علوم اجتماعی
وکیل احمدی
دوره 18، شماره 12 ، اسفند 1397، ، صفحه 1-14
چکیده
کتاب جامعه‌شناسی قشرها و نابرابری‌های اجتماعی از رسول ربانی و ابراهیم انصاری درجهت بهبود منابع علوم انسانی ارزیابی شد. از مزایای کتاب می‌توان به بررسی ابعاد و حوزه‌های نابرابری اجتماعی تحت عناوین زنان و قشربندی اجتماعی، ادیان و قشربندی اجتماعی، اقوام و نابرابری‌های اجتماعی، و سیاست و قشربندی اجتماعی و هم‌چنین انضمام دو ...
بیشتر
کتاب جامعه‌شناسی قشرها و نابرابری‌های اجتماعی از رسول ربانی و ابراهیم انصاری درجهت بهبود منابع علوم انسانی ارزیابی شد. از مزایای کتاب می‌توان به بررسی ابعاد و حوزه‌های نابرابری اجتماعی تحت عناوین زنان و قشربندی اجتماعی، ادیان و قشربندی اجتماعی، اقوام و نابرابری‌های اجتماعی، و سیاست و قشربندی اجتماعی و هم‌چنین انضمام دو فصل با عنوان مطالعة موردی طبقة متوسط در ایران و آمریکا اشاره کرد. مؤلفههای جامعیت صوری به‌مثابة کتاب آموزشی در دانشگاه در نظر گرفته نشده است. ارزیابی شکلی و محتوایی کتاب نشان میدهد که اثر حاضر بهرغم چاپ سوم، نیاز جامعة علمی در حوزة جامعه‌شناسی قشربندی و نابرابری‌های اجتماعی را برآورده نمیسازد، زیرا کتاب مسئلهمحور نبوده است، پیش‌فرض‌های نظری و روش‌شناختی ندارد و عناوین فصلها حول سؤالی اصلی انسجام پیدا نکردهاند و اگر کتاب موضوعمحور بوده است محتوای کتاب در حد یک اثر علمی و آموزشی نیست و بیشتر شبیه مجموعه مقاله است.
علوم اجتماعی
فرهنگ ارشاد
دوره 18، شماره 12 ، اسفند 1397، ، صفحه 15-40
چکیده
منظور مانهایم از تدوین کتاب ایدئولوژی و اُتوپیا درواقع، طرح اصول کلی و مبانی جامعه‌شناسی شناخت است. پرسش بنیادین و آغازین او دربارة «چگونه اندیشیدن» آدمیان است. او در این کتاب، شیوۀ اندیشیدن افراد و به‌ویژه روشن‌فکران را باتوجه‌به زمینة اجتماعی و تاریخی زمانه‌ای که اندیشه در این ظرف مکانی ـ زمانی صورت می‌پذیرد موردبحث ...
بیشتر
منظور مانهایم از تدوین کتاب ایدئولوژی و اُتوپیا درواقع، طرح اصول کلی و مبانی جامعه‌شناسی شناخت است. پرسش بنیادین و آغازین او دربارة «چگونه اندیشیدن» آدمیان است. او در این کتاب، شیوۀ اندیشیدن افراد و به‌ویژه روشن‌فکران را باتوجه‌به زمینة اجتماعی و تاریخی زمانه‌ای که اندیشه در این ظرف مکانی ـ زمانی صورت می‌پذیرد موردبحث قرار میدهد. بهدنبال همین امر، تدوین کتاب ایدئولوژی و اتوپیا، محصول دورة تاریخی بحرانزدۀ کنونی، به‌ویژه در زمانة پرتلاطم کشورهای مجارستان و آلمان در سالهای بین دو جنگ جهانی و بهقدرترسیدن فاشیزم در اروپاست. او کوشش می‌کند به مبانی چگونگی تفکر و شناخت دست یابد، ولی البته راهی برابرهایی از این بحران فکری نمییابد. هرچند او خود تحتتأثیر همین شرایط از زادگاهش بوداپست و مجارستان به آلمان و سپس به انگلستان مهاجرت می‌کند. برخی مفسران کتاب مانهایم را اثری فلسفی دانستهاند، ولی او بهنظر خودش می‌کوشد تا با دستیافتن به مبانی عینی و واقعی تفکر و شناخت و باتوجه‌به اصل نسبتگرایی (ارتباطی) اندیشه با شرایط تاریخی ـ اجتماعی از مباحث انتزاعی فلسفه فاصله بگیرد.
علوم اجتماعی
مریم اسکافی
دوره 18، شماره 12 ، اسفند 1397، ، صفحه 41-68
چکیده
هدف از مقالة حاضر، ارزیابی انتقادیِ کتابِ سرمایهداری، خانواده، و زندگی شخصی است. مسئلة نویسنده این بوده است که سرمایهداری و فمینیسم چگونه دو حوزة عمومی و خصوصی را در خانواده از هم تفکیک کرده است. محقق با تطبیق متن ترجمه‌شده با متن اصلی و جست‌وجو در منابع مربوط به موضوع، به بخشی از انتقادات رسیده است. سپس با بررسی متن مترجم، ...
