تاریخ
سید ابوالفضل رضوی
چکیده
مواجهة مانزلو با ماهیت شناخت تاریخی و کیفیت حصول آن در دو افق معرفتی مدرن و پسامدرن در پرتو سه رویکرد تاریخشناختی بازساختگرایی، برساختگرایی، و واساختگرایی در گذار از مدرنیسم تا پسامدرنیسم، با تفاوت ظریفی که نوشتار پیشِرو میان دو مفهوم «مورخ» و «تاریخشناس» قائل شده است، بررسی میشود. مورخ اندیشهگری است که ...
بیشتر
مواجهة مانزلو با ماهیت شناخت تاریخی و کیفیت حصول آن در دو افق معرفتی مدرن و پسامدرن در پرتو سه رویکرد تاریخشناختی بازساختگرایی، برساختگرایی، و واساختگرایی در گذار از مدرنیسم تا پسامدرنیسم، با تفاوت ظریفی که نوشتار پیشِرو میان دو مفهوم «مورخ» و «تاریخشناس» قائل شده است، بررسی میشود. مورخ اندیشهگری است که در فضای گفتمانی تحقق موضوع تاریخی زیست میکند و مستغرق در شرایط عصر، تجربۀ زیسته، و فهم قسری حاصل از آن به نگارش تاریخ میپردازد و مدارک تاریخی را پدید میآورد. «تاریخشناس» در فضای گفتمانی معاصر زندگی میکند و متناسب با مقتضیات ساختاری و گفتمانی عصر خویش میاندیشد و با تاریخ ارتباط برقرار میکند؛ تاریخشناس، چه در مفهوم بازساختی ـ برساختی و چه مفهوم واساختی، در پرتو رخدادگویی و عبور از رخدادها روایت خود را عرضه میکند. شرح مفصل فراز و فرود رویکردهای سهگانة مذکور مورداهتمام کتاب مانزلو با عنوان واساخت تاریخ است که در دو وجه سلبی و ایجابی بررسی میشود.
تاریخ
بهزاد اصغری؛ نیره دلیر
چکیده
در قرن پنجم هجری، گسترة سلسلۀ سلجوقیان فراتر از مرزهای ایران کنونی را در بر میگرفت وآنان موجب پیوند تاریخ ایران با قلمروهای همسایه شدند. ازاینرو، بررسی تاریخ این سلسله از اهمیت دوچندان برخوردار است. در همین راستا، اثر سلجوقیان از آغاز تا فرجام، نوشتة ابوالقاسم فروزانی، در هفده فصل، تلاشی درجهت بررسی تمام جنبههای حکومت ...
بیشتر
در قرن پنجم هجری، گسترة سلسلۀ سلجوقیان فراتر از مرزهای ایران کنونی را در بر میگرفت وآنان موجب پیوند تاریخ ایران با قلمروهای همسایه شدند. ازاینرو، بررسی تاریخ این سلسله از اهمیت دوچندان برخوردار است. در همین راستا، اثر سلجوقیان از آغاز تا فرجام، نوشتة ابوالقاسم فروزانی، در هفده فصل، تلاشی درجهت بررسی تمام جنبههای حکومت سلجوقی است. پرسشی که در این خصوص مطرح میشود این است که نویسنده تا چهاندازه براساس اهداف تألیف این کتاب مبنیبر ارائة متنِ درسی توانسته جنبههای مختلف حکومت سلجوقی را تحلیل و تبیین کند. بنابراین، در این مقاله با رویکرد انتقادی، شیوۀ تحلیلی و روایی کتاب بررسی شده است. براساس پژوهش صوتگرفته میتوان به این یافتهها اشاره کرد؛ بهرغم موضوعات متنوعی که این اثر دربارۀ سلسلۀ سلجوقیان پوشش میدهد، بهخصوص وجه تمدنی و فرهنگی که از مزایای مهم آن است، شیوة روایی در این اثر نمود غالب دارد، بهگونهایکه درجایگاه کتاب آموزشی دانشگاهی فهم تحلیلی دورۀ سلجوقیان براساس آن دشوار خواهد بود.
تاریخ
روحالله بهرامی
چکیده
ویر گوردون چایلد، باستانشناس و مورخ استرالیاییِ نیمۀ نخست قرن بیستم، از شخصیتهای علمی و خلاق در عرصۀ مطالعات باستانشناسی و تاریخ است. چایلد با اتخاذ ترکیب روششناسانۀ علمی موردنظر خویش در حوزۀ دانشِ تاریخ و باستانشناسی دیدگاهها و مفاهیمی خاص در این عرصه تولید کرد که هنوز هم موردتوجه محافل علمیِ باستانشناسانِ پیشاتاریخی ...
بیشتر
ویر گوردون چایلد، باستانشناس و مورخ استرالیاییِ نیمۀ نخست قرن بیستم، از شخصیتهای علمی و خلاق در عرصۀ مطالعات باستانشناسی و تاریخ است. چایلد با اتخاذ ترکیب روششناسانۀ علمی موردنظر خویش در حوزۀ دانشِ تاریخ و باستانشناسی دیدگاهها و مفاهیمی خاص در این عرصه تولید کرد که هنوز هم موردتوجه محافل علمیِ باستانشناسانِ پیشاتاریخی و مورخان تاریخ است. این نگرش در کتاب کمحجم، ولی مفید، تاریخ وی بازتاب خاصی پیدا کرده است. کتاب تاریخ، که به نقد و بررسی نظریههای رایج دربارۀ تاریخ و تاریخنگاری میپردازد، از همان آغاز موردتوجه محافل علمی در جامعۀ ایران قرار گرفت و تاکنون چندبار ترجمه و بهدست چاپ سپرده شده است. در این نوشتار، ضمن بررسی و نقد شکلی و محتوایی ترجمۀ فارسی اثر مذکور، تلاش میشود که رویکرد علمی و رهیافت روششناسانۀ ترکیبی چایلد با تأکید بر نگرش مطلوب و موردنظر وی، مبنیبر تکامل فناورانه و خلاق در نظم تاریخی پسندیده، مورد بررسی و واکاوی قرار گیرد و مؤلفههای اساسی چنین تفسیری از تاریخ را ازدیدگاه ایشان بشناساند.
تاریخ
حمیدرضا پیغمبری؛ حسن الهیاری
چکیده
مطالعات تاریخ دریایی از زمینههای مهم پژوهشهای تاریخی است. بااینحال، تاکنون در زبان فارسی تحقیقاتی پراکنده و اندک در این زمینه انجام شده و اغلب نویسندگانی غیرمتخصص به این مهم دست یازیدهاند. اطلس تاریخ بنادر و دریانوردی ایران اثر تازه و مفصلی است که آن را گروهی از محققان دانشگاهی بهسرپرستی دو تن از محققان رشتۀ تاریخ ...
