر نیز پرداخته شود. اهمیت خوانش انتقادی این مجموعهمقالات در این است که اینک به‌عنوان نوشتارهایی کلاسیک بیانکنندة تحول فکری او هستند.
علوم سیاسی
علی اشرف نظری
چکیده
نظریه به‌عنوان «رویکرد» به‌مثابۀ جعبۀ ابزاری برای ساختن و آزمون تجربی پرسش‌ها و مفاهیم موردنظر قرار میگیرد. در دهههای گذشته، بحث دربارة جایگاه نظریه همواره محل مباحثه و مناظرۀ فکری بوده است. آیا نظریه وجود دارد و اساساً ماهیت نظریه چیست؟ چگونه می‌‌توان نظریه را به‌عنوان جعبۀ ابزاری فراگیرتر برای مداخله در فرهنگ‌های ...
بیشتر
نظریه به‌عنوان «رویکرد» به‌مثابۀ جعبۀ ابزاری برای ساختن و آزمون تجربی پرسش‌ها و مفاهیم موردنظر قرار میگیرد. در دهههای گذشته، بحث دربارة جایگاه نظریه همواره محل مباحثه و مناظرۀ فکری بوده است. آیا نظریه وجود دارد و اساساً ماهیت نظریه چیست؟ چگونه می‌‌توان نظریه را به‌عنوان جعبۀ ابزاری فراگیرتر برای مداخله در فرهنگ‌های معاصر موردتوجه قرار داد و چه کاری را می‌‌توان با آن انجام داد؟محور اصلی بحث نقد و ارزیابی در مقالۀ حاضر کتاب جعبه‌ابزار نظریه: مفاهیم اساسی در علوم انسانی، علوم اجتماعی، و هنر است. ایدۀ اصلی کتاب این است که براساس اندیشة ژیل دولوز نظریه به‌مثابۀ جعبۀ ابزاری برای ساختن و آزمون تجربی پرسش‌ها و مفاهیم موردنظر و به‌عنوان ابزاری فراگیرتر برای مداخله در فرهنگ‌های معاصر موردتوجه قرار گیرد. این کتاب را جفری نیلوم و سوزان سرلز ژیرو نوشتهاند و در سال 2012 انتشارات Rowman & Little Field به زبان انگلیسی چاپ کرده است. عباس لطفیزاده و مرتضی خوشآمدی این کتاب را در سال 1396 به زبان فارسی ترجمه کرده‌اند و انتشارات ققنوس آن را در اختیار علاقهمندان قرار داده است.
روششناسی
مجتبی شریعتی
چکیده
تنوع مطالعات روش‌شناختی در عرصۀ سیاست پیدایش فرااثبات‌‌گرایی در عصر جدید و تعارضاتی که با اثبات‌‌گرایی دارد اهمیت نقد این اثر را روشن می‌سازد. درکنار آن ضرورت نقد کتابی که به‌عنوان منبع درسی دانشجویان علوم سیاسی در سه مقطع تحصیلی دانشگاهی مورداستفاده قرار میگیرد آشکار است. مقالۀ حاضر کوششی است تا با نقد یکی از مهمترین ...
بیشتر
تنوع مطالعات روش‌شناختی در عرصۀ سیاست پیدایش فرااثبات‌‌گرایی در عصر جدید و تعارضاتی که با اثبات‌‌گرایی دارد اهمیت نقد این اثر را روشن می‌سازد. درکنار آن ضرورت نقد کتابی که به‌عنوان منبع درسی دانشجویان علوم سیاسی در سه مقطع تحصیلی دانشگاهی مورداستفاده قرار میگیرد آشکار است. مقالۀ حاضر کوششی است تا با نقد یکی از مهمترین تألیفات آموزشی در حوزۀ روششناسی علم سیاست و بیان نقاط قوت و ضعف آن زمینۀ اصلاح آن را در آینده فراهم کند. روش نقد اثر استنادی ـ تحلیلی بوده که در چهارچوب کلی معرفی اثر، نقد شکلی، و نقد محتوایی انجام گرفته است. نتایج بهدستآمده نشاندهندۀ آن است که اثر موردنقد هرچند دارای نقاط قوت محتوایی است، بهلحاظ شکلی اشکالات بسیاری دارد که درقالب جداول مفصلی بدان اشاره شده است. تبیین روششناسانۀ نظریات مختلف درقالب فصول مختلف، چاپ، و صفحهآرایی مناسب از مهمترین مزایای محتوایی و شکلی این اثر است. هم‌چنین عدم توجه کافی و جامع به برخی نظریات جدید، ضعف در معرفی نقادانۀ روششناسیهای موجود، و تعدد اشتباهات نگارشی از کاستیهای محتوایی و شکلی آن است.
