علوم اجتماعی
پروین قاسمی
چکیده
در این نوشتار، موقعیت انسانشناسی در رابطه با علم و فناوری مورد پرسش قرار گرفته شده است. مایکل فیشر از نظریهپردازان حوزه انسانشناسی به صورت عام و انسانشناسی علم و فناوری به صورت خاص، انسانشناسی علم و فناوری را در چهار تبارشناسی مورد بحث قرار داده است. وی ضرورت مبرم توجه به این حوزه را فراتر از ادعاهای کلی چون؛ از خودبیگانگی ...
بیشتر
در این نوشتار، موقعیت انسانشناسی در رابطه با علم و فناوری مورد پرسش قرار گرفته شده است. مایکل فیشر از نظریهپردازان حوزه انسانشناسی به صورت عام و انسانشناسی علم و فناوری به صورت خاص، انسانشناسی علم و فناوری را در چهار تبارشناسی مورد بحث قرار داده است. وی ضرورت مبرم توجه به این حوزه را فراتر از ادعاهای کلی چون؛ از خودبیگانگی بازار و نقدهای روشنفکرانه به مدرنیته تحت عنوان فناوریزدگی، بیان میکند. این محقق انسانشناسی، در تحلیلهای خود در مورد ظهور جهانسیاسی علمفناورانه قرن بیست و یکم، از ایران به عنوان یکی از فعالان در عرصه علمفناورانه با اقتضائات خود نام میبرد. اشاره به عناوین مراکز مطالعاتی و تحقیقاتی علم و فناوری در ایران، طرح موضوعات و میدانهای پژوهش مدرن برای انسانشناسان ایرانی در راستای فهم عمیق تأثیرات این مراکز صنعت و نوآوری بر جامعه و جهان اهمیت دارد. آثار فیشر به لحاظ هم جملهبندی و هم استفاده از اصطلاحات تخصصی علوم پایه و فنی نیاز به مترجمانی از حوزۀ انسانشناسی علم و فناوری یا تیمهای تخصصی متشکل از انسانشناس و فعالان حوزۀ فنی و علوم پایه به صورت مشارکتی دارد.
علوم اجتماعی
رامین مرادی؛ احسان خانمحمدی
چکیده
برای بررسی و نقد بازنمایی رفتارهای اخلاقی ایرانیان در کتاب جامعهشناسی خودمانی از روش تحلیل گفتمان انتقادی بر اساس الگوی تئون وندایک استفاده شده است. نتایج نشان داد که نراقی در این اثر از بسیاری از استراتژیهای ایدئولوژیک برای به تصویر کشیدن رفتارهای اخلای ایرانیان بهره برده است. گفتمانی که نراقی در پرتو آن ایرانیان را نقد میکند، ...
بیشتر
برای بررسی و نقد بازنمایی رفتارهای اخلاقی ایرانیان در کتاب جامعهشناسی خودمانی از روش تحلیل گفتمان انتقادی بر اساس الگوی تئون وندایک استفاده شده است. نتایج نشان داد که نراقی در این اثر از بسیاری از استراتژیهای ایدئولوژیک برای به تصویر کشیدن رفتارهای اخلای ایرانیان بهره برده است. گفتمانی که نراقی در پرتو آن ایرانیان را نقد میکند، گفتمان خودانتقادی است. نراقی بیش از آن که به بررسی و توصیف این رفتارها بپردازد در حال ساخت این رفتارها است. بهاینصورت که با جهتدهی به رفتار ایرانیان، آنها را به سمت رفتارهای اخلاقی ناپسند هدایت میکند؛ چرا که بر اساس بازنمایی نراقی، رفتارهای اخلاقیِ ناپسند ایرانیان، چهاردهبرابر بیشتر از رفتارهای اخلاقیِ پسندیدۀ آنها است. نراقی با ایدئولوژی خودانتقادی، این امکان را برای ایرانیان میسر میکنند تا اَعمال خود را نسبت به غیرایرانیها تفسیر کنند. برایناساس، این آثار به مردم میگویند که آنها ذاتاً غیراخلاقی عمل میکنند و در مقابل، غربیها ذاتاً مردمانی اخلاقمدار هستند.
علوم اجتماعی
ابراهیم صالح آبادی؛ جواد علی آبادی
چکیده
ساعی در کتاب خویش مدعی است که شواهد تجربی بر تراکم منابع قدرت در ایران دلالت دارد؛ بنابراین تلاش دارد تا توزیع تراکم قدرت در دولتهای بعد از انقلاب را تبیین کند. ایشان مدعی است که تراکم قدرت بهمثابه معلول، زیر مجموع ترکیب شروط علی طبقه اجتماعی نخبگان سیاسی و تجربه مناصب دارای قدرت در دیوانسالاری حکومتی است. وی با خودداری آگاهانه ...
بیشتر
ساعی در کتاب خویش مدعی است که شواهد تجربی بر تراکم منابع قدرت در ایران دلالت دارد؛ بنابراین تلاش دارد تا توزیع تراکم قدرت در دولتهای بعد از انقلاب را تبیین کند. ایشان مدعی است که تراکم قدرت بهمثابه معلول، زیر مجموع ترکیب شروط علی طبقه اجتماعی نخبگان سیاسی و تجربه مناصب دارای قدرت در دیوانسالاری حکومتی است. وی با خودداری آگاهانه از سوابق پژوهش و با استفاده از رویکرد ترکیبگرایانه تحلیل متغیرمحور و موردمحور، تحقیق خود را بهصورت تطبیقی و ناظر بر رابطه مجموعهای به انجام میرساند.
جدا از اعوجاجاتی که بر بخش نظری و روشی کتاب حاکم است، مهمترین آسیب کتاب عدم توجه به تاریخ و روندهای منحصربهفرد ایران است. ایشان دقت نمیکند که چرخش نخبگان در نظامهای سیاسی باثبات و مستحکم که دچار تلاطم و دگرگونی رادیکال، انقلابی و جنگ تحمیلی نشدهاند، قابل کاربرد است؛ نه در مورد نظام سیاسی ایران که به علل و دلایلی موضوع مناسبی برای چرخش نخبگان نیست. برخلاف نظر ساعی، واقعیت این است که روحانیون در کابینه دولتها حضور کمی دارند. فرمت رسالهای کتاب، اشکالات املایی (تایپی)، انشایی، نگارشی، صوری و شکلی و نام بیمسمای کتاب از آسیبهای کتاب است.
علوم اجتماعی
فاطمه آقاعابدی خوابجانی؛ سعید طاوسی مسرور
چکیده
فهم حاصل از آگاهی و عمل میباشد، و فهم اجتماعی نگاهی جامعهشناسانه به موضوع مورد مشاهده است که در جهت دریافت استنباط اجتماعی رخ میدهد؛ چنانچه این فهم در طول تاریخ، عرف را به دلیل همسویی با هنجارهای اجتماعی شکل میدهد. عرف دینی نشات گرفته از هنجارهای دینی و متون دینی است، و سبب ایجاد روش متفاوت زندگی میگردد. در این ...
