تاریخ
اسماعیل سنگاری
دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 171-185
چکیده
در پژوهش‌های تاریخ ایران باستان، که کمبود اطلاعات اعم از نوشته‌های مورخان کلاسیک، پوست‌نوشته‌ها، و سنگ‌نوشته‌ها، به مفهومی دیگر داده‌های مادی (باستان‌شناختی) و مکتوب، مورخ را در تحلیل صحیح و دقیق آن دوره دچار مشکل میکند، ترجمۀ یک اثر کلاسیک مربوط به دوره‌ای خاص چنان اهمیت می‌یابد که فقط با انتشار یک اثر در این حوزه اطلاعات ...
بیشتر
در پژوهش‌های تاریخ ایران باستان، که کمبود اطلاعات اعم از نوشته‌های مورخان کلاسیک، پوست‌نوشته‌ها، و سنگ‌نوشته‌ها، به مفهومی دیگر داده‌های مادی (باستان‌شناختی) و مکتوب، مورخ را در تحلیل صحیح و دقیق آن دوره دچار مشکل میکند، ترجمۀ یک اثر کلاسیک مربوط به دوره‌ای خاص چنان اهمیت می‌یابد که فقط با انتشار یک اثر در این حوزه اطلاعات و داده‌های تاریخی به‌گونه‌ای دیگر تفسیر و تعبیر خواهند شد. ازاین‌رو، روشن است که ترجمۀ آثار کلاسیک یونانی و لاتین اهمیتی دوچندان می‌یابد و شایسته است که مترجم، افزون‌بر احاطۀ کامل بر دورۀ تاریخی متن موردنظر، بکوشد با وقوف کامل بر سبک و اسلوب نگارش نویسنده وفاداری به متن را تمام و کمال حفظ کند. این پژوهش بر آن است با بررسی تطبیقی ترجمه‌های دو مورخ کهن یونان و روم باستان، هرودوت هالیکارناسی و پلوتارخوس خرونه‌ای، راه‌کارهایی را برای جلوگیری از خطای پژوهشی مترجمـ محققان ارائه دهد.
تاریخ
علی اکبر عباسی
دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 187-208
چکیده
موضوع این مقاله نقد و بررسی آرای وداد القاضی، مؤلف کتاب کیسانیه، دربارة مذهبکیسانیه است که به‌روش توصیفیـ تحلیلی و با استناد به منابع انجام شده است. باتوجه‌به تسلط وداد القاضی بر ادبیات عرب، او بهخوبی از عهدة استفاده از منابع متقدم عربی و اسناد خطی مربوط به موضوع برآمده است. مؤلف از اشعار شاعران کیسانی و هم از دیدگاه‌ها و ردیه‌های ...
بیشتر
موضوع این مقاله نقد و بررسی آرای وداد القاضی، مؤلف کتاب کیسانیه، دربارة مذهبکیسانیه است که به‌روش توصیفیـ تحلیلی و با استناد به منابع انجام شده است. باتوجه‌به تسلط وداد القاضی بر ادبیات عرب، او بهخوبی از عهدة استفاده از منابع متقدم عربی و اسناد خطی مربوط به موضوع برآمده است. مؤلف از اشعار شاعران کیسانی و هم از دیدگاه‌ها و ردیه‌های مخالفان آنان برای تحلیل نقاط تاریک تاریخ کیسانیه بیش‌ترین بهره را برده و به خلاقیت‌های مهمی دست یافته است. اما باوجوداین برای بررسی نقاط مبهم تحولات مربوط به کیسانیان گمان‌هایی را در اثرش مطرح کرده است که برخی از آنها با شواهد تاریخی هم‌خوانی ندارد. مؤلف عبدالله بن سبا را، که محققان دربارة وجود تاریخی وی تردید جدی دارند، واقعیت تاریخی دانسته و در موارد بسیاری اقدامات سبئیه را محور بحثش قرار داده است. او سخنان علی (ع) دربارة فرزندش، محمد، را هم جامع بررسی نکرده است. هم‌چنین مؤلف برخی اقدامات غالیان پس از مختار را به خود وی نسبت داده است. وداد القاضی در بحث از تطور مفهوم رجعت و غیبت، از کنکاش آیات قرآنی و روایات نبوی در این باره غفلت ورزیده است.
تاریخ
یزدان فرخی
دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 209-229
چکیده
در این مقاله هدفْ بررسی و ارزیابی کتاب ترکان غزنوی و سلجوقی: شعر به‌عنوان منبعی برای تاریخ ایران است. هدف اصلی مؤلف در این کتاب به‌کارگیری محتوای شعر فرخی سیستانی در روزگار غزنویان و امیر معزی در روزگار سلجوقیان به‌منظور تکمیل داده‌های منابع تاریخنگاری است. بنابراین در این مقاله پرسش این است که مؤلف تاچه‌اندازه در دست‌یابی به ...
بیشتر
در این مقاله هدفْ بررسی و ارزیابی کتاب ترکان غزنوی و سلجوقی: شعر به‌عنوان منبعی برای تاریخ ایران است. هدف اصلی مؤلف در این کتاب به‌کارگیری محتوای شعر فرخی سیستانی در روزگار غزنویان و امیر معزی در روزگار سلجوقیان به‌منظور تکمیل داده‌های منابع تاریخنگاری است. بنابراین در این مقاله پرسش این است که مؤلف تاچه‌اندازه در دست‌یابی به این هدف موفق بوده و تاچه‌حدی اصول علمی را در این زمینه رعایت کرده است. در این مقاله با شیوۀ تحلیلیــ توصیفی و رویکرد انتقادی نشان داده میشود که مؤلف تلاش ارزنده‌ای برای نیل به این هدف بسیار مهم انجام داده است، اما ازمنظر روش‌شناختی و اصول تدوین غفلت‌هایی نیز ملاحظه می‌گردد و در این زمینه شیوۀ پرسش‌برانگیزی در پیش گرفته شده است.
