زبان و ادبیات فارسی
جمیله اخیانی
چکیده
بهطور معمول، هدف از تألیف گزیدة دانشگاهی ادبی آشناسازی اجمالی دانشجویان با اندیشه‌ها و هنر استادان بزرگ ادب فارسی است تا انگیزة آنها را برای مراجعه به آثار این بزرگان افزون کند. انتشارات سمت کتاب چهارگوهر را با انتخاب و توضیح کاظم دزفولیان برای درس «شاعران حوزة ادبی عراق» منتشر کرده است و از جملة گزیده‌هایی است که متأسفانه ...
بیشتر
بهطور معمول، هدف از تألیف گزیدة دانشگاهی ادبی آشناسازی اجمالی دانشجویان با اندیشه‌ها و هنر استادان بزرگ ادب فارسی است تا انگیزة آنها را برای مراجعه به آثار این بزرگان افزون کند. انتشارات سمت کتاب چهارگوهر را با انتخاب و توضیح کاظم دزفولیان برای درس «شاعران حوزة ادبی عراق» منتشر کرده است و از جملة گزیده‌هایی است که متأسفانه انتشار آن بههیچوجه انتظار جامعة دانشگاهی را برآورده نمیکند. انتخاب نهچندان مناسب اشعار، بدخوانی برخی از بیتها و درنتیجه غلطمعنیکردن آنها، توضیح نادرست یا نارسای برخی بیتها، توجهنکردن به ضبط نادرست برخی واژهها و فقدان توضیحی دربارة آنها، توضیحِندادن برخی از ابیات دشوار، اشتباههای تایپی فراوان، و ... از مهمترین کاستی‌‌‌های گزیدة یادشده است که کتاب را از آراستگی و پیراستگیای که از یک درسنامة دانشگاهی انتظار میرود دور نگاه داشته است. در این مقاله بخشی از کاستی‌‌‌های فراوان کتاب ذیل دو عنوان «ناآراستگی» و «ناپیراستگی» بررسی شده است و نگارنده امیدوار است با طرح آنها موجب توجه بیشتر مؤلفان کتابهای درسی، توجه و نظارت بیشتر مراکز نشر دانشگاهی، و پیراستن کتاب از اینگونه اشکال‌ها در چاپ‌های بعدی شود.
زبان و ادبیات فارسی
آرش امرایی
چکیده
کنایه بیانی زیبا و هنرمندانه و غیرصریح از موضوع‌های مختلفی است که شعرا و نویسندگان از آن به‌منزلۀ فنی لطیف در بیان مقاصد و مضامین خود استفاده می‌کنند. به‌علت استفادۀ گستردۀ شاعران و نویسندگان فارسی‌زبان از کنایه‌ها، جمع‌آوری و تحلیل و تفسیر آنها کاری ضروری و شایسته است. حسن انوری و همکارانش کوشیدهاند در کتابی با عنوان فرهنگ ...
بیشتر
کنایه بیانی زیبا و هنرمندانه و غیرصریح از موضوع‌های مختلفی است که شعرا و نویسندگان از آن به‌منزلۀ فنی لطیف در بیان مقاصد و مضامین خود استفاده می‌کنند. به‌علت استفادۀ گستردۀ شاعران و نویسندگان فارسی‌زبان از کنایه‌ها، جمع‌آوری و تحلیل و تفسیر آنها کاری ضروری و شایسته است. حسن انوری و همکارانش کوشیدهاند در کتابی با عنوان فرهنگ کنایات سخن این مهم را به‌انجام برسانند. در این مقاله کتابِ فرهنگ کنایات، نوشتۀ حسن انوری، موردنقد و بررسی قرار می‌گیرد. این کتاب را انتشارات سخن در دو جلد و 1783 صفحه منتشر کرده است. پس از مطالعۀ این فرهنگ و بررسی و تحلیل موضوع‌های مختلف مرتبط با آن، ساختار کتاب به‌صورت اجمالی معرفی شده است و پس‌از‌آن، محتوای کتاب تحلیل و ارزیابی شده است و درنهایت، این نتیجه حاصل شد که ازآن‌جاکه این فرهنگ برگرفته از فرهنگ بزرگ سخن است، غیر از کنایه، مدخل‌های غیرمرتبط چندی با آن آمیخته شده و هم‌چنین، اشکال‌ها و ابهام‌هایی به آن راه یافته است. ازاین‌رو، با بررسی و طبقه‌بندی این اشکال‌ها، برخی از مهمترین اشکالهای راه‌یافته به آن تبیین شده است و درنهایت، به این نتیجه رسیدیم که به‌منظور تهیۀ فرهنگی پیراسته و شایسته ضروری است این کتاب به‌صورت جدی ویرایش شود و اشکال‌ها و ناراستی‌های آن اصلاح گردد.
زبان و ادبیات فارسی
احمد بهنامی
چکیده
کتاب حقیقة‌الحدیقة: گزینش و گزارش از تمام باب‌های حدیقةالحقیقة سنایی غزنوی، تألیف حمیرا زمردی، به‌قصد فراهم‌آوردن منتخبی از حدیقةالحقیقة سنایی غزنوی به‌هم‌راه توضیحاتی فراهم آمده است. آیا این کتاب در رسیدن به هدف خود، که آشنایی دانشجویان و خوانندگان ادبیات فارسی با این اثر بسیار مهم ادب فارسی است، موفق بوده است؟ نویسندۀ این ...
