باستان شناسی
حسین حبیبی
چکیده
سامان سیاسی ـ اداری شاهنشاهی ساسانی از نظر تأثیر، تأثرات، و نیز تحولاتی که آن را به دولتی بسیار ساختارمند تبدیل کرد، موضوع مطالعات متعددی بوده است. در این بین، پژوهش‌های ریکا گیزلن در توسعۀ این حوزۀ مطالعاتی نقش محوری ایفا کرده است. سی سال پس از اولین کتاب یادمانی وی دراین‌باره، در سال 1989 انتشار کتاب جغرافیای اداری شاهنشاهی ...
بیشتر
سامان سیاسی ـ اداری شاهنشاهی ساسانی از نظر تأثیر، تأثرات، و نیز تحولاتی که آن را به دولتی بسیار ساختارمند تبدیل کرد، موضوع مطالعات متعددی بوده است. در این بین، پژوهش‌های ریکا گیزلن در توسعۀ این حوزۀ مطالعاتی نقش محوری ایفا کرده است. سی سال پس از اولین کتاب یادمانی وی دراین‌باره، در سال 1989 انتشار کتاب جغرافیای اداری شاهنشاهی ساسانی. شواهد کتیبهشناختی پارسی میانه به‌قلم این نویسنده فرصت به‌ثمرنشستن این توسعه‌‌ها را فراهم کرده است. بنابراین، هدف‌های اصلی مقالۀ حاضر مرور کتاب و تعیین جایگاهش در حوزۀ مطالعاتی مربوطه، درکنار معرفی نویسنده‌اش، است. بدین منظور، بخش‌های گوناگون این کتاب و مطالب موردتمرکز هریک به‌گونه‌‌ای دقیق ارائه شده‌اند و دستاوردهای این کتاب در پیش‌برد دانش و کاربردش برای پژوهش‌گران ذکر شده است. در پایان مقاله، به‌ایجاز پیش‌نهادهایی برای بعضی اصلاحات و ترسیم نقشۀ راهی برای پژوهش‌های بعدی فراهم شده است. با مرور این کتاب، درمی‌‌یابیم که نویسنده روش پژوهش خود را برپایۀ مطالعۀ تطبیقی و درزمانی منابع اصلی کتیبهشناختی پارسی میانه نهاده است. بنابراین، پیکرۀ کامل دادهها در دو کاتالوگ جامع هم‌راه با توضیحات زبان‌‌شناختی و تاریخی فراهم شده و مدارکی متقن برای جغرافیای اداری دولت ساسانی و پویایی‌های آن ارائه شده است.
باستان شناسی
الهام قصیدیان
چکیده
کتاب دستافزارهای سنگی در فرگشت انسان از مجموعه کتابهای جان شِی برای آفریدن روشی نوین در تحلیل دستافزارهای سنگی است. این بار، وی با رویکردی تازه، نه از دید یک باستان‌‌شناسِ صرف، بلکه از دید یک دیرین‌‌انسان‌‌شناس، در تلاش برای پاسخ‌‌دادن به پرسشهای مربوط به فرگشت رفتار انسان به‌کمک روشهای باستان‌‌شناسانه است. ...
بیشتر
کتاب دستافزارهای سنگی در فرگشت انسان از مجموعه کتابهای جان شِی برای آفریدن روشی نوین در تحلیل دستافزارهای سنگی است. این بار، وی با رویکردی تازه، نه از دید یک باستان‌‌شناسِ صرف، بلکه از دید یک دیرین‌‌انسان‌‌شناس، در تلاش برای پاسخ‌‌دادن به پرسشهای مربوط به فرگشت رفتار انسان به‌کمک روشهای باستان‌‌شناسانه است. اگرچه دستافزارهای سنگی برای درک فرگشت انسان امکان بالقوۀ بالایی دارند، برخی رویکردها و چهارچوب‌‌های باستانشناسی سنتی در تحلیل آنها مانع از درک این فرگشت می‌شوند. وی در جای‌‌جای کتاب بر نظر خود تأکید میکند که باستانشناسان باید رویکرد سنتی خود را تغییر دهند و در مطالعۀ فرگشت انسان و رفتار او براساس دستافزارهای سنگی روشهای نوینی بیابند. این روشهای نوین می‌‌توانند دیرین‌انسان‌شناسان، متخصصان علم ژنتیک دیرینه، و باستانشناسان را گردهم آورند که به کسب نتایج بهتری در درک رفتار انسان منجر شود. این هدف نویسنده و تلاش ارزش‌مند وی درخور تقدیر است، اما آیا وی به رویکردی نوین در کتاب خود دست یافته است؟ تا چه میزان رویکرد نویسنده در این کتاب به دست‌یابی به این هدف نزدیک شده است؟ مروری بر این کتاب نشان میدهد که هنوز راه درازی در پیش است تا بتوانیم رفتار و چرخۀ فرگشت انسانی را از راه مطالعۀ دستافزار سنگی درک کنیم. کتاب با پرسشهای فراوان و بدون پاسخ به‌پایان می‌‌رسد و خوانندگان را با این پرسش برجای می‌‌گذارد که آیا نویسنده توانسته است از رویکرد باستان‌‌شناسانۀ سنتی، که خود در سراسر کتاب منتقد آن بوده و تلاش برای یافتن جای‌گزینی برای آن داشته است، رها شود؟
باستان شناسی
احسان احمدی نیا
چکیده
از هخامنشیان، به‌جز کتیبۀ بیستون و استوانۀ کوروش، کتیبه‌های روی‌دادنگارانۀ دیگری در دست نداریم. بنابراین بخش زیادی از تاریخ هخامنشی برپایۀ اطلاعات منابع یونانی و گاهی یهودی استوار بوده است؛ منابعی که پژوهش‌گران کاستی‌ها، تناقضات، و ناراستی‌های آنها را به‌دفعات گوش‌زد کرده‌اند. با کاوش مهم‌ترین مراکز هخامنشی، حجم زیادی ...
بیشتر
از هخامنشیان، به‌جز کتیبۀ بیستون و استوانۀ کوروش، کتیبه‌های روی‌دادنگارانۀ دیگری در دست نداریم. بنابراین بخش زیادی از تاریخ هخامنشی برپایۀ اطلاعات منابع یونانی و گاهی یهودی استوار بوده است؛ منابعی که پژوهش‌گران کاستی‌ها، تناقضات، و ناراستی‌های آنها را به‌دفعات گوش‌زد کرده‌اند. با کاوش مهم‌ترین مراکز هخامنشی، حجم زیادی از اطلاعات حاصل از تفسیر فرهنگ مادی دردست‌رس محققان قرار گرفت. در این میان، کشف و خوانش تعداد قابل‌توجهی از الواح متعلق به بایگانی‌های پارس و بابل اطلاعات جدیدی از سازوکارهای اداری ـ اقتصادی، اشخاص درباری، و نیز روندها و روی‌دادهای اجتماعی، تاریخی، حقوقی، و هنری را آشکار کرد. تحولات علوم دانشگاهی از نیمۀ قرن بیستم به تخصصی‌شدن هرچه بیشتر علوم منجر شد. تحولات اجتماعی این برهه نیز به شکل‌گیری جنبش‌هایی نظیر زن‌محوری انجامید. مباحث مطرح‌شده در این شاخه‌های جدید راه پژوهشی خود را به گسترۀ تاریخ کشاندند. ماریا بروسیوس از مورخانی است که باتوجه‌به این روند، مطالعات خود دربارۀ زنان هخامنشی را در قالب رسالۀ دکتری و سپس کتابی با عنوان زنان در ایران باستان (331-559) ارائه داد. این مقاله به بررسی و نقد این کتاب به‌هم‌راه یکی از نسخه‌های ترجمۀ آن می‌پردازد.
