تاریخ
تاریخ‌شناسی، از بازساخت تا واساخت: نقدی بر کتاب واساخت تاریخ

سید ابوالفضل رضوی

دوره 21، شماره 7 ، مهر 1400، ، صفحه 27-52

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.30051.1774

چکیده
  مواجهة مانزلو با ماهیت شناخت تاریخی و کیفیت حصول آن در دو افق معرفتی مدرن و پسامدرن در پرتو سه رویکرد تاریخ‌شناختی بازساخت‌گرایی، برساخت‌گرایی، و واساخت‌گرایی در گذار از مدرنیسم تا پسامدرنیسم، با تفاوت ظریفی که نوشتار پیشِ‌رو میان دو مفهوم «مورخ» و «تاریخ‌شناس» قائل شده است، بررسی می‌شود. مورخ اندیشه‌گری است که ...  بیشتر

تاریخ
بررسی و نقد کتاب سلجوقیان از آغاز تا فرجام

بهزاد اصغری؛ نیره دلیر

دوره 20، شماره 1 ، فروردین 1399، ، صفحه 1-19

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5037

چکیده
  در قرن پنجم هجری، گسترة سلسلۀ سلجوقیان فراتر از مرزهای ایران کنونی را در بر می‌گرفت وآنان موجب پیوند تاریخ ایران با قلمروهای همسایه شد‌ند. ازاین‌رو، بررسی تاریخ این سلسله از اهمیت دوچندان برخوردار است. در همین راستا، اثر سلجوقیان از آغاز تا فرجام، نوشتة ابوالقاسم فروزانی، در هفده فصل، تلاشی درجهت بررسی تمام جنبه‌های حکومت ...  بیشتر

تاریخ
تکامل خلاق و نظم فناورانۀ تاریخ واکاوی ره‌یافت روش‌شناسی و نگرش تکامل خلاق در اندیشۀ تاریخ‌نگاری ویر گوردون چایلد

روح‌الله بهرامی

دوره 20، شماره 1 ، فروردین 1399، ، صفحه 21-42

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5038

چکیده
  ویر گوردون چایلد، باستان‌شناس و مورخ استرالیاییِ نیمۀ نخست قرن بیستم، از شخصیت‌های علمی و خلاق در عرصۀ مطالعات باستان‌شناسی و تاریخ است. چایلد با اتخاذ ترکیب روش‌شناسانۀ علمی موردنظر خویش در حوزۀ دانشِ تاریخ و باستان‌شناسی دیدگاه‌ها و مفاهیمی خاص در این عرصه تولید کرد که هنوز هم موردتوجه محافل علمیِ باستان‌شناسانِ پیشاتاریخی ...  بیشتر

تاریخ
بررسی و نقد اطلس تاریخ بنادر و دریانوردی ایران

حمیدرضا پیغمبری؛ حسن الهیاری

دوره 20، شماره 1 ، فروردین 1399، ، صفحه 43-66

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5039

چکیده
  مطالعات تاریخ دریایی از زمینه‌‌‌های مهم پژوهش‌‌های تاریخی است. با‌این‌حال، تاکنون در زبان فارسی تحقیقاتی پراکنده و اندک در این زمینه انجام شده ‌و اغلب نویسندگانی غیرمتخصص به این مهم دست یازیده‌‌اند. اطلس تاریخ بنادر و دریانوردی ایران اثر تازه و مفصلی است که آن را گروهی از محققان دانشگاهی به‌سرپرستی دو تن از محققان رشتۀ تاریخ ...  بیشتر

تاریخ
بررسی و نقد کتاب اوضاع اجتماعی ـ اقتصادی موالی در صدر اسلام

سیدمحمدرضا حسینی

دوره 20، شماره 1 ، فروردین 1399، ، صفحه 67-87

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5040

چکیده
  یکی از کتاب‌های انتشار‌یافته در حوزۀ تاریخ صدر اسلام اوضاع اجتماعیـ اقتصادی موالی در صدر اسلام جمال جوده است که حساس‌ترین مقاطع تاریخی، یعنی صدر اسلام، و موضوع بحث‌برانگیزِ برخورد امویان با موالی را مورد مطالعه و بررسی قرار داده است. با درنظرگرفتن اهمیت مقطع تاریخی و موضوع، این کتاب به‌دلیل نارسایی‌های متعدد، ازجمله فقدان نوآوری، ...  بیشتر