بیشتر
کتاب حقیقة‌الحدیقة: گزینش و گزارش از تمام باب‌های حدیقةالحقیقة سنایی غزنوی، تألیف حمیرا زمردی، به‌قصد فراهم‌آوردن منتخبی از حدیقةالحقیقة سنایی غزنوی به‌هم‌راه توضیحاتی فراهم آمده است. آیا این کتاب در رسیدن به هدف خود، که آشنایی دانشجویان و خوانندگان ادبیات فارسی با این اثر بسیار مهم ادب فارسی است، موفق بوده است؟ نویسندۀ این مقاله برای بررسی این کتاب به منابعی نظیر فرهنگ‌‌‌های فارسی، اصل متن حدیقةالحقیقة، آن دسته از متون قدیمی فارسی که حکایتهای مشترکی با متن حدیقه دارد، و کتابهای تفسیر و حدیث مراجعه کرده است تا میزان درستی و نادرستی متن و تعلیقات این کتاب را مشخص کند. در این ارزیابی ایرادهای چندی بهنظر رسید که می‌‌توان برخی از آنها را چنین برشمرد: اشتباههای چاپی، نگارشی، و ویرایشی فراوانی به این کتاب راه یافته است، نقل بسیاری از ابیات سنایی بهدرستی صورت نگرفته است، آیات و احادیث و عبارات عربی در تعلیقات به‌صورت اشتباه ضبط و ترجمه شده است، برای برخی از ابیات سنایی غزنوی معنی نادرستی نوشته شده است، و بسیاری از نکات ادبی متن بدون توضیح باقی مانده است.
زبان و ادبیات فارسی
بهروز بیک بابایی
چکیده
قزاق‌ها که در سال ۱۴۶۵ میلادی از جامعۀ ترکان جدا شده بودند تا زمان استیلای روس‌ها هویت مستقل داشتند و بعد از استقلال هم جغرافیای گستردۀ آسیای میانه را در دست گرفتند. اما می‌دانیم که این جغرافیای گسترده بخشی از جغرافیای فرهنگی ایران است. بنابراین، سیر تاریخی تفکر و ادبیات در این دیار لازمۀ کنکاش محافل علمی ایران است. درنتیجه، برای ...
بیشتر
قزاق‌ها که در سال ۱۴۶۵ میلادی از جامعۀ ترکان جدا شده بودند تا زمان استیلای روس‌ها هویت مستقل داشتند و بعد از استقلال هم جغرافیای گستردۀ آسیای میانه را در دست گرفتند. اما می‌دانیم که این جغرافیای گسترده بخشی از جغرافیای فرهنگی ایران است. بنابراین، سیر تاریخی تفکر و ادبیات در این دیار لازمۀ کنکاش محافل علمی ایران است. درنتیجه، برای نیل به این هدف در این مقاله کتاب تاریخ و ادبیات قزاق: بررسی و تحلیل پیوندهای تاریخی و ادبی با ایران تألیف پروفسور اسلام چمنی را مورد نقد و بررسی قرار داده‌‌ایم. در این نقد و بررسی به ویژگی‌‌های مثبت کتاب، از قبیل ارائۀ اطلاعات مختصر دربارۀ تاریخ و فرهنگ قزاق، دوره‌‌های مختلف ادبیات قزاق بهخصوص ادبیات دورۀ خفقان استالینی و نحوۀ مبارزۀ روشن‌فکران قزاق با استبداد استالینی، و در رأس آنها به سیر تفکر و فرهنگ قزاقی اشاره خواهیم کرد. بهخصوص چهره‌‌های شاخص و تأثیرگذار قزاق را از قبیل آبای قونانبای اوغلو، شاه‌‌کریم، مختار آویزوف، و ... معرفی خواهیم کرد. هم‌چنین، به برخی ایرادهای کتاب از قبیل تکرار مطالب و بیان احساساتی برخی مطالب و ضعف صفحه‌‌آرایی و ویرایش کتاب اشاره خواهیم کرد. این کتاب در دانستن نحوه و زمان تأثیرگذاری فرهنگ و ادبیات ایران در آن مناطق بسیار حائز اهمیت است.
زبان و ادبیات فارسی
علیرضا حاجیان‌نژاد
چکیده
رسالة قشیریه اندکی پس از تألیف برای استفادۀ فارسی‌زبانان نخست به‌دست ابوعلی بن احمد عثمانی ترجمه شد و پس از آن ترجمة یادشده اصلاح شد یا ترجمه‌ای دیگر از رسالة قشیریه فراهم گردید. برای نخستین‌بار فروزانفر در سال 1345 این کتاب را براساس نسخة کتاب‌خانة لالااسماعیل و نسخة موزة بریتانیا و با استفاده از متن عربی تصحیح کرد. آموزشی‌بودن ...