فلسفه
سیّدمصطفی شهرآیینی؛ محمّدسینا میرزایی
چکیده
کتاب فلسفه، الهیات، و سیاست: خوانشی از رسالۀ الهیاتیـ سیاسی اسپینوزا می‌کوشد تا با بهره‌گیری از منابع وزین و با کوششی ریشه‌شناسانه (etymological)، مهمترین مفاهیم مندرج در رسالۀ اسپینوزا را نقل، تحلیل، و نقد کند. از میان دو نقد درونی و بیرونی، نقد پل بَگلی سویۀ درونی دارد. درکنار منابع و شرح‌های فراوان درباب تفکر اسپینوزا، اثر بَگلی نیز ...
بیشتر
کتاب فلسفه، الهیات، و سیاست: خوانشی از رسالۀ الهیاتیـ سیاسی اسپینوزا می‌کوشد تا با بهره‌گیری از منابع وزین و با کوششی ریشه‌شناسانه (etymological)، مهمترین مفاهیم مندرج در رسالۀ اسپینوزا را نقل، تحلیل، و نقد کند. از میان دو نقد درونی و بیرونی، نقد پل بَگلی سویۀ درونی دارد. درکنار منابع و شرح‌های فراوان درباب تفکر اسپینوزا، اثر بَگلی نیز توانسته است اثری مقبول درمیان شرحها و خوانشهای دنیای انگلیسیزبان باشد. رسالۀ اسپینوزا اثری درباب الهیات و سیاست است؛ اما بهباور بَگلی، کتابی است الهیاتی و سیاسی که به‌قلم فیلسوفی نگاشته شده است که به فلسفه بیش از الهیات و سیاست متعهد و وفادار است. ازاین‌رو، رسالۀ اسپینوزا اثری فلسفی است که کارکردهای الهیات و سیاست را در زندگی همگان از منظری فلسفی بررسی میکند. این نوشتار کوشیده است تا با نگاهی توصیفی ـ تحلیلی، ساختار صوری و محتوایی کتاب بَگلی را پیشرو نهد و سپس آن را از حیث توان و کاستی بررسی کند.
تاریخ
سید ابوالفضل رضوی
چکیده
نوشتار حاضر رویکردِ تفسیری بئاتریس فوربز منز، پژوهش‌گر دوران مغول ـ تیموری، را در کتاب قدرت، سیاست و مذهب در ایران عهد تیموری مورد نقد و نظر قرار می‌دهد. منز در این کتاب تاریخ عهد شاهرخ، به‌ویژه مناسبات جامعه و حکومت در این عصر، را با دیدگاه متفاوتی بررسی میکند و عرصۀ جدیدی را به روی مخاطب می‌گشاید. در این جهت، پس از معرفی مختصر ...
بیشتر
نوشتار حاضر رویکردِ تفسیری بئاتریس فوربز منز، پژوهش‌گر دوران مغول ـ تیموری، را در کتاب قدرت، سیاست و مذهب در ایران عهد تیموری مورد نقد و نظر قرار می‌دهد. منز در این کتاب تاریخ عهد شاهرخ، به‌ویژه مناسبات جامعه و حکومت در این عصر، را با دیدگاه متفاوتی بررسی میکند و عرصۀ جدیدی را به روی مخاطب می‌گشاید. در این جهت، پس از معرفی مختصر فصول کتاب و جایگاه آن در عرصۀ پژوهشی عهد تیموری، نقد مبانی معرفتی و چهارچوب نظری مؤلف، که براساس آن مناسبات جامعه و حکومت در عهد فرمانروایی شاهرخ را تفسیر کرده است، مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد. نقد مذکور ضمن ارجنهادن به نظرگاه نویسندۀ کتاب در گشودن افقهای جدید در تاریخشناسی عهد تیموری و تهییج ذهن مخاطبان برای متفاوتدیدن ساختار کلان جامعه و حکومت در عهد جانشینی تیمور، بسط نظرگاه وی و گشودن افقهای دیگری، غیر از آنچه منز تاریخ عهد شاهرخ را براساس آن تحلیل کرده است، در نظر دارد.