بیشتر
مطالعات تاریخ دریایی از زمینههای مهم پژوهشهای تاریخی است. بااینحال، تاکنون در زبان فارسی تحقیقاتی پراکنده و اندک در این زمینه انجام شده و اغلب نویسندگانی غیرمتخصص به این مهم دست یازیدهاند. اطلس تاریخ بنادر و دریانوردی ایران اثر تازه و مفصلی است که آن را گروهی از محققان دانشگاهی بهسرپرستی دو تن از محققان رشتۀ تاریخ تألیف کردهاند. مقالۀ حاضر میکوشد تا در چهارچوب نقد اثر، نقاط قوت و ضعف آن را شناسایی و بررسی کند و در اصلاح ایرادات و بهبود کیفیت علمی این اثر در چاپهای بعدی یاری کند. درکل، ارزیابی و نقد کتاب نشان میدهد که نقطۀ قوت این اثر جامعیت و استفاده از منابع و تحقیقات گوناگون درکنار بهرهگیری از نقشهها، تصاویر، و جدولهای گویاست. درحالیکه پراکندگی و ناهمگونی مطالب و عدم توازن علمی میان بخش خلیج فارس و دریای عمان با بخش دریای مازندران ضعف عمدۀ آن است.
تاریخ
سیدمحمدرضا حسینی
چکیده
یکی از کتابهای انتشاریافته در حوزۀ تاریخ صدر اسلام اوضاع اجتماعیـ اقتصادی موالی در صدر اسلام جمال جوده است که حساسترین مقاطع تاریخی، یعنی صدر اسلام، و موضوع بحثبرانگیزِ برخورد امویان با موالی را مورد مطالعه و بررسی قرار داده است. با درنظرگرفتن اهمیت مقطع تاریخی و موضوع، این کتاب بهدلیل نارساییهای متعدد، ازجمله فقدان نوآوری، ...
بیشتر
یکی از کتابهای انتشاریافته در حوزۀ تاریخ صدر اسلام اوضاع اجتماعیـ اقتصادی موالی در صدر اسلام جمال جوده است که حساسترین مقاطع تاریخی، یعنی صدر اسلام، و موضوع بحثبرانگیزِ برخورد امویان با موالی را مورد مطالعه و بررسی قرار داده است. با درنظرگرفتن اهمیت مقطع تاریخی و موضوع، این کتاب بهدلیل نارساییهای متعدد، ازجمله فقدان نوآوری، ناهماهنگی عنوان و محتوا، نبود نتیجه در پایان، بهرهنبردن از منابع جامع و لازم، بهکارنگرفتنِ تحقیقات جدید، و رعایتنکردن موازین علمی در بیطرفی و حتی نگارش هدفمند، از نیل به تبیین و توصیف و تشریح مناسب اوضاع اجتماعی ـ اقتصادی موالی در صدر اسلام ناکام مانده است. کتاب پیشگفتهشده در این مقاله با روش انتقادی ـ استدلالی، در حوزۀ مطالعات کتابخانهای، بهدور از هرنوع تعصبات و با رعایت انصاف مورد نقد و بررسی قرار گرفته و مواردی از آن به تحقیق و تفصیل بیان شده است.
تاریخ
مریم دولت رفتارحقیقی؛ محمد سپهری
چکیده
تاریخنگاری سامانیان تاحدودی ادامة سادهنویسی اواخر قرن دوم هجری قمری است، اما نثر مصنوع شماری از مورخان و نویسندگان، در ستایش امیران و وزیران، مبالغهآمیز بوده است و آنان را پادشاهانِ برحق دانستهاند. تاریخنویسی این دوره بیشتر برمبنای مشاهدات شخصی و اسناد بوده و از این نظر مهم است. تبیین ویژگیهای عمدة تاریخنگاری و نقاط ...
بیشتر
تاریخنگاری سامانیان تاحدودی ادامة سادهنویسی اواخر قرن دوم هجری قمری است، اما نثر مصنوع شماری از مورخان و نویسندگان، در ستایش امیران و وزیران، مبالغهآمیز بوده است و آنان را پادشاهانِ برحق دانستهاند. تاریخنویسی این دوره بیشتر برمبنای مشاهدات شخصی و اسناد بوده و از این نظر مهم است. تبیین ویژگیهای عمدة تاریخنگاری و نقاط ضعف و قوت برجستهترین منابع تاریخی سامانیان اولویت این پژوهش است؛ ازجمله بیان نقش امیران و وزیران سامانی در تاریخنگاری و شناسایی شاخصههای مهم منابع تاریخی. از مشخصههای عمدة تاریخنگاری این دوره رویکرد فرهنگی تمدنی مورخان، تاریخنگاری کلنگر، نگرش عقلگرایانه، و تلفیق دانشهای متعدد ازجمله تاریخ، جغرافیا، نجوم، و آگاهی از علوم و حوزههای گوناگون است. از دیگر مشخصهها، رویآوری به ترجمه و تهذیب، گریز از روشهای تدوین اخبار برپایة اصول و سنتهای ثبت و نقل حدیث، و پیدایش شیوههای نو در تاریخنگاری است. رونق تاریخنگاری و پیدایش آثار مهم تاریخی در دورة سامانیان دستاورد گوناگونیِ عوامل در روزگار و قلمرو این خاندان است.
تاریخ
سید محمدرحیم ربانیزاده؛ سیدحسام محمدزاده
چکیده
تحقیق پیشرو با رویهای انتقادی و مبتنیبر رویکرد گفتمانی لاکلائو و موفه به نقد و بررسی کتاب تحول گفتمانی در گزارش واقعۀ کربلا پرداخته است و سؤال اصلی پژوهش این است که گفتمانهای (عاطفی، ماورایی، و تاریخی) مطرحشده در کتاب مذکور بر چه پایهای سنخبندی شدهاند. یافتههای پژوهش حاکی از این است که واقعۀ کربلا همچون رخدادی ...
بیشتر
تحقیق پیشرو با رویهای انتقادی و مبتنیبر رویکرد گفتمانی لاکلائو و موفه به نقد و بررسی کتاب تحول گفتمانی در گزارش واقعۀ کربلا پرداخته است و سؤال اصلی پژوهش این است که گفتمانهای (عاطفی، ماورایی، و تاریخی) مطرحشده در کتاب مذکور بر چه پایهای سنخبندی شدهاند. یافتههای پژوهش حاکی از این است که واقعۀ کربلا همچون رخدادی تاریخی و عینی بررسی نشده است، بهطوریکه به امر واقعهای تاریخیِ واقعۀ کربلا اشارهای ندارد، اما مواضع نویسندگان در گفتمانهای مختلف در بُعد روانی آن دربارۀ این واقعه موردبررسی قرار گرفته است. بر این اساس، سنجههای آماری کتاب نمیتواند اعتبار زیادی داشته باشد و اینکه دال و مدلولِ گفتمانهای موردبررسی مشخص نیست و نسبت قدرت در گزارش این واقعه نادیده گرفته شده و به گفتمانهای رقیب در گزارش واقعۀ کربلا اشارهای نشده است.