بیشتر
رسالة قشیریه اندکی پس از تألیف برای استفادۀ فارسی‌زبانان نخست به‌دست ابوعلی بن احمد عثمانی ترجمه شد و پس از آن ترجمة یادشده اصلاح شد یا ترجمه‌ای دیگر از رسالة قشیریه فراهم گردید. برای نخستین‌بار فروزانفر در سال 1345 این کتاب را براساس نسخة کتاب‌خانة لالااسماعیل و نسخة موزة بریتانیا و با استفاده از متن عربی تصحیح کرد. آموزشی‌بودن کتاب و برخی سهوها دیگران را برانگیخت تا تصحیح دیگری از اصل عربی و از ترجمة فارسی آن ارائه دهند. روضاتیان و میرباقریفرد پس از محبتی معتقدند فروزانفر دچار خلط روش در تصحیح شد و در کار خود دو نسخهای را با هم سنجید که از یک مترجم نبود. آنها با اساسقراردادن نسخة ایاصوفیه و مقابلة آن با نسخة موزة بریتانیا رسالة قشیریه را تصحیح کردند. صفحه‌‌آرایی خوب و کمغلط و فهارس متعدد از امتیازهای این چاپ است. ضعف جنبۀ تحلیلی تعلیقات، معرفینکردن برخی منابع ابیات و مصاریع عربی، بی‌توجهی به متن عربی کتاب، و مقایسهنکردن این چاپ با چاپ فروزانفر از ضعفهای این چاپ است.
زبان و ادبیات فارسی
سید محسن حسینی وردنجانی
چکیده
یکی از جدیدترین آثار در زمینة خاقانی‌‌پژوهی جلد دوم و سومِ شرح اشعار خاقانی تألیف محمدرضا برزگر خالقی است. مؤلف در این دو جلد نیز مانند جلد نخست قصاید را شرح داده است. موضوع این جستار بررسی و نقد جلد دوم این اثر است. نگارندۀ این پژوهش کوشیده تا با روش تحلیلی ــ توصیفی برخی کاستیها و اشکالهای موجود در این اثر را رفع کند؛ بر ...
بیشتر
یکی از جدیدترین آثار در زمینة خاقانی‌‌پژوهی جلد دوم و سومِ شرح اشعار خاقانی تألیف محمدرضا برزگر خالقی است. مؤلف در این دو جلد نیز مانند جلد نخست قصاید را شرح داده است. موضوع این جستار بررسی و نقد جلد دوم این اثر است. نگارندۀ این پژوهش کوشیده تا با روش تحلیلی ــ توصیفی برخی کاستیها و اشکالهای موجود در این اثر را رفع کند؛ بر همین اساس، اشکال‌ها و کاستی‌‌‌های این اثر در دو بخش عمدة اشکالهای محتوایی و اشکالهای تایپی ــ ویرایشی بررسی شده است. بخش نخست (اشکالهای محتوایی) زیرمجموعههای دیگری دارد که عبارتاند از: الف) درک نادرست مفهوم ابیات؛ ب) تصحیحهای قیاسی و ضبطهای نادرست؛ ج) خوانش نادرست ابیات؛ و د) توضیحهای ناکافی و ناکامل. در هر قسمت سعی شده تا نظرهای ارائهشده با مراجعه به منابع کهن و اصیل مستدل و مستند باشند. بههرروی، هدف در این جستار کاستن از اعتبار این اثر نیست، بلکه نگارندۀ این سطور میکوشد تا با رعایت انصاف و اخلاق گام مثبتی در اعتلای این اثر بردارد تا متن منقحتری را از آن در آینده شاهد باشیم.
زبان و ادبیات فارسی
عصمت خویینی؛ محمد پارسانسب؛ ناصر کرمانی
چکیده
باوجود تنوع منابع الکترونیک، کتاب درسی هم‌چنان اصلی‌ترین ابزار آموزش زبان محسوب می‌شود و نقد و بررسی این کتاب‌ها می‌تواند کیفیت آموزش را ارتقا دهد. در این مقاله با روش اسنادی ــ انتقادی و براساس مجموعه‌ای از شاخص‌ها و معیارهای ارزیابی کتابهای درسی دانشگاهی ویراست دوم از جلد نخست مجموعۀ فارسی بیاموزیم را نقد و بررسی کرده‌ایم. ...
بیشتر
باوجود تنوع منابع الکترونیک، کتاب درسی هم‌چنان اصلی‌ترین ابزار آموزش زبان محسوب می‌شود و نقد و بررسی این کتاب‌ها می‌تواند کیفیت آموزش را ارتقا دهد. در این مقاله با روش اسنادی ــ انتقادی و براساس مجموعه‌ای از شاخص‌ها و معیارهای ارزیابی کتابهای درسی دانشگاهی ویراست دوم از جلد نخست مجموعۀ فارسی بیاموزیم را نقد و بررسی کرده‌ایم. باتوجه‌به پنج محور نقد ساختاری، محتوایی، زبانی، روشی، و فرهنگی ــ اجتماعی، از مزایای این اثر می‌‌توان به شیوۀ کلی آموزش الفبا، ارائۀ تمرینهای ابداعی، انتخاب عنوانهای کاربردی، و طرح موضوع‌های مفید در محتوای درسها اشاره کرد و از معایب آن می‌‌توان انسجامنداشتن ساختاری کتاب در ترتیب آموزش حروف و مطالب دستوری و فقدان فهرست منابع و نقص فهرست مطالب را نام برد.