بیشتر
هدف از مقالة حاضر، ارزیابی انتقادیِ کتابِ سرمایهداری، خانواده، و زندگی شخصی است. مسئلة نویسنده این بوده است که سرمایهداری و فمینیسم چگونه دو حوزة عمومی و خصوصی را در خانواده از هم تفکیک کرده است. محقق با تطبیق متن ترجمه‌شده با متن اصلی و جست‌وجو در منابع مربوط به موضوع، به بخشی از انتقادات رسیده است. سپس با بررسی متن مترجم، به بخشی دیگر از انتقادات پرداخته است. اما بهطور کلی از روش تفکر نقادانه برای ارزیابی متن اصلی استفاده شده است. ارزیابی محقق نشان داد که علیرغم دشواری و پیچیدگی متن اصلی، مترجم برگردان رسا و روانی از کتاب ارائه داده است؛ بااینحال، باتوجه‌به این‌که در ایران ترجمه و منتشر شده است، بهتر بود مترجم، دستکم در حد چند پانوشت به تفاوتهای غرب با جامعة ایرانی و جوامع شرقی با غربی در زمانه‌ای مختلف اشاره کند. علیرغم اهمیت تاریخی کتاب حاضر، باتوجه‌به مشکلات محتوایی، مشکلات روش‌شناختی، مشکلات صوری، و برگردان بسیار ناقص آن از متن اصلی به زبان فارسی، بهنظر نمیرسد که منبع مناسبی چه بهعنوان کتاب درسی چه کمک درسی به دانشجویان پیشنهاد شود. اگر قرار باشد این کتاب در دانشگاه معرفی شود نیاز به اصلاحات اساسی دارد.
علوم اجتماعی
سعیده امینی
دوره 18، شماره 12 ، اسفند 1397، ، صفحه 69-83
چکیده
هدف مقالة حاضر ارزیابی نقادانۀ کتاب جامعه‌شناسی انقلاب و انقلاب‌های اجتماعی اثر محمدتقی سبزه‌ای است. نویسنده تلاش کرده تا منبعی را برای درس جامعه‌شناسی انقلاب فراهم کند و دراین‌باره ضمن پرداختن به مفهوم‌شناسی انقلاب وجوه تفاوت این پدیده را با سایر پدیده‌های مشابه نظیر کودتا، شورش، و جنبش اجتماعی بررسی کند. در گام بعد مقولات ...
بیشتر
هدف مقالة حاضر ارزیابی نقادانۀ کتاب جامعه‌شناسی انقلاب و انقلاب‌های اجتماعی اثر محمدتقی سبزه‌ای است. نویسنده تلاش کرده تا منبعی را برای درس جامعه‌شناسی انقلاب فراهم کند و دراین‌باره ضمن پرداختن به مفهوم‌شناسی انقلاب وجوه تفاوت این پدیده را با سایر پدیده‌های مشابه نظیر کودتا، شورش، و جنبش اجتماعی بررسی کند. در گام بعد مقولات فرایندی انقلاب نظیر ایدئولوژی، بسیج، سازمان‌دهی، و رهبری موردتوجه قرار گرفته‌اند. سپس نگارندة اثر از زاویة تبیینی به انقلاب نگریسته است. در اثر حاضر با گذر از مرحلة فرایندی و تبیینی انقلاب مرحلة پی‌آمدی انقلاب فرا میرسد که به تحولات اجتماعی جامعة پساانقلابی و نتایج انقلاب‌ها می‌پردازد. سرانجام در فصل پایانی انواع انقلاب‌ها اعم‌از جمهوری‌خواهانه، کمونیستی، و ... موردبررسی قرار گرفته‌اند. مهم‌ترین نتایج حاصل از نقد کتاب در بخش صوری فقدان معادل‌سازی مناسب برای واژگان و اسامی انگلیسی و در بخش محتوایی وجود کاستی‌های چشم‌گیر درمورد انسجام منطقی اثر است. درنهایت هدف نویسنده که ارائة نظریه‌های انقلاب و پرداختن به انقلاب‌های اجتماعی بوده تحقق نیافته و ضعف‌های آشکاری به‌ویژه در طرح نظریه‌های انقلاب و توصیف انقلاب‌های اجتماعی وجود دارد.
علوم اجتماعی
غلامرضا آذری
دوره 18، شماره 12 ، اسفند 1397، ، صفحه 85-109
چکیده
کلاسهای درس دانشگاهی و تجربة زیستة استادان دانشگاه در آن هماره دغدغة مهم بسیاری از نظام‌‌های دانشگاهی، آموزشی، و تربیتی ایران و سایر نقاط دنیا بوده است. ضرورت و اهمیت پرداختن به فضای کلاس درس قلمرو ارزش‌مندی است که می‌‌تواند چالش‌های گوناگونی را برای کارشناسان و مدیران آموزش به‌وجود آورد. ازاین‌رو، در مقالة حاضر سعی شده تا ...
بیشتر
کلاسهای درس دانشگاهی و تجربة زیستة استادان دانشگاه در آن هماره دغدغة مهم بسیاری از نظام‌‌های دانشگاهی، آموزشی، و تربیتی ایران و سایر نقاط دنیا بوده است. ضرورت و اهمیت پرداختن به فضای کلاس درس قلمرو ارزش‌مندی است که می‌‌تواند چالش‌های گوناگونی را برای کارشناسان و مدیران آموزش به‌وجود آورد. ازاین‌رو، در مقالة حاضر سعی شده تا کتاب روایتی از کلاسهای درس دانشگاهی: تجربة زیستة استادان دانشگاه که به کوشش عباس کاظمی ازسوی پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی در سال 1396 به چاپ رسیده است با دقت و به دور از هرگونه سوگیری و تمرکز بر نگاه توصیفی ـ تحلیلی موردنقد و ارزیابی قرار گیرد تا ضمن شناسایی نقاط قوت و ضعف آن به کاربردیترشدن این اثر برای چاپهای بعدی توجه شود. نخست، اثر و کوششگر آن معرفی و سپس کتاب در دو زمینة شکلی و محتوایی نقد شده است. در انتها نقد رویکرد ارتباطات عقلانی به‌مثابة مجرایی ارتباطی برای کلاس درس درنظر آمده با این استدلال که می‌‌تواند نگاهی عمیقتر به فرایند آموزش باشد. در پایان، پس از نتیجهگیری، پیشنهادهایی بهمنظور رفع کاستی‌های اثر ارائه شده است.