بیشتر
فهم حاصل از آگاهی و عمل میباشد، و فهم اجتماعی نگاهی جامعهشناسانه به موضوع مورد مشاهده است که در جهت دریافت استنباط اجتماعی رخ میدهد؛ چنانچه این فهم در طول تاریخ، عرف را به دلیل همسویی با هنجارهای اجتماعی شکل میدهد. عرف دینی نشات گرفته از هنجارهای دینی و متون دینی است، و سبب ایجاد روش متفاوت زندگی میگردد. در این راستا کتابهایی در زمانهای مختلف به نگارش درآمده است که هدف آنان پاسخ به نیازهای اجتماعی در راستای حفظ و گسترش هنجارهای اجتماعی میباشد. هدف از بررسی دو کتاب (حلیهالمتقین و مفاتیحالحیاة)، تاثیر نقشهای محیطی بر نگارندگان و مداقه در فهم اجتماعی از عرف دینی شیعه است. گرایش عرف دینی شیعه را به طور کلی میتوان به دو بخش اصلی اجتماعی(تمدن اسلامی) و فردی (انسان توحیدی) تقسیم نمود. روش تحقیق، روش مقایسهای (تطبیقی) است که باعث افزایش آگاهی، جلوگیری از تعمیمات بیجا و عبرت آموزی میگردد.
علوم اجتماعی
منصور طبیعی؛ علی مظفری
چکیده
بحث از هویت ملی ایرانیها، ترسیم سیمای آن و نقد مبانیاش، ازجمله مباحثِ مناقشهانگیزِ دانشگاهی در دهههای اخیر بوده است. این گفتوگوی مناقشهآمیز، به ویژه در سایۀ برآمدن نظریههایی که پستمدرن خوانده میشوند، پای خویش را به تاریخنویسی باز کرده است و عدهای را بر آن داشته تا روایتهای مرسوم از تاریخ ایران را از دریچه چشماندازهای ...
بیشتر
بحث از هویت ملی ایرانیها، ترسیم سیمای آن و نقد مبانیاش، ازجمله مباحثِ مناقشهانگیزِ دانشگاهی در دهههای اخیر بوده است. این گفتوگوی مناقشهآمیز، به ویژه در سایۀ برآمدن نظریههایی که پستمدرن خوانده میشوند، پای خویش را به تاریخنویسی باز کرده است و عدهای را بر آن داشته تا روایتهای مرسوم از تاریخ ایران را از دریچه چشماندازهای تازه، منتقدانه بنگرند و ضعفهای آنها را هویدا کنند. در این مقاله، یکی از آثار پرارجاع از این دست تحقیقات را برگزیدهایم؛ یعنی تجدد بومی و بازاندیشی تاریخی نوشتۀ محمد توکلی طرقی. نشان دادهایم که این تألیف، علیرغم تکیه بر منابع دست اول و بازخوانی مبتکرانۀ آنها، نقصهایی تئوریک و روششناسانه، در خود نهان دارد. برای توصیف نقصانها در فصلهایی مستقل به نقد فرم، مبانی نظری و روششناسی اثر پرداختهایم و کوشیدهایم نشان دهیم که این ضعفها تا چه اندازه، بر پذیرش نتایج تحقیق اثر میگذارند. بر اساس این مطالعه به نظر میرسد کاستی اصلی در طرح نظریِ کتاب، آن است که تعریف روشنی از سنت به دست نداده است. چنین ابهامی در تعریف سنت، نیز به جوانب مختلف اثر رسوخ کرده و پذیرش استدلالهای آن را سخت دشوار کرده است.
علوم اجتماعی
فاطمه سادات حسینی؛ حفیظ الله فولادی؛ حسن روشن
چکیده
هدف عمدة مقالة حاضر تحلیل انتقادی کتاب «جهل مقدس: زمان دین بدون فرهنگ» نوشته الیویه روی است. به طور خاص این پژوهش کوشید تقابل یا هم زیستی دین و فرهنگ را از خلال تحلیل های نویسنده کتاب استخراج کند، و به بررسی تاثیر مواضع ایدئولوژیک نویسنده بر متن بپردازد. از این رو، با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی بر مبنای آراء فِرکِلاف، ...
بیشتر
هدف عمدة مقالة حاضر تحلیل انتقادی کتاب «جهل مقدس: زمان دین بدون فرهنگ» نوشته الیویه روی است. به طور خاص این پژوهش کوشید تقابل یا هم زیستی دین و فرهنگ را از خلال تحلیل های نویسنده کتاب استخراج کند، و به بررسی تاثیر مواضع ایدئولوژیک نویسنده بر متن بپردازد. از این رو، با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی بر مبنای آراء فِرکِلاف، محتوای این اثر طی سه مرحله توصیف تبیین و تفسیر، مورد واکاوی و نقد قرار گرفت. یافته ها نشان داد گفتمان کانونی و مسلط این اثر، ظهور بنیادگرایی دینی در جهان به عنوان خروجی گسسته شدن پیوندها میان نشانه های فرهنگی و نشانه های دینی است. این اثر در تشخیص و تبیین رابطه دین و فرهنگ و مصادیق آن، به خطا رفته و پیشنهاد همگرایی دین و فرهنگ را مطرح نموده که با شواهد و مستندات تاریخی از گذشته تا کنون، حداقل در مورد دین اسلام، در تناقض است. همچنین تفسیر نویسنده از بنیادگرایی اسلامی، تصویری مبهم و نارسا و متضمن توجیهی نادرست از هویت سیاسی اسلام در دوران معاصر است.
علوم اجتماعی
اصغر ایزدی جیران
چکیده
کتاب مردمشناسی فرهنگی در دنیای در حال جهانی شدن (ویرایش چهارم، 2017) اثر باربارا میلر یک کتاب آموزشی است که با هدف معرفی رشتة مهم مردمشناسی فرهنگی به دانشجویان نوشته شده است. فصل آغازین کتاب به تاریخ و نظریههای مردمشناسی فرهنگی و مفهوم کلیدی فرهنگ و فصل دوم به روش پژوهش در مردمشناسی فرهنگی اختصاص دارند. نُه فصل بعدی ذیل ...
بیشتر
کتاب مردمشناسی فرهنگی در دنیای در حال جهانی شدن (ویرایش چهارم، 2017) اثر باربارا میلر یک کتاب آموزشی است که با هدف معرفی رشتة مهم مردمشناسی فرهنگی به دانشجویان نوشته شده است. فصل آغازین کتاب به تاریخ و نظریههای مردمشناسی فرهنگی و مفهوم کلیدی فرهنگ و فصل دوم به روش پژوهش در مردمشناسی فرهنگی اختصاص دارند. نُه فصل بعدی ذیل سه محور شالودههای فرهنگ، سازمان اجتماعی، و نظامهای نمادین قرار گرفتهاند. دو فصل آخر هم به دو موضوع مهم معاصر میپردازد: حرکت و توسعه. میلر تلاش وافری کرده تا با نوآوریهایی، هم فرم کتاب را برای خوانندگان دلپذیر کند و هم آنها را بهطور عمیقتری با مطالب هر فصل درگیر سازد. در این راستا، نویسنده نُه تکنیک به کار برده و همین فنوناند که کتاب مردمشناسی فرهنگی در دنیای در حال جهانی شدن را از یک اثر معمول در کتب درسی فراتر میبرند. نقاط قوت اثر عبارتند از: درگیری ملموس خواننده، یادگیری تفکر مردمشناختی، کاربردی دیدن مردمشناسی فرهنگی، معرفی رویکردهای انتقادی، و ارایة تغییرات معاصر در موضوعات. نقاط ضعف اثر را میتوان در غفلت از برخی جریانهای نظری معاصر، خامدستی مهم در روش پژوهش مردمشناسی بهطور خاص شیوههای بازنمایی و فنون تحلیل دادههای میدانی، و دسترسی نابرابر به بستههای تکمیلی کتاب یافت.