زبان و ادبیات فارسی
مصطفی دشتی آهنگر
چکیده
ساختارگرایی و پساساختارگرایی در پاسخ به وضعیتی خاص در فلسفه و علوم انسانی پدید آمده‌اند و از این نظر باید موردتوجه قرار گیرند. کتاب ساختارگرایی و پساساختارگرایی رویکرد فلسفی از کتاب‌هایی است که در پاسخ به چنین نیازی نوشته شده است. تحلیل و بررسی این کتاب، به‌منزلۀ یکی از کتاب‌هایی که دربارة نظریات مطرح علوم انسانی به زبان فارسی ...
بیشتر
ساختارگرایی و پساساختارگرایی در پاسخ به وضعیتی خاص در فلسفه و علوم انسانی پدید آمده‌اند و از این نظر باید موردتوجه قرار گیرند. کتاب ساختارگرایی و پساساختارگرایی رویکرد فلسفی از کتاب‌هایی است که در پاسخ به چنین نیازی نوشته شده است. تحلیل و بررسی این کتاب، به‌منزلۀ یکی از کتاب‌هایی که دربارة نظریات مطرح علوم انسانی به زبان فارسی نوشته شده، مهمترین مسئله در این پژوهش است که با روش توصیفی ــ انتقادی و در چهارچوب نظریات ساختارگرایان و پساساختارگرایان صورت گرفته است. در این تحقیق، کتاب یادشده در سه سطح روش، شکل، و محتوا بررسی شده است و ازآن‌جاکه بیشتر کتاب‌ها در این حوزه به زبان فارسی ترجمه شدهاند، هدف در این پژوهش نشاندادن نقاط قوّت و ضعف این کتاب است. برمبنای این تحقیق، مهمترین وجه ارزشمندی کتاب تازگی موضوع آن در زبان فارسی است. هم‌چنین، بررسیها نشان داد که بی‌توجهی به مسائل نگارشی و سجاوندی، تکیة صرف بر مطالب فلسفی، تعمیم نظرهای ساختارگرایان و پساساختارگرایان در حوزههای مختلف علوم، ارائهنکردن پیشینة مباحث فلسفی بهطور شایسته، تکرار مطالب، و انسجامنداشتن از دیگر ضعفهای این کتاب است.
زبان و ادبیات فارسی
فاطمه راکعی
چکیده
کتاب مقدمه‌ای کاربردی بر استعاره (Metaphor: A Practical Introduction) نوشتۀ زولتن کوچش (Zoltan Kovecses) یکی از منابعی است که با هدف معرفی چند‌جانبۀ مفهوم استعاره نوشته شده و انتشارات دانشگاه آکسفورد ویراست دوم آن را در سال ۲۰۱۰ منتشر کرده است. این کتاب را شیرین پورابراهیم در سال ۱۳۹۳ ترجمه کرده و انتشارات سمت آن را به چاپ رسانده است. این پژوهش با هدف ...
بیشتر
کتاب مقدمه‌ای کاربردی بر استعاره (Metaphor: A Practical Introduction) نوشتۀ زولتن کوچش (Zoltan Kovecses) یکی از منابعی است که با هدف معرفی چند‌جانبۀ مفهوم استعاره نوشته شده و انتشارات دانشگاه آکسفورد ویراست دوم آن را در سال ۲۰۱۰ منتشر کرده است. این کتاب را شیرین پورابراهیم در سال ۱۳۹۳ ترجمه کرده و انتشارات سمت آن را به چاپ رسانده است. این پژوهش با هدف معرفی و بررسی نسخۀ ترجمهشدۀ این اثر انجام گرفته است. به این منظور، در این نوشتار ابتدا، دو نسخۀ اصلی و ترجمهشده معرفی شدهاند و ویژگی‌‌های شکلی و محتوایی نسخۀ ترجمهشده با درنظرداشتن نسخۀ اصلی کتاب موردبررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از این بررسیها حاکی از آن است که درمجموع، نسخۀ ترجمهشده از نظر شکلی و ساختاری وضعیت خوبی دارد و مقایسۀ آن با نسخۀ اصلی کتاب مشخص میکند که مترجم زمان زیادی را برای ارائۀ ترجمه‌ای خوب و روان صرف کرده و در امر ترجمه موفق بوده است. بااینحال، برخی از نکات درمورد نسخۀ ترجمهشدۀ کتاب قابلذکر است، که در این مقاله نگارنده آنها را بررسی کرده است.
زبان و ادبیات فارسی
محمود رحیمی؛ ناصر رحیمی؛ محمود عابدی
چکیده
هرچند دیوان منوچهری بارها تصحیح شده است و هریک از مصححان به سهم خود در عرضۀ متن قابل‌‌قبولی کوشیدهاند، هنوز آن‌چه به‌عنوان دیوان منوچهری در دست داریم تا متنی نسبتاً نهایی فاصله دارد و باز هم می‌‌توان با جست‌‌وجوی بیشتر و هم‌چنین باپیروی‌از اصول تصحیح انتقادی، بعضی از ابهام‌ها را برطرف کرد. در این نوشتار برخی ابیات منوچهری ...
بیشتر
هرچند دیوان منوچهری بارها تصحیح شده است و هریک از مصححان به سهم خود در عرضۀ متن قابل‌‌قبولی کوشیدهاند، هنوز آن‌چه به‌عنوان دیوان منوچهری در دست داریم تا متنی نسبتاً نهایی فاصله دارد و باز هم می‌‌توان با جست‌‌وجوی بیشتر و هم‌چنین باپیروی‌از اصول تصحیح انتقادی، بعضی از ابهام‌ها را برطرف کرد. در این نوشتار برخی ابیات منوچهری را از نظر صحت نسبت و صحت ضبطها بررسی کرده‌ایم و در نتیجۀ جستوجوهای انجامشده صورتهایی پیشنهاد کرده‌ایم. در این راه اتکای ما به قراین متنی و کهنترین نسخههای بازمانده از اشعار منوچهری و منابع کهن بوده است.