زبان‌شناسی و زبان‌های باستانی
عبدالرسول شاکری؛ مسعود فرهمندفر
چکیده
کتاب سیاست نوشتار؛ پژوهشی در شعر و داستان معاصر هم‌اکنون در بعضی دانشگاه‌های ایران منبع درسی است و برای درس‌های جریان‌شناسی شعر معاصر ایران و جریان‌شناسی نثر معاصر ایران در دورة کارشناسی زبان و ادبیات فارسی و درس جریان‌شناسی شعر معاصر فارسی مقطع کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی گرایش ادبیات معاصر فارسی تدریس می‌شود. در این ...
بیشتر
کتاب سیاست نوشتار؛ پژوهشی در شعر و داستان معاصر هم‌اکنون در بعضی دانشگاه‌های ایران منبع درسی است و برای درس‌های جریان‌شناسی شعر معاصر ایران و جریان‌شناسی نثر معاصر ایران در دورة کارشناسی زبان و ادبیات فارسی و درس جریان‌شناسی شعر معاصر فارسی مقطع کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی گرایش ادبیات معاصر فارسی تدریس می‌شود. در این مقاله، ضمن بررسی شکلی و محتوایی کتاب، به تحلیل نظریة نوینی پرداخته شده که نویسندة کتاب کوشیده است تا با تلفیق رویکردهای نظری معاصر غربی ازیکسو و عطف توجه به ویژگی‌های بومی جامعه و ادبیات معاصر ایران ازسویدیگر رابطۀ متقابل سیاست، ادبیات معاصر، و ویژگی‌های جامعۀ معاصر ایران را در مقوله‌بندی تازه‌ای ارائه دهد و آن‌ها را تحلیل و بررسی کند. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که سیاست نوشتار برای نخستین‌بار به‌‌شیوه‌ای نظام‌مند تأثیر ایدئولوژی‌های معاصر در جنبش‌های ادبی را نشان داده است. به این ترتیب، ادبیات قرن اخیر به چند جنبش تقسیم شده و هریک از این جنبش‌ها به‌مثابة اپیزودی درنظر گرفته شده است. به‌بیان‌دیگر، ادبیات معاصر ایران «مجموعه‌ای از جنبش‌های ادبی اپیزودیک» نامیده شده و در این میان برای بازنمایی استعاری ایدئولوژی در بیان ادبی وجهی ویژه در نظر گرفته است. رویکرد نظری این کتاب بر این پیش‌فرض استوار شده که پارادایم‌های ایدئولوژیک مهمترین عامل تعیین‌کننده در نگارش آثار ادبی صدسال اخیر در ایران بوده است. در مقالۀ پیشِِ‌رو، ضمن مروری کوتاه بر تجربیات تاریخ‌‌‌نگاری ادبیات فارسی در یک‌صدسال اخیر و هم‌چنین اشاره به بعضی نظریه‌های تاریخ ادبیات نگاری در چند دهۀ اخیر در غرب، کتاب یادشده نقد می‌شود. درپایان، ارتباط و تناظر نظریۀ ارائه‌شده در کتاب، یعنی «جنبش‌های ادبی اپیزودیک» با نظریۀ «ایران، جامعۀ کوتاه‌مدت»، در کانون توجه قرار میگیرد.
فلسفه
سید مصطفی شهرآیینی؛ بیان کریمی
چکیده
در مقالة حاضر کتاب بن‌مایه‌های یهودی در فلسفة اسپینوزا را معرفی، نقد، و بررسی خواهیم کرد. این کتاب را انتشارات دانشگاه ایالتی نیویورک با عنوان Jewish Themes in Spinoza’s philosophy در سال 2002، با ویرایش دو متخصص برجستة اندیشۀ اسپینوزا و مطالعات یهودی، یعنی هایدی راون و لن گودمن، منتشر کرده است. بسیاری از منتقدان سرشناس بر این باورند این کتاب ...