علوم اجتماعی
محمدرضا قائمی نیک؛ صادق افتاده
چکیده
کتاب امید در آستانگی: واکاوی انسانشناختی سه زیارت سانتیاگو دِ کامپوستلا، حج و اربعین از محمد نصراوی (1399)، از معدود آثاری است که کوشیده تا با طرح ایدۀ اتوپیا و مفاهیم و معانی وابسته به آن، با تأکید بر آراء افرادی نظیر وبر، فوکو و از همه بیشتر، ارنست بلوخ، سه زیارت مذکور در عنوان کتاب را با مطالعهای انسانشناختی، با نگاهی اتوپیایی ...
بیشتر
کتاب امید در آستانگی: واکاوی انسانشناختی سه زیارت سانتیاگو دِ کامپوستلا، حج و اربعین از محمد نصراوی (1399)، از معدود آثاری است که کوشیده تا با طرح ایدۀ اتوپیا و مفاهیم و معانی وابسته به آن، با تأکید بر آراء افرادی نظیر وبر، فوکو و از همه بیشتر، ارنست بلوخ، سه زیارت مذکور در عنوان کتاب را با مطالعهای انسانشناختی، با نگاهی اتوپیایی تحلیل کند. ایدۀ اتوپیایی آنطور که ارنست بلوخ تأکید دارد، بر مفهوم هنوز-نه استوار است که میکوشد قلمرو «نامتناهی» اتوپیا را در مقابل هستی «متناهی» کنونی قرار دهد. آقای نصراوی، این مفهوم را دربارۀ متعلّق زیارات مذکور و در تحلیل اربعین، آنرا معادل امام معصوم قرار داده است. در این مقاله با روش تطبیقی، پس از ارائۀ نقدهای صوری، بهلحاظ محتوایی در نقد ایدۀ بلوخ، با تکیه بر حکمت متعالیه و اصول مشهور آن همچون اصالت وجود، تشکیک وجود و حرکت جوهری، به این ایده میپردازیم که قلمرو نامتناهی، نه در مقابل واقعیت و هستی، بلکه عینِ آن است. در نتیجهگیری به مخاطرات انحصار هستی به قلمرو حسی-تجربی برای تلقیِ زیارت بهمثابه یک حالتِ اتوپیایی اشاره شده است که منجر به نادیدهانگاری وجوه متعددِ آن از جمله اخلاقیبودن، شناختی و معرفتبخش بودن، بهرهمندی از هستی و واقعیت، قاعدهمند بودن و نظایر آنها میشود.
علوم اجتماعی
علی انتظاری؛ حسین احمدی منش
چکیده
کتاب اصول علم ثروت ملل؛ یعنی اکونومی پلیتیک، ترجمة محمدعلی فروغی مشهور به ذکاءالملک (ثانی)، نخستین کتاب علمی در رشتة اقتصاد در ایران است و به همین دلیل پس از بازنشر آن در دهههای اخیر، بیشتر از منظر اقتصادی مورد توجه و تأمل قرار گرفته، اما دلالتهای سیاسی آن نادیده مانده؛ به خصوص از آن جهت که این اثر در کشاکش گفتمانی عصر مشروطه منتشر ...
بیشتر
کتاب اصول علم ثروت ملل؛ یعنی اکونومی پلیتیک، ترجمة محمدعلی فروغی مشهور به ذکاءالملک (ثانی)، نخستین کتاب علمی در رشتة اقتصاد در ایران است و به همین دلیل پس از بازنشر آن در دهههای اخیر، بیشتر از منظر اقتصادی مورد توجه و تأمل قرار گرفته، اما دلالتهای سیاسی آن نادیده مانده؛ به خصوص از آن جهت که این اثر در کشاکش گفتمانی عصر مشروطه منتشر شده است. نوشتار پیشِ رو میکوشد با بهرهگیری از آراء میشل فوکو دربارة نسبت اقتصاد سیاسی و حکومتمندی و از منظر جامعهشناسی تاریخی کتاب مزبور را بازخوانی و دلالتهای سیاسی آن را بررسی نماید؛ و به این پرسش پاسخ گوید که آیا ترجمه و انتشار این اثر را میتوان دلیلی بر شکلگیری «گفتمان اقتصاد سیاسی» در ایران دانست؟ مقاله پس از بررسی مضامین اصلی کتاب و دلالت آن بر مقولة سیاست و حکمرانی، پرسش مزبور را چنین پاسخ میدهد که اگرچه پل بورگار کتاب اکونومی پلیتیک را در فرانسه، در «گفتمان اقتصاد سیاسی» تألیف کرده، اما فروغی آن را در ایران، در زمانة استیلای «گفتمان حقوقی» عصر مشروطه ترجمه نموده است و ازاینروی ترجمه و انتشار این کتاب را نمیتوان مصداقی از «گفتمان اقتصاد سیاسی» در ایران به شمار آورد.
علوم اجتماعی
علی یعقوبی چوبری؛ سلماز سپهری آزاد
چکیده
الفاظواشیا: باستانشناسی علوم انسانی پنجمین و از مهمترین آثار میشل فوکوست. هدف این مقاله بررسی و نقد کتاب الفاظ و اشیا: باستانشناسی علوم انسانی فوکو است. روش تحقیق در مقالۀ مزبور «روش تحلیل محتوای کیفی» و گردآوری اطلاعات با مطالعۀ اسنادی است. الفاظ و اشیا درپی تحلیل باستانشناسانة دانش و تحلیل اپیستمه است که آن را از ...
بیشتر
الفاظواشیا: باستانشناسی علوم انسانی پنجمین و از مهمترین آثار میشل فوکوست. هدف این مقاله بررسی و نقد کتاب الفاظ و اشیا: باستانشناسی علوم انسانی فوکو است. روش تحقیق در مقالۀ مزبور «روش تحلیل محتوای کیفی» و گردآوری اطلاعات با مطالعۀ اسنادی است. الفاظ و اشیا درپی تحلیل باستانشناسانة دانش و تحلیل اپیستمه است که آن را از رهگذر واکاوی دو گسست مهم در اپیستمة فرهنگ غربی در سه قلمرو زبان، علوم طبیعی و اقتصاد بررسی میکند. کتاب هم بهسبب وجه توصیفی نگاهِ باستانشناسانۀ فوکو و بیتوجهیاش به امر علیّت و هم درپی تعارض رویکردی با جریانهای فکری اصلی زمانهاش آماج انتقادها قرار گرفت. فوکو در آثار بعدیاش گرچه به «تبارشناسی» روی آورد، باستانشناسی را دگرگون و اصلاح کرد و کنار نگذاشت. اثر نخست، بهترجمة یحیی امامی از انگلیسی، باعنوان نظم اشیا: دیرینهشناسی علوم انسانی و سپس بهترجمة فاطمه ولیانی از فرانسوی، باعنوان الفاظ و اشیا: باستانشناسی علوم انسانی منتشر شد. ولیانی در انتقال به زبان مقصد موفقتر و در معادلگزینیها دقیقترست، اما برخی واژگان برگزیدة وی درمقایسه با امامی، در زبان فارسی چندان جاافتاده نیستند. مقاله ضمن نگاه انتقادی به الفاظ و اشیا، به نقد شکلی و محتوایی ترجمه نیز پرداخته است.