تاریخ
بهزاد کریمی
دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 231-252
چکیده
هدف اصلی نگارش این مقاله تحلیل و نقد ایده‌های ایدئولوژیکِ تاریخنگاری شاه‌اسماعیل اول صفوی در کتاب ایران در عصر صفوی نوشتۀ علی‌اکبر ولایتی است. این کتاب در 656 صفحه، در یک مقدمه و پنج فصل با هدف بررسی تاریخ ایران در عصر صفویه سامان یافته است. نویسندة مقاله کوشیده است پیش از ورود به متن اصلی، سابقه‌ای ازکاربست ره‌یافت‌های ایدئولوژیک ...
بیشتر
هدف اصلی نگارش این مقاله تحلیل و نقد ایده‌های ایدئولوژیکِ تاریخنگاری شاه‌اسماعیل اول صفوی در کتاب ایران در عصر صفوی نوشتۀ علی‌اکبر ولایتی است. این کتاب در 656 صفحه، در یک مقدمه و پنج فصل با هدف بررسی تاریخ ایران در عصر صفویه سامان یافته است. نویسندة مقاله کوشیده است پیش از ورود به متن اصلی، سابقه‌ای ازکاربست ره‌یافت‌های ایدئولوژیک را در تاریخنگاری عصر صفویه به‌دست دهد. در این مسیر، دو رویکرد کلی ایدئولوژیک منتقد و رسمی شناسایی و معرفی شده است که در پسِ پشت هردو میتوان به‌وضوح از ایده‌های سیاسی یا مذهبی سراغ گرفت. ازنگاه نویسندة مقاله، کتاب تاریخ ایران در عصر صفوی در ذیل آثاری قرار می‌گیرد که میتوان از آن به‌عنوان آثار تاریخ‌نگارانۀ ایدئولوژیک رسمی یاد کرد. نویسندۀ مقاله باتوجه‌به اهمیت صدر تاریخ صفویه در دو گونة تاریخنگاری منتقد و رسمی ایدئولوژیک کوشیده است با محورقراردادن دورة شاه‌اسماعیل اول، دستورکارهای ایدئولوژیک رسمی را در این کتاب شناسایی و استخراج کند. در این مسیر، نویسنده ضمن نقد داده‌های مبتنی‌بر منابع مطالعاتی کوشیده است با اتکا بر منابع دست‌اول، رویدادهای دست‌خوش خوانش‌های ایدئولوژیک را دسته‌بندی و سپس براساس دستورکارهای شناسایی‌شده تحلیل کند.
تاریخ
علی‌رضا ملائی توانی
دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 253-270
چکیده
کتاب نیکسون، کسینجر، و شاه: روابط ایالات متحده و ایران در جنگ سرد از آثار پُرمخاطب در بازار نشر ایران است. در این کتاب، ادعاهای مهمی دربارۀ ماهیت روابط شاه و آمریکا مطرح شده است. مدعای اصلی این است که آیا شاه در دوره‌ای از حکم‌رانی خود توانست در عرصۀ سیاست مستقل از غرب عمل کند و با نادیده‌انگاشتن روابط سلطه‌گرـ سلطه‌پذیر در دورۀ نیکسون، ...
بیشتر
کتاب نیکسون، کسینجر، و شاه: روابط ایالات متحده و ایران در جنگ سرد از آثار پُرمخاطب در بازار نشر ایران است. در این کتاب، ادعاهای مهمی دربارۀ ماهیت روابط شاه و آمریکا مطرح شده است. مدعای اصلی این است که آیا شاه در دوره‌ای از حکم‌رانی خود توانست در عرصۀ سیاست مستقل از غرب عمل کند و با نادیده‌انگاشتن روابط سلطه‌گرـ سلطه‌پذیر در دورۀ نیکسون، آمریکا را به دنباله‌رو سیاست‌های منطقه‌ای خود تبدیل کند؟ بررسی علل اهمیت این ادعاها و نیز بیان کاستیهای آن از مباحث اصلی این مقاله است. این مقاله با نقد مدعای اصلی این کتاب به این نتیجه رسید که طی سالهای حاکمیت مطلقة شاه، چند مرحلة متفاوت در مناسبات ایران و آمریکا رخ نمود و هربار به اقتضای شرایط بینالمللی دربارة توانایی‌‌های شاه در ادارة کشور دیدگاه‌های مختلفی در محافل سیاسی آمریکا شکل گرفت و شاه با استفاده از این فرصت‌های کوتاه به ایفای نقش در منطقه و حتی جهان پرداخت. اما این به‌معنای توانایی مطلق شاه در تغییر ماهیت مناسبات ایران و آمریکا نبود، زیرا پس از تغییر بستر سیاسی و بینالمللی روابط شاه و آمریکا دوباره به روابط سلطه‌گر و سلطه‌پذیر بازگشت.
تاریخ
فرشید نادری
دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 271-290
چکیده
نوشته‌ها و آثار یوزف ولسکی دربارۀ تاریخ و فرهنگ اشکانیان به رویکرد نوینی انجامید که توانست افق تازه‌ای بر زوایای تاریک و مبهم این دوران بگشاید. وی در نوشته‌هایش ضرورت بازبینی و تجدیدنظر اساسی در دیدگاه‌های رایج گذشتۀ مورخان و محققان این دوره از تاریخ ایران را گام نخست و اولیه‌ای می‌داند که می‌تواند در بازسازی وجهۀ اشکانیان ...
بیشتر
نوشته‌ها و آثار یوزف ولسکی دربارۀ تاریخ و فرهنگ اشکانیان به رویکرد نوینی انجامید که توانست افق تازه‌ای بر زوایای تاریک و مبهم این دوران بگشاید. وی در نوشته‌هایش ضرورت بازبینی و تجدیدنظر اساسی در دیدگاه‌های رایج گذشتۀ مورخان و محققان این دوره از تاریخ ایران را گام نخست و اولیه‌ای می‌داند که می‌تواند در بازسازی وجهۀ اشکانیان در چهارچوب تاریخ باستانی ایران مؤثر باشد. روش بررسی در این مقاله استخراج دیدگاه‌ها و رویکردهای اساسی ولسکی از‌خلال نوشته‌ها و آثار مهم وی دربارۀ ایران اشکانی است. در این جهت، برخی از مهم‌ترین مقالات وی ترجمه و تلخیص شده‌اند. ازجمله مهم‌ترین نتایج و دستاوردهای این نوشته در معرفی نگرش‌های ولسکی باید به خروج منابع بومی و ایرانی از حاشیه و تبدیل آنها به منابع معیار و نقد روش‌مند منابع یونانی و رومیِ مرتبط با اشکانیان اشاره کرد. هم‌چنین، یافتن پیوندهای ایدئولوژیک میان اشکانیان با سنن هخامنشی اساسی‌ترین راه‌برد ولسکی به‌شمار می‌رود. وی برای این منظور فرضیۀ مسلک ایران‌گرایی اشکانیان را مطرح کرده‌است. تلاش‌های وی گرچه به‌شکل کاملی موفقیت‌آمیز نبوده، دست‌کم در تعدیل دیدگاه‌های منفی گذشته درقبال اشکانیان از درخشش ویژه‌‌ای برخوردار بوده است.