باستان شناسی
سعید امیرحاجلو
چکیده
تحلیل الگوی استقرار در باستانشناسی به مفهوم مطالعۀ رابطۀ استقرارها با یک‌دیگر و ارزیابی میزان اثرگذاری متغیرهای محیطی و فرهنگی بر توزیع، جابه‌جایی و تحولات سکونتگاه‌ها، و تغییرات جمعیتی در گذر زمان است. اگرچه این پژوهش‌ها در دنیا با بهره‌گیری از روشهای ترکیبی و میان‌رشته‌ای به پیشرفت رسیده، کاستی‌ها و اشکالات «برخی» ...
بیشتر
تحلیل الگوی استقرار در باستانشناسی به مفهوم مطالعۀ رابطۀ استقرارها با یک‌دیگر و ارزیابی میزان اثرگذاری متغیرهای محیطی و فرهنگی بر توزیع، جابه‌جایی و تحولات سکونتگاه‌ها، و تغییرات جمعیتی در گذر زمان است. اگرچه این پژوهش‌ها در دنیا با بهره‌گیری از روشهای ترکیبی و میان‌رشته‌ای به پیشرفت رسیده، کاستی‌ها و اشکالات «برخی» از پژوهش‌های منتشرشده در ایران قابلتأمل است. نامناسب‌بودن روش بررسی میدانی، اتکای صرف به گاه‌نگاری نسبی، بی‌توجهی به علوم پایه، تصاویر ماهواره‌ای و هوایی و روشهای سنجش از دور، وسعت محوطه‌ها، فرایندهای تافانومیک، تحلیل‌های آماری، نظریه‌ها و روشهای تحلیل فضایی، و عوامل اقتصادی از این جمله‌اند. بر این اساس، در این مقاله پیش‌نهادهایی برای مطالعات الگوی استقرار برپایۀ روشهای ترکیبی ارائه شده است. از جملۀ این روش‌ها، مطالعۀ متون تاریخی در پژوهش‌های دوران تاریخی و اسلامی، بررسی فشرده، و توجه به پدیده‌های برون‌سایتی به‌ویژه در پژوهش‌های پس از عصر نوسنگی، پرداختن به الگوی استقرار پس از گاه‌نگاری‌های مطلق، تحلیل بقایای جانوری، گیاهی، آزمایش خاک و روشهای ژئوفیزیکی، تحلیل‌های آماری متناسب با دادهها، تحلیل الگوها و روابط اقتصادیِ استقرارها، تحلیل فضایی استقرارها برپایۀ نظریه‌ها، و مدل‌های روزآمد است.
باستان شناسی
حسن باصفا؛ محمدصادق داوری
چکیده
کتاب اسطوره‌های بلخی و مروی باستان بر روی مهرها و تعویذهایشان دراصل کاتالوگی از مهرها و تعویذهای فرهنگ بلخی و مروی است که درخلال کاوش‌های غیرمجاز به‌دست آمده یا در بازار عتیقۀ کشورهای افغانستان و ترکمنستان حراج شده است. آثار این کتاب توسط ساریانیدی، باستان‌شناس نام‌دار روس، مستندسازی و به‌هم‌راه یک مقالۀ بلند به زبان انگلیسی ...
بیشتر
کتاب اسطوره‌های بلخی و مروی باستان بر روی مهرها و تعویذهایشان دراصل کاتالوگی از مهرها و تعویذهای فرهنگ بلخی و مروی است که درخلال کاوش‌های غیرمجاز به‌دست آمده یا در بازار عتیقۀ کشورهای افغانستان و ترکمنستان حراج شده است. آثار این کتاب توسط ساریانیدی، باستان‌شناس نام‌دار روس، مستندسازی و به‌هم‌راه یک مقالۀ بلند به زبان انگلیسی ارائه شده است. اثر فوق از اولین انتشارات فرهنگ غنی بلخی ـ مروی است و ازآنجاکه در سال 1989 بهچاپ رسیده، رویکرد مطالعاتی آن مربوط به زمان حیات وی و هم‌چنین محدود به نتایج و فرضیات مطالعاتی زمان تألیف است. بسیاری از فرضیات به‌ویژه درمورد خاستگاه مردمان این فرهنگ و دیگر مطالب، باتوجه‌به مطالعات اخیر، به بازنگری نیاز دارند. ازآنجاکه این کتاب به اسطورهها مربوط است، در پژوهش حاضر تلاش می‌شود تا با رویکرد شمایلشناسی به نقد و بررسی کتاب پرداخته و اصول مطالعاتی آن تشریح و تکمیل شود. نتایج حاصل بیانگر نقاط قوت بسیاری از نظر نظم منطقی مطالب، نوآوری، استفاده از منابع روزآمد نسبت به زمان تألیف است. هم‌چنین کتاب نقاط ضعفی در مبانی باستانشناسی، ترجمه، و ویرایش تخصصی دارد.
باستان شناسی
مژگان جایز
چکیده
کتب تخصصی در زمینۀ مطالعات دستافزارهای سنگی و طبقه‌بندی گونه‌شناسانه و فناورانۀ آنها تاکنون به فارسی تألیف نشده‌اند و تنها کتاب ترجمه‌شده فناوری و واژه‌شناسی دستافزار سنگی نوشتۀ ماری لوییز اینیزان و همکاران است که در این نوشتار معرفی، نقد، و بررسی شده است. این کتاب برگردانی از یکی از معتبرترین منابع انگلیسی و فرانسوی در ...
بیشتر
کتب تخصصی در زمینۀ مطالعات دستافزارهای سنگی و طبقه‌بندی گونه‌شناسانه و فناورانۀ آنها تاکنون به فارسی تألیف نشده‌اند و تنها کتاب ترجمه‌شده فناوری و واژه‌شناسی دستافزار سنگی نوشتۀ ماری لوییز اینیزان و همکاران است که در این نوشتار معرفی، نقد، و بررسی شده است. این کتاب برگردانی از یکی از معتبرترین منابع انگلیسی و فرانسوی در این زمینه محسوب می‌شود. نایاببودن کتبی از این دست به زبان فارسی اهمیت این کتاب را دوچندان میکند. ضعف صفحهبندی و ویرایش درکنار ترجمۀ تحتاللفظی و برگردان فارسی نامفهوم در برخی بخشها مهم‌ترین مواردی هستند که در نقد و بررسی کتاب مذکور به آنها پرداخته شده است. تولید و یکسانسازی اصطلاحات تخصصی در زمینۀ صنایع سنگی، تلاش درجهت اصلاحات شکلی و مفهومی کتاب در چاپهای آینده، و حتی اقدام به تألیف کتب مشابهی به زبان فارسی از مواردی هستند که جامعۀ متخصص فارسیزبان بایستی موردتوجه قرار دهد.