علوم اجتماعی
محمد عبداله پورچناری
دوره 18، شماره 12 ، اسفند 1397، ، صفحه 111-132
چکیده
هدف این مقاله، به‌صورت خاص فهم و ارزیابی اثر رابرت دال و بریکنر، تحلیل سیاسی مدرن و به‌صورت عام ارائة چهارچوبی برای تحلیل یک اثر است. امروزه شیوة متعارفِ بررسی یک اثر واجد پیش‌فرض‌های ناصوابی، که عملاً سبب امتناع فهم و ارزیابی شده است، پیش‌فرض‌هایی چون انفکاک فهم و ارزیابی، توجه به ابعاد معناشناختی، و تأکید بر ارزیابی ...
بیشتر
هدف این مقاله، به‌صورت خاص فهم و ارزیابی اثر رابرت دال و بریکنر، تحلیل سیاسی مدرن و به‌صورت عام ارائة چهارچوبی برای تحلیل یک اثر است. امروزه شیوة متعارفِ بررسی یک اثر واجد پیش‌فرض‌های ناصوابی، که عملاً سبب امتناع فهم و ارزیابی شده است، پیش‌فرض‌هایی چون انفکاک فهم و ارزیابی، توجه به ابعاد معناشناختی، و تأکید بر ارزیابی منسوخ شکلی و محتوایی. اما مسئله این است تا زمانی یک اثر در فهم نیاید چگونه می‌توان درمورد آن به ارزیابی نشست و سخن از حکم صواب گفت؟ استدلال اصلی مقالة حاضر آن است که شرایط امکان فهم و ارزیابی یک اثر مبتنی‌بر این پیش‌فرض، که فهم و ارزیابی دو هم‌زادند، یکی بی‌دیگران امکان نیست. شرایط فهم مستلزم بازگرداندن متن به زمینه‌های تاریخی و شرایط ارزیابی متضمن محتوای گزاره‌ای است. حاصل کاربست قواعد مذکور، آن‌که اثر یادشده در فضای سیاسی «دموکراسی» و علمی «رفتارگرا» به نگارش درآمده است. افعال مندرج در سخن درابتدا تأیید روش‌شناسی مونیستی رفتارگرا، سپس تغییر به امر پلورالیستی است. محتوای گزاره‌ای فزاینده نشان از نوآوری در حیطة موضوعی، سیاسی، و روش‌شناختی دارد. محتوای گزاره‌ای کاهنده دال‌بر معضلاتی در حیطة روش‌شناختی علم سیاست دارد، فی‌المثل آن قادر به ارائة استدلالی معتبر درخصوص «چگونگی» اخذ گزارههای هنجاری از تجربی، نحوة مطالعة ارزش‌های تاریخی و متافیزیکی نیست. بنابراین، فهم و ارزیابی بسندة پدیده‌های سیاسی مستلزم جرح و تعدیل‌های روش‌شناختی رابرت دال است.
علوم اجتماعی
بیژن زارع
دوره 18، شماره 12 ، اسفند 1397، ، صفحه 133-156
چکیده
در این مقاله سعی شده است تا براساس دیدگاه‌های نظری و معیارهای علمی رایج و پذیرفته شده درباب کارکردها و ویژگی‌های مطلوب یک کتاب درسی تخصصی دانشگاهی به بررسی نقادانة شکلی، محتوایی، فنی، و ادبی کتاب جامعه‌شناسی و آموزش و پرورش پرداخته شود. نتایج حاصل از بررسی حاکی از آن است که این کتاب، درمجموع به‌لحاظ ارزش‌گذاری براساس معیارهای ...
بیشتر
در این مقاله سعی شده است تا براساس دیدگاه‌های نظری و معیارهای علمی رایج و پذیرفته شده درباب کارکردها و ویژگی‌های مطلوب یک کتاب درسی تخصصی دانشگاهی به بررسی نقادانة شکلی، محتوایی، فنی، و ادبی کتاب جامعه‌شناسی و آموزش و پرورش پرداخته شود. نتایج حاصل از بررسی حاکی از آن است که این کتاب، درمجموع به‌لحاظ ارزش‌گذاری براساس معیارهای یادشده، از کیفیت بالنسبه قابلقبولی برخوردار است. اما، درعینحال برای ارتقاء کیفیت آن لازم است مطالب و فصولی در زمینههایی همچون: روش‌های تحقیق در جامعه‌شناسی آموزش و پرورش شخصیت اجتماعی مطلوب در دانشآموزان، ساختار اجتماعی آموزش و جامعهپذیری حرفهای و تخصصی دانشآموزان، آموزش و پرورش و نابرابری، و آموزش وپرورش و تحرک اجتماعی بدان افزوده شود. هم‌چنین، درج خلاصهای از مطالب مهم با ارائة پرسشهایی برای توسعة تفکر و جستوجوگری بیشتر مخاطبان و افزودن فهرستی از کتابها و منابع جدید و روزآمدتر مرتبط با مطالب هر فصل در پایان فصلها می‌‌تواند بر جذابیت و غنای مطالب کتاب بیفزاید. ضمن این‌که، لازم است بخشی از مطالب هر فصل از کتاب متناسب با موضوع همان فصل به تحلیل وضعیت حال و آیندة آموزش و پرورش ایران اختصاص داده شود.