تاریخ
سید ابوالفضل رضوی
چکیده
نوشتار حاضر رویکردِ تفسیری بئاتریس فوربز منز، پژوهشگر دوران مغول ـ تیموری، را در کتاب قدرت، سیاست و مذهب در ایران عهد تیموری مورد نقد و نظر قرار میدهد. منز در این کتاب تاریخ عهد شاهرخ، بهویژه مناسبات جامعه و حکومت در این عصر، را با دیدگاه متفاوتی بررسی میکند و عرصۀ جدیدی را به روی مخاطب میگشاید. در این جهت، پس از معرفی مختصر ...
بیشتر
نوشتار حاضر رویکردِ تفسیری بئاتریس فوربز منز، پژوهشگر دوران مغول ـ تیموری، را در کتاب قدرت، سیاست و مذهب در ایران عهد تیموری مورد نقد و نظر قرار میدهد. منز در این کتاب تاریخ عهد شاهرخ، بهویژه مناسبات جامعه و حکومت در این عصر، را با دیدگاه متفاوتی بررسی میکند و عرصۀ جدیدی را به روی مخاطب میگشاید. در این جهت، پس از معرفی مختصر فصول کتاب و جایگاه آن در عرصۀ پژوهشی عهد تیموری، نقد مبانی معرفتی و چهارچوب نظری مؤلف، که براساس آن مناسبات جامعه و حکومت در عهد فرمانروایی شاهرخ را تفسیر کرده است، مورد نقد و بررسی قرار میدهد. نقد مذکور ضمن ارجنهادن به نظرگاه نویسندۀ کتاب در گشودن افقهای جدید در تاریخشناسی عهد تیموری و تهییج ذهن مخاطبان برای متفاوتدیدن ساختار کلان جامعه و حکومت در عهد جانشینی تیمور، بسط نظرگاه وی و گشودن افقهای دیگری، غیر از آنچه منز تاریخ عهد شاهرخ را براساس آن تحلیل کرده است، در نظر دارد.
تاریخ
مسلم سلیمانیان؛ سیاوش یاری؛ زلیخا امینی
چکیده
تاریخ عالمآرای عباسی از زوایای گوناگون موردتوجه قرار گرفته است، اما مطالعات پیشین کمتر آن را نقد کردهاند. این کتاب تاکنون بیشتر بهمنزلة اثری سیاسی بررسی شده است. اما با درک و قرائت متن کتاب با رویکردی مبتنیبر نظریة تحلیل انتقادی میتوان به وجوه دیگری غیر از وقایعنگاری صِرف در اندیشة اسکندربیگ منشی دست یافت. تاریخ عالمآرای ...
بیشتر
تاریخ عالمآرای عباسی از زوایای گوناگون موردتوجه قرار گرفته است، اما مطالعات پیشین کمتر آن را نقد کردهاند. این کتاب تاکنون بیشتر بهمنزلة اثری سیاسی بررسی شده است. اما با درک و قرائت متن کتاب با رویکردی مبتنیبر نظریة تحلیل انتقادی میتوان به وجوه دیگری غیر از وقایعنگاری صِرف در اندیشة اسکندربیگ منشی دست یافت. تاریخ عالمآرای عباسیتداوم میراث تاریخنگاری ایرانی اسلامی است و بر همین اساس، باید عمدة رویکردهای این شیوه از تاریخنگاری را با اصول، مبانی، و چهارچوبهای مطرحشده در شیوة تاریخنگاری اسلامی جست، اما نگارنده با استفاده از نظریة تحلیل گفتمان انتقادی سعی کرده تا به مسائل مهمتری ازجمله محرک تاریخ، بینش معرفتشناسانه، تقدیر، جبرگرایی، و مناسبات اجتماعی در تاریخنگاری اسکندربیگ منشی پاسخ دهد. یافتهها نشان میدهد که اسکندربیگ منشی با همان رویکرد الهیاتمحوری و قهرمانگرایی سیاسی حوادث را بیان کرده و محرک تاریخ را تجلی ارادة خدا روی زمین، ازطریق پادشاهان صفوی، دانسته است، اما بهجرئت میتوان گفت در حوزة بینش فراتر از رویکردهای معمول سایر تاریخنگاران سنتی ایران رفته است. بهطوریکه اثر وی با بررسی زندگی و معرفی صاحبمنصبان و سطوح پایین جامعة صفوی، از معدود آثار کلاسیک است که تاحدودی در حوزة جامعهشناسی تاریخی قرار دارد.
تاریخ
اسماعیل سنگاری؛ علیرضا کرباسی
چکیده
رویکرد مورخان معاصر غربی به اصطلاح «فیلهلن» بر سکههای اشکانی بیانگر دو نوع تعبیر است. برخی برتری فرهنگ یونانی به فرهنگ ایرانی را قائل شدهاند و این را تسلیم بیقیدوشرط فرهنگی قلمداد کردهاند. برخی دیگر، که بیشتر نتیجۀ نگاه مورخان متأخر غربی است، استفاده از این اصطلاح را نوعی «ترفند سیاسی» ازجانب پادشاهان ...
بیشتر
رویکرد مورخان معاصر غربی به اصطلاح «فیلهلن» بر سکههای اشکانی بیانگر دو نوع تعبیر است. برخی برتری فرهنگ یونانی به فرهنگ ایرانی را قائل شدهاند و این را تسلیم بیقیدوشرط فرهنگی قلمداد کردهاند. برخی دیگر، که بیشتر نتیجۀ نگاه مورخان متأخر غربی است، استفاده از این اصطلاح را نوعی «ترفند سیاسی» ازجانب پادشاهان اشکانی قلمداد کردهاند تا از این طریق بتوانند مهاجران یونانیِ قلمرو پادشاهی خویش را در کنترل درآورند. در این دیدگاه، بهرهگیری از این اصطلاح بر سکههای اشکانی نه بهمعنای تسلیم بیقیدوشرط فرهنگ ایرانی درمقابل فرهنگ یونانی بوده و نه همة معنای آن در اهداف الزاماً سیاسی خلاصه میشده است. آنچه در دوران یونانیمآبی و بهخصوص تحتتأثیر اندیشههای رواقی و ریشههای ایرانی آن ایجاد شده بود نگرشی جهانی به مفهومِ انسانیت بود که با رویکرد یونانیان پیش از آن تفاوتی شگرف داشت. این موضوع با تلقی ایرانیان از جامعة جهانی سازگاری داشت که برآمده از اندیشههای مزدیسنای دوران هخامنشی بود. ازاینرو، پادشاهان اشکانی با استفاده از این تعبیر درحقیقت نوعی از فرهنگ یونانی را میستایند که نگرشی جهانی و غیرنژادی به جامعة انسانی دارد و از این طریق مقدمات جذب آنان در فرهنگ ایرانی را فراهم میکنند. این پژوهش با بهرهگیری از شواهد مکتوب و مادی بر آن است با نشاندادن تفاوت فرهنگی یونانیان و ایرانیان دورانِ یونانیمآبی و پیش از آن قضاوتی بینابین با رویکردی فرهنگی ـ جامعهشناختی ارائه دهد.