زبان و ادبیات فارسی
محمدمصطفی رسالت پناهی؛ حسین قربان پور
چکیده
محمدرضا نوعی، معروف به مولانا نوعی خبوشانی (970-1019 ق)، سرایندة مشهور و نام‌آور سدة دهم و چند سال آغازین سدة یازدهم و از استادان مسلم زبان و ادب فارسی در شبه‌قارة هند است. دیوان اشعارش در سال 1374 ش به‌تصحیح امیرحسین ذاکرزاده و به‌کوشش احمد کرمی به‌همت انتشارات ما در تهران بهچاپ رسیده است. در این چاپ، کاستیها، تحریفات، تصحیفات، ...
بیشتر
محمدرضا نوعی، معروف به مولانا نوعی خبوشانی (970-1019 ق)، سرایندة مشهور و نام‌آور سدة دهم و چند سال آغازین سدة یازدهم و از استادان مسلم زبان و ادب فارسی در شبه‌قارة هند است. دیوان اشعارش در سال 1374 ش به‌تصحیح امیرحسین ذاکرزاده و به‌کوشش احمد کرمی به‌همت انتشارات ما در تهران بهچاپ رسیده است. در این چاپ، کاستیها، تحریفات، تصحیفات، و خطاهای بسیاری راه یافته که غالباً ناشی از نقص احتمالی دستنویسها یا بدخوانی و کمدقتی مصحح است. همین عوامل باعث شده است از میزان صحت و اعتبار این چاپ کاسته و شعر نوعی از درستی و روانی بسیار دور یا بیمعنی شود. بهیاری دستنویسهای کهنتر و معتبرتر دیوان نوعی می‌‌توان برخی از نادرستیهای موجود در دیوان شاعر را اصلاح و تصحیح کرد. این پژوهش بررسی و تحلیل انتقادی پارهای از سرودههای وی است که نگارندگان با دردستداشتن دو دستنویس از دیوان این شاعر و مطابقت و مقایسة آن با متن چاپی دیوان ابیات فراوانی از دیوان وی را تصحیح انتقادی کرده و به این نتیجه رسیدهاند که چاپ کنونی دیوان مولانا نوعی بدون بهرهگیری از شیوهها و روشهای علمی تصحیح انجام گرفته است و بههیچوجه شایسته و بایستة این شاعر توانا نیست.
زبان و ادبیات فارسی
علی سلیمانی؛ محمد رضا موحدی
چکیده
این مقاله به بررسی دفتر پنجمِ شرحجامعمثنویمعنوی اختصاص دارد. نقد و بررسی تمام 4238 بیت این دفتر بیش از ظرفیت یک مقاله است. ازاین‌رو، در این پژوهش با دسته‌‌‌بندی دلایل اصلی دریافت‌‌‌های موجود در این اثر و آوردن یک یا چند نمونۀ مرتبط با آن تلاش می‌کنیم تا تصویری مختصر از کاستی‌‌‌های این شرح به‌تصویر بکشیم. نویسنده در این بررسی به ...
بیشتر
این مقاله به بررسی دفتر پنجمِ شرحجامعمثنویمعنوی اختصاص دارد. نقد و بررسی تمام 4238 بیت این دفتر بیش از ظرفیت یک مقاله است. ازاین‌رو، در این پژوهش با دسته‌‌‌بندی دلایل اصلی دریافت‌‌‌های موجود در این اثر و آوردن یک یا چند نمونۀ مرتبط با آن تلاش می‌کنیم تا تصویری مختصر از کاستی‌‌‌های این شرح به‌تصویر بکشیم. نویسنده در این بررسی به دو عامل مهم، یعنی درنظرگرفتن «بافت موقعیتی ابیات» و «استفاده از نشانههای درونمتنی خودِ مثنوی» تکیه کرده است. از رهرو همین نقد و بررسی دریافتیم که، علیرغم تلاش بسیار جامعِ، این اثر کاستی‌‌‌های چشمگیری دارد؛ مانند «ارتباطنداشتن معنای بیت با محور عمودیِ ابیات»، «ردکردن توضیحات صحیحِ دیگر شارحان»، «بیربطبودن توضیحات داخل قلاب با منظور اصلی بیت»، «بی‌توجهی به ارتباط و نخ نازک میان دو مصراع»، «خوانش نادرست بیت». وجود همین موارد باعث شده است تا معنای ارائهشدۀ برخی از ابیات با معانی احتمالی دیگر در مثنوی معنوی همخوان نباشد و هم‌چنان جای خالی شرح مناسبی از مثنوی معنوی احساس شود.
زبان و ادبیات فارسی
الهام سیدان
چکیده
این پژوهش به بررسی کارآمدی سرفصل دروس «آیین نگارش و ویرایش» و «کارگاه ویراستاری (1) و (2)» در برنامة درسی مقطع کارشناسی زبان و ادبیات فارسی نظر دارد. این دروس در برنامة درسی مدنظر جنبة کاربردی دارند و با تقویت مهارت‌های نویسندگیِ فراگیران، زمینه‌های شغلی آنها را در جامعه فراهم می‌کنند. در پژوهش پیشِ‌رو، این دروس باتوجه‌به ...