باستان شناسی
محسن سعادتی
چکیده
درمیان مباحث مربوط به باستانشناسی، باستانشناسی دوران اسلامی به‌عنوان یکی از دوران متنوع با جریان‌هایی درخصوص هنر، معماری، و شهرسازی همواره موردتوجه باستانشناسان و پژوهش‌گران قرار داشته است. نوشتار پیش‌رو به بررسی و نقد کتاب مقدمه‌ای بر باستانشناسی اسلامی، نوشتۀ مارکوس میلرایت، می‌پردازد. هدف از انجام این پژوهش بررسی ...
بیشتر
درمیان مباحث مربوط به باستانشناسی، باستانشناسی دوران اسلامی به‌عنوان یکی از دوران متنوع با جریان‌هایی درخصوص هنر، معماری، و شهرسازی همواره موردتوجه باستانشناسان و پژوهش‌گران قرار داشته است. نوشتار پیش‌رو به بررسی و نقد کتاب مقدمه‌ای بر باستانشناسی اسلامی، نوشتۀ مارکوس میلرایت، می‌پردازد. هدف از انجام این پژوهش بررسی و نقد کتاب باستانشناسی اسلامی بهمنزلۀ یکی از گرایش‌های مهم رشتۀ باستانشناسی است. کتاب فوق معرفی باستانشناسی دوران اسلامی با نگاهی به وضعیت اجتماعی و مذهبی برخی بناهای دوران اسلامی، فرهنگ‌ها، و آداب‌و‌رسوم است. مقالۀ فوق به نقد شکلی و محتوایی این اثر می‌پردازد، به‌گونه‌ای‌که در نقد شکلی کتاب، به‌لحاظ فنی، ساختاری، و ویژگی‌های نگارشی و در نقد محتوایی نیز دقت و صحت مطالب و کم‌وکاستی‌های نویسنده در نگارش موردبررسی قرار می‌گیرد. بررسی دقیق این کتاب نشان میدهد که این اثر باوجود کیفیت چاپ درخور توجه و روانی نسبی متن در برخی فصل‌ها اشکالاتی دارد. از لحاظ محتوایی، کتاب مدنظر دارای اشکالاتی ازجمله عدم ارجاع به منابع دست‌اول، تصاویر بدون منبع، نداشتن یک ساختار کلی از سلسله‌ها و حکومت‌های دوران اسلامی در کتاب، و عدم یک‌پارچگی و انسجام مطالب باتوجه‌به گستردگی حوزۀ کاری موضوع است.
باستان شناسی
سعدی سعیدیان
چکیده
باوجود جایگاه برجستۀ تمدن‌های ایران باستان در بررسی تاریخ پرفرازونشیبِ خاور نزدیک، مطالعۀ این دوران مهم در سنت تاریخ‌نگاری اروپاییان عموماً تحت‌تأثیر دیدگاه خصمانۀ منابع کلاسیک یونانی ـ رومی قرار گرفته است و اندک بوده‌اند آثار و مؤلفانی که از نفوذ این سنت و دیدگاه منفی غرب‌محورانه به‌دور مانده باشند. کتاب The Persians یا ...
بیشتر
باوجود جایگاه برجستۀ تمدن‌های ایران باستان در بررسی تاریخ پرفرازونشیبِ خاور نزدیک، مطالعۀ این دوران مهم در سنت تاریخ‌نگاری اروپاییان عموماً تحت‌تأثیر دیدگاه خصمانۀ منابع کلاسیک یونانی ـ رومی قرار گرفته است و اندک بوده‌اند آثار و مؤلفانی که از نفوذ این سنت و دیدگاه منفی غرب‌محورانه به‌دور مانده باشند. کتاب The Persians یا ایرانیان باستان، اثر ماریا بروسیوس، از جدیدترین تألیفاتی است که با اتخاذ رویکردی بیطرفانه و با استفاده از منابع جدید و روزآمد به بررسی سه شاهنشاهی بزرگ ایران باستان یعنی هخامنشیان، اشکانیان، و ساسانیان و دستاوردهای سیاسی و فرهنگی آنان پرداخته است. در مقالۀ پیش‌رو، کتاب بروسیوس از حیث ساختار شکلی و محتوا موردنقد و بررسی قرار می‌گیرد و نقاط ضعف و قوت آن در چهارچوب نقد دانشگاهی برشمرده می‌شود. نتیجۀ بررسی حاضر نشان از آن دارد که کتاب موردبحث، باوجود مزیتهای زیادی چون روزآمدی، بیطرفی، ساختار منسجم، و نظم منطقی، در پیش‌برد موضوعات و متن ساده و روان، همانند هر تألیف دیگری کاستیهایی دارد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به بی‌توجهی به حکومت‌های عیلام، ماد، سلوکی، و نداشتن بخش نتیجهگیری اشاره کرد.
باستان شناسی
رحمت عباس نژاد سرستی؛ سعید بابامیر ساطحی؛ نرجس حیدری
چکیده
مطالعۀ الگوی استقرار یک روش تحلیل متداول در باستانشناسی دنیاست که با استفاده از روشهای علمی به مطالعۀ سه مؤلفۀ مهم شامل سازه‌های منفرد، استقرار اجتماعی، و استقرار منطقه‌ای می‌پردازد تا رابطۀ متغیرهای زیستمحیطی را با معیشت و استقرار اجتماعی تحلیل، سازمان‌های اجتماعی ـ اقتصادی جوامع گذشته را بازسازی و اندازه، عملکرد، ...
بیشتر
مطالعۀ الگوی استقرار یک روش تحلیل متداول در باستانشناسی دنیاست که با استفاده از روشهای علمی به مطالعۀ سه مؤلفۀ مهم شامل سازه‌های منفرد، استقرار اجتماعی، و استقرار منطقه‌ای می‌پردازد تا رابطۀ متغیرهای زیستمحیطی را با معیشت و استقرار اجتماعی تحلیل، سازمان‌های اجتماعی ـ اقتصادی جوامع گذشته را بازسازی و اندازه، عملکرد، فاصله، و رابطۀ استقرارها را تعیین کند. در پژوهش حاضر، با روش کتاب‌خانه‌ای و اسنادی، به شناسایی بیش از هشتاد متن در قالب پایان‌نامه، رساله، و مقاله‌های علمی ـ پژوهشی و علمی ـ ترویجی موفق شده‌ایم که مستقیم و غیرمستقیم به این موضوع پرداختهاند. کم‌توجهی به موضوعات و روشهای بنیادین روش تحلیل الگوی استقرار و عدم بهره‌گیری از پژوهش‌های دیرینه‌شناسی به‌منظور شناخت متغیرهای محیطی در بستر چشم‌انداز باستانی مهم‌ترین مشکلات روش‌شناختی و مفهومی متون موردنقدند. به مشکلات مذکور باید بهره‌برداری‌های ضعیف از ابزارها و روشهای علمی نظیر عکس‌های ماهواره‌ای و هوایی، آرکئوژئوفیزیک، شبیه‌سازی کامپیوتری، نظام اطلاعات جغرافیایی (GIS)، و روشهای آماری را اضافه کرد. تأمین اعتبارات پژوهشی مطلوب و ایفای نقش پژوهشگاه و پژوهشکدۀ مرتبط و دانشگاه‌های مجری رشتۀ باستانشناسی از مهم‌ترین راه‌کارهای اجرای درست و علمی این روشاند.