تاریخ
شهرام یوسفی‌فر؛ احمد ابوحمزه؛ بهرنگ ذوالفقاری؛ امیر صمدیان آهنگر؛ زهرا قشقایی‌نژاد؛ سعید نجار
دوره 18، شماره 10 ، دی 1397، ، صفحه 291-324
چکیده
این نوشتار به نقد و بررسی کتاب پیشهوران و زندگی صنفی آنان در عهد صفوی: جستارهایی در تاریخ اجتماعیـاقتصادی ایران»، تألیف مهدی کیوانی، اختصاص دارد؛ اثری که در زمان تألیف نخستین کتاب مستقل با این موضوع محسوب می‌شد. مؤلف به تأثیر از آرای متفکران قرن نوزدهم میلادی اروپای غربی به بررسی تخصصی بخش‌هایی از تحولات اجتماعی این عصر ...
بیشتر
این نوشتار به نقد و بررسی کتاب پیشهوران و زندگی صنفی آنان در عهد صفوی: جستارهایی در تاریخ اجتماعیـاقتصادی ایران»، تألیف مهدی کیوانی، اختصاص دارد؛ اثری که در زمان تألیف نخستین کتاب مستقل با این موضوع محسوب می‌شد. مؤلف به تأثیر از آرای متفکران قرن نوزدهم میلادی اروپای غربی به بررسی تخصصی بخش‌هایی از تحولات اجتماعی این عصر پرداخته و سعی در اثبات این نظریه دارد که حکومت صفوی مانع شکل‌گیری اصناف قدرت‌مند مستقل و در‌نتیجه پویایی اقتصادی این دوران بود. نوشتار در شش بخش و 31 زیربخش سامان‌دهی شده است. بعد از بخش نخست، که معرفی کلی اثر را شامل میشود، بخش بررسی و تحلیل ابعاد شکلی اثر و بعد از آن معرفی نویسنده و مترجم قرار دارد. مهم‌ترین بخش‌های این بررسی پیشینۀ پژوهش دربارۀ اصناف در ایران و خارج از ایران و تحلیل و بررسی محتوایی اثر است که بخش اخیر در دو قسمت نقد درون‌ساختاری و برون‌ساختاری ارائه شده است.این نقد نخستین خروجی «طرح نقد و بررسی آثار حوزۀ پژوهش‌های تاریخ اجتماعی» است که براساس چهارچوب شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی بازآرایی شده است.
تاریخ
حسن امینی
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 1-21
چکیده
مقالۀ پیشِ‌رو محتوای علمی و ساختار کتاب تاریخ و فلسفۀ ریاضیات را بررسی میکند. این کتاب تألیفی و دانشگاهی را انتشارات دانشگاه پیام نور به‌چاپ رسانده است. در برنامۀ مصوب وزارت علوم، تحقیقات، و فناوری، دو درس اختیاری سه‌واحدی برای تاریخ ریاضیات و فلسفۀ علم (ریاضیات) در نظر گرفته شده است و سرفصل‌هایی برای آنها ارائه شده، اما در برنامۀ ...
بیشتر
مقالۀ پیشِ‌رو محتوای علمی و ساختار کتاب تاریخ و فلسفۀ ریاضیات را بررسی میکند. این کتاب تألیفی و دانشگاهی را انتشارات دانشگاه پیام نور به‌چاپ رسانده است. در برنامۀ مصوب وزارت علوم، تحقیقات، و فناوری، دو درس اختیاری سه‌واحدی برای تاریخ ریاضیات و فلسفۀ علم (ریاضیات) در نظر گرفته شده است و سرفصل‌هایی برای آنها ارائه شده، اما در برنامۀ مزبور کتاب درسی خاصی برای این دو درس پیش‌نهاد نشده است. در این مقاله، ضمن ارائۀ ارجاعات لازم نشان داده شده که این کتاب درواقع ترجمه‌ای از سه منبع دیگر است و نویسندگان آن هیچ نقشی در تولید محتوای کتاب ایفا نکرده‌اند، چنان‌که یکی از فصول کتاب عیناً از روی ویکی‌پدیای فارسی نوشته شده است. علاوه‌براین، ترجمه‌ها مغلوط و مشتمل‌بر اشتباهات علمی فراوان است.
تاریخ
روح‌الله بهرامی
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 23-43
چکیده
اسلام متصوفان عنوان نوشتاری از نویسندۀ تونسی محمد طیب در حوزۀ تحقیقات تصوف و عرفان است. در این جستار، تلاش خواهد شد ضمن مطالعه، بررسی، و معرفی کتاب مذکور، این نوشتار ازلحاظ شکلی و محتوایی با نگرشی انتقادی ارزیابی و نقد و بررسی علمی شود. بنابراین، در این بررسی ضمن نقد ساختار کلی، شیوۀ طراحی، تنظیم، و چاپ اثر، اهداف و مبانی نظری و علمی ...