بیشتر
این پژوهش به بررسی کارآمدی سرفصل دروس «آیین نگارش و ویرایش» و «کارگاه ویراستاری (1) و (2)» در برنامة درسی مقطع کارشناسی زبان و ادبیات فارسی نظر دارد. این دروس در برنامة درسی مدنظر جنبة کاربردی دارند و با تقویت مهارت‌های نویسندگیِ فراگیران، زمینه‌های شغلی آنها را در جامعه فراهم می‌کنند. در پژوهش پیشِ‌رو، این دروس باتوجه‌به شاخص‌های شورای برنامه‌ریزی آموزش عالی بررسی می‌شوند. نتایج این بررسی نشان می‌دهد برنامه‌های موجود کاستیها و مشکلاتی دارند. بی‌توجهی به پیش‌نیازهای لازم و هم‌پوشانی دروس باعث شده است که ساختار کلان سرفصل‌ها تناسب لازم را نداشته باشد. علاوه‌براین، در سرفصل این دروس بر فعالیت‌های یادگیری پرورش‌دهندة خلاقیت تأکیدی نشده است. بی‌توجهی به سندها و برنامه‌های راه‌بردی ازجمله نقش نظارتی فرهنگستان زبان و ادب فارسی از دیگر مشکلات آن‌هاست. در تعیین اهداف و مباحث سرفصل نیز به زمینه‌های شغلی و حرفه‌ای و چگونگی ورود فراگیران به آن توجه نشده است. بررسی روزآمدی منابع و مباحث هم نشان می‌دهد که، ضمن بی‌توجهی به منابع و مباحث روز، اشکالهای ساختاری، محتوایی، و زبانی در منابع معرفی‌شده وجود دارد و منابع موجود به بازنگری نیاز دارند تا بتوانند، ضمن آموزش کارآمد، الگوی زبانی مناسبی برای فراگیران باشند.
زبان و ادبیات فارسی
هاشم صادقی محسن آباد؛ اکبر حیدریان
چکیده
مقالۀ حاضر به بررسی و نقد فرهنگ تحلیلی لغات و ترکیبات دیوان خاقانی شروانی، نوشتۀ رسول چهرقانی منتظر، میپردازد. پیش از انتشار این اثر، فرهنگ‌‌‌های نسبتاً موفق دیگری دربارۀ شعر خاقانی بهچاپ رسیده و این فرهنگ کوشیده است تا نکاتی پیرامون مسائلی که احیاناً در آثار پیش مغفول مانده‌اند طرح کند و پرتوی بر غموض موجود در شعر خاقانی ...
بیشتر
مقالۀ حاضر به بررسی و نقد فرهنگ تحلیلی لغات و ترکیبات دیوان خاقانی شروانی، نوشتۀ رسول چهرقانی منتظر، میپردازد. پیش از انتشار این اثر، فرهنگ‌‌‌های نسبتاً موفق دیگری دربارۀ شعر خاقانی بهچاپ رسیده و این فرهنگ کوشیده است تا نکاتی پیرامون مسائلی که احیاناً در آثار پیش مغفول مانده‌اند طرح کند و پرتوی بر غموض موجود در شعر خاقانی بیفکند و از دشواریهای آن ابهامزدایی کند. در این مقاله، ضمن معرفی کلی اثر و تحلیل ابعاد شکلی آن، به بیان «امتیازات»، «کاستیها»، و «بایستههای» محتوایی آن نیز پرداخته شده است. کتاب مزبور در دو سطح خطاهای فرمی و صوری و اشکالات محتوایی ارزیابی شده و نشان داده شده است که بهدلایلی ازجمله غفلت از یافتههای نوین پژوهشی، عدم احصای کامل اشارات، درج مغلوط مدخلها، ناهمخوانی مدخلها با توضیحات، استفادهنکردن مؤلف از منابع دستاول، و نیز تسامح و سهلانگاری به‌منظور تسریع در فرایند چاپ از قابلیت استناد و اطمینان اثر تاحد زیادی فرو کاسته است. در فرایند بررسی مطالب، ضمن تقدیر از تلاشهای نویسنده، پیشنهادهایی برای بهترشدن کیفیت کتاب ارائه شده است.
زبان و ادبیات فارسی
محمد عالی زاده مرشت؛ قدسیه رضوانیان؛ سمانه جعفری
چکیده
در برنامة درسی ایران، درس فارسی و کتاب آن به‌عنوان مهمترین ابزار آموزش زبان رسمی اهمیت بسیاری دارد. ازسویی‌دیگر، شعر در انواع منظوم و غیرمنظوم آن در ادبیات فارسی از اهمیت بسیاری برخوردار است. ازاین‌رو، پژوهش حاضر بر آن است که به‌روش کتاب‌خانه‌‌ای تحلیل محتوای تلفیقی (کمی و کیفی) به توصیف تحلیلی کتابهای فارسی این دوره بپردازد ...