باستان شناسی
محمد مرتضایی
چکیده
عباسیان، که گروهی انگیختهشده در اواخر حکومت امویان بودند، کوشیدند با ارائۀ ایدئدلوژی جدید در قالب نظام دعوت به بسیج منابع خویش در مبارزه با گروه حاکم برآیند و کنشهای معناداری را در جذب عناصر مخالف اموی و کشاندن آنها به‌زیر چتر واحد «الرضا من آل محمد» به‌انجام رسانند. کتاب فراز و فرود عباسیان: پژوهش در ساختار و تحول ایدئدلوژی، ...
بیشتر
عباسیان، که گروهی انگیختهشده در اواخر حکومت امویان بودند، کوشیدند با ارائۀ ایدئدلوژی جدید در قالب نظام دعوت به بسیج منابع خویش در مبارزه با گروه حاکم برآیند و کنشهای معناداری را در جذب عناصر مخالف اموی و کشاندن آنها به‌زیر چتر واحد «الرضا من آل محمد» به‌انجام رسانند. کتاب فراز و فرود عباسیان: پژوهش در ساختار و تحول ایدئدلوژی، اقتصاد، و نهاد نظامی نوشتۀ محمد احمدیمنش است که در سال 1397 در انتشارات سمت به حلیۀ طبع آراسته شده است. نگارنده کتاب را در دو بخش «بررسی تاریخی» (شامل هشت فصل) و «بررسی نظری» (شامل دو فصل) به‌گونه‌‌ای شایسته سازمان داده و اثری قابلقبول پدید آورده است. مقالۀ حاضر می‌کوشد تا، در چهارچوب نقد اثر، نقاط قوت و ضعف آن را شناسایی و بررسی کند. بههرروی، کمدقتی و غفلت در برخی زمینهها، به‌طور مثال در گزینش عنوان «فراز و فرود» و ارائۀ پارهای نظریات در مقدمه که نمود آن در متن دیده نمی‌‌شود، درکنار نپرداختن به پیچیدگیهای حکومت عباسیان و عدم نگاه جامع به موضوع بهقدرترسیدن عباسیان، به‌ویژه در خراسان، تاحدی به کتاب آسیب رسانده است.
باستان شناسی
یاسر ملک زاده؛ سرور خراشادی
چکیده
تاکنون نقدهایی مکتوب و شفاهی به کتاب پروانه پورشریعتی با عنوان Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran وارد شده است که منتقدان با دیدگاه‌هایی متفاوت به ارزیابی اثر و تقویت یا تضعیف نظریه‌‌های وی پرداختهاند. واضح است کتاب‌‌هایی از این دست، که هم ارائۀ جسورانه‌‌ای از کلیات بدیع و ایده‌‌آفرین‌اند و هم دریایی ...
بیشتر
تاکنون نقدهایی مکتوب و شفاهی به کتاب پروانه پورشریعتی با عنوان Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran وارد شده است که منتقدان با دیدگاه‌هایی متفاوت به ارزیابی اثر و تقویت یا تضعیف نظریه‌‌های وی پرداختهاند. واضح است کتاب‌‌هایی از این دست، که هم ارائۀ جسورانه‌‌ای از کلیات بدیع و ایده‌‌آفرین‌اند و هم دریایی از جزئیات را فراروی مخاطب می‌‌گشایند، این قابلیت را دارند که به‌کرات در بوتۀ نقد، جرح‌و‌تعدیل، و ترمیم نهاده شوند. این نوشتار نیز با هدف پرداختن به جان‌‌مایۀ اثر، که همانا سهگانۀ پورشریعتی در قالب یک نظریۀ کلان و دو نظریۀ خرد است، سامان یافته است. نظریۀ کلان مبتنی‌بر ماهیت کنفدراسیونی نظام حکومتی ساسانی است و نظریه‌‌های خرد بر تمایز فرهنگی ـ دینی پارسیان و پارتیان و نیز گاه‌شماری فتوح تمرکز دارد. واکاوی انتقادی با رویکرد تحلیلی حاکی از وجود شواهدی مبنی‌بر تمرکزگرایی و تمرکزگریزی متناوب درطول حکومت ساسانیان است؛ نکته‌‌ای که غلبۀ نظریۀ کنفدراسیونی بر نظریۀ تمرکزگرایی را در معرفی نظام حکومت ساسانی به‌چالش می‌‌کشد. هم‌چنین، در نظریۀ دوگانگی مذهبی پارسیگ ـ پهلو، باوجود برخی اشارات قابلتأمل، شواهد متقنی ارائه نمی‌‌شود.
باستان شناسی
مجید منتظرظهوری؛ حسین صدیقیان
چکیده
سفال یکی از وجوه برجستۀ صنعت دوران اسلامی است که درطول این دوران با پیشرفت‌‌های چشم‌‌گیری در فن تولید و تزئین هم‌راه بود. باتوجه‌به شواهد باستانشناختی سفال گونۀ موسوم به کوباچه دارای حوزۀ پراکنش گستره‌‌ای است که از خراسان تا تبریز در ایران و حتی مناطقی خارج از مرز‌‌های فعلی ایران در کشور‌‌هایی همچون آذربایجان را شامل ...
بیشتر
سفال یکی از وجوه برجستۀ صنعت دوران اسلامی است که درطول این دوران با پیشرفت‌‌های چشم‌‌گیری در فن تولید و تزئین هم‌راه بود. باتوجه‌به شواهد باستانشناختی سفال گونۀ موسوم به کوباچه دارای حوزۀ پراکنش گستره‌‌ای است که از خراسان تا تبریز در ایران و حتی مناطقی خارج از مرز‌‌های فعلی ایران در کشور‌‌هایی همچون آذربایجان را شامل می‌شود. کتاب سفالینۀ گونۀ موسوم به کوباچه جدیدترین و شاخصترین اثر تألیفی دربارۀ این گونۀ سفالی است که به ابعاد باستانشناختی آن می‌پردازد. برای نقد این کتاب، نگارندگان نخست به بررسی جنبههای ساختاری و روند بیان مطالب کتاب پرداختند و سپس محتوای آن را موردبررسی قرار دادند. از نقاط قوت کتاب می‌توان به تمرکز بر وجوه مختلف باستانشناختی این گونۀ سفالی اشاره کرد. درکنار این نقاط قوت، اما می‌توان گفت که کتاب از نظر ساختاری اگر در مستندنگاری فصول و ارجاعات دقیقتر میشد، بیشتر میتوانست نظر مخاطبان را جلب کند. ازسویدیگر، کتاب از نظر محتوایی در گونهشناسی و طبقه‌بندی سفالها دارای کاستی است و نویسندۀ محترم کتاب میتواند در ویرایشهای بعدی به رفع این کاستی‌های محتوایی اقدام کند.