تاریخ
ابوالحسن فیّاض انوش
چکیده
این مقاله درپیِ ترسیمِ منطقِ حاکم بر نقدِ تاریخ ازطریق تأمل در رابطة میان «تاریخ» و «نقدِ تاریخ» است و ابتدا به تبیین این مدعا میپردازد که برخورداری از مبنای نظری ضروریترین اقدام برای هر تاریخدان درجهت نگارش و پژوهش تاریخ است. سپس با عرضة یک پیشنهاد به این مهم توجه میدهد که نقد آثار تاریخی نیز مستلزم دو نکته است: ...
بیشتر
این مقاله درپیِ ترسیمِ منطقِ حاکم بر نقدِ تاریخ ازطریق تأمل در رابطة میان «تاریخ» و «نقدِ تاریخ» است و ابتدا به تبیین این مدعا میپردازد که برخورداری از مبنای نظری ضروریترین اقدام برای هر تاریخدان درجهت نگارش و پژوهش تاریخ است. سپس با عرضة یک پیشنهاد به این مهم توجه میدهد که نقد آثار تاریخی نیز مستلزم دو نکته است: اول، آگاهی ناقد از مبنای نظریِ متنی که درصدد نقد آن است و دوم، برخورداریِ ناقد از یک مبنای نظریِ مشخص. ازآنجاییکه هرگونه مبنایِ نظری به ساحتِ فراتاریخ مربوط میشود، فوریترین بحث در این زمینه ایضاح نسبت میان «نقدِ تاریخ» و «فراتاریخ» است. در این مقاله، پنج تلقی از واژة تاریخ مبنای ورود به بحث قرار گرفته است که اولین تلقی (تاریخ بهمثابه وقایع گذشته) مربوط به ساحتِ هستیشناختیِ تاریخ و چهار مورد بعدی (تاریخ بهمثابه تاریخنویسی. تاریخ بهمثابه تاریخپژوهی. تاریخ بهمثابه تمدنپژوهی، و تاریخ بهمثابه فراتاریخاندیشی) مربوط به ساحتِ معرفتشناختیِ تاریخ (علم تاریخ) است. بخش اعظم مقاله با تحلیلِ ظرفیتهای سطوحِ مختلفِ معرفتِ تاریخی به تلاش برای ایضاحِ نسبتِ تاریخ و فراتاریخ در هر دام از ساحتهای تاریخ خواهد پرداخت.رویکرد اتخاذشده در این مقاله مبتنیبر روش فلسفة تحلیلیِ تاریخ است، بدین معنا که کوشش میشود با تحلیلِ (بهمعنای تجزیة) ساحتهای معرفتیِ واژة تاریخ ظرفیتهای هر ساحت برای کمک به تبیین مفهوم نقدِ تاریخ برجسته شود.
تاریخ
علی کاوسی رحیم
چکیده
هدف از نگارش مقالۀ حاضر نقد اثری با عنوان فهرستوارة نسخههای خطی کیمیا و علوم وابسته در کتابخانههای ایران است که زهره مازیار و نسیبه رنجبردار با مقدمهای بهقلم یوسف بیگباباپور در سال 1392 بهچاپ رساندهاند. باتوجهبه اینکه پژوهش در زمینة کیمیا در حوزة تمدنی اسلام و ایران در آغاز راه قرار دارد در نگاه نخست تدوین ...
بیشتر
هدف از نگارش مقالۀ حاضر نقد اثری با عنوان فهرستوارة نسخههای خطی کیمیا و علوم وابسته در کتابخانههای ایران است که زهره مازیار و نسیبه رنجبردار با مقدمهای بهقلم یوسف بیگباباپور در سال 1392 بهچاپ رساندهاند. باتوجهبه اینکه پژوهش در زمینة کیمیا در حوزة تمدنی اسلام و ایران در آغاز راه قرار دارد در نگاه نخست تدوین فهرستوارهای در این زمینه بسیار نویدبخش و مفید بهنظر میرسد، فهرستوارهها حلقة واسط بین پژوهشگران متون کهن و نسخ خطی هستند و تدوین یک فهرستواره اولین گام در مسیر پژوهشهای مبتنیبر نسخ خطی است. چنانکه در بخش نخست مقاله ذکر خواهد شد، تنها امتیاز اثر یادشده همین است. آنگاه در بخش دوم این مقاله کاستیهای این فهرستواره در شش محور طرح و بهاختصار بیان شده است. بهرهبردن انحصاری از فهرستوارة دنا بدون ارجاع مناسب به آن، اشتباهات و اغلاط نگارشی فراوان، و فروگذارکردن تعداد قابلتوجهی از نسخ خطی سه نقص اساسی است که متوجه این اثر است. درمجموع، آنچه در این فهرستواره آمده نهتنها حق مطلب را ادا نکرده است، بلکه بهزعم نگارندۀ این مقاله پژوهشگران این حوزه را دچار تشویش خواهد کرد.
تاریخ
بهزاد کریمی
چکیده
جنون یکی از مسائل مهمِ کمتر بررسیشده در حوزۀ تاریخ اجتماعی و پزشکی جوامع مسلمان در سدههای میانۀ اسلامی است. جنون، تا دو سه دهۀ پیشازاین، بیشتر بهعنوان یک بیماری روانی موردتوجه پژوهشگران تاریخ پزشکی قرار داشت. اما با معرفی رویکردهای جدید اجتماعی به پدیدههای پزشکی بهتدریج شاهد شکلگیری جریانی پژوهشی هستیم ...