بیشتر
در مقالة حاضر کتاب بن‌مایه‌های یهودی در فلسفة اسپینوزا را معرفی، نقد، و بررسی خواهیم کرد. این کتاب را انتشارات دانشگاه ایالتی نیویورک با عنوان Jewish Themes in Spinoza’s philosophy در سال 2002، با ویرایش دو متخصص برجستة اندیشۀ اسپینوزا و مطالعات یهودی، یعنی هایدی راون و لن گودمن، منتشر کرده است. بسیاری از منتقدان سرشناس بر این باورند این کتاب نخستین تلاش جدی برای فهم اندیشة اسپینوزا و نشاندادن جایگاه آن در تاریخ فلسفة یهودی است. در این کتاب از سنّت رایج دیگر کتابهایی که بهزبان انگلیسی دراینباره منتشر شدهاند پیروی نشده است و برای نخستین‌بار موضوعات مهم فلسفة اسپینوزا و بن‌مایه‌های یهودی آن بررسی شده است. هدف از تدوین کتاب معرفی اسپینوزا همچون فیلسوفی یهودی است. بااینحال سرویراستاران محترم در گزینش مقالاتی یکدست، چه از حیث موضوع و چه از حیث محتوای تخصصی، توفیق چندانی نداشتهاند و نبودِ فصلی خاصِ نتیجهگیری نیز شاید بهنوعی نشاندهندة همین باشد که نمی‌شود از این مقالات صدای واحدی را دربارة ارتباط اسپینوزا با یهودیت شنید.
علوم سیاسی
مسعود اخوان کاظمی
دوره 18، شماره 6 ، شهریور 1397، ، صفحه 1-20
چکیده
تکرار و استمرار مداخلات نظامیان در سیاست در جوامع مختلف باعث شده است که بررسی و تحلیل روابط متقابل نیروهای مسلح و حکومت به یکی از موضوعات مهم در مطالعات جامعهشناسی سیاسی تبدیل شود. دخالت نظامیان در سیاست در اشکال و سطوح خفیف و آشکار آن پدیده‌ای عمومی است که تقریباً در همة کشورهای دنیا وجود دارد. این پدیده در ملایم‌ترین و گسترده‌ترین ...
بیشتر
تکرار و استمرار مداخلات نظامیان در سیاست در جوامع مختلف باعث شده است که بررسی و تحلیل روابط متقابل نیروهای مسلح و حکومت به یکی از موضوعات مهم در مطالعات جامعهشناسی سیاسی تبدیل شود. دخالت نظامیان در سیاست در اشکال و سطوح خفیف و آشکار آن پدیده‌ای عمومی است که تقریباً در همة کشورهای دنیا وجود دارد. این پدیده در ملایم‌ترین و گسترده‌ترین سطوح خود شامل اِعمال نفوذ بر سیاستمداران و فرایند تصمیمگیریهای سیاسی و سیاستگذاریها می‌شود و در بالاترین سطوح خود، درقالب دخالتهای سیاسی آشکار نظامیان و توسل به کودتا و حضور علنی آن‌ها در رأس قدرت سیاسی مشاهده می‌شود. در نوشتار حاضر به نقد و بررسی کتاب نظامیان و سیاست بهمنزلة یکی از جدیدترین آثار ارائه‌شده در زبان فارسی در موضوع روابط متقابل سازمان نظامی و دولت پرداخته می‌شود و تلاش می‌شود با نگاهی تحلیلیـ انتقادی ضمن نقد این اثر جنبههای مختلف این مبحث و ابعاد مختلف آن موردواکاوی قرار گیرد.
علوم سیاسی
مرتضی نورمحمدی؛ امیر لطفی؛ زهرا لطفی
دوره 18، شماره 6 ، شهریور 1397، ، صفحه 349-365
چکیده
کتاب سیاست‌گذاری عمومی نوشتة پیر مولر ازجمله نخستین کتاب‌های مربوط به حوزة سیاست‌گذاری عمومی است که در ایران ترجمه و چاپ شده است. سیاست‌گذاری عمومی به‌معنای علم دولت در عمل و تحلیل سیاست‌های عمومی که به‌عنوان رشته‌ای دانشگاهی نیز محسوب می‌شود، کمی بیش از یک دهه است که در ایران موردتوجه قرارگرفته و در چند دانشگاه محدود تدریس ...