بیشتر
اسلام متصوفان عنوان نوشتاری از نویسندۀ تونسی محمد طیب در حوزۀ تحقیقات تصوف و عرفان است. در این جستار، تلاش خواهد شد ضمن مطالعه، بررسی، و معرفی کتاب مذکور، این نوشتار ازلحاظ شکلی و محتوایی با نگرشی انتقادی ارزیابی و نقد و بررسی علمی شود. بنابراین، در این بررسی ضمن نقد ساختار کلی، شیوۀ طراحی، تنظیم، و چاپ اثر، اهداف و مبانی نظری و علمی پژوهش یادشده در مقدمه و متن و محتوای علمی، نتیجه، مستندات و منابع تحقیق مورد‌نقادی واقع شده است. به‌علاوه نوع نگرۀ تحقیقاتی و روش‌شناسی مؤلف و منطق تحلیلی او در پردازش متن و ضعف‌های علمی و صوری اثر مذکور مورد بحث و بررسی محتوایی و شکلی قرار گرفته است. نگرۀ روش‌شناختی هرمنیوتیک از اسلام به‌منزلۀ اسلام صوفیانه، مسئلۀ غفلت از گسترۀ جغرافیایی تصوف و تنوع فکری جریان‌های صوفیانه و فقدان نگرش انتقادی و تبارشناختی در پی‌جویی سرچشمه‌های اندیشۀ صوفیانه و تصور واحد مؤلف از تصوف به‌‌مثابۀ شکلی از اسلام «اسلام صوفیانه» از مواردی محتوایی و روشی است که مورد‌نقادی قرار گرفته است.
تاریخ
حسین پندار
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 45-67
چکیده
اروپا از دوران ناپلئون کتابی جامع در تاریخ اروپای لیبرال (نه تاریخ لیبرال اروپا)، به‌قلم دیوید تامسن، فیلسوف سیاسیِ لیبرال‌مشربِ انگلیسی است که بهرغم پافشاری‌اش در موضع لیبرالیستی در تبیین، نقد، و بررسی کلیت یک‌پارچه‌ای از اروپا که میراث تاریخی‌اش را از عوامل یگانه‌آفرین و وحدت‌زا می‌گیرد. اما غفلت از نکته‌ای قابل‌اعتنا ...
بیشتر
اروپا از دوران ناپلئون کتابی جامع در تاریخ اروپای لیبرال (نه تاریخ لیبرال اروپا)، به‌قلم دیوید تامسن، فیلسوف سیاسیِ لیبرال‌مشربِ انگلیسی است که بهرغم پافشاری‌اش در موضع لیبرالیستی در تبیین، نقد، و بررسی کلیت یک‌پارچه‌ای از اروپا که میراث تاریخی‌اش را از عوامل یگانه‌آفرین و وحدت‌زا می‌گیرد. اما غفلت از نکته‌ای قابل‌اعتنا نگرش تاریخی تامسن در تاریخ اروپا را با چالش مواجه میکند و آن عدم تدقیق بر آن دسته از عوامل تاریخی در قرون جدید است که تفکر یک‌پارچه‌گرای تامسن از اروپای معاصر را مخدوش میکند. به‌نظر تامسن، درک تاریخ «مدرن اروپا» فقط با پژوهش در نیروهای فراگیر امکان‌پذیر است که طی زمان بر شکل‌گیری آن از بریتانیا تا بالکان اثرگذار بوده‌اند. بدین سبب، وی بر مجموع عواملی کلی نظیر رشد جمعیت، صنعتی‌شدن، توسعۀ ماورای بحار، دموکراسی، سوسیالیسم، ناسیونالیسم، و روابط میان جنگ و انقلاب تأکید می‌گذارد. تامسن این عوامل را نه کشور‌به‌کشور، بلکه مرحله‌به‌مرحله در روح کلیت اروپا تا شکل‌گیری تمدن و فرهنگ آن طی دو قرن اخیر بررسی میکند. در‌حالی‌که با تدقیق در عبارت فوق مشخص است که تامسن مجموعۀ عواملی که زمینه را برای وارد‌شدن به اروپای مدرن فراهم کرده، نادیده گرفته است.
تاریخ
جهانبخش ثواقب
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 69-100
چکیده
تألیف کتابهای درسی و کمک‌‌درسی که برخوردار از استانداردهای لازم علمی، پژوهشی، و آموزشی باشند، برای دروس رشته‌‌های دانشگاهی امری ضروری است. در سالهای اخیر، چندین سازمان و نهاد در این زمینه فعالیت چشم‌گیر داشته‌اند؛ مانند سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت)، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پژوهشگاه حوزه و ...
بیشتر
تألیف کتابهای درسی و کمک‌‌درسی که برخوردار از استانداردهای لازم علمی، پژوهشی، و آموزشی باشند، برای دروس رشته‌‌های دانشگاهی امری ضروری است. در سالهای اخیر، چندین سازمان و نهاد در این زمینه فعالیت چشم‌گیر داشته‌اند؛ مانند سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت)، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، و دانشگاه پیام نور که جای تقدیر از آنها دارد. از همین طریق، پژوهش‌‌گران و استادان تاریخ دانشگاه‌های کشور کتابهای متعددی را در رشتة تاریخ تألیف و منتشر کرده‌اند که برخی از آنها کاربرد آموزشی یافته‌اند و دانشجویان از آنها بهره می‌برند. هرچند تألیف این آثار اقدام ارزش‌مندی است، نقد و بررسی این متون می‌تواند هم به غنای علمی و آموزشی آنها بیفزاید و هم الگوی مناسبی را در اختیار نویسندگان آثار بعدی قرار دهد که هرچه بیشتر بر امتیازات اثر خویش بیفزایند و از دامنة کاستیهای آن بکاهند. نمونه‌ای از این کتاب‌‌ها، که به‌تازگی تألیف و منتشر شده، شناخت و نقد منابع و مآخذ تاریخ ایران بعد از اسلام، ویژۀ رشتة تاریخ است که در این مقاله نقد و بررسی میشود. یافتة مقاله آن است که این کتاب بهرغم برخی کاستیهای شکلی و محتوایی، در موضوع خود به‌منزلۀ کتاب درسی مناسب است.
تاریخ
سیّد حسین حسینی؛ روح‌الله شهابی
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 101-126
چکیده
هدف از نگارش پژوهش حاضر شناسایی وضعیت کنونی علوم انسانی در ایران و پیش‌نهاد راه‌کارهایی برای ارتقای آن با بهرهگیری از الگوی «SWOT» است. روش پژوهش حاضر کیفی است و برای جمع‌‌آوری اطلاعات، از مطالعة کتاب‌خانه‌ای و مصاحبه با صاحب‌نظران استفاده شده است. هم‌چنین برای تحلیل داده‌‌ها از الگوی تحلیل درونی/ محیطی (SWOT) استفاده شده ...