علوم اجتماعی
سیدسعید زاهد زاهدانی
دوره 18، شماره 12 ، اسفند 1397، ، صفحه 157-180
چکیده
این کتاب در زمینۀ توسعۀ سیاسی در رشتۀ جامعه‌شناسی توسعه نوشته شده است. توسعه موضوعی است که بعد از جنگ جهانی دوم، با شروع سرمایه‌گذاری‌های آمریکا در اروپا و در دیگر کشورهای جهان مطرح گشت. توسعۀ سیاسی بعد از توسعۀ اقتصادی و فرهنگی اعمال می‌شود. عموماً در این مرحله مردم کشورهای اسلامی درمقابل برنامه‌های توسعه به‌علت سکولار و متکی ...
بیشتر
این کتاب در زمینۀ توسعۀ سیاسی در رشتۀ جامعه‌شناسی توسعه نوشته شده است. توسعه موضوعی است که بعد از جنگ جهانی دوم، با شروع سرمایه‌گذاری‌های آمریکا در اروپا و در دیگر کشورهای جهان مطرح گشت. توسعۀ سیاسی بعد از توسعۀ اقتصادی و فرهنگی اعمال می‌شود. عموماً در این مرحله مردم کشورهای اسلامی درمقابل برنامه‌های توسعه به‌علت سکولار و متکی بر اندیشۀ انسانگرایانهبودن و صرف توجه به علوم تجربی مقاومت می‌کنند. ازاین‌رو، توسعهیافتگی در کشورهای اسلامی با چالش‌های اساسی مواجه شده است. در کتاب حاضر نویسندگان مقالات، موانع بر سر راه لیبرال دموکراتشدن کشورهای اسلامی را بر میشمارند و راهحل پیشنهاد می‌کنند. عمدۀ آنان معتقدند برای پیشگیری از برخوردها، می‌باید بین ایران و آمریکا که قدرتهای تعیینکنندۀ اصلی منطقه هستند، گفتوگو صورت پذیرد. می‌باید متون دینی اسلامی موردتجدید نظر قرار گیرد و اصول لیبرالیسم بهگونهای با متون دینی توجیه گردد. ورود زنان به عرصههای اجتماعی و برقراری تساوی نقش بین مردان و زنان یکی از راهحلهای کلیدی برای این کار است که پیشنهاد می‌کنند.
علوم اجتماعی
محمد فرهادی
دوره 18، شماره 12 ، اسفند 1397، ، صفحه 181-206
چکیده
فقر و نابرابری در ایران پدیده‌ای است که عمق و وسعت آن توجه متفکران اجتماعی و اقتصادی را به خود جلب کرده و از مناظر مختلف موردمطالعه قرار گرفته است. ضرورت مبارزه با فقر و نابرابری در ایران نوشتة سعید مدنی قهفرخی از این جمله تحقیقات است. بازخوانی و نقد این مطالعات ضرورتی برای تنقیح و تدقیق ادبیات مربوط به فقر و نابرابری در ایران ...
بیشتر
فقر و نابرابری در ایران پدیده‌ای است که عمق و وسعت آن توجه متفکران اجتماعی و اقتصادی را به خود جلب کرده و از مناظر مختلف موردمطالعه قرار گرفته است. ضرورت مبارزه با فقر و نابرابری در ایران نوشتة سعید مدنی قهفرخی از این جمله تحقیقات است. بازخوانی و نقد این مطالعات ضرورتی برای تنقیح و تدقیق ادبیات مربوط به فقر و نابرابری در ایران است. مکتوب حاضر ازمنظر روش‌شناختی به نقد این کتاب می‌پردازد و برخی ضرورتهای نظری و روشی برای تکمیل آن را پیش می‌نهد.در موضع نقد، این نوشته نه با دیدة عیبیابی که با موضع همدلی برخی پیشنهادات برای تکمیل این پروژه ارائه می‌کند. پس از معرفی اثر برخی کاستیها بهترتیب فصول کتاب موردبحث قرار می‌گیرد و در گام بعد با رویکرد تحلیل نظاممند تعلقات روشی، نظری، و معرفتی کتاب معرفی می‌شود. نتیجة مقالة ناظر بر این است رویکرد کتاب بیشتر توصیفی است و تبیینی از فقر در ایران ارائه نمیدهد و بر همین اساس کتاب وارد مقولة نابرابری و علل و دلایل آن در ایران نمیشود. فقدان نگاه مسئلهمند و موضع نظری مشخص نسبت به فقر و نابرابری در این کتاب، مهم‌ترین نکتهای است که این نوشته بر آن تأکید می‌کند.
علوم اجتماعی
مظفر نامدار؛ جواد نظری مقدم
دوره 18، شماره 12 ، اسفند 1397، ، صفحه 207-230
چکیده
بخش قابل‌توجهی از آثار مربوط به تاریخ و فرهنگ ایران ضمن پذیرش نظریة استبداد شرقی، استبداد را ویژگی جامعة ایرانی خوانده‌اند و معتقدند درطول تاریخ ایران همواره سایة استبداد در همة حوزه‌های اجتماعی جامعة ایرانی گسترده بوده است. این گفتمان که می‌توان از آن به‌منزلة گفتمان استبدادزدگی یاد کرد نقش و جایگاه تعیین‌کننده‌ای را برای ...