باستان شناسی
سید میلاد هاشمی
چکیده
پروفسور رابین دنل از شناخته‌شده‌ترین باستانشناسان پارینه‌سنگیِ آسیاست. کتاب اخیر او، که انتشارات راتلِج در سال 2020 م چاپ و منتشر کرده است، از نمونه‌های خوبِ وام‌گیری از مفاهیم بوم‌شناسی و زیست‌شناسی و، به‌طور خاص، زیست‌شناسی تهاجم در باستانشناسی محسوب می‌شود. تمرکز این کتاب بر مسئلة پراکنش گروه‌های انسانی و سازوکارهای ...
بیشتر
پروفسور رابین دنل از شناخته‌شده‌ترین باستانشناسان پارینه‌سنگیِ آسیاست. کتاب اخیر او، که انتشارات راتلِج در سال 2020 م چاپ و منتشر کرده است، از نمونه‌های خوبِ وام‌گیری از مفاهیم بوم‌شناسی و زیست‌شناسی و، به‌طور خاص، زیست‌شناسی تهاجم در باستانشناسی محسوب می‌شود. تمرکز این کتاب بر مسئلة پراکنش گروه‌های انسانی و سازوکارهای پویاییِ قلمرو زیستی آنها در سرتاسر قارۀ آسیا در طول دوره‌های پارینه‌سنگیِ میانی و جدید است. در این کتاب، گونۀ ما، یعنی انسان مدرن، به‌عنوان گونه‌ای مهاجم از دید بوم‌شناسی معرفی می‌شود؛ زیرا این گونه بهسرعت در سرتاسر قارۀ کهن ساکن شد و دیگر گونههای سردۀ انسان مانند نئاندرتالها را منقرض کرد و به گوناگونیِ زیستشناختیِ این سرده پایان داد. بهدلیل جامعیت، بهره‌گیری از بهروزترین شواهد و انتشارات مرتبط و نیز استفاده از رویکردهای میان‌رشته‌ای، مطالعۀ کتاب موردبحث برای باستانشناسان علاقهمند به مبحث تحرک جمعیتهای انسانی، باستانشناسی چشم‌انداز و چگونگی خروج انسان مدرن از آفریقا و کلونیسازی آسیا توصیه می‌شود.
باستان شناسی
شاهین آریامنش؛ سرور خراشادی
چکیده
تیرۀ سکایی را تیره‌ای از مردمان ایرانی دانسته‌اند که در مرغ‌زارهای خوارزم، خاستگاه ایرانیان، خانه‌‌به‌دوش زندگی می‌کردند. آنان از مرغ‌زارهای خوارزم و سیبری غربی روی به‌سوی جنوب نهادند و در پایین‌دست‌ها سکنا گزیدند و سپس دسته‌ای از آنان به شمال غرب ایران وارد شدند. این تیره در حماسه‌های ایرانی همچون شاهنامه و نیز در دوره‌های ...
بیشتر
تیرۀ سکایی را تیره‌ای از مردمان ایرانی دانسته‌اند که در مرغ‌زارهای خوارزم، خاستگاه ایرانیان، خانه‌‌به‌دوش زندگی می‌کردند. آنان از مرغ‌زارهای خوارزم و سیبری غربی روی به‌سوی جنوب نهادند و در پایین‌دست‌ها سکنا گزیدند و سپس دسته‌ای از آنان به شمال غرب ایران وارد شدند. این تیره در حماسه‌های ایرانی همچون شاهنامه و نیز در دوره‌های گوناگون تاریخی ایران همچون عصر آهن، هخامنشی، و اشکانی نقش مهمی ایفا کرده‌اند. حضور آنان در جنوب شرقی ایران در دورۀ اشکانی چنان بوده است که دست‌کم نام یکی از شهرهای ایران، یعنی درنگیانا، به‌سبب آنان به‌نام سیستان مرده‌ریگی تغییر می‌یابد. نیز یافته‌های باستانشناسی چندی از محوطه‌های گوناگون در ایران به این تیره بازخوانده شده است که هنوز هم دربارۀ آن یافته‌ها قلم‌فرسایی می‌شود. دربارۀ این تیره کتاب‌ها و مقاله‌هایی در سال‌های گذشته براساس یافته‌های باستانشناسی به زبان‌های گوناگون انتشار یافته است. به‌تازگی نیز، کتابی تحت عنوان Scythians Warriors of Ancient Siberia منتشر شده است که اگرچه بر سرزمین سیبری تمرکز دارد و به دیگر سرزمین‌ها نپرداخته است، باوجود این نقصان، آگاهی‌های ارزنده‌ای از این تیره برپایۀ جستارهای تاریخی و یافته‌های باستانشناسی میدهد. در این مقاله، کتاب موردبحث معرفی و نقاط قوت و ضعفش بیان می‌شود.
باستان شناسی
جواد حسین‌زاده ساداتی
چکیده
کتاب ره‌یافت‌های باستانشناختی به فناوری نوشتۀ هتر مارگارت لوییس میلر، استاد دانشگاه تورنتو، به‌درستی یکی از روزآمدترین کتابهای باستانشناسی است که به موضوع فناوری و صنعت اختصاص یافته و نویسنده تلاش فراوانی به خرج داده تا از زوایای گوناگون فناوری و صنعت را از نگاه باستانشناسی بررسی کند. نقد برگردان این کتاب به ما کمک خواهد ...
بیشتر
کتاب ره‌یافت‌های باستانشناختی به فناوری نوشتۀ هتر مارگارت لوییس میلر، استاد دانشگاه تورنتو، به‌درستی یکی از روزآمدترین کتابهای باستانشناسی است که به موضوع فناوری و صنعت اختصاص یافته و نویسنده تلاش فراوانی به خرج داده تا از زوایای گوناگون فناوری و صنعت را از نگاه باستانشناسی بررسی کند. نقد برگردان این کتاب به ما کمک خواهد کرد تا بتوان برگردان‌هایی از این دست را هرچه بهتر کرد. به‌منظور نقد این برگردان نخست فصل‌های کتاب به‌دقت خوانده شد و نکات ویرایشی و نگارشی ثبت گردید. سپس هرجا که به‌نظر می‌رسید نقص یا سنگینی‌ای در فهم مطلب بود به نسخۀ اصلی کتاب مراجعه شد و متن اصلی با برگردان مقابله شد تا درصورت وجود کاستی، شکل بهتر یا درست‌تر آورده شود. یکی از نقاط اصلی قوّت کتاب ارجاع به منابع مختلف درمورد هر موضوع و بحث است که از این نظر آن را برای دانشجویان، به‌ویژه در مقاطع تکمیلی مناسب میکند. وحید عسگرپور، استاد دانشگاه هنر اسلامی تبریز و یکی از باستانشناسان جوان، پرتلاش، و آینده‌دار این کتاب را ترجمه کرده است و باید گفت که از عهدۀ کار برآمده است و وام نگارنده را گذارده است. چاپ، صفحه‌آرایی، ویرایش، و نگارش برگردان کتاب با دقتی کم‌نظیر انجام گرفته و قطعاً نظر بیشینۀ مخاطبان را جلب خواهد کرد. برگردان روان و دقیق کتاب باعث می‌شود تا مخاطبان در خواندن کتاب چندان دچار مشقت و دشواری نشوند. بااین‌حال، تلاش برگرداننده برای وفاداری به متن اندکی ساختار جملات بخش‌هایی از کتاب را از اصول نگارش فارسی دور کرده، به‌گونه‌ای‌که اهل فن به‌راحتی تشخیص می‌دهند که کتاب نخست به زبانی غیر از فارسی نگاشته شده و سپس به فارسی برگردانده شده است.