بیشتر
هدف از نگارش پژوهش حاضر شناسایی وضعیت کنونی علوم انسانی در ایران و پیش‌نهاد راه‌کارهایی برای ارتقای آن با بهرهگیری از الگوی «SWOT» است. روش پژوهش حاضر کیفی است و برای جمع‌‌آوری اطلاعات، از مطالعة کتاب‌خانه‌ای و مصاحبه با صاحب‌نظران استفاده شده است. هم‌چنین برای تحلیل داده‌‌ها از الگوی تحلیل درونی/ محیطی (SWOT) استفاده شده است. پس از گزارش وضعیت علوم انسانی در شاخص‌های کتاب و نشریه، تعداد مقالات بینالمللی، موزه‌‌های فعال و ثبت‌شده، کارگاه‌‌های دارای فعالیت تحقیق و توسعه، و تعداد دانشجویان و اعضای هیئت علمی تمام‌وقت در سال اجرای پژوهش (1392)، با استفاده از روش تحلیل درونی/ محیطی نقاط قوت و ضعف و فرصت و تهدیدها استخراج و شناسایی شد و براساس آنها استراتژی‌‌ها و راه‌کارهایی، مبتنی‌بر اصلاح ضعف‌‌ها ازطریق بهره‌‌مندی از فرصت‌‌ها، اصلاح ضعف‌‌ها ازطریق رفع تهدیدها، تقویت قوت‌‌ها ازطریق رفع تهدیدها، و تقویت قوت‌‌ها ازطریق بهره‌‌مندی از فرصت‌‌ها به‌منظور ارتقای علوم انسانی در ایران و دست‌یابی به اهداف چشم‌انداز ارائه شده است.
تاریخ
نیره دلیر
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 127-145
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی و نقد کتاب جنسیت در آرای اخلاقی از قرن سوم پیش از اسلام تا قرن چهارم هجری است که گسترۀ زمانی هفت قرن در دو مقطع مهم از تاریخ ایران، یعنی باستان و قرن‌های نخستین دورۀ اسلامی، را در بر می‌گیرد. مؤلف اثر در نظر دارد تا آرا، نظریات، و مسائل حقوقی و فقهی را که در این حوزۀ زمانی دربارۀ جنسیت مؤنث در آثار و متون این دوره ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر بررسی و نقد کتاب جنسیت در آرای اخلاقی از قرن سوم پیش از اسلام تا قرن چهارم هجری است که گسترۀ زمانی هفت قرن در دو مقطع مهم از تاریخ ایران، یعنی باستان و قرن‌های نخستین دورۀ اسلامی، را در بر می‌گیرد. مؤلف اثر در نظر دارد تا آرا، نظریات، و مسائل حقوقی و فقهی را که در این حوزۀ زمانی دربارۀ جنسیت مؤنث در آثار و متون این دوره یافت میشود به عنوان آرای اخلاقی مشخص و تأثیرات آن را تبیین کند. ازاین‌رو، با تعریف موسع از آرای اخلاقی به بحث و نظر دربارۀ دو مقطع مهم از تاریخ ایران، که نقطۀ عطف آن پایان دورۀ باستان و ورود اسلام است، میپردازد. یافته‌های پژوهش در زمینۀ نقد و بررسی این اثر است که در عین مسئله‌مند‌بودن و طرح سئوالات متعدد مواردی نیز در نقد شکلی و ساختاری، نقد روشی، محتوایی، و ادبی آن دیده میشود که قابل‌تأمل و طرح است.
تاریخ
سید محمدرحیم ربانی‌زاده
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 147-159
چکیده
نظام وزارت یکی از ارکان قوام‌بخش هر حکومتی است. هرگاه حکومتی از یک دستگاه دیوانی قوی برخوردار باشد، ثبات بیش‌تری داشته است و دولت عباسی نیز از دستگاه دیوانی ـ وزارتی برخوردار بوده است که نمود آن در دورة آل بویه و سلجوقیان بیشتر به‌چشم می‌‌آید. برای تبیین نقش دیوان وزارت آثار زیادی نوشته‌‌اند. یکی از آنها کتاب نظام وزارت در ...
بیشتر
نظام وزارت یکی از ارکان قوام‌بخش هر حکومتی است. هرگاه حکومتی از یک دستگاه دیوانی قوی برخوردار باشد، ثبات بیش‌تری داشته است و دولت عباسی نیز از دستگاه دیوانی ـ وزارتی برخوردار بوده است که نمود آن در دورة آل بویه و سلجوقیان بیشتر به‌چشم می‌‌آید. برای تبیین نقش دیوان وزارت آثار زیادی نوشته‌‌اند. یکی از آنها کتاب نظام وزارت در دولت عباسیان (عصر آل بویه و سلجوقیان) اثر زهرانی است. این تحقیق با رویکردی تفسیری و مسئلهای درپی نقد و بررسی کتاب مذکور است و یافته‌ها حاکی است که زهرانی هرچند به اهمیت نظام وزارت میپردازد، اما او هم به سبک و سیاق متقدمان همان اطلاعات را بازگو میکند و یک مدل کلی را برای سامان تحقیق طرح کرده و براساس آن کل کتاب را تحلیل کرده است. همین امر باعث محدودیت‌‌هایی در ارائة تحلیل بهتر شده است و درنهایت اینکه به نقش خود وزیر درمقام یک فرد بیشتر پرداخته است تا اینکه او را درقالب یک نظام بررسی کند.
تاریخ
محسن رحمتی
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 161-184
چکیده
نوشتار حاضر جایگاه تبیینی و تفسیری کتاب درآمدی بر جغرافیای تاریخی فرارود؛ در سده‌های نخستین اسلامی را از دو منظر ایجابی و سلبی نقد میکند. ماوراءالنهر، شرقی‌ترین ایالت جهان ایرانی و اسلامی، طی قرن‌های نخستین اسلامی پیوندهای تنگاتنگ فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، و سیاسیِ انکارناپذیری با دیگر نواحی جهان اسلام داشته است و در‌عین‌حال، ...