بیشتر
بخش قابل‌توجهی از آثار مربوط به تاریخ و فرهنگ ایران ضمن پذیرش نظریة استبداد شرقی، استبداد را ویژگی جامعة ایرانی خوانده‌اند و معتقدند درطول تاریخ ایران همواره سایة استبداد در همة حوزه‌های اجتماعی جامعة ایرانی گسترده بوده است. این گفتمان که می‌توان از آن به‌منزلة گفتمان استبدادزدگی یاد کرد نقش و جایگاه تعیین‌کننده‌ای را برای دولت و نهاد سیاست در تاریخ ایران درنظر داشته و معتقد است وجود قرنها حاکمیت استبداد مطلقه و قدرت خودکامه در جامعة ایرانی موجب عدم شکلگیری نهادهای مدنی و صنفی شده و این موجب عدم پویایی جامعه گردیده است. این مقاله می‌کوشد تا با اتکا بهروش کتابخانهای و مطالعة آثار و مکتوبات غیرایرانیان با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی انگارة غالب در زمینة وجود حاکمیت استبداد مطلقه در جامعة ایران را به زیر سؤال ببرد. برپایة یافتههای تحقیق، ساختار حاکم بر نهاد بازار، نهاد دین، لایههای اجتماعی و جایگاه ایلات در جامعة ایرانی نشان میدهد نظریة استبداد ایرانی ریشه در فراروایتها یا نظریه‌های کلان استبداد شرقی و شیوة تولید آسیایی دارد و با واقعیتهای تاریخی ایران مطابقت ندارد.
علوم اجتماعی
جواد نظری‌مقدم
دوره 17، شماره 7 ، دی 1396، ، صفحه 199-217
چکیده
بسیاری از مکتوبات حوزۀ خلقیات ایرانیان، با تأکید بر تلازم میان ساختار استبدادی و ویژگی‌های خلقی جامعۀ ایرانی، معتقد است حاکمیتهای استبدادی در طول تاریخ این سرزمین اسباب حاکمیت ارزش‌های خودمدار و شکل‌نگرفتن ویژگی‌های مقوم توسعه ازقبیل مسئولیت‌پذیری، مشارکت، روحیۀ جمعی، و دیگرخواهی را سبب شده است. این پژوهش می‌کوشد دیدگاه ...
بیشتر
بسیاری از مکتوبات حوزۀ خلقیات ایرانیان، با تأکید بر تلازم میان ساختار استبدادی و ویژگی‌های خلقی جامعۀ ایرانی، معتقد است حاکمیتهای استبدادی در طول تاریخ این سرزمین اسباب حاکمیت ارزش‌های خودمدار و شکل‌نگرفتن ویژگی‌های مقوم توسعه ازقبیل مسئولیت‌پذیری، مشارکت، روحیۀ جمعی، و دیگرخواهی را سبب شده است. این پژوهش می‌کوشد دیدگاه رایج درحوزۀ متون مربوط به خلقیات ایرانیان را بهنقد بکشد. برپایۀ یافتههای تحقیق، بهنظر میرسد باید به کارکرد نظریه‌های یادشده که حاکی از تلازم میان استبداد حاکمان و اخلاق ملتهاست بهدیدۀ تردید نگریست. نتایج حاصله می‌‌تواند دستمایهای برای مطالعات حوزۀ فرهنگ و توسعه باشد.
علوم اجتماعی
احمد جولائی؛ ابوالفضل حداد
دوره 15، شماره 35 ، شهریور 1394، ، صفحه 81-91
چکیده
هدف از نگارش این مقاله آن است که با معرفی کوتاهِ شکل (فرم) کتاب، به محتوا و درون‌مایه‌های موجود در اثر پرداخته شود و به دور از هر گونه عیب‌جویی، به صورتی هرچند کوتاه، نکات علمی و پژوهشی‌ای را که در آن رعایت نشده است معرفی کند. در ابتدای این تحقیق، با تأکید بر نظریة «مؤلف مرده است» رولان بارت، سعی شده است که با نهایت احترام به مؤلف ...
بیشتر
هدف از نگارش این مقاله آن است که با معرفی کوتاهِ شکل (فرم) کتاب، به محتوا و درون‌مایه‌های موجود در اثر پرداخته شود و به دور از هر گونه عیب‌جویی، به صورتی هرچند کوتاه، نکات علمی و پژوهشی‌ای را که در آن رعایت نشده است معرفی کند. در ابتدای این تحقیق، با تأکید بر نظریة «مؤلف مرده است» رولان بارت، سعی شده است که با نهایت احترام به مؤلف اثر، ملاحظات و تعریفهای بیهوده کنار گذاشته و با واکاویهای لازم، به گونهای شفاف و صریح، نقدی درونماندگار ارائه شود. اما قبل از آن نگاهی اجمالی به انواع هنرها مانند هنر برای هنر، هنر پیرو، و هنر پیشرو داریم و با ذکر تعریفهایی از آن‌ها، در ادامة تحقیق، به هنرهای جدید نیز اشاره میکنیم تا در نهایت دلایلی را مبنی بر بهروزنبودن این کتاب متذکر شویم. در ضمن قبل از نتیجهگیری پیشنهادهایی مطرح شده است که می‌‌تواند خواننده را بیش از پیش با رویکرد جامعه‌شناسی در هنر آشنا کند. در مرحلة آخر، یعنی نتیجهگیری، همة مواردی که باید در زمینة نقد این کتاب رعایت شود بهترتیب ذکر شده است.