علوم اجتماعی
فرهنگ ارشاد
چکیده
انگیزه و هدف اصلی توماس ساموئل کوهْن از تدوین کتاب ساختار انقلابهای علمی ارائة تحلیلی در حوزۀ تاریخ فلسفۀ علم و تبیین دگرگونیها و استمرار نهاد علم است. کوهْن که تحصیلاتش را در فیزیک (مهندسی هیدرولیک) تا درجة دکتری بهپایان رسانده است، بیشتر به تاریخ فلسفۀ علم (یا بهگفتة بعضی، تاریخ و فلسفۀ علم) گرایش داشت. او تحتتأثیر آموزههای ...
بیشتر
انگیزه و هدف اصلی توماس ساموئل کوهْن از تدوین کتاب ساختار انقلابهای علمی ارائة تحلیلی در حوزۀ تاریخ فلسفۀ علم و تبیین دگرگونیها و استمرار نهاد علم است. کوهْن که تحصیلاتش را در فیزیک (مهندسی هیدرولیک) تا درجة دکتری بهپایان رسانده است، بیشتر به تاریخ فلسفۀ علم (یا بهگفتة بعضی، تاریخ و فلسفۀ علم) گرایش داشت. او تحتتأثیر آموزههای افرادی مانند ماکس پلانک، الکساندر کویره، و جیمز کاننت، رئیس دانشگاه هاروارد در زمان تحصیل نویسنده در آن دانشگاه، به این گرایش علاقهمند شد. علاوهبر این افراد، لودویگ ویتگنشتاین و استنلی کیول بر کوهْن و علاقهمندی او به رویکرد هرمنوتیک بسیار اثرگذار بودند. کوهْن در این کتاب، که در زمان خود (دهۀ 1960) کاری بهواقع نوآورانه بود، مفاهیم مهمی را بهکار میگیرد که شاید مهمترین آنها «پارادایم» و «اجتماع علمی» باشد. مناسباتی که کوهْن بین این دو مفهوم بیان کرده در توسعة جامعهشناسی علم تأثیر فراوان داشته است. هدف اصلی این مقاله بازخوانی نقادانۀ این اثر مهم از دید جامعهشناختی است.
علوم اجتماعی
مریم اسکافی نوغانی
چکیده
کتاب زوال پدرسالاری، فروپاشی خانواده یا ظهور خانوادۀ مدنی به بررسی دو امکان در وضعیت خانواده در ایران پرداخته است که بهزعم نویسنده میتوانند همزمان نیز وجود داشته باشند. وی با رویکردی انتقادی سعی کرده است سیاستها و طرحهای اجراشده در خانواده را ارزیابی کند و با آسیبشناسی تشخیصها و راهکارها، به راهبردهای جایگزین دست ...
بیشتر
کتاب زوال پدرسالاری، فروپاشی خانواده یا ظهور خانوادۀ مدنی به بررسی دو امکان در وضعیت خانواده در ایران پرداخته است که بهزعم نویسنده میتوانند همزمان نیز وجود داشته باشند. وی با رویکردی انتقادی سعی کرده است سیاستها و طرحهای اجراشده در خانواده را ارزیابی کند و با آسیبشناسی تشخیصها و راهکارها، به راهبردهای جایگزین دست یابد. این مقاله به مرور انتقادی این کتاب پرداخته است. بررسی ساختار، شکل، محتوا، و روش تحقیق در این کتاب نشان داد باوجوداینکه طرح موضوع کتاب بحث جدید و عنوان انتخابی بسیار جذاب است و جای کار تحقیقاتی زیادی دارد که میتواند زمینهساز پژوهشها و رسالههای تحقیقاتی آینده باشد، ایرادهای اساسی در بخش ساختار دارد، بهطوریکه بهنظر میرسد مطالب کتاب انسجام مناسبی ندارد و مطالب اصلی در بخش اول کتاب آمده است و بخشهای بعدی تکرار مطالب فصل اول است. از نظر محتوا نیز کتاب تناقضات مفهومی و نظری دارد و ادعاهای نویسنده استدلالها و شواهد منطقی اقناعکننده را ندارد. از نظر روش نیز این کتاب دچار ابهاماتی است. بنابراین، باوجود عنوان و موضوع خوب، معرفی آن به دانشجویان بهشکل کنونی آن پیشنهاد نمیشود.
علوم اجتماعی
اصغر ایزدی جیران
چکیده
رابطة میان خود و فرهنگ بهعنوان موضوع اصلی مردمشناسی روانشناختی از عرصههای پژوهشی مهمی است که مردمشناسان را از دیرباز درگیر خود کرده است. کتاب فرهنگ و هویت: تاریخ، نظریه، و کاربرد انسانشناسی روانشناختی (ویرایش دوم 2007) اثر چارلز لیندولم با ترجمة محسن ثلاثی از بهترین و جامعترین منابعی است که به معرفی این شاخه ...
بیشتر
رابطة میان خود و فرهنگ بهعنوان موضوع اصلی مردمشناسی روانشناختی از عرصههای پژوهشی مهمی است که مردمشناسان را از دیرباز درگیر خود کرده است. کتاب فرهنگ و هویت: تاریخ، نظریه، و کاربرد انسانشناسی روانشناختی (ویرایش دوم 2007) اثر چارلز لیندولم با ترجمة محسن ثلاثی از بهترین و جامعترین منابعی است که به معرفی این شاخه و جریانها و آثار شاخص آن پرداخته است. کتاب در پنج بخش و سیزده فصل براساس رویکرد تلفیقی خودِ لیندولم سازمان یافته است که در آن رویکردهای روانشناختی، مردمشناختی، و جامعهشناختی را با بررسی ماهیت پیچیدة سه سطح روانهای فردی، ارزشهای فرهنگی، و سازمان جمعی با یکدیگر تلفیق میکند. لیندولم نهفقط هویت و فرهنگ، بلکه موضوعات کلاسیک و مهم روانشناسی مانند خود، اندیشیدن، عواطف، و اختلال روانی را از طریق میراث مردمشناختی بهبحث میکشد. کتاب نقاط قوت زیادی دارد؛ ازجمله مرور دیدگاههای فلسفی، استفادة گسترده از دادههای تحقیقات میدانی مردمشناسها، قراردادن بحثهای مردمشناسی روانشناختی در زمینة بزرگتر اتفاقهای اجتماع علمی مردمشناسی، جامعیت در معرفی منابع، و ترکیب بحثهای نظری با مثالهای تجربی. از نقاط ضعف کتاب نقص در یکدستدیدن فرهنگها و جوامع غربی و توضیحندادن اصول، مبانی، و روشهای روانکاوی است.