بیشتر
در برنامة درسی ایران، درس فارسی و کتاب آن به‌عنوان مهمترین ابزار آموزش زبان رسمی اهمیت بسیاری دارد. ازسویی‌دیگر، شعر در انواع منظوم و غیرمنظوم آن در ادبیات فارسی از اهمیت بسیاری برخوردار است. ازاین‌رو، پژوهش حاضر بر آن است که به‌روش کتاب‌خانه‌‌ای تحلیل محتوای تلفیقی (کمی و کیفی) به توصیف تحلیلی کتابهای فارسی این دوره بپردازد و نشان دهد که آیا اشعار مندرج در این کتاب‌ها قابلیت بهتصویرکشیدن یک شمای کلی متناسب، متعالی، و مطابق واقع از شعر فارسی را در ذهن دانشآموزان دارد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که کتابهای موردنظر بیشتر نثرمحور است. اشعار انتخابشده بیشتر به ادب حماسی، میهنی، پایداری، و انقلاب اختصاص دارد و بهدلیل عدم پراکندگی متناسب در نوع ادبی، سبک شعر، قالب شعری، بحر و وزن، و... اشعار کتابهای فارسی این دوره چهرة درستی از شعر فارسی را به مخاطب نشان نمیدهد. ضمن اینکه از نظر جایگاه شاعران مطرحشده و آثار منتخب از ایشان نیز موارد قابلنقد بسیاری در هر سه کتاب وجود دارد. بنابر موارد یادشده، پژوهش صورتگرفته بر ضرورت بازنگری و اصلاح کتابهای درسی موردمطالعه صحه میگذارد.
زبان و ادبیات فارسی
سپیده عبدالکریمی
چکیده
مقالۀ حاضر محصول نگاهی به کتابِ ظرفیت فعل و ساختهای بنیادین جمله در فارسی امروز؛ پژوهشی براساس نظریة دستور وابستگی است که امید طبیبزاده آن را مشتمل‌بر هشت فصل نگاشته است. باتوجه‌به آنکه چنین رویکردی به دستور زبان در ایران درصد کم‌تری از مطالعات و بحثهای زبانشناختی را به‌خود اختصاص داده است، جای خالیِ کتابی که نگرش ...
بیشتر
مقالۀ حاضر محصول نگاهی به کتابِ ظرفیت فعل و ساختهای بنیادین جمله در فارسی امروز؛ پژوهشی براساس نظریة دستور وابستگی است که امید طبیبزاده آن را مشتمل‌بر هشت فصل نگاشته است. باتوجه‌به آنکه چنین رویکردی به دستور زبان در ایران درصد کم‌تری از مطالعات و بحثهای زبانشناختی را به‌خود اختصاص داده است، جای خالیِ کتابی که نگرش اخیر را به زبانپژوهانِ علاقهمند، آن هم به زبان فارسی، معرفی کند، بهشدت محسوس بوده است. به همین دلیل، کوشش نگارندة این اثر ستودنی و شایستة سپاسگزاری است. بهجرئت می‌‌توان گفت یکی از امور حساسی که برعهدة نگارندة این اثر بوده معرفیِ واژهها و اصطلاحات این حوزة تخصصی و نیز توضیح و تبیین آنها بوده است؛ زیرا در زمینة کاربرد اصطلاحات دستوری، بهویژه در دستورهای سنتی و حتی در آثاری که دربارة ساخت زبان فارسی نگاشته شدهاند، گاه تشتت اصطلاحات تخصصی، تعاریف نادقیق، و مثالهای نقض را برای آن تعاریف شاهدیم. کتاب یادشده ویژگی‌‌های مثبت بسیاری دارد و البته پیشنهادهایی نیز به ذهن مرورگرِ این کتاب رسیده است که درصورت صلاحدید و پسندِ نگارنده شاید بتواند گرههای کوچکی را از ذهن مخاطب کتاب بگشاید.
زبان و ادبیات فارسی
یدالله نصراللهی
چکیده
نگارش و ویرایش اثر ارزندة احمد سمیعی (گیلانی) است که سال‌های متمادی کتاب درسی دانشجویی و اصلی‌ترین متن درسی دانشجویان در آموزش نگارش و درست‌نویسی بوده است. چاپ‌های متعدد و شمارگان زیاد و فراوان چاپ آن گویای اقبال فراوان خوانندگان و مخاطبان بدین اثر بوده است. این کتاب دو بخش عمده دارد: نگارش و ویرایش که سمیعی گیلانی تاحد امکان، ...
بیشتر
نگارش و ویرایش اثر ارزندة احمد سمیعی (گیلانی) است که سال‌های متمادی کتاب درسی دانشجویی و اصلی‌ترین متن درسی دانشجویان در آموزش نگارش و درست‌نویسی بوده است. چاپ‌های متعدد و شمارگان زیاد و فراوان چاپ آن گویای اقبال فراوان خوانندگان و مخاطبان بدین اثر بوده است. این کتاب دو بخش عمده دارد: نگارش و ویرایش که سمیعی گیلانی تاحد امکان، با ذکر شاهد و مصداق، نظر و بحث خود را تبیین و اثبات کرده است. عمدهترین خطاها و لغزشهای بخش اول (نگارش) اثر عبارتاند از نبود مقدمه، عنوان بخشها به‌صورت جمله، یکدستنبودن آرایش پاراگرافها، درج و توضیح مدخل‌های غیرنگارشی ـ مقالة تحقیقی، مرجعشناسی، وجود بخش تعریف ـ که با اثر نگارشی متناسب بهنظر نمیرسند. خطاهای بخش ویرایش (خطاهای زبانی) عبارتاند از نیاوردن دلایل وافی در برشمردن خطاهای زبانی (ویرایش زبانی)، اصرار بر جدانویسی، مغایرت املای کلمات با دستورخط فارسی فرهنگستان. این نوشتار درپی آن است که تاحد امکان همة موارد را با ذکر مصداق و شاهد از اثر نقل کند. روش تحقیق این نوشتار مقایسهای، تحلیلی، و انتقادی است که مطالب خود را بهشیوة اسنادی و فیشبرداری گرد آورده است.