علوم اجتماعی
فرهنگ ارشاد
دوره 13، شماره 29 ، اسفند 1392، ، صفحه 1-22
چکیده
چکیده هدف عمدة مقالة حاضر وارسی و ارزیابی نقادانۀ کتاب دیالکتیک روشنگری نوشتة آدورنو و هورکهایمر است. اثر مزبور یکی از متون اصلی جریان فکریِ «نظریة انتقادی» است که با عنوان صوری مکتب فرانکفورت مشهور شده است. نویسندگان کتاب، به‌‌واقع، از پیش‌‌کسوتان نظریۀ انتقادی‌‌اند و در معماری این جرگۀ فکری و طرح مفاهیم محوری آن جایگاه ...
بیشتر
چکیده هدف عمدة مقالة حاضر وارسی و ارزیابی نقادانۀ کتاب دیالکتیک روشنگری نوشتة آدورنو و هورکهایمر است. اثر مزبور یکی از متون اصلی جریان فکریِ «نظریة انتقادی» است که با عنوان صوری مکتب فرانکفورت مشهور شده است. نویسندگان کتاب، به‌‌واقع، از پیش‌‌کسوتان نظریۀ انتقادی‌‌اند و در معماری این جرگۀ فکری و طرح مفاهیم محوری آن جایگاه برجستهای دارند. آدورنو و هورکهایمر دیالکتیک روشنگری (پارادایم فکری و جهاننگری عصر خرد یا مدرنیته) را که بر موضعی خوشبینانه و مثبتگرایانه (پوزیتیویستی) استوار است دیدگاهی توهمآمیز میدانند. به نظر آن‌ها مواضع عقلانی و فلسفی روشنگری قرن هجدهم، که پیامآور دموکراسی و جامعة مدنی بود، اساساً در جهت استقرار سلطه و توسعة جامعة مدیریتشده (نظارتی) کارکرد داشته است. برخلاف نیچه که کل پیکرۀ آگاهی (معرفت) و دانش مدرنیته را در خدمت قدرت (خواست قدرت) تشخیص میدهد و بر آن نقد بنیانکن دارد، نویسندگان این اثر در برابر دیالکتیک توهمآمیز روشنگری، سرمشق فکری یا پارادایم «دیالکتیک منفی» را پیشنهاد می‌کنند که ارزیابی و نقد مستمر ساختار قدرت مسلط موجود را توصیه می‌کند.
علوم اجتماعی
جهانگیر جهانگیری
دوره 13، شماره 29 ، اسفند 1392، ، صفحه 23-42
چکیده
چکیده همة هم و غمِ فوکو در کتاب تولد زیست سیاست پایان‌دادن به بسیاری از بدفهمی‌ها و سوءِتعبیرها از برخی از مفاهیم اندیشۀ سیاسی، برای مثال نئولیبرالیسم، است. آن‌چه فوکو در این کتاب پیش روی ما می‌نهد، بیش از آن‌که توصیف یا تفسیری از سیر تطور مکاتب سیاسی و فکری باشد، شرحی مبسوط از اصولِ کلیِ هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی، و روش‌شناختی ...
بیشتر
چکیده همة هم و غمِ فوکو در کتاب تولد زیست سیاست پایان‌دادن به بسیاری از بدفهمی‌ها و سوءِتعبیرها از برخی از مفاهیم اندیشۀ سیاسی، برای مثال نئولیبرالیسم، است. آن‌چه فوکو در این کتاب پیش روی ما می‌نهد، بیش از آن‌که توصیف یا تفسیری از سیر تطور مکاتب سیاسی و فکری باشد، شرحی مبسوط از اصولِ کلیِ هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی، و روش‌شناختی آنهاست. بنابراین، کتاب تولد زیست سیاست را باید در چهارچوب کلی نظریۀ فوکو در باب «گفتمان» ادراک کرد؛ نظریه‌ای که با ابتنای بر میراث فلسفیِ غنیِ گذشتگان مطرح می‌شود و اثری ژرف را در آیندگان باقی میگذارد؛ نظریه‌ای که از زاویۀ دیدی مبتنی بر «انتظام در پراکندگی» ارائه می‌شود و وحدت یک گفتمان را در ناهمپیوستگی و برهمکنش وجوه افتراق ابژههای آن جست‌وجو می‌کند.
علوم اجتماعی
سیدسعید زاهد زاهدانی
دوره 13، شماره 29 ، اسفند 1392، ، صفحه 63-89
چکیده
چکیده در این مقاله به نقد و بررسی شکلی و محتوایی ترجمة این کتاب پرداخته‌ایم. کتاب علاوه بر یک پیش‌گفتار و یک مقدمه دارای نه فصل در دو بخش است. ترجمة کتاب، با توجه به اندک اشکالاتی که در چاپ آن مشاهده می‌شود، نه عالی بلکه خوب ارزیابی شده است. نظریه‌ای که بر اساس آن انقلاب‌ها را تفسیر می‌کند، بررسی شرایط دولتی و بین‌المللی، شرایط نخبگان، ...