بیشتر
کتاب سیاست‌گذاری عمومی نوشتة پیر مولر ازجمله نخستین کتاب‌های مربوط به حوزة سیاست‌گذاری عمومی است که در ایران ترجمه و چاپ شده است. سیاست‌گذاری عمومی به‌معنای علم دولت در عمل و تحلیل سیاست‌های عمومی که به‌عنوان رشته‌ای دانشگاهی نیز محسوب می‌شود، کمی بیش از یک دهه است که در ایران موردتوجه قرارگرفته و در چند دانشگاه محدود تدریس می‌شود. در این کتاب نویسنده باتوجهبه ساختار سیاست‌گذاری و تصمیمگیری در فرانسه سعی کرده است خواننده را با مفاهیم مهم و بنیادین در حوزة سیاست‌گذاری عمومی آشنا کند و روشی را برای مطالعة سیاست‌گذاری عمومی به خوانندگان و دانشجویان علاقهمند ارائه کند. در این مقاله پس از معرفی اولیة مفهوم سیاست‌گذاری عمومی بهمنزلة رشته‌ای جدید در ایران، فصول کتاب بهترتیب معرفی می‌شود و موردبحث و تحلیل قرار میگیرد. نقد و بررسی ترجمۀ کتاب نیز بخش دیگری است که در انتهای مقاله به آن اشاره می‌شود.
فقه و حقوق
ناصر قاسمی
دوره 18، شماره 5 ، مرداد 1397، ، صفحه 255-270
چکیده
اصولاً هر رشتة مطالعاتی به‌گونه‌ای انتخاب شده و برگزیده می‌شود که ازیکسو بیان‌گر محتوای آن رشته باشد و ازسویدیگر، بتواند حدود و قلمروِ آن را تبیین کند؛ مانند جامعهشناسی، کیفرشناسی، جرم‌شناسی. حال‌آن‌که سیاست جنایی رشته‌ای است که گستره‌ای فراتر از عنوان خود دارد و شامل موضوعات متعدد و گوناگون است. هم‌چنین، از نگاه عرصه‌های ...
بیشتر
اصولاً هر رشتة مطالعاتی به‌گونه‌ای انتخاب شده و برگزیده می‌شود که ازیکسو بیان‌گر محتوای آن رشته باشد و ازسویدیگر، بتواند حدود و قلمروِ آن را تبیین کند؛ مانند جامعهشناسی، کیفرشناسی، جرم‌شناسی. حال‌آن‌که سیاست جنایی رشته‌ای است که گستره‌ای فراتر از عنوان خود دارد و شامل موضوعات متعدد و گوناگون است. هم‌چنین، از نگاه عرصه‌های متنوع علمی و نیز نظامهای مختلف حقوقی، به‌ویژه دینی و اسلامی، قابلیت طرح ارزیابی دارد. دربارة مفهوم سیاست جنایی از گذشته تاکنون، نظریات اندیشمندان بسیاری در جوامع غربی و شرقی و نیز در ایران قبل و پس از انقلاب اسلامی بیان شده است که در مواردی از آن‌ها تأمل و دقت لازم است. پرداختن به نگاه غیردینی و دینی به سیاست جنایی و ترسیم جایگاه آن در این دو قلمرو موضوعی است که در کتاب موردارزیابی، بدان توجه شده است و نگارنده تلاش کرده تا جایگاه را تبیین کند و از نقش آن در مباحث دینی و بهتبع آن در نظام حقوقی کنونی جمهوری اسلامی ایران سخن بگوید.
علوم سیاسی
عباس خلجی
دوره 17، شماره 8 ، بهمن 1396، ، صفحه 151-170
چکیده
این مقاله با رویکردی انتقادی دربارۀ کتاب تاریخ اندیشۀ سیاسی در اسلام نوشته شده است؛ اثری که مرجع محققان و دانشجویان رشته‌های تاریخ و علوم سیاسی است. نگارندۀ مقاله ابعاد شکلی، روشی، نظری، و محتوای علمی کتاب را معرفی و آن‌ها را در بوتۀ نقد نهاده است تا میزان شایستگی تخصصی آن را برای مطالعه و تدریس درس اندیشۀ سیاسی در اسلام و ایران مشخص ...