علوم اجتماعی
رضا بیگدلو
چکیده
هویت یا پرسش از کیستی و چیستی انسان بهصورت شکلی از آگاهی تاریخی بروز کرده و دارای کارویژههای فردی و اجتماعی متعددی است. در دهههای اخیر، باتوجهبه پیچیدهشدن روند هویتیابی و نیز گستردگی لایهها و ابعاد هویت، گسترش جهانیشدن، پیدایش مکاتب و رهیافتهای مدرن و پسامدرن دربارة تبیین مبانی، مؤلفهها و کارکردهای آن، و نیز تأثیر ...
بیشتر
هویت یا پرسش از کیستی و چیستی انسان بهصورت شکلی از آگاهی تاریخی بروز کرده و دارای کارویژههای فردی و اجتماعی متعددی است. در دهههای اخیر، باتوجهبه پیچیدهشدن روند هویتیابی و نیز گستردگی لایهها و ابعاد هویت، گسترش جهانیشدن، پیدایش مکاتب و رهیافتهای مدرن و پسامدرن دربارة تبیین مبانی، مؤلفهها و کارکردهای آن، و نیز تأثیر رویدادهای سیاسی و اجتماعی و اقتصادی در امر هویتیابی موضوع هویت برای بسیاری از جوامع به مسئلهای مهم و اساسی تبدیل شده است، بهطوریکه حتی آن را بحران تعبیر میکنند. در ایران هم باتوجهبه تنوع قومی و زبانی، میراث غنی تاریخی و فرهنگی، تأثیرات جهانی، و عوامل دیگر در دهههای گذشته هویت به مسئلهای اجتماعی ـ سیاسی و نیز موضوع علمی ـ پژوهشی مهمی تبدیل شده است. این مقاله بر آن است که کتاب هویت ایرانی را از جنبة انتقادی تحلیل و مهمترین ابعاد مثبت و نیز کاستیهای آن را بررسی کند. دستاوردهای تحقیق بیانگر آن است که تعریفنکردن عملیاتی مفاهیم اصلی، تکیه بر گفتمان هویتی ایرانمدار و نادیدهگرفتن گفتمانهای هویتبخش دیگر، تناقض در مبانی نظری و روششناختی مقالات، تکیه بر دورهبندیهای تاریخ سیاسی، و نادیدهگرفتن چالشهای برآمده از رویارویی هویت ایرانی و هویت ملی ازجمله کاستیهای کتاب است.
علوم اجتماعی
حاتم حسینی
چکیده
سالخوردگی جمعیت سرنوشت جمعیتشناختی محتوم جوامع معاصر خواهد بود. کمتوجهی به این پدیده میتواند پیآمدهای آن را بهمراتب پیچیدهتر و دشوارتر سازد. تألیف و ترجمۀ متون علمی و پژوهش در این زمینه از مسیرهای اصلی شناخت این پدیده و مدیریت آن است. هدف این مقاله معرفی، ارزیابی، و نقد کتاب سالخوردگی جمعیت و اقتصاد نسلی: چشماندازی ...
بیشتر
سالخوردگی جمعیت سرنوشت جمعیتشناختی محتوم جوامع معاصر خواهد بود. کمتوجهی به این پدیده میتواند پیآمدهای آن را بهمراتب پیچیدهتر و دشوارتر سازد. تألیف و ترجمۀ متون علمی و پژوهش در این زمینه از مسیرهای اصلی شناخت این پدیده و مدیریت آن است. هدف این مقاله معرفی، ارزیابی، و نقد کتاب سالخوردگی جمعیت و اقتصاد نسلی: چشماندازی جهانی است. این اثر از معدود کتابهایی است که در زمینۀ سالخوردگی جمعیت به زبان فارسی منتشر شده است. بررسی و ارزیابی کتاب در سه بعد شکلی، ساختاری، و محتوایی انجام شد. نتایج نشان داد که باوجود ایرادهای شکلی، ساختاری، و محتوایی کتاب درمجموع از کیفیت مناسب و مطلوبی برخوردار است. باتوجهبه تغییرات صورتگرفته در ساختار سنی جمعیت ایران و چشمانداز آیندۀ آن، ترجمۀ فارسی این کتاب، گذشتهازاینکه میتواند منبع مناسبی برای دانشجویان جمعیتشناسی باشد، میتواند مورداستفادۀ جمعیتشناسان، اقتصاددانها، برنامهریزان، و مدیران حوزۀ سیاستگذاری جمعیت نیز قرار بگیرد. پیشنهاد میشود در چاپ بعد مترجمان، ضمن اصلاح ایرادهای تایپی، ویرایشی، و نگارشی، در قالب مقدمۀ مترجمان، دلایل خود را در گزینش تنها نه فصل از کتاب اصلی برای ترجمه بیان کنند.
علوم اجتماعی
ناصر صدقی
چکیده
بررسی مفهوم ایران و هویت ملی در ارتباط با مسئلۀ تنوع قومی و زبانی جامعۀ ایرانی موضوع اصلی مطرح در کتاب ایران در پنج روایت است. نویسندۀ کتاب با ارجاع به واقعیت تنوع قومی ـ زبانی و جغرافیایی جامعۀ ایرانی درصدد ارائۀ خوانشی کثرتگرا از مفهوم ایران و هویت ملی است. وی با نقد گفتمان تقلیلگرای ناسیونالیستی ایرانیت و هویت ملی را مقولهای ...
بیشتر
بررسی مفهوم ایران و هویت ملی در ارتباط با مسئلۀ تنوع قومی و زبانی جامعۀ ایرانی موضوع اصلی مطرح در کتاب ایران در پنج روایت است. نویسندۀ کتاب با ارجاع به واقعیت تنوع قومی ـ زبانی و جغرافیایی جامعۀ ایرانی درصدد ارائۀ خوانشی کثرتگرا از مفهوم ایران و هویت ملی است. وی با نقد گفتمان تقلیلگرای ناسیونالیستی ایرانیت و هویت ملی را مقولهای فراتر از عنصر واحد آریایی و فارسبودن میداند و معتقد است باید تمام اقوام و زبانهای ایرانی چون ترکی، عربی، کردی، بلوچی، و ترکمن را در دایرۀ هویت ملی و زبانهای ملی ایرانی قرار داد. نویسنده، براساس چنین نگرشی، به طرح «روایت»های شریعتی، مطهری، آلاحمد، زرینکوب، و مسکوب دربارۀ مفهوم ایران، هویت ملی، مسئلۀ تنوع زبانی، و خصوصاً زبان ترکی میپردازد. در پژوهش حاضر، براساس روش تحلیل محتوای کیفی، روایتهای اندیشمندان یادشده دربارۀ ایران و هویت ملی، براساس بازخوانی مؤلف کتاب، مطرح و بعد دیدگاههای نویسندۀ کتاب درمورد مفهوم ایران و هویت ملی بررسی شده است. در مبحث پایانی هم کاستیهای تحلیلی و استنادی کتاب ایران در پنج روایت بیان شده است.