بیشتر
نوشتار حاضر جایگاه تبیینی و تفسیری کتاب درآمدی بر جغرافیای تاریخی فرارود؛ در سده‌های نخستین اسلامی را از دو منظر ایجابی و سلبی نقد میکند. ماوراءالنهر، شرقی‌ترین ایالت جهان ایرانی و اسلامی، طی قرن‌های نخستین اسلامی پیوندهای تنگاتنگ فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، و سیاسیِ انکارناپذیری با دیگر نواحی جهان اسلام داشته است و در‌عین‌حال، حدود و ویژگیهای جغرافیایی آن تاکنون چندان شناخته شده نیست. کتاب یادشده، که کتاب درسی معرفی‌شده برای دانشجویان رشتۀ تاریخ است، به‌نوعی سر‌آغاز جریانی جدید در پژوهش‌های فرارود‌شناسی است. اهمیت موضوع و پردازش متفاوتِ مطلب از نکات ممتاز کتاب است، ولی ابهام در مسئله، ناهماهنگی عنوان و محتوا، بهره‌نبردن از همۀ منابع اصلی، تدقیق‌نداشتن و توجه‌نکردن در استفاده از تحقیقات جدید، رعایت‌نکردن موازین علمی در تدوین کتاب، اغلاط محتوایی و ویرایشی در متن از نارسایی‌های این کتاب است.
تاریخ
سید ابوالفضل رضوی
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 185-202
چکیده
نوشتار حاضر، با درنظرداشتن نسبت میان مفاهیم «تاریخ» و «تاریخنگاری»، نقد بیرونی و درونی کتاب تاریخنگاری فارسی، اثر جولی اسکات میثمی، را در دستور‌کار دارد. میثمی ازدیدگاه خویش و مسئلهای که در سیر تحول تاریخنگاری فارسی طرح و تبیین کرده است، بینش تاریخ‌نگارانۀ مورخان عهد سامانی و غزنوی و سلجوقی را مطالعه و تفسیر میکند، ...
بیشتر
نوشتار حاضر، با درنظرداشتن نسبت میان مفاهیم «تاریخ» و «تاریخنگاری»، نقد بیرونی و درونی کتاب تاریخنگاری فارسی، اثر جولی اسکات میثمی، را در دستور‌کار دارد. میثمی ازدیدگاه خویش و مسئلهای که در سیر تحول تاریخنگاری فارسی طرح و تبیین کرده است، بینش تاریخ‌نگارانۀ مورخان عهد سامانی و غزنوی و سلجوقی را مطالعه و تفسیر میکند، اما نکته در این است که این پژوهش‌گر عرصۀ ادبیات و تاریخ تا چه‌اندازه توانسته است گفتمان تاریخ‌نگارانۀ دوران میانۀ ایران را درک کند و اثر وی چه افق جدیدی را در عرصۀ تاریخنگاری گشوده است. نقد کتاب میثمی با رویکرد سلبی و ایجابی توأمان انجام شده و از هر حیث، مطلوب واحدی را در نظر دارد که همانا، پویایی بیشتر دانش تاریخ و شئون معرفتی آن است. بنابراین، ضمن معرفی اجمالی مطالب کتاب و تعیین جایگاه پژوهشی آن، به نقد مطالب آن مبادرت میکند. مسئله این است که میثمی در طراحی و انجام پژوهش خویش رویکرد روش‌مندی داشته است یا خیر و در‌صورتی‌که پاسخ مثبت است، تا چه‌اندازه به مبانی روشی و معرفتی پای‌بند بوده است.
تاریخ
محسن رنجبر
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 203-220
چکیده
از دیدگاه‌های مطرح در چند دهة اخیر دربارة فلسفه و هدف قیام امام حسین (ع) دیدگاه «قیام برای تشکیل حکومت» است که در کتاب شهید جاوید به آن پرداخته شده است. این دیدگاه، که درمقابل دیدگاه «تعبد به شهادت» مطرح شده بود، موجی از اعتراض و نارضایتی در محافل دینی و روحانی و مجالس خطبا و وعاظ شیعه ایجاد کرد و نقدها و ردیه‌های بسیاری ...
بیشتر
از دیدگاه‌های مطرح در چند دهة اخیر دربارة فلسفه و هدف قیام امام حسین (ع) دیدگاه «قیام برای تشکیل حکومت» است که در کتاب شهید جاوید به آن پرداخته شده است. این دیدگاه، که درمقابل دیدگاه «تعبد به شهادت» مطرح شده بود، موجی از اعتراض و نارضایتی در محافل دینی و روحانی و مجالس خطبا و وعاظ شیعه ایجاد کرد و نقدها و ردیه‌های بسیاری را ازسوی نویسندگان و حتی برخی از علما و فرهیختگان حوزه در چند دهة گذشته در ایران به خود اختصاص داد، اما صاحب این نظریه کوشش گسترده‌ای را برای اثبات نظریة خود انجام داده است. پژوهش حاضر، درصدد تقریر این نظریه و نقد و بررسیِ آن با رویکرد تاریخی است. قیام عاشورا همانند نهضت‌ها و انقلاب‌های دیگر نیست که رهبران و نقش‌آفرینان آن افراد عادی و غیرمعصوم باشند. ویژگی برجستة این قیام منحصر‌به‌فرد در رهبر آن خلاصه میشود که انسانی است برگزیده ازسوی خدا و برخوردار از مقام و منصب امامت و به‌سبب دارابودن دو شأن علم و عصمت، هیچ‌گونه خطا و لغزشی از او صادر نمی‌شود. بنابراین، نمی‌توان سیره و رفتار او را با دیگران مقایسه کرد، بلکه سیرة او ملاک و معیار رفتار برای دیگران است.
تاریخ
محمد زندی؛ مسلم قربان‌بابایی؛ عبدالله متقی‌زاده
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 221-234
چکیده
کتاب Metaethics نوشتة سیمون کیرچین ازجمله کتابهای حوزة فرااخلاق است که نخستین چاپ آن را مؤسسة پالگریو مک‌میلان در سال 2012 منتشر کرد. کیرچین عضو هیئت علمی دانشگاه کنت انگلستان است. کتاب وی یک درس‌نامة مقدماتی در فرااخلاق است که مشتمل‌بر مهم‌ترین مباحث این حوزه است. قلم نسبتاً روان نویسنده، طرح تفصیلی مطالب با زبان ساده و مناسب، و طرح ...