زبان و ادبیات فارسی
داود واثقی خوندابی؛ محمد رضا نجاریان
چکیده
درمورد شعر و اندیشۀ مولانا جلال‌‌الدین کتب متعددی نوشته شده است و اهل ادب و محققان عرفان اسلامی از نظرگاه‌‌های مختلف آثارش را بررسیده‌‌اند. یکی از کتبی که در این زمینه تألیف شده کتاب مولانا و چند داستان مثنوی به‌خامۀ سیروس شمیساست. جستار حاضر به نقد و تحلیل کتاب مولانا و چند داستان مثنوی براساس سنت عرفانی مکتب مولانا میپردازد؛ ...
بیشتر
درمورد شعر و اندیشۀ مولانا جلال‌‌الدین کتب متعددی نوشته شده است و اهل ادب و محققان عرفان اسلامی از نظرگاه‌‌های مختلف آثارش را بررسیده‌‌اند. یکی از کتبی که در این زمینه تألیف شده کتاب مولانا و چند داستان مثنوی به‌خامۀ سیروس شمیساست. جستار حاضر به نقد و تحلیل کتاب مولانا و چند داستان مثنوی براساس سنت عرفانی مکتب مولانا میپردازد؛ نگارندگان در بخشهایی با عنوان «مباحث مرتبط با شرح احوال و زندگی بزرگان طریقۀ مولویه»، «مباحث مرتبط با مضامین عرفانی»، «مباحث مرتبط با مضامین کلامی»، «مباحث مرتبط با تأویل و تمثیل و حکایتها»، و «مباحث مرتبط با اندیشۀ مولانا و تفکر انسان معاصر» به تحلیل و واکاوی این کتاب میپردازند و فراخور موضوعات مختلف از نظریات دیگر مولویپژوهان نیز در تبیین مسائل بهره میگیرند. این کتاب با دیدی بدیع نگارش شده و با بهرهگیری از نظامهای کنونی علوم انسانی دریچههای بسیاری را در مسیر مولاناپژوهی گشوده است، لیکن باوجود مزایای فراوان این مجموعه، برخی از مسائلی که مؤلف کتاب ذکر کرده با منابع اصلی حوزۀ مولویپژوهی، سنت عرفانی مکتب مولویه، و نظرهای دیگر مولویپژوهان معارض است.
زبان و ادبیات فارسی
عباس واعظ زاده
چکیده
انتحال (سرقت علمی) از غیراخلاقی‌‌ترین آسیب‌‌های پژوهش است که امروزه در تحقیقات دانشگاهی ما رو به فزونی است. هدف این مقاله بررسی جوانب مختلف انتحال (سرقت علمی) در مقالات علمی ـ پژوهشی، برجسته‌‌ترین نمایندۀ تحقیقات دانشگاهی، و بهطور ویژه مقالات علمی ـ پژوهشی حوزۀ ادبیات فارسی است. برای این منظور، با استفاده از روش توصیفی ...
بیشتر
انتحال (سرقت علمی) از غیراخلاقی‌‌ترین آسیب‌‌های پژوهش است که امروزه در تحقیقات دانشگاهی ما رو به فزونی است. هدف این مقاله بررسی جوانب مختلف انتحال (سرقت علمی) در مقالات علمی ـ پژوهشی، برجسته‌‌ترین نمایندۀ تحقیقات دانشگاهی، و بهطور ویژه مقالات علمی ـ پژوهشی حوزۀ ادبیات فارسی است. برای این منظور، با استفاده از روش توصیفی ـ استنادی ابتدا سرقت علمی با ذکر مصادیقی از آن در مقالات علمی ـ پژوهشی ادبیات فارسی تعریف می‌شود و درادامه مسئولان، عوامل، و انگیزههای انجام سرقت علمی در مقالات علمی ـ پژوهشی موردبررسی قرار می‌گیرد و درنهایت راهکارهایی برای پیشگیری از انجام سرقت علمی و پسگیری مقالات سرقتی در مجلات علمی ـ پژوهشی حوزۀ ادبیات فارسی ارائه می‌شود. این مقاله بر نقش بازدارندۀ سامانههای مشابهیاب متون (در مراحل قبل از چاپ مقالات)، نقدهایی که پژوهشگران و آگاهانِ پیشینۀ تحقیق در حوزههای مطالعاتی مختلف (دیدگان بینا) مینویسند و چاپ این مقالات در مجلات علمی ـ پژوهشی، سلب اعتبار مقالات سرقتی چاپشده و لغو امتیاز حاصل از آنها، به‌منزلۀ راهکارهایی عملی دراینخصوص، تأکید دارد.