تاریخ
تاریخ‌نگاری دورۀ سامانیان

مریم دولت رفتارحقیقی؛ محمد سپهری

دوره 20، شماره 1 ، فروردین 1399، ، صفحه 111-125

https://doi.org/10.30465/crtls.2019.5043

چکیده
  تاریخ‌نگاری سامانیان تاحدودی ادامة ساده‌نویسی اواخر قرن دوم هجری قمری است، اما نثر مصنوع شماری از مورخان و نویسندگان، در ستایش امیران و وزیران، مبالغه‌آمیز بوده است و آنان را پادشاهانِ برحق دانسته‌اند. تاریخ‌نویسی این دوره بیش‌تر برمبنای مشاهدات شخصی و اسناد بوده و از این نظر مهم است. تبیین ویژگی‌های عمدة تاریخ‌نگاری و نقاط ...  بیشتر

تاریخ
نقد کتاب تحول گفتمانی در گزارش واقعۀ کربلا با رویکرد گفتمانی لاکلائو و موفه

سید محمدرحیم ربانی‌زاده؛ سیدحسام محمدزاده

دوره 20، شماره 1 ، فروردین 1399، ، صفحه 127-149

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5041

چکیده
  تحقیق پیش‌رو با رویه‌‌ای انتقادی و مبتنی‌بر رویکرد گفتمانی لاکلائو و موفه به نقد و بررسی کتاب تحول گفتمانی در گزارش واقعۀ کربلا پرداخته است و سؤال اصلی پژوهش این است که گفتمان‌‌های (عاطفی، ماورایی، و تاریخی) مطرح‌شده در کتاب مذکور بر چه پایه‌‌ای سنخ‌بندی شده‌اند. یافته‌‌های پژوهش حاکی از این است ‌که واقعۀ کربلا هم‌چون رخدادی ...  بیشتر

تاریخ
نقدی بر نظرگاه معرفتی «منز» در کتاب قدرت، سیاست و مذهب در ایران عهد تیموری

سید ابوالفضل رضوی

دوره 20، شماره 1 ، فروردین 1399، ، صفحه 151-169

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5042

چکیده
  نوشتار حاضر رویکردِ تفسیری بئاتریس فوربز منز، پژوهش‌گر دوران مغول ـ تیموری، را در کتاب قدرت، سیاست و مذهب در ایران عهد تیموری مورد نقد و نظر قرار می‌دهد. منز در این کتاب تاریخ عهد شاهرخ، به‌ویژه مناسبات جامعه و حکومت در این عصر، را با دیدگاه متفاوتی بررسی می‌‌کند و عرصۀ جدیدی را به روی مخاطب می‌گشاید. در این جهت، پس از معرفی مختصر ...  بیشتر

تاریخ
بررسی و نقد تاریخ‌ عالم‌آرای عباسی درپرتو نظریۀ تحلیل گفتمان انتقادی

مسلم سلیمانیان؛ سیاوش یاری؛ زلیخا امینی

دوره 20، شماره 1 ، فروردین 1399، ، صفحه 171-196

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5045

چکیده
  تاریخ عالم‌آرای عباسی از زوایای گوناگون موردتوجه قرار گرفته است، اما مطالعات پیشین کم‌تر آن را نقد کرده‌اند. این کتاب تاکنون بیش‌تر به‌منزلة اثری سیاسی بررسی شده است. اما با درک و قرائت متن کتاب با رویکردی مبتنی‌بر نظریة تحلیل انتقادی می‌توان به وجوه دیگری غیر از وقایع‌نگاری صِرف در اندیشة اسکندربیگ منشی دست یافت. تاریخ عالم‌آرای ...  بیشتر

تاریخ
تحلیل انتقادی بر مفهوم «فیل‌‌هلن» بر سکه‌های اشکانی

اسماعیل سنگاری؛ علیرضا کرباسی

دوره 20، شماره 1 ، فروردین 1399، ، صفحه 197-218

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5046

چکیده
  رویکرد مورخان معاصر غربی به اصطلاح «فیل‌‌هلن» بر سکه‌‌های اشکانی بیان‌گر دو نوع تعبیر است. برخی برتری فرهنگ یونانی به فرهنگ ایرانی را قائل شده‌‌اند و این را تسلیم بی‌‌قیدوشرط فرهنگی قلمداد کرده‌‌اند. برخی دیگر، که بیش‌تر نتیجۀ نگاه مورخان متأخر غربی است، استفاده از این اصطلاح را نوعی «ترفند سیاسی» ازجانب پادشاهان ...  بیشتر