بیشتر
این مقاله با رویکردی انتقادی دربارۀ کتاب تاریخ اندیشۀ سیاسی در اسلام نوشته شده است؛ اثری که مرجع محققان و دانشجویان رشته‌های تاریخ و علوم سیاسی است. نگارندۀ مقاله ابعاد شکلی، روشی، نظری، و محتوای علمی کتاب را معرفی و آن‌ها را در بوتۀ نقد نهاده است تا میزان شایستگی تخصصی آن را برای مطالعه و تدریس درس اندیشۀ سیاسی در اسلام و ایران مشخص و عیار آن را برای مخاطبان دانشگاهی روشن کند. این کتاب دارای برخی ویژگی‌های مثبت است؛ اما در ابعاد گوناگون شکلی، روشی، نظری، و علمی کاستیهایی دارد که توصیه می‌شود در چاپ‌های بعدی برطرف شود و متنی پیراسته و شایسته در اختیار مخاطبان، دانشجویان، و محققان قرار گیرد.
علوم سیاسی
مهدی فدایی مهربانی
دوره 17، شماره 8 ، بهمن 1396، ، صفحه 243-264
چکیده
رابرت دال، چنان‌که میدانیم، از آن دسته از دانشمندان علوم سیاسی است که رویکردی علم‌گرایانه به سیاست و دانش سیاسی دارد و درصدد است سیاست را به‌مثابۀ یک علم ارائه دهد. او در کتاب تحلیل سیاسی مدرن اصلیترین مواضع خود را درباب مفهوم سیاست و چگونی تحلیل سیاسی شرح داده است. کتاب فوق، ازیکسو، در سنت قدرتمحور سیاست جای دارد و ازسویدیگر، ...
بیشتر
رابرت دال، چنان‌که میدانیم، از آن دسته از دانشمندان علوم سیاسی است که رویکردی علم‌گرایانه به سیاست و دانش سیاسی دارد و درصدد است سیاست را به‌مثابۀ یک علم ارائه دهد. او در کتاب تحلیل سیاسی مدرن اصلیترین مواضع خود را درباب مفهوم سیاست و چگونی تحلیل سیاسی شرح داده است. کتاب فوق، ازیکسو، در سنت قدرتمحور سیاست جای دارد و ازسویدیگر، مفهومی متفاوت یعنی «نفوذ» را جایگزین مفهوم قدرت میکند و مدعی است توانسته است روشی علمی را برای مطالعه و نگریستن به سیاست و هم‌چنین مدلی علمی برای سیاست عملی و سیاستورزی ارائه دهد. در مقالۀ حاضر، ما با بررسی این کتاب نقاط قوت و ضعف آن را ارزیابی خواهیم کرد. این مقاله شامل چند نقد کلی ازجمله نقد به رویکرد علمگرایانۀ کتاب، تأکید بر نفوذ به‌مثابۀ مفهوم کانونی سیاست، چیستی تحلیل سیاسی مدرن، و تبعات حاصل از این منظر به سیاست است.
علوم سیاسی
سید‌عبدالامیر نبوی
دوره 17، شماره 8 ، بهمن 1396، ، صفحه 301-312
چکیده
رشد علاقه به بررسی تحولات و رویدادهای خاورمیانه ازیکسو و گسترش دوره‌های آموزشی و پژوهشی مطالعات این منطقه طی سال‌های اخیر، ازسویدیگر، موجب شده است نیاز به آثار آموزشی و تحقیقی بیش‌از گذشته احساس شود؛ ازاین‌رو، انتشار کتاب سیاست و حکومت در خاورمیانه توسط ناشرانی دانشگاهی و معتبر جلب‌توجه میکند؛ کتابی که قرار است اسلوب آموزشی ...