بیشتر
چکیده در این مقاله به نقد و بررسی شکلی و محتوایی ترجمة این کتاب پرداخته‌ایم. کتاب علاوه بر یک پیش‌گفتار و یک مقدمه دارای نه فصل در دو بخش است. ترجمة کتاب، با توجه به اندک اشکالاتی که در چاپ آن مشاهده می‌شود، نه عالی بلکه خوب ارزیابی شده است. نظریه‌ای که بر اساس آن انقلاب‌ها را تفسیر می‌کند، بررسی شرایط دولتی و بین‌المللی، شرایط نخبگان، و شرایط مردم در سه مرحلۀ ریشه‌ها، فرایندها، و پیامدها حرکت‌هایی انقلابی‌اند. در بررسی نمونه‌های عینی و تاریخی، با توجه به انقلاب‌های صورت‌گرفته در امریکا، فرانسه، و انگلستان این کتاب بر آن است که نظام لیبرال دموکراسی ساختار سیاسی غالب در جهان شده است و دیگر انقلاب‌های جهان کمابیش برای رسیدن به دستاورد‌های آنان شکل گرفته‌اند. البته برخی در این راه موفق و عده‌ای ناموفق بوده‌اند. به عبارت دیگر، می‌توان گفت این کتاب تحت تأثیر رشد تمدن مدرن و جریان‌های انقلابی صورت‌گرفته در آن، مفسر انقلاب‌های مبتنی بر ملی‌گرایی و لیبرال سرمایهداری است و انقلاب‌هایی را که به لیبرال دموکراسی نمی‌رسند، مانند انقلاب‌های اسلامی، نوعی ناهنجاری از حرکت‌های انقلابی قلمداد می‌کند. در نقد نظری کتاب باید گفت که خطی‌دیدن جریان انقلاب‌ها و جداکردن ریشه‌ها، فرایندها و پیامد‌های شرایط دولت و بین‌الملل، نخبگان و مردم از یکدیگر در عالم واقع امکان‌پذیر نیست، و به نظر ناقد می‌باید شرایط اجتماعی، ایدئولوژی، و کنش‌گران جنبش را به‌منزلة سه عامل درهم‌تنیده بررسی کرد تا تفسیر واقع‌بینانه‌تری از هر انقلاب به دست داده شود. در واقع، این کتاب مفسر و توجیه‌گر حرکتی است که می‌خواهد جنبش‌های دموکراتیزاسیون در کشورهای جهان سوم را به سوی لیبرال دموکراسی هدایت کند. اگر برعکس جریان ایدئولوژی کتاب از زاویة انقلاب اسلامی و مردم‌سالاری دینی، نه لیبرال دموکراسی، به این کتاب بنگریم، در واقع می‌توان گفت این کتاب کتابی ضد انقلابی با عنوان انقلاب‌هاست.
علوم اجتماعی
غلامرضا صدیق اورعی؛ محمدصادق طلوع برکاتی
دوره 13، شماره 29 ، اسفند 1392، ، صفحه 91-117
چکیده
چکیده در این مقاله، هدف نگارنده این است که گزارههای اصلی ماکس وبر در کتاب اخلاق پروتستان و روح سرمایهداری مشخص شود و پس از آن نکات مورد توجه به صورت انتقاد مطرح شود. در کتاب با جمله‌ها و استدلال‌‌هایی جزئی روبه‌رو می‌‌شویم که در گام اول با ادعای کلی مطرح‌شدة وبر متناقض یا متضاد به نظر می‌‌رسند و یا به نوعی آن را محدود می‌کنند ...
بیشتر
چکیده در این مقاله، هدف نگارنده این است که گزارههای اصلی ماکس وبر در کتاب اخلاق پروتستان و روح سرمایهداری مشخص شود و پس از آن نکات مورد توجه به صورت انتقاد مطرح شود. در کتاب با جمله‌ها و استدلال‌‌هایی جزئی روبه‌رو می‌‌شویم که در گام اول با ادعای کلی مطرح‌شدة وبر متناقض یا متضاد به نظر می‌‌رسند و یا به نوعی آن را محدود می‌کنند و از دایرة شمول آن می‌‌کاهند. به این معنی که وبر ادعا کرده است که باورهای مذهبی کالوینی، از طریق تجاذب و رشد روح سرمایهداری، تسهیل‌کنندة پیدایش و رشد نظام سرمایهداری غربی شده‌اند، اما در برخی از جمله‌ها و استدلال‌ها مواردی به چشم می‌‌خورد که به نظر میرسد این رابطه همیشه برقرار نبوده است. در این مقاله سعی می‌شود به طور خلاصه برخی از این مضامین مرور و جایگاه آن‌ها در زمینۀ کلی استدلال وبر یافت شوند و با دقت بیشتری دربارة آن‌ها اظهار نظر شود. نکتة دیگر این‌که در تحلیل وبر مؤلفة «زمان» نقش مهمی دارد و نباید بدون درنظرگرفتن آن به ارزیابی پرداخت؛ یعنی باید توجه داشت که روحیة سرمایهداری و اخلاق پروتستانی به طور هم‌زمان با هم وجود داشتند و تعامل و تجاذب بین این دو عامل برقرار بوده است. بدون درنظرگرفتن این نکته برخی از خوانندگان در دام این اشتباه می‌‌افتند که محقق دچار خطای منطقی شده و گاه و بی‌‌گاه علت را معلول فرض کرده است. وبر در مواضع متعددی از کتاب، عبارت‌‌هایی نوشته است که شبهۀ اندیشة تک‌‌علتی را بزداید؛ چه آن تک‌‌علت مادی باشد و چه علل ذهنی و فرهنگی. به نظر نگارنده، اگر محتوای کتاب با ترتیب کاملاً منطقی بازنویسی شود، تا حد بسیاری از ابهام آن کاسته خواهد شد.