باستان شناسی
افشین خسروثانی
چکیده
مورخان و پژوهش‌گران درخصوص شکست ساسانیان از عرب‌ها به دلایل زیادی اشاره کرده‌اند. در سال 2008، پروانه پورشریعتی با انتشار کتاب زوال و فروپاشی شاهنشاهی ساسانی: اتحادیۀ ساسانی ــ پارتی و فتح ایران به‌دست عرب‌ها جانی تازه به این موضوع بخشید. او با یک روش‌شناسی بدیع و کم‌سابقه روایتی تازه و نادر از مسئلۀ سقوط ساسانیان ارائه کرد. با تجزیه ...
بیشتر
مورخان و پژوهش‌گران درخصوص شکست ساسانیان از عرب‌ها به دلایل زیادی اشاره کرده‌اند. در سال 2008، پروانه پورشریعتی با انتشار کتاب زوال و فروپاشی شاهنشاهی ساسانی: اتحادیۀ ساسانی ــ پارتی و فتح ایران به‌دست عرب‌ها جانی تازه به این موضوع بخشید. او با یک روش‌شناسی بدیع و کم‌سابقه روایتی تازه و نادر از مسئلۀ سقوط ساسانیان ارائه کرد. با تجزیه و تحلیل منابع مکتوب و شواهد باستانشناسی، پورشریعتی به این [نکته] اذعان دارد که حکومت ساسانی متشکل از اتحادیۀ ساسانی ــ پارتی بود و با حمایتنکردن خاندانهای پارتی از ساسانیان، عرب‌ها موفق شدند در قرن هفتم میلادی به عمر حکومت ساسانی پایان دهند. از نواقص و کاستی‌های این اثر پذیرش برخی روایتها و تفسیرها بهصورت غیرانتقادی، توجهنکردن به تأثیر واپسین جنگ ساسانیان با رومیان و تأثیر آن در زوال این سلسله، تحلیلنکردن درست شواهد باستانشناسی، و ازهمهمهمتر، بی‌توجهی به بحرانهای محیطی و آسیب شدید نظام آبیاری سرزمین میانرودان در اواخر دورۀ ساسانی است که نگارنده در نوشتار پیش‌رو سعی در بررسی آنها دارد و با درنظرگرفتن موارد ذکرشده این اثر را ارزیابی خواهد کرد.
باستان شناسی
ابراهیم رایگانی
چکیده
ارتش هخامنشی بخشی جدایی‌ناپذیر در زمینۀ شناخت فرهنگ و تمدن این دوره به‌شمار می‌رود و قابلیت‌ها و جذابیت‌های پژوهشی حاصل از این بخش از تمدن هخامنشی موجب نگارش و انتشار آثاری چنین در این زمینه گردیده است. کتاب ارتش ایران هخامنشی بنابه چنین ضرورتی تألیف شده است. مؤلفِ این اثر عوامل مؤثر و متأثر را در روند شکل‌گیری، رشد، و گسترش و درنهایت، ...
بیشتر
ارتش هخامنشی بخشی جدایی‌ناپذیر در زمینۀ شناخت فرهنگ و تمدن این دوره به‌شمار می‌رود و قابلیت‌ها و جذابیت‌های پژوهشی حاصل از این بخش از تمدن هخامنشی موجب نگارش و انتشار آثاری چنین در این زمینه گردیده است. کتاب ارتش ایران هخامنشی بنابه چنین ضرورتی تألیف شده است. مؤلفِ این اثر عوامل مؤثر و متأثر را در روند شکل‌گیری، رشد، و گسترش و درنهایت، افول ارتش هخامنشی بررسی کرده است. هدف مؤلف از پژوهش پیش‌رو روشنکردن میزان ارزشمندی متن این کتاب بهروش تحلیل محتواست. این کتاب علاوهبر نقاط قوّت و زمینۀ پژوهشی مناسب، کاستیهایی دارد که در مسیر پژوهش به آنها اشاره می‌شود. در جمعبندی کلی، نقاط قوّت کتاب سیر تاریخی و تلفیق دو دسته از منابع ازجمله متون تاریخی کلاسیک و هم‌چنین، دادههای باستانشناسی درکنار تصویرهای گویاست. نقاط ضعف کتاب نیز بهره‌گیری نامناسب از منابع، تطبیقنداشتن مطالب، برخی ادعاهای بدون پشتوانه، و جامعیتنداشتن محتواست. درمجموع، این کتاب میتواند بهمنزلۀ منبعی کمکدرسی برای دروس تاریخ هخامنشی و هم‌چنین، باستانشناسی هخامنشی مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد رشتههای تاریخ ایران باستان و باستانشناسی دوران تاریخی در نظر گرفته شود.
باستان شناسی
رقیه رحیمی سرخنی
چکیده
متکلم را تا کسی عیب نگیرد سخنش صلاح نپذیرد. [i](سعدی)این جستار با هدف نقد و شناسایی موارد قوّت و ضعف معیارهای شکلی و محتوایی کتاب باستانشناسی ایران به‌قلم مؤلفان بزرگوار کریم حاجی‌زاده و پرویز پورکریمی انجام شده است. این کتاب از نظر محتوا ازجمله تألیف‌های نادر و پیش‌رو در زمینۀ ارتباط باستانشناسی و گردش‌گری در ایران به‌شمار می‌رود ...
بیشتر
متکلم را تا کسی عیب نگیرد سخنش صلاح نپذیرد. [i](سعدی)این جستار با هدف نقد و شناسایی موارد قوّت و ضعف معیارهای شکلی و محتوایی کتاب باستانشناسی ایران به‌قلم مؤلفان بزرگوار کریم حاجی‌زاده و پرویز پورکریمی انجام شده است. این کتاب از نظر محتوا ازجمله تألیف‌های نادر و پیش‌رو در زمینۀ ارتباط باستانشناسی و گردش‌گری در ایران به‌شمار می‌رود و پیش‌گامی در طرح مباحث جدید موجب بروز برخی کاستی‌ها و نقص‌ها خواهد شد. هدف نگارندۀ این مقاله آن است که ویژگی‌ها و کاستی‌های محتوایی و نگارشی کتاب را بیان کند. محورهای اصلی این بررسی نقادانه ارزیابی کتاب بهمنزلۀ منبع درسی براساس معیارهای منابع درسی، انطباق مطالب کتاب با سرفصل مصوب شورای عالی برنامه‌ریزی، درستی یا نادرستی ارتباط مطالب با عنوان کتاب، کیفیت استفاده از منابع معتبر و جدید، و بررسی اشتباه‌های چاپیِ غیر‌قابل‌چشم‌پوشی است. نظر نگارنده در این مقاله آن است که کتاب یادشده باوجود محتوای غنی و تأثیر زیادی که در کاربردی‌کردن هرچه بیشتر دانش باستانشناسی در حوزۀ باستانشناسی و گردش‌گری دارد، اما کاربرد آن بهمنزلۀ منبع تدریس در واحد درسی «باستانشناسی ایران» نیازمند بازنگری است. [i]. جناب بهاءالدین خرمشاهی در ابتدای مقالۀ خود در مجموعۀ نقد کتاب و کتاب نقد به کلام سعدی اشاره کرده و نگارنده نیز این ایده را اقتباس کرده است (خرمشاهی 1386).