بیشتر
رشد علاقه به بررسی تحولات و رویدادهای خاورمیانه ازیکسو و گسترش دوره‌های آموزشی و پژوهشی مطالعات این منطقه طی سال‌های اخیر، ازسویدیگر، موجب شده است نیاز به آثار آموزشی و تحقیقی بیش‌از گذشته احساس شود؛ ازاین‌رو، انتشار کتاب سیاست و حکومت در خاورمیانه توسط ناشرانی دانشگاهی و معتبر جلب‌توجه میکند؛ کتابی که قرار است اسلوب آموزشی داشته باشد و خوانندگان، به‌ویژه دانشجویان رشتۀ علوم سیاسی در مقطع کارشناسی، را با اطلاعات و تحلیل‌های پایه در این زمینه آشنا کند. بااینحال، بررسی شکلی و محتوایی کتاب نشان می‌دهد که، بهرغم دقت ناشران در عرضۀ اثری جامع و علمی، این نوشته دچار کاستیها و گاه بیدقتیهای متعددی است؛ بهگونهایکه ظرفیت و ارزش آن را برای استناد و تدریس در دانشگاه با تردید روبهرو میکند. برایناساس، مطالبی دربارۀ ویژگی‌های شکلی و نکات قوت و ضعف محتوای اثر ذکر شده و درپایان نیز توصیهها و پیشنهادهایی برای ویرایش جدی آن آمده است. بهنظر میرسد مهمترین مشکل کتاب آن است که هم از راهنمایی متخصصان حوزۀ مطالعات خاورمیانه و هم از مشورت صاحبنظران حوزۀ تعلیم و تربیت، درجهت نگارش اثری آموزشی بیبهره بوده است.
فلسفه
محمدرضا احمدی طباطبایی
دوره 17، شماره 5 ، آبان 1396، ، صفحه 15-34
چکیده
مایکل سندل، فیلسوف سیاسی مشهور معاصر، از نحلة «جامعه‌گرایان یا جماعت‌گرایان» و از منتقدان جان رالز، نظریه‌پرداز مشهور «عدالت» در جهان غرب محسوب می‌شود. سندل در کتاب فلسفة عمومی، که حاوی مقالاتی از نوشته‌های او درباب «اخلاق در سیاست» است، آموزه‌های فلسفی ـ سیاسی خود را با رویکردی آشکار و مصداقی تشریح کرده است. ...
بیشتر
مایکل سندل، فیلسوف سیاسی مشهور معاصر، از نحلة «جامعه‌گرایان یا جماعت‌گرایان» و از منتقدان جان رالز، نظریه‌پرداز مشهور «عدالت» در جهان غرب محسوب می‌شود. سندل در کتاب فلسفة عمومی، که حاوی مقالاتی از نوشته‌های او درباب «اخلاق در سیاست» است، آموزه‌های فلسفی ـ سیاسی خود را با رویکردی آشکار و مصداقی تشریح کرده است. سندل، که شهرت اصلی او به‌دلیل قوت در بیان و سوقدادن مباحث انتزاعی فلسفة سیاسی به مسائل عینی اجتماعی، سیاسی، و اقتصادی است، در این کتاب تلاش میکند تا مناسبات اخلاق و سیاست، به‌ویژه در جامعة آمریکا و باتوجهبه مصادیق عینی و نمونههای ملموس و قابلفهم برای عموم مردم را موردمداقه و ارزیابی قرار دهد. در مطالعة انتقادی این رسالة سندل، ضمن بازشناسی فرازهای مهم فلسفة سیاسی او با آموزههایش درباب مناسبات اخلاق و سیاست، دیدگاه وی در نقد نظریة عدالت رالز در لیبرالیسم را واکاوی خواهیم کرد. روش تحلیل در این پژوهش نیز توصیفی ـ تحلیلی است.
علوم سیاسی
سیدرضا شاکری
دوره 16، شماره 41 ، مهر 1395، ، صفحه 97-115
چکیده
اسپریگنز در کتاب «فهم نظریه‌های سیاسی» بین علم سیاست و نظریه سیاسی تفکیک قایل می‌شود بحران‌ها و مشکلات در قلمرو سیاست آمریکایی صاحبنظران شبیه به او را به این امر سوق می‌دهد که عمل‌زدگی افراطی در سیاست امریکایی باعث‌شده تا سیاست از غایت اصلی خود که مدیریت امر و خیر عمومی است، دور افتد. این مساله، انگیزه‌ای برای نوشتن این مقاله ...