بیشتر
جنون یکی از مسائل مهمِ کمتر بررسیشده در حوزۀ تاریخ اجتماعی و پزشکی جوامع مسلمان در سدههای میانۀ اسلامی است. جنون، تا دو سه دهۀ پیشازاین، بیشتر بهعنوان یک بیماری روانی موردتوجه پژوهشگران تاریخ پزشکی قرار داشت. اما با معرفی رویکردهای جدید اجتماعی به پدیدههای پزشکی بهتدریج شاهد شکلگیری جریانی پژوهشی هستیم که مسائل و موضوعات پزشکی را ورای مرزهای شناختهشدۀ دانش پزشکی و در فضایی بینارشتهای موردبررسی قرار میدهد و آثاری را در این زمینه تولید کرده است. یکی از معدود آثاری که در همین چهارچوب بهشکلی گسترده تاریخ جنون را در جوامع اسلامی بررسی و تحلیل کرده کتاب تاریخ جنون در جامعۀ اسلامی دورۀ میانه نوشتۀ مایکل دبلیو. دالس است. او در این کتاب بهشکلی تفصیلی و از سه منظرِ پزشکی، اجتماعی ـ تاریخی، و حقوقی/ شرعی و با اتکا بر طیف متنوعی از منابع موضوع جنون را دستمایۀ پژوهشی درخشان قرار داده است. بااینحال، این اثر بهدلایل مختلف ازجمله رویکرد جزئینگر نویسنده، دادههای فراوان دربارۀ جنون، و گرفتارشدن در دام نوعی رهیافت شرقشناسانۀ اروپامحور، که همهچیز را به اروپا احاله میدهد، دچار اشکالاتی محتوایی، بهویژه تعمیمهای ناروا، شده است.
تاریخ
امین محمدی
چکیده
در دهههای اخیر، بهدنبال اهمیتیافتن تاریخ اقتصادی، نگارش آثار پژوهشی در حوزۀ بررسی و شناخت اوضاع اقتصادی ایران در دورههای مختلف تاریخ افزایش یافته است. در این راستا، پژوهشگرانی چون ویلم فلور و رودی متی با تکیه بر اسناد و مدارک آرشیوی موضوعات مختلف اقتصاد ایران در عصر صفوی و قاجار ازجمله مالیه، مالیات، تجارت، و بازار را موردبررسی ...
بیشتر
در دهههای اخیر، بهدنبال اهمیتیافتن تاریخ اقتصادی، نگارش آثار پژوهشی در حوزۀ بررسی و شناخت اوضاع اقتصادی ایران در دورههای مختلف تاریخ افزایش یافته است. در این راستا، پژوهشگرانی چون ویلم فلور و رودی متی با تکیه بر اسناد و مدارک آرشیوی موضوعات مختلف اقتصاد ایران در عصر صفوی و قاجار ازجمله مالیه، مالیات، تجارت، و بازار را موردبررسی قرار دادهاند. ازطرفی، مترجمان ایرانی تلاش کردهاند تا این آثار را در کوتاهترین زمان ترجمه و به مخاطبان عرضه کنند. ازآنجاییکه موضوعات مختلف اقتصادی مملو از اسامی، لغات، و اصطلاحات تخصصی هستند، برای برگردان آنها از زبان انگلیسی به فارسی به مترجمانی متبحر و متخصص در این عرصه نیاز است. بر این اساس، مقالۀ حاضر سعی دارد با بررسی ترجمۀ یکی از آثار ویلم فلور با عنوان تاریخچۀ مالی ـ مالیاتی ایران از صفویه تا پایان قاجاریه به این سؤال پاسخ دهد که عدم تخصص در ترجمۀ متونی ازایندست چه آسیبهایی به متن اصلی وارد میآورد. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که عدم تخصص و ناآشنایی مترجم با تاریخ سیاسی، جغرافیای تاریخی، اصطلاحات مالی، و سندشناسی به اشتباهات فاحش در ترجمه منجر میشود و، افزونبر کاستن از ارزش کتاب، مخاطب و نویسندۀ اصلی را هم متضرر میکند.
تاریخ
علیرضا ملائی توانی
چکیده
این مقاله به نقد کتاب تاریخ ایران در دورۀ قاجاریه: عصر آقامحمدخان اثر غلامحسین زرگرینژاد میپردازد. ازآنجاکه زندگی و عملکرد آقامحمدخان قاجار از مباحث مناقشهانگیز تاریخ ایران است، تاکنون پژوهشها و رمانهای تاریخی فراوانی دربارۀ او نوشته شده است. بهطور کلی، هم در گفتمان تاریخنگاری دورۀ پهلوی و جمهوری اسلامی ...
بیشتر
این مقاله به نقد کتاب تاریخ ایران در دورۀ قاجاریه: عصر آقامحمدخان اثر غلامحسین زرگرینژاد میپردازد. ازآنجاکه زندگی و عملکرد آقامحمدخان قاجار از مباحث مناقشهانگیز تاریخ ایران است، تاکنون پژوهشها و رمانهای تاریخی فراوانی دربارۀ او نوشته شده است. بهطور کلی، هم در گفتمان تاریخنگاری دورۀ پهلوی و جمهوری اسلامی و هم در پژوهشهای مستقل از وی چهرهای خونریز، بیرحم، و انتقامجو ترسیم شده است که اگر حکومت زندیه را برنمیانداخت، سرنوشتی متفاوتتر در انتظار ایران بود. زرگرینژاد در زمرۀ پژوهشگرانی است که در آثار پیشینش همین نگاه را به آقامحمدخان بازتاب داده، اما در کتاب تاریخ ایران در دورۀ قاجاریه: عصر آقامحمدخان کوشیده است این تصویر را با خوانش انتقادی منابع و اسناد زیرسؤال ببرد و چهرهای کاملاً متفاوت از وی ترسیم کند. شخصیتی که نهتنها شایعات مطرحشده دربارۀ بیرحمی او، بهویژه کورکردن مردم کرمان یا قفقاز، صحت ندارد، بلکه برعکس، او درمیان مدعیان قدرت، ازجمله لطفعلیخان زند، تنها کسی بود که به ایران و احیای قلمرو تاریخی آن میاندیشید و تمام تلاشش مصروف مسئلۀ ایران بود. این مقاله با رویکردی انتقادی میکوشد آرا و دیدگاههای زرگرینژاد را ارزیابی کند.
تاریخ
علی یحیائی
چکیده
کتاب تاریخ، تمدن و فرهنگ ایران در عصر آل بویه اثر صادق حجتی گزارشی مفصل و نسبتاً روان و پخته از تاریخ ایران و جهان اسلام در زمانۀ اوج تمدن اسلامی است که بسیاری از پژوهشگران بهدلایل دیریابی و عربزبانبودن منابع به آن دوره نمیپردازند. نویسنده کتاب را در دو بخش تاریخ سیاسی (شامل ده فصل) و فرهنگ و تمدن (شامل پنج فصل) بهگونهای ...