علوم اجتماعی
مسلم طاهری کل کشوندی
چکیده
این مقاله به ارزیابی انتقادی کتاب مبانی و اصول جامعهشناسی اسلامی، نوشتۀ فرید یونس، خواهد پرداخت. درجهت شتابگرفتن جریان تحولخواه در حوزۀ علوم اجتماعی، ضرورت ایجاب میکند با طرح و ارزیابی آثار و تحقیقات علمی اندیشمندانی که در این زمینه اقداماتی انجام دادهاند، گامی اساسی برای دستیابی به مدلی مطلوب از «جامعهشناسی ...
بیشتر
این مقاله به ارزیابی انتقادی کتاب مبانی و اصول جامعهشناسی اسلامی، نوشتۀ فرید یونس، خواهد پرداخت. درجهت شتابگرفتن جریان تحولخواه در حوزۀ علوم اجتماعی، ضرورت ایجاب میکند با طرح و ارزیابی آثار و تحقیقات علمی اندیشمندانی که در این زمینه اقداماتی انجام دادهاند، گامی اساسی برای دستیابی به مدلی مطلوب از «جامعهشناسی اسلامی» برداشت و امیدوار بود که از مجموع این تأملات گام مناسبی برای نیل به ذهنیتی روشن دربارۀ «علوم اجتماعی اسلامی» برداشت. روش نقد در این مقاله به این صورت است که ابتدا به معرفی کتاب، مؤلف، مترجم(ها)، و بیان روششناسی نقد حاضر برای رسیدن به توصیفی روشن از کتاب پرداخته میشود و درادامه با تأکید بر وجوه محتوایی و ساختاری کتاب به تحلیل و تفسیری از محتوای آن مبادرت میورزیم؛ تحلیلی که بر یافتههای تاریخی، جامعهشناختی، و دینی نویسنده متمرکز است. تلاش برای شناخت ماهیت اجتماع و جامعه از منظر آموزههای اسلامی و ارائۀ ترکیبی از استدلالها و تحلیلهای تاریخی و جامعهشناختی با ارجاع به متون دینی را میتوان از نقاط قوت کتاب تلقی کرد. ازسویی، فقدان مستندات معتبر تاریخی و مواجهۀ سطحی با آموزههای اجتماعی اسلامی را نیز میتوان بهعنوان نقاط ضعف کتاب حاضر بیان کرد.کلیدواژهها:
علوم اجتماعی
محمد عباس زاده؛ سجاد مسگرزاده
چکیده
در مقالۀ حاضر، کتاب شهرها و مصرف (Cities and Consumption)، اثر مارک جین (Mark Jayne)، با ترجمۀ فارسی مرتضی قلیچ موردنقد و بررسی قرار گرفت. از مزایای این کتاب میتوان به ارائۀ دیدگاهها، نظریات، پیشینههای تجربی، اسناد، و موردپژوهیهای مختلف درمورد شهر و مصرف اشاره کرد. ترجمه و نگارش کتاب، باوجود ارائۀ اطلاعات مهم پیرامون شهرها و مقولۀ مصرف حاوی ...
بیشتر
در مقالۀ حاضر، کتاب شهرها و مصرف (Cities and Consumption)، اثر مارک جین (Mark Jayne)، با ترجمۀ فارسی مرتضی قلیچ موردنقد و بررسی قرار گرفت. از مزایای این کتاب میتوان به ارائۀ دیدگاهها، نظریات، پیشینههای تجربی، اسناد، و موردپژوهیهای مختلف درمورد شهر و مصرف اشاره کرد. ترجمه و نگارش کتاب، باوجود ارائۀ اطلاعات مهم پیرامون شهرها و مقولۀ مصرف حاوی انتقاداتی است که از جملۀ آن میتوان، بهرغم چاپ دوم کتاب، به غفلت از ویرایش ادبی متون ترجمهشده و دقت کم در ترجمۀ محتوایی متون لاتین اشاره داشت، تاجاییکه برخی از قسمتهای ترجمهشده با متن اصلی کتاب همخوانی قابلقبولی ندارد. همچنین، در ارتباط با محتوای کتاب، تبیین جامعی از رابطۀ شهر، مصرف، و ادعاهای مطرحشده صورت نگرفته است. بهعبارتی، کتاب موردبررسی پیشفرضهای نظری و روششناختی ندارد و عناوین فصلها حول ادعای اصلی انسجام پیدا نکردهاند. جین جایگاه مصرف و مصرفکننده را نتوانسته است در رابطۀ بین ساختار اقتصاد سیاسی و شکلگیری شهر مدرن و جامعۀ مصرفی تبیین کند؛ ادعایی که در اغلب بخشهای کتاب دنبال یا اثبات نمیشود. همچنین، ازآنجاکه کتاب مربوط به سال 2006 است، اطلاعات آماری و پیشینههای تجربی مورداستفاده بهروز نیستند.
علوم اجتماعی
سیاوش قلی پور
چکیده
کتاب قومیت و قومگرایی؛ افسانه و واقعیت، پژوهشی دربارۀ منازعات گروههای قومی در ایران پس از جنگ جهانی اول تا دهههای پایانی سدۀ چهاردهم خورشیدی است. از نظر نویسنده، قومیت و گروههای قومی مقولههای مدرنی هستند و سابقهای در تاریخ ایران ندارند. سه عامل دولت تمرکزگرا و اقتدارطلب، منفعتطلبیِ نخبگان، و نیروهای بینالملل در ظهور ...
بیشتر
کتاب قومیت و قومگرایی؛ افسانه و واقعیت، پژوهشی دربارۀ منازعات گروههای قومی در ایران پس از جنگ جهانی اول تا دهههای پایانی سدۀ چهاردهم خورشیدی است. از نظر نویسنده، قومیت و گروههای قومی مقولههای مدرنی هستند و سابقهای در تاریخ ایران ندارند. سه عامل دولت تمرکزگرا و اقتدارطلب، منفعتطلبیِ نخبگان، و نیروهای بینالملل در ظهور این منازعات و شکلگیری قومیت سهم داشتند. این کتاب، بهگونهای زمینهمند، قومیت و قومگرایی را در بطن مناسبات سیاسی و اجتماعی داخلی و خارجی بررسی میکند. همچنین، برساختیبودن ناسیونالیسم قومی را براساس دادههای تاریخیِ فراوانْ مستدل میسازد. نویسنده درجهت مباحث کتاب دولت فراگیر، برجستهکردن اشتراکات فرهنگی، و سیاست تنشزدایی را استراتژیهای مناسبی برای مواجهه با وضعیت چندفرهنگی ایران معرفی میکند. انتقاداتی به این اثر وارد است که میتوان به این موارد اشاره کرد: کتاب از رویکردهای گوناگونی بدون تلفیق آنها استفاده کرده است و انسجام پارادایمی ندارد؛ مانند اثباتگرایان، دنبال معیاری برای تعیین حدود و ثغور قومیت است، اما چنین معیاری وجود ندارد. غالب استدلالهای کتاب درجهت برساختیبودن قومیت به هویت ملی نیز اطلاقپذیر است، اما نویسنده دراینباره سکوت میکند و بهنوعی ذاتگراییِ ملی فرو میغلطد، نقش سیاستهای اقتصادی و برنامههای توسعه در منازعات قومی را کمرنگ جلوه میدهد، و سرانجام، از تأثیر تغییرات اجتماعی مدرن و حضور اجتنابناپذیر «دیگری» در شکلگیری قومیت غفلت میورزد.