بیشتر
اسپریگنز در کتاب «فهم نظریه‌های سیاسی» بین علم سیاست و نظریه سیاسی تفکیک قایل می‌شود بحران‌ها و مشکلات در قلمرو سیاست آمریکایی صاحبنظران شبیه به او را به این امر سوق می‌دهد که عمل‌زدگی افراطی در سیاست امریکایی باعث‌شده تا سیاست از غایت اصلی خود که مدیریت امر و خیر عمومی است، دور افتد. این مساله، انگیزه‌ای برای نوشتن این مقاله شد. تا نشان دهیم که در کنار سهم بالای علم سیاست در تحلیل و شناخت سیاست عملی، سهم نظریه سیاسی نیز دیده و این مدعا تبیین شودکه نظریه سیاسی برای اسپریگنز اگرچه جایگزین علم سیاست نمی‌شود؛ به‌صورت زیربنایی مسئولیت‌های سیاست را در نسبت با غایات و آرمان‌های کلاسیک‌های اندیشه سیاسی غرب دوباره طراحی میکند .روش این مقاله تبیینی و براساس الگوی نویسنده کتاب یعنی تمرکز بر منطق درونی در نظریه سیاسی و نیز تبیین مفهوم «نسبت» به‌عنوان مقوله واجد دو طرف مستقل و متضمن شاخص‌های درونی امر رابطه است .نتیجه این که خصلت عمل‌زدگی سیاست گاه غایت اصلی آن را که پی‌گیری خیر عمومی است، از دسترس سیاست عملی خارج میکند. نظریه سیاسی می‌تواند با داشتن سویه‌های تشخیصی، انتقادی و کارکرد انضمامی سیاست را به فراموشی امر عمومی زینهار بدهد و متفکران را به چاره‌جویی پیوسته فرا بخواند.
تاریخ
محمدحسن الهی‌زاده
دوره 15، شماره 35 ، شهریور 1394، ، صفحه 25-40
چکیده
کتاب الفتنة جدلیة الدین و السیاسة فی الاسلام المبکِّر اثر متفکر و مورخ تونسی دکتر هشام جعیط از آثار جهانی است که در دسامبر 1991 به عربی ترجمه شد و انتشارات دارالطلیعه در بیروت آن را چاپ کرد. در این کتاب، که در پنج بخش تنظیم شده است، رویدادهای مهم تاریخی‌ای که 30 سال پس از رحلت نبی مکرم (ص) به وقوع پیوسته مطرح شده و با محوریت رویدادهای ...
بیشتر
کتاب الفتنة جدلیة الدین و السیاسة فی الاسلام المبکِّر اثر متفکر و مورخ تونسی دکتر هشام جعیط از آثار جهانی است که در دسامبر 1991 به عربی ترجمه شد و انتشارات دارالطلیعه در بیروت آن را چاپ کرد. در این کتاب، که در پنج بخش تنظیم شده است، رویدادهای مهم تاریخی‌ای که 30 سال پس از رحلت نبی مکرم (ص) به وقوع پیوسته مطرح شده و با محوریت رویدادهای سال‌های پایانی خلافت عثمان و دوران خلافت امام علی (ع) بررسی و تحلیل شده است. وحدت دینی، بنای دولت اسلامی و جهاد، فتوحات و امپراتوری اسلامی، جنگهای جمل، صفین، و نهروان از مباحث اساسی کتاب محسوب می‌شود. اصطلاح فتنه پنج سال پایانی دوران خلافت راشدین را شامل می‌شود؛ دورانی که، به نظر نویسندۀ کتاب، ترکیبی از نزاع داخلی و نزاع دینی است که در نهایت به شکلگیری احزاب و گسست اجتماعی در امت پیامبر (ص) منجر شد. با وجود اهمیت این مسئله و اینکه تاکنون اثر تاریخی جدیای در این خصوص تألیف نشده است نویسنده تلاش کرده با دقت، وسواس، و ژرفنگری اثری تاریخی بنگارد. در این مقاله، ضمن معرفی شکلی اثر، به تحلیل بیرونی و درونی و نقد و ارزیابی آن پرداختهایم.