بیشتر
کتاب تاریخ، تمدن و فرهنگ ایران در عصر آل بویه اثر صادق حجتی گزارشی مفصل و نسبتاً روان و پخته از تاریخ ایران و جهان اسلام در زمانۀ اوج تمدن اسلامی است که بسیاری از پژوهشگران بهدلایل دیریابی و عربزبانبودن منابع به آن دوره نمیپردازند. نویسنده کتاب را در دو بخش تاریخ سیاسی (شامل ده فصل) و فرهنگ و تمدن (شامل پنج فصل) بهگونهای شایسته سازمان داده و اثری قابلقبول پدید آورده است. اما غفلت از برخی منابع متقدم و پژوهشهای جدید، نپرداختن به برخی از مسائل مهم مانند سیاست مذهبی، و بخشی از زوایای دیگر مناسبات خارجی و برخی مشکلات فصلبندی یا اشکال در ارجاعات در بسیاری از پاراگرافها، اغلاط مختلف در نگارش، و برخی داوریهای نارسا و احیاناً نادرست تاحدی به کتاب آسیب رسانده است. در این مقاله، به جنبههای مثبت و منفی این کتاب پرداخته میشود.
تاریخ
پروین ترکمنیآذر
دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 1-13
چکیده
جامعة اسلامی در قرون سوم و چهارم هجری بهعلت تسلط آلبویه، حکومتگران ایرانی و شیعی بر دستگاه خلافت عباسی سنیمذهب، دارای اهمیت است و به همین علت موردتوجه ایرانشناسان و اسلامشناسان قرار گرفته است. تحقیق دربارة این دوره از تاریخ به شناخت دقیق از جامعة اسلامی، جامعة ایرانی، و همچنین دیدگاههای اهل تسنن و تشیع نیاز دارد. کتاب ...
بیشتر
جامعة اسلامی در قرون سوم و چهارم هجری بهعلت تسلط آلبویه، حکومتگران ایرانی و شیعی بر دستگاه خلافت عباسی سنیمذهب، دارای اهمیت است و به همین علت موردتوجه ایرانشناسان و اسلامشناسان قرار گرفته است. تحقیق دربارة این دوره از تاریخ به شناخت دقیق از جامعة اسلامی، جامعة ایرانی، و همچنین دیدگاههای اهل تسنن و تشیع نیاز دارد. کتاب متحده با رویکردی به دو مؤلفة رهبری و وفاداری در جامعة اسلامی و با تأکید بر دورة آلبویه نگاشته شده است. اینکه نویسنده تا چهاندازه توانسته است فهم دقیقی از تاریخ و فرهنگ ایران و اسلام ارائه دهد و مترجمان در رفع کاستیهای مؤلف موفق عمل کردهاند سؤالاتی بوده که مقالة حاضر بهروش تطبیقی درصدد نقد اثر و ترجمههای آن با دو رویکرد نقد درونی و بیرونی اقدام کرده است. نتیجه نشان میدهد که اثر باوجود داشتن نوآوری و خلاقیت در انتخاب بحثهای اجتماعی، بهعلت عدم شناخت صحیح مؤلف از جامعة اسلامی و آداب و فرهنگ ایرانی، دچار اشکالاتی در فهم و انتقال آن شده است. درضمن ترجمة اول، بهعلت همخوانی مترجمان بهلحاظ تخصص علمی توانسته است ترجمة قابلقبولتری ارائه کند.
تاریخ
حجت الله جودکی
دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 15-27
چکیده
تراث به مجموعة میراث ادبی و تاریخی گفته میشود که از نیاکان ما به ارث رسیده و طبیعتاً با حالوهوای ایشان نگارش یافته است. درطول تاریخ براثر تغییر و تحولاتی که در متن زبان بهوجود آمده است، گاهی نگارش از نسلی به نسل دیگر دیگرگون شده و لذا فهم و درک نوشتههای پیشینیان برای آیندگان سخت و دشوار گردیده است. هرچه متن نوشتهشده قدیمیتر ...
بیشتر
تراث به مجموعة میراث ادبی و تاریخی گفته میشود که از نیاکان ما به ارث رسیده و طبیعتاً با حالوهوای ایشان نگارش یافته است. درطول تاریخ براثر تغییر و تحولاتی که در متن زبان بهوجود آمده است، گاهی نگارش از نسلی به نسل دیگر دیگرگون شده و لذا فهم و درک نوشتههای پیشینیان برای آیندگان سخت و دشوار گردیده است. هرچه متن نوشتهشده قدیمیتر باشد مشکل افزایش مییابد. علاوهبراین، وقتی قرار است چنین متونی ترجمه شوند، مشکل دوچندان میشود. طبیعی است که همة افراد نمیتوانند بهسراغ متون اصلی بروند و ناچارند از ترجمة آنها استفاده کنند. در اینجاست که نقش مترجم بهعنوان واسطه بروز و ظهور میکند. به میزانی که مترجم در رشتهای که توانمنداست ترجمه کند و به زبان مبدأ و مقصد اشراف داشته باشد، ترجمة او بیشازپیش درست و روان خواهد شد.
تاریخ
امیرحسین حاتمی
دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 29-43
چکیده
دانش تاریخ، تاریخنگاری، و معرفت تاریخی همواره یکی از موضوعات تحقیقاتی و مطالعاتی بسیار موردعلاقة صاحبنظران و اندیشمندان پستمدرن در غرب و برخی شارحان آنها در ایران بوده است. اندیشههای پستمدرنیستی، که برآمده از نحلههای فکری هرمنوتیکی بود، جنبشی علیه دیدگاههای بهشدت پوزیتیویستی، قطعیتگرا، و عینیتباور بهویژه در ...
بیشتر
دانش تاریخ، تاریخنگاری، و معرفت تاریخی همواره یکی از موضوعات تحقیقاتی و مطالعاتی بسیار موردعلاقة صاحبنظران و اندیشمندان پستمدرن در غرب و برخی شارحان آنها در ایران بوده است. اندیشههای پستمدرنیستی، که برآمده از نحلههای فکری هرمنوتیکی بود، جنبشی علیه دیدگاههای بهشدت پوزیتیویستی، قطعیتگرا، و عینیتباور بهویژه در علوم انسانی بود. صاحبان و واضعان این اندیشه، با بازتعریف دانش تاریخ و معرفت تاریخی، مدعی شدهاند که هرگونه شرح و توصیف رویدادهای گذشته در حکم ارائة تأویلی از آنهاست و گذشته هرگز بهطور کامل و دقیق بازشناختنی نیست. اما واقعیت آن است که پذیرش و کاربست دیدگاه هرمنوتیکیـ پستمدرنیستی در تاریخ، در حکم رسیدن به شکاکیت مطلق و ویرانکردن پایههای دانش تاریخ و بیاعتبارکردن آن است. ازاینرو، در این پژوهش تلاش شده تا این دیدگاه ویرانگر و نسبیتگرا براساس متن سه کتاب رسالة تاریخ نوشتة بابک احمدی، بازاندیشی تاریخ نوشتة کیت جنکینز، و زمان و حکایت نوشتة پل ریکور ازنظر محتوا موردبررسی انتقادی قرار گیرد. یافتههای پژوهش نشان میدهد دیدگاه هرمنوتیکیـ پستمدرنیستی تاریخ حاوی تناقضاتی است که هویداشدن آنها محققِ تاریخ را در پذیرش مدعای این دیدگاه دچار تردید جدی خواهد کرد.