علوم اجتماعی
علی کریمی مله
چکیده
هدف این مقاله ارزیابی انتقادی کتاب خشونت و نظمهای اجتماعی است. خشونت سیاسی جمعی، بهمثابۀ پدیدهای پربسامد در زندگی جوامع، از دیرباز مطمحنظر اندیشهورزان علوم اجتماعی بوده است. آغاز هزارۀ سوم و ظهور اشکال نوین خشونت سیاسی سبب بازتوجه صاحبنظران دربارۀ نسبت آن با توسعه شده است. این اثر با پیشگامی فکری داگلاس نورث و همکارانش، ...
بیشتر
هدف این مقاله ارزیابی انتقادی کتاب خشونت و نظمهای اجتماعی است. خشونت سیاسی جمعی، بهمثابۀ پدیدهای پربسامد در زندگی جوامع، از دیرباز مطمحنظر اندیشهورزان علوم اجتماعی بوده است. آغاز هزارۀ سوم و ظهور اشکال نوین خشونت سیاسی سبب بازتوجه صاحبنظران دربارۀ نسبت آن با توسعه شده است. این اثر با پیشگامی فکری داگلاس نورث و همکارانش، از زاویۀ اقتصاد سیاسی و مطالعۀ تاریخی ـ مقایسهای، میکوشد تا چهارچوبی مفهومی را برای درک چگونگی مهار خشونت سیاسی در نظمهای اجتماعی دسترسی محدود و باز ارائه کند. ایدۀ محوری کتاب توضیح منطق بنیادین الگوهای نظمهای اجتماعی و تبیین چگونگی گذار از حکومتهای طبیعی به نظم دسترسی باز و خشونتزدایی از طریق ائتلاف فرادستان یا رقابت سیاسی و اقتصادی است. نقطۀ قوت کتاب برخورداری از ایدههای نوآورانه، راهبردی، بینرشتهای، و خوانشی انتقادی از نظریههای مسلط توسعه و بازآوری نهاد دولت به کانون بحث توسعه است، اما کاستیهای آن شامل فهم فروکاستگرایانه از متغیر خشونت، خوانش غایتانگارانه از نظم دسترسی باز، پذیرش ضمنی ایدۀ یکتاباوری در الگوی دگرگونی جوامع، و کماعتنایی به نقش روابط نامتقارن قدرت بین جوامع دسترسی باز و جوامع درحالتوسعه است.
علوم اجتماعی
زهرا کریمی موغاری
چکیده
کتاب معجزه، بحران و آینده؛ تجربۀ توسعۀ آسیای شرقی، نوشتۀ «ها جون چانگ» و ترجمۀ لیلاسادات فاطمینسب، درپی یافتن علل اصلی توسعۀ موفقیتآمیز کشورهای آسیای شرقی است. کشورهای شرق آسیا، که پس از جنگ جهانی دوم کشورهایی فقیر و عقبمانده بودند، طی چند دهه به کشورهای تازهصنعتیشده تبدیل شدند. درمورد علل توسعۀ ...
بیشتر
کتاب معجزه، بحران و آینده؛ تجربۀ توسعۀ آسیای شرقی، نوشتۀ «ها جون چانگ» و ترجمۀ لیلاسادات فاطمینسب، درپی یافتن علل اصلی توسعۀ موفقیتآمیز کشورهای آسیای شرقی است. کشورهای شرق آسیا، که پس از جنگ جهانی دوم کشورهایی فقیر و عقبمانده بودند، طی چند دهه به کشورهای تازهصنعتیشده تبدیل شدند. درمورد علل توسعۀ سریع کشورهای شرق آسیا نظرهای متفاوتی ابراز شده است. برخی پژوهشگران عامل اصلی موفقیت این کشورها را پیروی از سازوکار بازار و جهتگیری صادراتی دانستهاند، درحالیکه گروهی دیگر بر نقش دولت در حمایت از صنایع نوپا و ارائۀ مشوقهای مختلف برای بخش خصوصی بهمنظور سمتگیری تأکید کردهاند. ها جون چانگ در این کتاب با مرور تحولات اقتصادی کشورهای شرق آسیا، بهویژه کره، نشان میدهد که پیروی از سازوکار بازار آزاد عامل موفقیت این کشورها نبوده و دولت با حمایتهای مشروط، موقت، همراه با نظارت کارآمد بر نحوۀ عملکرد بخش خصوصی، و تأکید بر صادرات نقش تعیینکنندهای در توسعۀ کشورهای آسیای شرقی ایفا کرده است. کتاب معجزه، بحران و آینده؛ تجربۀ توسعۀ آسیای شرقی برای پژوهشگران و سیاستگذاران ایرانی در شرایط کنونی بسیار ارزشمند و راهگشاست.
علوم اجتماعی
خدیجه کشاورز
چکیده
کتاب نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریههای فمینیستی، نوشتۀ رزمری تانگ و ترجمۀ منیژه نجم عراقی، درکی روشن و قابلفهم را از اصلیترین سنتهای فمینیستی به ما میدهد. نویسنده در این کتاب به هفت جریان اصلی فمینیستی پرداخته است: فمینیسم لیبرال، فمینیسم مارکسیستی، فمینیسم رادیکال، فمینیسم روانکاوانه، فمینیسم سوسیالیستی، فمینسم اگزیستانسیالیستی، ...
بیشتر
کتاب نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریههای فمینیستی، نوشتۀ رزمری تانگ و ترجمۀ منیژه نجم عراقی، درکی روشن و قابلفهم را از اصلیترین سنتهای فمینیستی به ما میدهد. نویسنده در این کتاب به هفت جریان اصلی فمینیستی پرداخته است: فمینیسم لیبرال، فمینیسم مارکسیستی، فمینیسم رادیکال، فمینیسم روانکاوانه، فمینیسم سوسیالیستی، فمینسم اگزیستانسیالیستی، و فمینیسم پسامدرن. مقالۀ حاضر بهدنبال پاسخ به این پرسش است که این کتاب تا چه حد برای فضای فکری و علمی ایران آموزنده و الهامبخش است. اثر مدنظر کتابی مهم و مورداقبال در دنیای انگلیسیزبان است و مطالب از نظر نظم منطقی انسجام لازم را دارد. کتاب خوشساخت است و ترجمهای سلیس و شیوا دارد. ازآنجاکه زمان زیادی از انتشار ویرایش اول کتاب (1989) میگذرد، برخی از رویکردهای مهم فمینیستی در نسخهای که ترجمۀ آن در اختیار ماست، کمتر بازتاب یافتهاند. کتاب فاقد ساختار مناسب کتابهای دانشگاهی است، اما در غیاب ترجمۀ سایر کتابهای نظریۀ فمینیستی برجسته، منبع مناسبی برای دانشجویان و محققان حوزۀ علوم اجتماعی، فلسفه، و مطالعات زنان است. امید است ناشر و مترجم در چاپهای آینده آخرین ویراست کتاب (۲۰۱۷) را موردتوجه قرار دهند و آن را به خوانندگان عرضه کنند.