باستان شناسی
سجاد علی‌بیگی
چکیده
در کاوش‌های تپۀ پردیس چند سازۀ حرارتی کشف شده است که «کوره‌های سفال‌گری» خوانده شده‌اند و باتوجه‌به تمرکز آنها در شرق تپه، کاوش‌گران این‌ها را کوره‌های تولید تخصصی و متمرکزِ سفال در بخشِ صنعتی یک روستای هزارۀ پنجم پیش از میلاد تصور کرده‌اند. نگارنده در این مقاله می‌کوشد تا با روش تحلیلی ــ تفسیری و به‌کمک مقایسه‌های ...
بیشتر
در کاوش‌های تپۀ پردیس چند سازۀ حرارتی کشف شده است که «کوره‌های سفال‌گری» خوانده شده‌اند و باتوجه‌به تمرکز آنها در شرق تپه، کاوش‌گران این‌ها را کوره‌های تولید تخصصی و متمرکزِ سفال در بخشِ صنعتی یک روستای هزارۀ پنجم پیش از میلاد تصور کرده‌اند. نگارنده در این مقاله می‌کوشد تا با روش تحلیلی ــ تفسیری و به‌کمک مقایسه‌های متعدد، کارکرد واقعی این سازه‌ها را بررسی کند و به‌استناد چندین مدرک باستانشناسی نشان دهد که برداشت‌های کاوش‌گران از اساس درست نیست و تمامی تفسیرهای ارائه‌شده برپایۀ این تعبیرها باید به‌کلی موردبازنگری قرار گیرد. مدارک موردبررسی نشان میدهد که سازه‌های حرارتی پردیس کارکردِ کوره نداشته‌اند و نمی‌توان به‌استناد آنها ارتباط مستقیمی میان ماهیت تپۀ پردیس با تغییرات در سطوح اجتماعی جامعه برقرار کرد و نمی‌توان پذیرفت که این سازه‌ها با شکل و ساختار جامعه و نظام‌هایی ارتباط داشته‌اند که آن را جامعۀ طبقاتی، نخبگان، و خان‌سالارها می‌نامند. سازه‌های حرارتی تپۀ پردیس در پیش از تاریخ ایران یگانه نیستند و نمونه‌های متعددی از آنها در بافت مسکونی چندین محوطه ازجمله سیلک جنوبی، زاغه، اسماعیل‌آباد، جیران‌تپه، و قره‌تپۀ قمرود به‌دست آمده و به‌روشنی گونه‌ای از اجاق/ بخاری دیواری را نشان می‌دهند.
باستان شناسی
یاسر ملک‌زاده؛ سرور خراشادی
چکیده
این مقاله نقدی بر کتاب تاریخ اشکانیان در کتاب سال‌نامه، تاسیت است. با تطبیق نسخۀ انگلیسی اثر The Annals by Tacitus و ترجمة فارسی آن محتوا و ترجمۀ کتاب بررسی شده است. نادر میرسعیدیِ، مترجم این کتاب، از ترجمة انگلیسی متن مفصّل لاتین این اثر بخش‌های مربوط به تاریخ اشکانیان را برگزیده و به فارسی برگردانده است. نگارندگان مقاله تلاش کرده‌اند پس ...
بیشتر
این مقاله نقدی بر کتاب تاریخ اشکانیان در کتاب سال‌نامه، تاسیت است. با تطبیق نسخۀ انگلیسی اثر The Annals by Tacitus و ترجمة فارسی آن محتوا و ترجمۀ کتاب بررسی شده است. نادر میرسعیدیِ، مترجم این کتاب، از ترجمة انگلیسی متن مفصّل لاتین این اثر بخش‌های مربوط به تاریخ اشکانیان را برگزیده و به فارسی برگردانده است. نگارندگان مقاله تلاش کرده‌اند پس از معرفی متن اصلی کتاب و برخی ویرایشهای مهم آن به زبان‌های غیرفارسی، ترجمة میرسعیدی و مقایسة آن را با ترجمة انگلیسی اثر بررسی کنند و با یادآوری ارزش کار میرسعیدی به برخی نکات مغفولمانده در ترجمه اشاره کنند. افزونبراین، نگارندگانِ مقاله بخش‌هایی از تاریخ اشکانیان در کتاب سال‌نامه، تاسیت را که در ترجمة میرسعیدی وارد نشده است در نوشتار کنونی گنجاندهاند. هرچند متنی که در ترجمة میرسعیدی از قلم افتاده است بیشتر مربوط به تاریخ معارضات گرجستان و ارمنستان است، ولی در این سرزمین‌ها خاندانهای ایرانی و اشکانی ایفای نقش می‌کردند که تاریخ آنها از تاریخ ایران اشکانی مستقل نبوده است.
باستان شناسی
رضا مهرآفرین؛ شاهین آریامنش
چکیده
یکی از نقش‌های خدابانوان که در آثار دورۀ اشکانی و ساسانی بسیار به‌کار رفته نقش «نیکه» است. این نقش در دورۀ اشکانی بر سکه‌ها و نقش‌برجسته‌های اشکانی به‌کار رفته است. دیدگاه‌های گوناگونی دربارۀ این نقش بیان شده است، چنان‌که برخی بر این باورند که اشکانیان با بهره‌بردن از شمایل‌نگاری یونانی ایزدان ایرانی را تجسم می‌بخشیدند ...
بیشتر
یکی از نقش‌های خدابانوان که در آثار دورۀ اشکانی و ساسانی بسیار به‌کار رفته نقش «نیکه» است. این نقش در دورۀ اشکانی بر سکه‌ها و نقش‌برجسته‌های اشکانی به‌کار رفته است. دیدگاه‌های گوناگونی دربارۀ این نقش بیان شده است، چنان‌که برخی بر این باورند که اشکانیان با بهره‌بردن از شمایل‌نگاری یونانی ایزدان ایرانی را تجسم می‌بخشیدند و خدابانو «نیکه» را بازتابی از ایزدبانو «اشی» یا ایزد «ونند» در سکههای اشکانی قلمداد کرده‌اند. بااین‌حال، پادشاهی چون بلاش یکم هنگامی که بر اریکۀ پادشاهی نشست، در باززندهسازی فرهنگ و آیینهای ایرانی تلاش بسیاری کرد و نیز کوشش او بر آن بود تا بازماندۀ گرایش‌های یونانی را در ایران از میان ببرد. نگارندگان در این مقاله پیشینۀ این نقش را مطرح میکنند و سپس، دیدگاه‌های بیانشده دربارۀ آن را بررسی میکنند و به این برایند میرسند که نقش خدابانو نیکه در دورۀ اشکانی همسانِ ایزدبانو اشی یا ایزد ونند نبوده است. ازهمینرو، بلاش یکم با هدف ایرانیگرایی و کنارگذاشتن نقش و نمادهای انیرانی هم‌راه با شور و شوق و تبوتاب ایرانخواهی در دربار همایونی و نیز درمیان خاندانهای بزرگ اشکانی نقش و نگارۀ خدابانو نیکه را نیز از سکههایش زدود.