تاریخ
یعقوب خزایی
دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 45-64
چکیده
امروزه بحث روش و روششناسی یکی از سنجههای مهم علمیت هر رشتة علمی بهشمار میرود. شاید اکنون بدون معرفت درموردروش و روششناسی ادعای علمیت در هر علمی موردتردید باشد. پژوهش حاضر ضمن نقد سه اثر منتشرشده در حوزۀ روش تحقیق در تاریخ، یعنی روش تحقیق در تاریخنگاری اثر جهانگیر قائممقامی، درآمدی بر روش پژوهش در تاریخ نوشتة علیرضا ...
بیشتر
امروزه بحث روش و روششناسی یکی از سنجههای مهم علمیت هر رشتة علمی بهشمار میرود. شاید اکنون بدون معرفت درموردروش و روششناسی ادعای علمیت در هر علمی موردتردید باشد. پژوهش حاضر ضمن نقد سه اثر منتشرشده در حوزۀ روش تحقیق در تاریخ، یعنی روش تحقیق در تاریخنگاری اثر جهانگیر قائممقامی، درآمدی بر روش پژوهش در تاریخ نوشتة علیرضا ملایی توانی، و روش پژوهش در تاریخشناسینوشتة حسن حضرتی به ارزشیابی روش و روششناسی و نسبت آن با تفکر در علم تاریخ پرداخته است. این نقد نشان میدهد که چه پیآمدهایی از اتخاذ رهیافت پوزیتیویستی در علم تاریخ متصور است. پذیرش الگوهای روششناختی علوم طبیعی در تاریخ، تضعیف موضع نقد، تضعیف موضع اندیشهورزی در علم تاریخ، نادیدهانگاشتن نقش مورخ بهعنوان دستکم بخشی از فرایند تولید علم تاریخ، و ... ازجمله تبعات اتخاذ رهیافت پوزیتیویستی در تاریخ است. بر این اساس، راهبرد پژوهش کنونی آن است که تمهیداتی اندیشیده شود تا بهواسطة آن تفکر در تاریخ به موضعی غالب تبدیل شود. مسئلة نوشتار حاضر این است که نسبتی مشخص بین علم تاریخ و تفکر برقرار سازد و در این راستا تعریف و تأویلی از علم تاریخ و روششناسی تاریخی ارائه شده که به تقویت تفکر استمداد برساند.
تاریخ
هوشنگ خسروبیگی
دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 65-88
چکیده
تعمیم سریع فناوریهای آموزشی را میتوان به یک انقلاب در عرصة آموزش تلقی کرد. بر همین اساس، بهنظر میرسد برنامة آیندة نهچندان دور و حتی بسیار نزدیک «شورای بررسی متون و کتب درسی» توجه به بررسی محتواهای درسی الکترونیکی درکنار کتابهای چاپی است. گام آغازین در بررسی و نقد محتوای درسی الکترونیکی شناسایی ویژگیهای عمومی و ...
بیشتر
تعمیم سریع فناوریهای آموزشی را میتوان به یک انقلاب در عرصة آموزش تلقی کرد. بر همین اساس، بهنظر میرسد برنامة آیندة نهچندان دور و حتی بسیار نزدیک «شورای بررسی متون و کتب درسی» توجه به بررسی محتواهای درسی الکترونیکی درکنار کتابهای چاپی است. گام آغازین در بررسی و نقد محتوای درسی الکترونیکی شناسایی ویژگیهای عمومی و اختصاصی و نیز کارکردها و الزامات یک محتوای درسی الکترونیکی است. هدف این پژوهش تدوین بایستهها و الزامات حاکم بر تولید محتوای الکترونیکی درسی دانشگاهی در رشتة تاریخ بهمنظور رسیدن به چگونگی نقد مناسب اینگونه آثار است. بخشی از این مطالعات در حیطة چگونگی استفاده از امکانات چندرسانهای در محتوای الکترونیکی برای آموزش تاریخ در دانشگاه است. بر این اساس، مسئلة اصلی این پژوهش چگونگی همراستاییسازی آموزش تاریخ با قابلیتها، شیوهها، و ابزارهای آموزشی در نظام آموزش الکترونیکی و محتوای درسی الکترونیکی است. این بررسی، که با رویکرد توصیفیـ تحلیلی انجام شده است، نشان داد که ماهیت و محتوای دروس تاریخ همراستایی بسیاری با آموزش الکترونیکی دارد. دادههای این پژوهش میتواند دستمایة مناسبی برای تدوین شیوهنامة نقد محتوای الکترونیکی درسی بهخصوص در رشتة تاریخ باشد.
تاریخ
محسن رحمتی
دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 89-114
چکیده
نوشتار حاضر جایگاه تبیینی و تفسیری کتاب سیاست/ دانش در جهان اسلام همسویی معرفت و ایدئولوژی در دورة سلجوقی را از دو منظر ایجابی و سلبی نقد میکند. دورة حکومت سلجوقیان دورة متمایزی را در تاریخ ایران و جهان اسلام رقم زد. وضعیت فرهنگیِ جامعة اسلامی، بهویژه ازمنظر دانش و رابطة آنها با نهاد سیاست در دورة سلجوقی، از وجوه ممتاز و کمتر ...