علوم اجتماعی
طاهره لطفی خاچکی؛ علی یوسفی
چکیده
نوشتار حاضر درپی معرفی و نقد نظریۀ تمایز پیر بوردیو با رویکردی فرانظری است. تحلیل فرانظری تمایز با تأکید بر چهار محور زمینههای فکری و اجتماعی نظریهپرداز، مفروضات اساسی و مفاهیم محتوایی، روابط منطقی گزارهها و فرایندهای تبیینی نظریه، و نقد نظریه صورت گرفته است. نتایج تحلیل فرانظری نشان داد جهان اجتماعی بوردیو مملو از توزیع ...
بیشتر
نوشتار حاضر درپی معرفی و نقد نظریۀ تمایز پیر بوردیو با رویکردی فرانظری است. تحلیل فرانظری تمایز با تأکید بر چهار محور زمینههای فکری و اجتماعی نظریهپرداز، مفروضات اساسی و مفاهیم محتوایی، روابط منطقی گزارهها و فرایندهای تبیینی نظریه، و نقد نظریه صورت گرفته است. نتایج تحلیل فرانظری نشان داد جهان اجتماعی بوردیو مملو از توزیع ناخوشآیند موقعیت و منابع است و این امر دغدغۀ نظری تمایز را درنزد او برجسته ساخته است. تأثیرات متضاد تفکرات وجودگرایی، ساختارگرایی، و کنشگرایی مارکسیستی نیز علاقه به نظریهای تلفیقی را در بوردیو بهوجود آورده است. وی در این تلفیق بر آن است تا عاملیت افراد را بهگونهای در نظر گیرد که هم بر ذهن و هم بر ساختار اثر بگذارد. او جامعه را مجموعۀ بههمپیوستهای از میدانها، سرمایهها، و عادتوارهها میداند. طبق نظر او تفاوت در عادتواره، سرمایه، و موقعیت در میدان به تفاوت و تمایز سبکهای زندگی میانجامد. بااینحال، توجه ناکافی به جنبههای اخلاقی کنش، نادیدهگرفتن نقش احساسات در روند استدلال، و اولویتدادن به منافع، بهعنوان مبنایی برای رقابت اجتماعی، از مهمترین نقدهای وارد بر نظریۀ تمایز بوردیوست.
علوم اجتماعی
بهارک محمودی؛ عباس وریچ کاظمی
چکیده
این مقاله با هدف مطالعهای انتقادی بر کتاب زندگی روزمرۀ تهیدستان شهری (۱۳۹۰-۱۳۹۲)، بهقلم علیرضا صادقی، نوشته شده است؛ کتابی که حاصل پژوهش مقطع دکتری نویسنده است و اولین چاپ آن به پاییز ۱۳۹۷ بازمیگردد. این کتاب از مجموعه آثاری بهشمار میرود که در سنتِ نظری ـ روشی آصف بیات نوشته شده است و بهگفتۀ نویسنده، در ادامۀ کتاب سیاستهای ...
بیشتر
این مقاله با هدف مطالعهای انتقادی بر کتاب زندگی روزمرۀ تهیدستان شهری (۱۳۹۰-۱۳۹۲)، بهقلم علیرضا صادقی، نوشته شده است؛ کتابی که حاصل پژوهش مقطع دکتری نویسنده است و اولین چاپ آن به پاییز ۱۳۹۷ بازمیگردد. این کتاب از مجموعه آثاری بهشمار میرود که در سنتِ نظری ـ روشی آصف بیات نوشته شده است و بهگفتۀ نویسنده، در ادامۀ کتاب سیاستهای خیابانی بیات، نوشته به سال ۱۹۹۷، خوانشپذیر میشود. در این مقاله، تلاش کردهایم تا با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی به نقد ساختاری و محتوایی کتاب حاضر بپردازیم. حاصل اینکه کتاب بهلحاظ ساختاری به اصول پژوهشی وفادار و حاوی نتایجی بسیار مهم در شناخت تهیدستان شهری در دهۀ 1390 است، اما نتایج حاصل از این مطالعۀ انتقادی نشان میدهد که هرچند اطلاعات و شواهد ارائهشده در کتاب، که با روشی مردمنگارانه تحلیل شدهاند، حکایت از عمق و ابعاد گستردۀ انجام این تحقیق دارند، واقعیت این است که کتاب از نمونۀ اصلی خود، یعنی سیاستهای خیابانی، پا فراتر نگذاشته است. همچنین، بیتوجهی و کمرنگ نشاندادن نقش تهیدستان در بازتولید موقعیت فرودستی و بینظمیهای شهری نکتهای است که در طراحی و جمعبندی کتاب حاضر بهچشم میخورد.
علوم اجتماعی
جواد نظری مقدم
چکیده
نقد آثار دانشگاهی بهویژه آثاری که با رویکردی اسلامی در حوزۀ علوم اجتماعی تدوین شدهاند، از این جهت که بهعنوان منبع درسی در دانشگاهها و مراکز علمی ارائه و معرفی میشوند، به تقویت این آثار و زدودن ابهامات متون، کشف قابلیتها و ویژگیهای آنها، و نیز تولید اندیشۀ اجتماعی در چهارچوب تفکر اسلامی خواهد انجامید. در این مقاله، ...
بیشتر
نقد آثار دانشگاهی بهویژه آثاری که با رویکردی اسلامی در حوزۀ علوم اجتماعی تدوین شدهاند، از این جهت که بهعنوان منبع درسی در دانشگاهها و مراکز علمی ارائه و معرفی میشوند، به تقویت این آثار و زدودن ابهامات متون، کشف قابلیتها و ویژگیهای آنها، و نیز تولید اندیشۀ اجتماعی در چهارچوب تفکر اسلامی خواهد انجامید. در این مقاله، تلاش میشود تا ضمن نقدوبررسی کتاب تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام؛ از آغاز تا دورۀ معاصرِ دکتر تقی آزادارمکی به ویژگیها و نواقص موجود در آن پرداخته و همچنین پیشنهادهایی بهمنظور اصلاح آن ارائه شود. نگارنده ضمن ارزیابی صوری و محتوایی دقیق اثر به این نتیجه رسیده است این اثر نمیتواند پاسخگوی نیاز جامعۀ علمی در حوزۀ اندیشۀ اجتماعی در چهارچوب تفکر اسلامی باشد و بهدلیل فقدان روش و چهارچوب و منطقی مشخص در پژوهش، مسئلهمحورنبودن آن، و نیز اشکالات متعدد ویرایشی و محتوایی ضرورت بازنگری، بازنویسی، و اصلاح آن احساس میشود. اشاره به کاستیهای شکلی و محتوایی اثر بهمنزلۀ نادیدهگرفتن امتیازات و وجوه مثبت اثر نیست.