باستان شناسی
حامد وحدتی‌نسب
چکیده
کارلتون استیونز کوون از شناخته‌شده‌ترین چهره‌های باستان‌شناسیِ پیش از تاریخ ایران است که در حدود هفتاد سال پیش به نخستین پژوهش‌هایِ سازمان‌یافته در باستانشناسی ایران همت گماشت. برای سالیان متمادی باستانشناسان ایرانی آثار کوون را مطالعه کرده و استادان در کلاس درس آنها را تدریس کرده‌اند. اکنون و پس از گذشت هفت دهه لزوم بازبینی ...
بیشتر
کارلتون استیونز کوون از شناخته‌شده‌ترین چهره‌های باستان‌شناسیِ پیش از تاریخ ایران است که در حدود هفتاد سال پیش به نخستین پژوهش‌هایِ سازمان‌یافته در باستانشناسی ایران همت گماشت. برای سالیان متمادی باستانشناسان ایرانی آثار کوون را مطالعه کرده و استادان در کلاس درس آنها را تدریس کرده‌اند. اکنون و پس از گذشت هفت دهه لزوم بازبینی کارهای کوون بیش از پیش احساس می‌شود. در این نوشتار این بازبینی از چندین نگاه انجام شده است: مبانی نظری کار میدانی، میزان تخصص‌گرایی (تطابق تخصص سرپرست با پژوهش)، ره‌یافت عملی کاوش، نحوۀ ثبت و ضبط مواد فرهنگی، و چگونگی آنالیز مواد فرهنگی. نتایج بازنگری کارهای میدانی کوون در ایران حاکی از این است که او در ره‌یافت‌های نظری و عملی خود ضعف‌های فراوانی داشت و بیش از آن‌که دغدغۀ انجام‌دادن صحیح کار میدانی باستانشناسی داشته باشد، بیشتر درپی کشف بقایای اسکلتی انسان نئاندرتال بوده است. ازدیگرسوی، نگاهی به کارنامۀ انتشاراتی کوون عقاید به‌غایت نژادپرستانه درکنار سابقۀ عضویت او در ارتش و آژانس اطلاعاتی ایالات متحده (سیا) در جنگ جهانی دوم و جنگ سرد و هم‌چنین پرسشهای فراوان بی‌پاسخ دربارۀ چرایی انتخاب محوطه‌های موردکاوش قرارگرفته در ایران این فرض را قوّت می‌بخشد که باستانشناسی اولویت نخست کوون در ایران نبوده است.
باستان شناسی
مهسا ویسی
چکیده
نگارنده در این پژوهش علل التزام تغییر سرفصل‌های درسی رشتۀ باستانشناسی را در تمام مقاطع آن نه براساس سلایق، بلکه برمبنای الگو و مدل برنامه‌ریزی درسی مبتنی‌بر شایستگی بررسی و تبیین کرده است. برنامه‌های درسی در این رشته در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد بیش از سی سال است که بازبینی نشده است و برنامه‌های درسی دورۀ دکتری نیز از ...
بیشتر
نگارنده در این پژوهش علل التزام تغییر سرفصل‌های درسی رشتۀ باستانشناسی را در تمام مقاطع آن نه براساس سلایق، بلکه برمبنای الگو و مدل برنامه‌ریزی درسی مبتنی‌بر شایستگی بررسی و تبیین کرده است. برنامه‌های درسی در این رشته در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد بیش از سی سال است که بازبینی نشده است و برنامه‌های درسی دورۀ دکتری نیز از ابتدای تأسیس این مقطع به همین شکل بوده است. امروزه، در جهان برنامه‌های درسی براساس مهارتمحوری تنظیم می‌شوند و عناصر بسیاری در تدوین این برنامهها موردنظر قرار می‌گیرد. در این پژوهش با درنظرگرفتن مهارتهای عمومی تعریفشده برای دانشآموختۀ باستانشناسی در شبکۀ اطلاعات شغلی آمریکا (O*NET) بهمنزلۀ شاخص تحلیل محتوای شایستگی آموزشی باستانشناسی در ایران میزان همپوشانی برنامه‌های درسی با این مهارتهای مرجع بازبینی شده است. هدف اصلی نیز تأکید بر لزوم بازبینی درسها برمبنای رویکرد برنامه‌ریزی درسی مبتنی‌بر شایستگی است. گردآوری دادههای موردنیاز در این پژوهش بهصورت کتاب‌خانه‌ای و اسنادی و شیوۀ پردازش دادهها توصیفی و تحلیلی است.
باستان شناسی
سیدمیلاد هاشمی
چکیده
پروفسور رابین دنل در باستانشناسی و دیرین‌انسان‌شناسی متخصصی بسیار برجسته در زمینۀ مطالعات آسیا شناخته می‌شود. کتاب موردبحث در این نوشتار استقرارهای پارینه‌سنگی آسیا از انتشارات کمبریج سنتزی هنرمندانه و قدرت‌مند از شواهد باستانشناسی پارینه‌سنگی، دیرین‌انسان‌شناسی، و دیرین‌اقلیم‌شناسی قارۀ کهن است. این کتاب دربردارندۀ ...
بیشتر
پروفسور رابین دنل در باستانشناسی و دیرین‌انسان‌شناسی متخصصی بسیار برجسته در زمینۀ مطالعات آسیا شناخته می‌شود. کتاب موردبحث در این نوشتار استقرارهای پارینه‌سنگی آسیا از انتشارات کمبریج سنتزی هنرمندانه و قدرت‌مند از شواهد باستانشناسی پارینه‌سنگی، دیرین‌انسان‌شناسی، و دیرین‌اقلیم‌شناسی قارۀ کهن است. این کتاب دربردارندۀ ایده‌های مهم و نوآورانه‌ای است که نویسنده درطول حیات علمی خویش بدان‌ها دست یافته و بسیاری از آنها را پیش از انتشار کتاب در نوشتارهای جداگانه‌ای پرورانده بود. برای نمونه، می‌توان به ایدۀ گسترش علف‌زارهای وسیع از شمال شرق آفریقا تا شرق آسیا اشاره کرد. برطبق نظر دنل، این کمربند علف‌زارها (ساوانا) موجب تسهیل در پراکنش گروه‌های انسانی و خروج برخی از آنها از آفریقا شد. ایدۀ دیگر دنل در این کتاب احتمال گونه‌زایی و پیدایش انسان راست‌قامت از آسیاست که در نوع خود بسیار چالش‌برانگیز می‌نماید. قسمت عمدۀ کتاب درمورد تحولات اقلیمی و تطور و پراکنش گروه‌های انسانی در دوره‌های پلیئستوسن قدیم و میانی است. بیشتر اطلاعات کتاب درمورد ویژگی‌های گروه‌های انسانی و جانوری و نیز نوسانات اقلیمی در پهنه‌هایی است که محوطه‌های مهمی از دوران پارینه‌سنگی قدیم حاوی سنگ‌واره‌های انسانی دارند و نیز مطالعات دیرین‌اقلیم‌شناسی در آنها به‌خوبی انجام شده است. این کتاب امروزه یکی از نخستین تلاش‌های جامع و موفقیت‌آمیز برای تعدیل دیدگاه آفریقامحوری در باستانشناسی پارینه‌سنگی قدیم در نظر گرفته می‌شود.