تاریخ
نسبت نقدِ تاریخ با فراتاریخ؛ یک پیش‌نهاد

ابوالحسن فیّاض انوش

دوره 20، شماره 1 ، فروردین 1399، ، صفحه 239-264

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5050

چکیده
  این مقاله درپیِ ترسیمِ منطقِ حاکم بر نقدِ تاریخ ازطریق تأمل در رابطة میان «تاریخ» و «نقدِ تاریخ» است و ابتدا به تبیین این مدعا می‌پردازد که برخورداری از مبنای نظری ضروری‌ترین اقدام برای هر تاریخ‌دان درجهت نگارش و پژوهش تاریخ است. سپس با عرضة یک پیش‌نهاد به این مهم توجه می‌دهد که نقد آثار تاریخی نیز مستلزم دو نکته است: ...  بیشتر

تاریخ
نقدی بر فهرست‌وارة نسخه‌های خطی کیمیا و علوم وابسته در کتاب‌خانه‌های ایران

علی کاوسی رحیم

دوره 20، شماره 1 ، فروردین 1399، ، صفحه 265-282

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5051

چکیده
  هدف از نگارش مقالۀ حاضر نقد اثری با عنوان فهرست‌وارة نسخه‌‌های خطی کیمیا و علوم وابسته در کتاب‌خانه‌‌های ایران است که زهره مازیار و نسیبه رنجبردار با مقدمه‌‌ای به‌قلم یوسف بیگ‌‌باباپور در سال 1392 به‌چاپ رسانده‌اند. باتوجه‌به ‌این‌که پژوهش در زمینة کیمیا در حوزة تمدنی اسلام و ایران در آغاز راه قرار دارد در نگاه نخست تدوین ...  بیشتر

تاریخ
بررسی و نقد کتاب تاریخ جنون در جامعۀ اسلامی دورۀ میانه

بهزاد کریمی

دوره 20، شماره 1 ، فروردین 1399، ، صفحه 283-301

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5052

چکیده
  جنون یکی از مسائل مهمِ کم‌تر بررسی‌‌شده در حوزۀ تاریخ اجتماعی و پزشکی جوامع مسلمان در سده‌‌های میانۀ اسلامی است. جنون، تا دو سه دهۀ پیش‌ازاین، بیش‌تر به‌عنوان یک بیماری روانی موردتوجه پژوهش‌گران تاریخ پزشکی قرار داشت. اما با معرفی رویکردهای جدید اجتماعی به پدیده‌‌های پزشکی به‌‌تدریج شاهد شکل‌‌گیری جریانی پژوهشی هستیم ...  بیشتر

تاریخ
نقد و بررسی ترجمۀ کتاب تاریخچۀ مالی‌ ـ مالیاتی ایران از صفویه تا پایان قاجاریه اثر ویلم فلور

امین محمدی

دوره 20، شماره 1 ، فروردین 1399، ، صفحه 325-346

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.17241.1269

چکیده
  در دهه‌های اخیر، به‌دنبال اهمیت‌‌یافتن تاریخ اقتصادی، نگارش آثار پژوهشی در حوزۀ بررسی و شناخت اوضاع اقتصادی ایران در دوره‌های مختلف تاریخ افزایش یافته است. در این راستا، پژوهش‌گرانی چون ویلم فلور و رودی متی با تکیه بر اسناد و مدارک آرشیوی موضوعات مختلف اقتصاد ایران در عصر صفوی و قاجار ازجمله مالیه، مالیات، تجارت، و بازار را موردبررسی ...  بیشتر

تاریخ
بازخوانی یک تاریخ؛ روایتی دیگر از کارنامۀ آقامحمدخان قاجار نقد و بررسی کتاب تاریخ ایران در دورۀ قاجاریه: عصر آقامحمدخان