بیشتر
کتاب Metaethics نوشتة سیمون کیرچین ازجمله کتابهای حوزة فرااخلاق است که نخستین چاپ آن را مؤسسة پالگریو مک‌میلان در سال 2012 منتشر کرد. کیرچین عضو هیئت علمی دانشگاه کنت انگلستان است. کتاب وی یک درس‌نامة مقدماتی در فرااخلاق است که مشتمل‌بر مهم‌ترین مباحث این حوزه است. قلم نسبتاً روان نویسنده، طرح تفصیلی مطالب با زبان ساده و مناسب، و طرح جدیدترین دیدگاه‌ها در حوزة فرااخلاق ازجمله ویژگیهای مثبت کتاب‌اند. درمقابل، نپرداختن به بعضی دیدگاه‌های مهم و اشارة اجمالی به آنها می‌تواند نقطه‌ضعفی برای کتاب تلقی شود. نظر به وجوه مثبت کتاب و نیز تازگی بخش عمدة مباحث آن در زبان فارسی و هم‌چنین فقر چشم‌گیر منابع فارسی در حوزة فرااخلاق، ضرورت و اهمیت ترجمة کتاب روشن میشود و نگارندگان این مقاله برمبنای همین ضرورت دست به ترجمة آن زده‌اند. دشواری ترجمه خصوصاً در برگردان مباحث جدید کتاب که در فارسی بی‌سابقه بودند؛ به‌ویژه معادل‌گذاری برخی اصطلاحات، که باید بادقت صورت می‌گرفت، انرژی مضاعفی از مترجمان گرفت.
تاریخ
رضا طاهرخانی؛ محمّد سپهری
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 235-257
چکیده
برخلاف اهمیت تحولات سیاسی و فرهنگی ایران در دورة فرمان‌روایی آق‌قویونلوها در نیمة دوم سدة نهم هجری قمری، شمار متون و منابع اصلی مربوط به این دوران فراوان نیست و همة آن‌چه تاکنون شناسایی شده هنوز به‌صورت انتقادی منتشر نشده‌اند. در حوزة تاریخ‌نویسی آثاری که در این دوره تألیف شد ادامة همان روش ساده‌نویسی اواخر سدة هفتم بود. نثر منشیان ...
بیشتر
برخلاف اهمیت تحولات سیاسی و فرهنگی ایران در دورة فرمان‌روایی آق‌قویونلوها در نیمة دوم سدة نهم هجری قمری، شمار متون و منابع اصلی مربوط به این دوران فراوان نیست و همة آن‌چه تاکنون شناسایی شده هنوز به‌صورت انتقادی منتشر نشده‌اند. در حوزة تاریخ‌نویسی آثاری که در این دوره تألیف شد ادامة همان روش ساده‌نویسی اواخر سدة هفتم بود. نثر منشیان و مورخان این دوره مصنوع و فنی است؛ این نویسندگان در ستایش ترکمنان آققویونلو غلو بسیار کرده و آنان را یگانه شایستگان پادشاهی و خلافت اسلامی روزگار خود دانسته‌اند. تواریخ این دوره هرکدام مکمّل یک‌دیگرند و تاریخ‌نویسی آن بیشتر برمبنای مشاهدات شخصی و دست‌رسی به اسناد آن دوره نگاشته شده و از این نظر حائز اهمیت بسیاری است. حال پرسش اصلی پژوهش این است: نقاط ضعف و قوت تاریخ‌نگاران دورۀ آققویونلو در تألیف کتاب‌هایشان کدام‌اند؟ به‌نظر می‌رسد این پژوهش توانسته مبانی، اصول جهان‌بینی، و نقاط ضعف و قوت تاریخنگاری دورۀ آققویونلو را تبیین کند. در این مقاله از روش توصیفی ـ تحلیلی با تکیه بر منابع کتاب‌خانه‌ای استفاده شده است.
تاریخ
حمید کرمی‌پور
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 259-273
چکیده
مؤلف این کتاب، علی‌اکبر ولایتی، تاریخ ایران از ورود اسلام تا حملة مغول را در ده فصل بررسی کرده است. چنان‌که از عناوین فصول کتاب مشخص میشود، این اثر تاریخ سیاسی ایران در دورة مورداشاره را کانون توجه خود قرار داده و مسائل اقتصادی و اجتماعی در آن به‌صورت پراکنده موردبحث قرار گرفته است. نویسندة کتاب درخلال فصل‌های مختلف علایق دینی ...
بیشتر
مؤلف این کتاب، علی‌اکبر ولایتی، تاریخ ایران از ورود اسلام تا حملة مغول را در ده فصل بررسی کرده است. چنان‌که از عناوین فصول کتاب مشخص میشود، این اثر تاریخ سیاسی ایران در دورة مورداشاره را کانون توجه خود قرار داده و مسائل اقتصادی و اجتماعی در آن به‌صورت پراکنده موردبحث قرار گرفته است. نویسندة کتاب درخلال فصل‌های مختلف علایق دینی و ارزشی خود را حتی در توصیف رویدادها نشان داده و با بهرهگیری از متون تاریخی، در بحث از علل رویدادها رویکرد خاص خود را دنبال کرده است. نکتة مهم اینکه نگاه ایدئولوژیک بر تمام فصول کتاب سنگینی میکند، به‌گونه‌ای‌که تشیع و آموزه‌های آن به گفتمان اصلی مردم ایران در همة دوره‌های تاریخی تبدیل شده است. در نقد و بررسی این پژوهش کوشش شده تا معلوم گردد نویسنده چه ازنظر روش و چه محتوا تا چه‌اندازه به اصول پژوهشی علم تاریخ پای‌بند بوده است.
تاریخ
مرتضی نورایی
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 301-310
چکیده
کتاب تاریخنگاری محلی ایران در دورۀ اسلامی؛ تا سدۀ هفتم هجری (قنوات 1393: 434) ازجمله کتابهای تاریخی است که بر جریان متن‌نگاری در عرصۀ تاریخ تکیه دارد؛ تاریخ متن‌نگاری در متن. به‌بیان‌دیگر، مقصد اثر بازنمایی وقایع یا جریان تاریخی نیست، بلکه در این مقام بازسازی ساز‌و‌کار تاریخنگاری خاصی (محلی) در روند زمانی معین، از قرن سوم ...