علوم اجتماعی
مقصود فراستخواه
دوره 13، شماره 29 ، اسفند 1392، ، صفحه 119-133
چکیده
چکیده علم در موج اول، با تنوعی اندک و سرعت تغییرات بسیار کند، مبتنی بر نظام استاد ـ شاگردی بود؛ دانش در محیطی باثبات و ارتباطات علمی بسیار محدود بود. در موج دوم، تخصص علمی رشد کرد و «خودکارشدن» ابزارها و روش‌های علمی را بسیار متحول کرد. موج دوم زمانی برای تولید انبوه دانش بود، مضرب‌های تغییرات در علم حدوداً ده ساله بود، ...
بیشتر
چکیده علم در موج اول، با تنوعی اندک و سرعت تغییرات بسیار کند، مبتنی بر نظام استاد ـ شاگردی بود؛ دانش در محیطی باثبات و ارتباطات علمی بسیار محدود بود. در موج دوم، تخصص علمی رشد کرد و «خودکارشدن» ابزارها و روش‌های علمی را بسیار متحول کرد. موج دوم زمانی برای تولید انبوه دانش بود، مضرب‌های تغییرات در علم حدوداً ده ساله بود، و ارتباطات علمی از طریق رسانههای انبوه در سطح بین‌المللی رشد مییافت. در موج سوم، ساختار درختی علم به ساختار شبکه متحول شد، مفهوم تخصص علمی دگرگون شد، جهش بزرگ رایانهای و انقلاب نرمافزاری به وقوع پیوست، خلاقیت و فنّاوری اطلاعات جانشین مهارتهای دو موج پیشین شد، اقتصاد دانش ظهور یافت، تغییرات علمی به طرز بیسابقهای سریعتر و پویاتر و پیچیدهتر شد، ارتباط و تعامل بینالاذهانی در علم افزایش یافت، رسانههای انبوه با مصرفکنندگان منفعل به نظام چندرسانهای با ویژگی تعاملی و کاربران فعال توسعه یافتند، تولید و انتقال دانش فرایندی جهانی شد، دانشگاه‌ها بنگاههای دانش تلقی شدند، و شبکهای از فنّاوری اطلاعات و ارتباطات به توسعة مزیت انباشتی در علم انجامید.
علوم اجتماعی
حسن محدّثی گیلوائی
دوره 13، شماره 29 ، اسفند 1392، ، صفحه 135-155
چکیده
چکیده مقالة زیر نقد ترجمة فارسی کتابی دربارة جامعه‌شناسی معرفت است. نویسنده معتقد است که در ترجمة بسیاری از متون علوم اجتماعی از زبان‌های دیگر به فارسی، متن اصلی به نحوی تحریف‌شده به زبان فارسی منتقل می‌شود و این فرایند بسیار مهم ـ یعنی انتقال معرفت ـ با سهل‌انگاری انجام می‌گیرد. نویسنده از دو نوع ترجمة نامطلوب سخن می‌گوید: ترجمة ...
بیشتر
چکیده مقالة زیر نقد ترجمة فارسی کتابی دربارة جامعه‌شناسی معرفت است. نویسنده معتقد است که در ترجمة بسیاری از متون علوم اجتماعی از زبان‌های دیگر به فارسی، متن اصلی به نحوی تحریف‌شده به زبان فارسی منتقل می‌شود و این فرایند بسیار مهم ـ یعنی انتقال معرفت ـ با سهل‌انگاری انجام می‌گیرد. نویسنده از دو نوع ترجمة نامطلوب سخن می‌گوید: ترجمة مقلوب و ترجمة فجیع. در برخی ترجمه‌های فارسیِ متونِ علوم اجتماعی، معمولاً انتقال معرفت به نحوی فراگیر با دگرشد معرفت ملازم است. وی این نوع ترجمه را ترجمة مقلوب می‌نامد، اما از نظر وی گاهی اشکالات ترجمه‌ها از این نیز فراتر می‌رود و انتقال معرفت به‌کلی غیر ممکن می‌شود و متنی نامفهوم ارائه می‌شود که به «فاجعة اندیشه» و گهگاه دل‌سردی مخاطبان در مطالعه می‌انجامد که در این مقاله، ترجمة فجیع نامیده شده است. نویسنده بی‌آن‌که به متن اصلی این ترجمه رجوع کند، کوشیده است با ذکر نمونه‌هایی نشان دهد که بسیاری از جملات این متنِ ترجمه‌شده یکی از سه حالت زیر را دارند: بی‌معنایند، نامفهوم و گنگ‌اند، یا چندپهلو و افاده‌کنندة چند معنای ممکن‌اند. عرضة این‌گونه تولیدات فرهنگی مشکل‌دار مبیّن ابتذال فرهنگ دانشگاهی در ایران است. بنابراین، نویسنده از تحلیل محتوای کتاب صرف‌نظر کرده است و فقط در آغاز بحث آن هم به‌اجمال و اشاره و با اذعان به ناکافی‌بودن بدان پرداخته است. به نظر وی، این ترجمه را، در منصفانه‌ترین قضاوت، می‌توان نمونه‌ای از ترجمة مقلوب در علوم اجتماعی ایران دانست.