علیرضا ملائی توانی

دوره 20، شماره 1 ، فروردین 1399، ، صفحه 347-370

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5054

چکیده
  این مقاله به نقد کتاب تاریخ ایران در دورۀ قاجاریه: عصر آقامحمدخان اثر غلام‌‌حسین زرگری‌‌نژاد می‌‌پردازد. ازآن‌جاکه زندگی و عملکرد آقامحمدخان قاجار از مباحث مناقشه‌انگیز تاریخ ایران است، تاکنون پژوهش‌‌ها و رمان‌‌های تاریخی فراوانی دربارۀ او نوشته شده است. به‌طور کلی، هم در گفتمان تاریخ‌‌نگاری دورۀ پهلوی و جمهوری اسلامی ...  بیشتر

تاریخ
بررسی و نقد کتاب تاریخ، تمدن و فرهنگ ایران در عصر آل‌ بویه

علی یحیائی

دوره 20، شماره 1 ، فروردین 1399، ، صفحه 371-393

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5055

چکیده
  کتاب تاریخ، تمدن و فرهنگ ایران در عصر آل ‌بویه اثر صادق حجتی گزارشی مفصل و نسبتاً روان و پخته از تاریخ ایران و جهان اسلام در زمانۀ اوج تمدن اسلامی است که بسیاری از پژوهش‌گران به‌‌دلایل دیریابی و عرب‌زبان‌بودن منابع به آن دوره نمی‌پردازند. نویسنده کتاب را در دو بخش تاریخ سیاسی (شامل ده فصل) و فرهنگ و تمدن (شامل پنج فصل) به‌‌گونه‌‌ای ...  بیشتر

تاریخ
نقدی بر کتاب وفاداری و رهبری در جامعۀ اوایل دورۀ اسلامی و ترجمه‌های آن

پروین ترکمنی‌آذر

دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 1-13

چکیده
  جامعة اسلامی در قرون سوم و چهارم هجری به‌علت تسلط آل‌بویه، حکومت‌گران ایرانی و شیعی بر دستگاه خلافت عباسی سنی‌مذهب، دارای اهمیت است و به همین علت موردتوجه ایران‌شناسان و اسلام‌شناسان قرار گرفته است. تحقیق دربارة این دوره از تاریخ به شناخت دقیق از جامعة اسلامی، جامعة ایرانی، و هم‌چنین دیدگاه‌های اهل تسنن و تشیع نیاز دارد. کتاب ...  بیشتر

تاریخ
ترجمۀ نقادانة تراث

حجت الله جودکی

دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 15-27

چکیده
  تراث به مجموعة میراث ادبی و تاریخی گفته می‌شود که از نیاکان ما به ارث رسیده و طبیعتاً با حال‌و‌هوای ایشان نگارش یافته است. درطول تاریخ براثر تغییر و تحولاتی که در متن زبان به‌وجود آمده است، گاهی نگارش از نسلی به نسل دیگر دیگرگون شده و لذا فهم و درک نوشته‌های پیشینیان برای آیندگان سخت و دشوار گردیده است. هرچه متن نوشته‌شده قدیمی‌تر ...  بیشتر

تاریخ
بررسی انتقادیِ پژوهش‌های هرمنوتیکی ـ پست‌مدرنیستی در‌باب تاریخ

امیرحسین حاتمی

دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 29-43

چکیده
  دانش تاریخ، تاریخ‌نگاری، و معرفت تاریخی همواره یکی از موضوعات تحقیقاتی و مطالعاتی بسیار موردعلاقة صاحب‌نظران و اندیشمندان پست‌مدرن در غرب و برخی شارحان آن‌ها در ایران بوده است. اندیشه‌های پست‌مدرنیستی، که برآمده از نحله‌های فکری هرمنوتیکی بود، جنبشی علیه دیدگاه‌های به‌شدت پوزیتیویستی، قطعیت‌گرا، و عینیت‌باور به‌ویژه در ...  بیشتر

تاریخ
در دفاع از تفکر: بررسی انتقادی سه اثر در زمینۀ روش تحقیق در تاریخ

یعقوب خزایی

دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 45-64

چکیده
  امروزه بحث روش و روش‌شناسی یکی از سنجه‌های مهم علمیت هر رشتة علمی به‌شمار می‌رود. شاید اکنون بدون معرفت درموردروش و روش‌شناسی ادعای علمیت در هر علمی موردتردید باشد. پژوهش حاضر ضمن نقد سه اثر منتشرشده در حوزۀ روش تحقیق در تاریخ، یعنی روش تحقیق در تاریخ‌نگاری اثر جهانگیر قائم‌مقامی، درآمدی بر روش پژوهش در تاریخ نوشتة علیرضا ...  بیشتر