بیشتر
نوشتار حاضر جایگاه تبیینی و تفسیری کتاب سیاست/ دانش در جهان اسلام همسویی معرفت و ایدئولوژی در دورة سلجوقی را از دو منظر ایجابی و سلبی نقد میکند. دورة حکومت سلجوقیان دورة متمایزی را در تاریخ ایران و جهان اسلام رقم زد. وضعیت فرهنگیِ جامعة اسلامی، بهویژه ازمنظر دانش و رابطة آنها با نهاد سیاست در دورة سلجوقی، از وجوه ممتاز و کمتر شناختهشدة فرهنگ و تمدن اسلامی در این دوره است. مؤلف کتاب با استفاده از نظریههای لوئی آلتوسر و میشل فوکو چگونگی رابطة متقابل دو نهاد سیاست و دانش در دورة سلجوقی را بررسی کرده است. از نکات ممتاز این کتاب میتوان به اهمیت موضوع و پردازش متفاوتِ مطلب و ترجمة سلیس و روان آن اشاره کرد. ازسویدیگر، ناکامی در ارائة توصیفی یکدست و گویا از موضوع، تعمیم نامناسب، کمتوجهی به شیوة پژوهش تاریخی، وجود اغلاط محتوایی، برخی معادلیابیهای نامناسب، و اغلاط چاپی در ترجمه را نیز میتوان بهمنزلة نارساییهای کتاب دانست.
تاریخ
سید ابوالفضل رضوی
دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 115-129
چکیده
مسئله بهعنوان دغدغه و ابهامی که پژوهشگر تاریخ از درون موضوع موردپژوهش استخراج کرده است و سعی در تبیین و تفسیر آن دارد از دو وجه قابلطرح است: یک وجه از مسئله که سخت با موضوع و ملاحظات زمانی گذشته درهمتنیده است چگونگی تحقق مسئله است. این وجه جنبۀ معلولیت و روند تحققی مسئله را در خود دارد و درپرتو دانش و تخصص تاریخشناس و دیگر تاریخشناسان ...
بیشتر
مسئله بهعنوان دغدغه و ابهامی که پژوهشگر تاریخ از درون موضوع موردپژوهش استخراج کرده است و سعی در تبیین و تفسیر آن دارد از دو وجه قابلطرح است: یک وجه از مسئله که سخت با موضوع و ملاحظات زمانی گذشته درهمتنیده است چگونگی تحقق مسئله است. این وجه جنبۀ معلولیت و روند تحققی مسئله را در خود دارد و درپرتو دانش و تخصص تاریخشناس و دیگر تاریخشناسان متخصص در عصر موردمطالعه قابلطرح است؛ اما وجه علّی مسئله که به چرایی آن میپردازد، مقولهای است که بهطور مشخص با دانش و انگارههای ذهنی مرتبط با ملاحظات حیات تاریخشناس مرتبط است و چه در طرح و چه پاسخگویی ناظر به وضع موجود جامعۀ زیستبوم تاریخشناس است. وجوه کاربردی دانش تاریخ و تداخل گذشته و حال در پژوهش تاریخشناس و ماهیت بینرشتهای و میانرشتهای پژوهش او در این وجه از مسئله نمود پیدا میکند و حسب رویکرد گذشتهگرا یا عصرگرای تاریخشناس در طرح این وجه چرایی پژوهشهای تاریخی را جهت میدهد. در این نوشتار با تأملی گذرا دربارۀ جایگاه مسئله و ماهیت روشی طرح آن دو رویکرد یادشده را در تبیین و طرح مسئله بررسی میکنیم و نسبت آنها را با میزان کارآمدی دستاوردهای پژوهشی تاریخشناسان موردتأمل قرار میدهیم.
تاریخ
محسن رنجبر
دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 131-145
چکیده
پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل شیوه و سبک تاریخنگاری یکی از عالمان و مورخان نیمة نخست قرن هفتم نامور به شمسالدین یوسف بن قِزاوغلی معروف به «سبط ابنجوزی» میپردازد. باتوجهبه آنکه این مورخ شیوه و رویکرد خاصی در گزارش واقعة عاشورا و حوادث و مسائل پیرامونیِ آن دارد، بررسی و تحلیل گزارش وی نکات قابل توجه و تأملی را فراروی محققان ...
بیشتر
پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل شیوه و سبک تاریخنگاری یکی از عالمان و مورخان نیمة نخست قرن هفتم نامور به شمسالدین یوسف بن قِزاوغلی معروف به «سبط ابنجوزی» میپردازد. باتوجهبه آنکه این مورخ شیوه و رویکرد خاصی در گزارش واقعة عاشورا و حوادث و مسائل پیرامونیِ آن دارد، بررسی و تحلیل گزارش وی نکات قابل توجه و تأملی را فراروی محققان قرار میدهد. افزونبراین، نویسنده در گزارش عاشورا، از منابع و مقاتلی بهره برده است که اکنون در دسترس نیست؛ بنابراین، مطالعه و واکاویِ گزارش او، افزونبرآنکه آگاهیِ نسبی از ساختار و محتوای آنها را برای اندیشهورزان تاریخ فراهم میسازد، تاحدودی نیز احیا و بازسازی آنها را با کمک آثار دیگر فراهم میکند.
تاریخ
علی سالاری شادی
دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 147-169
چکیده
درمیان محققان تاریخ صفوی نام راجر سیوری نامی دیرین و آشناست و اغلب در مباحث تاریخ صفویه از وی یاد شده است. پیشگامی او باعث شده تا مطالعات صفوی، بهخصوص در ایران، تحت سیطرة او درآید و نویسندگان ایرانی و مستشرقان در این زمینه مکرر به او استناد جویند. در ذهن عدهای از محققان، سیوری بهعنوان محققی توانمند و صفویهشناس برجسته شناخته ...
بیشتر
درمیان محققان تاریخ صفوی نام راجر سیوری نامی دیرین و آشناست و اغلب در مباحث تاریخ صفویه از وی یاد شده است. پیشگامی او باعث شده تا مطالعات صفوی، بهخصوص در ایران، تحت سیطرة او درآید و نویسندگان ایرانی و مستشرقان در این زمینه مکرر به او استناد جویند. در ذهن عدهای از محققان، سیوری بهعنوان محققی توانمند و صفویهشناس برجسته شناخته شده است و او حتی خود به مرجع تاریخ صفوی تبدیل شده است. سیوری نیز با نوشتن آثار متعدد و مکرر چنین گمانی را دربارة خود القا کرده است و درحالیکه بررسی دقیق و بیطرفانة نوشتههای او آن را اثبات نمیکند. مهمترین نوشتههای او مأخوذ از کتاب تاریخ عالمآرای عباسی است که با تحقیقات دیگری از معاصران تکمیل شده است. اطلاعات و نظرات او از تاریخ صفویان یکسویه و متأثر از منابع رسمی صفویان و توأم با اغراق، تحسین، و تمجید است. این نوشته بنا دارد پارهای از سرچشمههای بینشی و نظرات کلیشهای سیوری را به بحث گذارد تا اثبات گردد نوشتههای سیوری تکراری، غیرتحقیقی، و بیشتر مأخوذ از منابع رسمی صفویان یا بهعبارت بهتر رونویسی از آنهاست.