تاریخ
ارزیابی کارکرد محتوای الکترونیکی در آموزش تاریخ در دانشگاه گام اول برای شناسایی بایسته‌های نقد محتوای الکترونیکی

هوشنگ خسروبیگی

دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 65-88

چکیده
  تعمیم سریع فناوری‌های آموزشی را می‌توان به یک انقلاب در عرصة آموزش تلقی کرد. بر همین اساس، به‌نظر می‌رسد برنامة آیندة نه‌چندان دور و حتی بسیار نزدیک «شورای بررسی متون و کتب درسی» توجه به بررسی محتواهای درسی الکترونیکی درکنار کتاب‌های چاپی است. گام آغازین در بررسی و نقد محتوای درسی الکترونیکی شناسایی ویژگی‌های عمومی و ...  بیشتر

تاریخ
نقد و ارزیابی کتاب سیاست/ دانش در جهان اسلام هم‌سویی معرفت و ایدئولوژی در دورۀ سلجوقی

محسن رحمتی

دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 89-114

چکیده
  نوشتار حاضر جایگاه تبیینی و تفسیری کتاب سیاست/ دانش در جهان اسلام هم‌سویی معرفت و ایدئولوژی در دورة سلجوقی را از دو منظر ایجابی و سلبی نقد می‌کند. دورة حکومت سلجوقیان دورة متمایزی را در تاریخ ایران و جهان اسلام رقم زد. وضعیت فرهنگیِ جامعة اسلامی، به‌ویژه ازمنظر دانش و رابطة آن‌ها با نهاد سیاست در دورة سلجوقی، از وجوه ممتاز و کم‌تر ...  بیشتر

تاریخ
جایگاه مسئله در کارآمدی پژوهش‌های تاریخی

سید ابوالفضل رضوی

دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 115-129

چکیده
  مسئله به‌عنوان دغدغه و ابهامی که پژوهش‌گر تاریخ از درون موضوع موردپژوهش استخراج کرده است و سعی در تبیین و تفسیر آن دارد از دو وجه قابل‌طرح است: یک وجه از مسئله که سخت با موضوع و ملاحظات زمانی گذشته درهم‌تنیده است چگونگی تحقق مسئله است. این وجه جنبۀ معلولیت و روند تحققی مسئله را در خود دارد و درپرتو دانش و تخصص تاریخ‌شناس و دیگر تاریخ‌شناسان ...  بیشتر

تاریخ
تحلیل و نقد شیوه و رویکرد تاریخ‌نگاری سبط ابن‌جوزی در گزارش واقعۀ عاشورا براساس کتاب تذکرة الخواص

محسن رنجبر

دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 131-145

چکیده
  پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل شیوه و سبک تاریخ‌نگاری یکی از عالمان و مورخان نیمة نخست قرن هفتم نامور به شمس‌الدین یوسف بن قِزاوغلی معروف به «سبط ابن‌جوزی» می‌پردازد. باتوجه‌به آن‌که این مورخ شیوه و رویکرد خاصی در گزارش واقعة عاشورا و حوادث و مسائل پیرامونیِ آن دارد، بررسی و تحلیل گزارش وی نکات قابل‌ توجه و تأملی را فراروی محققان ...  بیشتر

تاریخ
نقد رویکردهای راجر سیوری در تاریخ صفویان

علی سالاری شادی

دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 147-169

چکیده
  درمیان محققان تاریخ صفوی نام راجر سیوری نامی دیرین و آشناست و اغلب در مباحث تاریخ صفویه از وی یاد شده است. پیش‌گامی او باعث شده تا مطالعات صفوی، به‌خصوص در ایران، تحت سیطرة او درآید و نویسندگان ایرانی و مستشرقان در این زمینه مکرر به او استناد جویند. در ذهن عده‌ای از محققان، سیوری به‌عنوان محققی توان‌مند و صفویه‌شناس برجسته شناخته ...  بیشتر