بیشتر
کتاب تاریخنگاری محلی ایران در دورۀ اسلامی؛ تا سدۀ هفتم هجری (قنوات 1393: 434) ازجمله کتابهای تاریخی است که بر جریان متن‌نگاری در عرصۀ تاریخ تکیه دارد؛ تاریخ متن‌نگاری در متن. به‌بیان‌دیگر، مقصد اثر بازنمایی وقایع یا جریان تاریخی نیست، بلکه در این مقام بازسازی ساز‌و‌کار تاریخنگاری خاصی (محلی) در روند زمانی معین، از قرن سوم تا هفتم هجری قمری، است. سیر تحول تاریخنگاری محلی از تک‌نگاری‌های مکان‌مند، مانند فتوح و خراج تا زندگی نامه‌ها درقالب طبقات و رجال و ورود به تاریخ‌نامه‌های محلی ازجمله نمای روند متحولی را در این عصر نشان می‌دهند. بنابراین، کتاب حاضر سعی در بازنمایی یک روند در اسلوب و روش معنی‌دار گذشته‌نگاری معطوفِ تاریخنگاری است. آیا نویسندگان به جنس و طبیعت نوشته‌های خود خودآگاهی داشته‌اند؟ دیدگاهی که در این کتاب قالب است و با آن نویسنده به عمق زمان فرو رفته و درصدد بازانگاری آن برآمده درواقع نگاه اسلوب‌مند تاریخ محلی است که از دریچۀ فصل کلیات این کتاب به منابع ورود میکند. فرایند منابع روشن‌گر سنت غنی تولید به‌منظور ماندنی‌کردن زمان گذشته در متون است. بنابراین، روند بازسازی و بازانگاری متون در قالب‌یافتن چهارچوبهای در مدار روش و نگرش به‌واقع توانسته است گویای سنت غنی تاریخنگاری محلی در ایران دورۀ میانه باشد. اینک تاب نمایش روند تکاملی تاریخنگاری محلی در ایران تا قرن هفتم هجری قمری است. فرض اساسی این کتاب این است که زمان و جغرافیا (مکان) و نظام‌های سیاسی مثلث تحول در تاریخنگاری محلی دانسته می‌شوند.
تاریخ
محمد امیر احمدزاده
دوره 15، شماره 35 ، شهریور 1394، ، صفحه 1-24
چکیده
مهم‌ترین رخداد تاریخی، که در پرتو آن رشد شهرنشینی و طبقه‌بندی اجتماعی ایران تحت تأثیر قرار گرفت، انقلاب مشروطه است. طرح مفاهیم جدیدی از جمله دولت ـ ملت، تأسیس مراکز آموزشی جدید با هدف توسعۀ دولتی آموزش نوین، تأسیس نهاد قانون‌گذاری و وارد شدن برخی گروه‌‌های اجتماعی به عرصۀ کنش‌گری مدرن با هدف توسعۀ حوزۀ عمومی، شأن تاریخی پیدا ...
بیشتر
مهم‌ترین رخداد تاریخی، که در پرتو آن رشد شهرنشینی و طبقه‌بندی اجتماعی ایران تحت تأثیر قرار گرفت، انقلاب مشروطه است. طرح مفاهیم جدیدی از جمله دولت ـ ملت، تأسیس مراکز آموزشی جدید با هدف توسعۀ دولتی آموزش نوین، تأسیس نهاد قانون‌گذاری و وارد شدن برخی گروه‌‌های اجتماعی به عرصۀ کنش‌گری مدرن با هدف توسعۀ حوزۀ عمومی، شأن تاریخی پیدا کردن اجتماع، و رشد تاریخنگاری توده‌ها و گروه‌‌های خاموش جامعه بر اثر نقش‌آفرینی درون تحولات مشروطه از نشانه‌‌های آغاز راهی جدید بود تا گروه‌‌های فعال اجتماعی در قالب گروه‌‌های شهری و تحصیل‌کرده با سطح اقتصادی متوسط در توسعۀ تحولات درونی نقش‌آفرینی کنند. با این حال، عوامل توسعه‌بخش و گاه موانع ساختاری، فرهنگی، اقتصادی، و سیاسی در توسعه و تحدید نقش آنان و قبض و بسط توفیقات این لایۀ میانی جامعۀ جدید ایران مؤثر بوده‌اند. کتاب طبقة متوسط درصدد ارزیابی گفتمان‌‌های سیاسی موجود در قشرهای میانی جامعۀ ایران از 1320 تا 1380 با ره‌یافتی جامعه‌شناختی است که البته نقدهایی در عرصۀ روش‌شناسی، مبانی تاریخی، و ساختاری بر آن وارد است. با روشی انتقادی و از منظر تاریخی ـ جامعه‌شناختی به ارزیابی کتاب و آسیب‌شناسی مباحث آن و طرح این مسئله دقت‌شده است که چرا این کتاب نگاه جامعی به مسئلۀ طبقۀ متوسط نداشته است؟
تاریخ
محمدحسن الهی‌زاده
دوره 15، شماره 35 ، شهریور 1394، ، صفحه 25-40
چکیده
کتاب الفتنة جدلیة الدین و السیاسة فی الاسلام المبکِّر اثر متفکر و مورخ تونسی دکتر هشام جعیط از آثار جهانی است که در دسامبر 1991 به عربی ترجمه شد و انتشارات دارالطلیعه در بیروت آن را چاپ کرد. در این کتاب، که در پنج بخش تنظیم شده است، رویدادهای مهم تاریخی‌ای که 30 سال پس از رحلت نبی مکرم (ص) به وقوع پیوسته مطرح شده و با محوریت رویدادهای ...
بیشتر
کتاب الفتنة جدلیة الدین و السیاسة فی الاسلام المبکِّر اثر متفکر و مورخ تونسی دکتر هشام جعیط از آثار جهانی است که در دسامبر 1991 به عربی ترجمه شد و انتشارات دارالطلیعه در بیروت آن را چاپ کرد. در این کتاب، که در پنج بخش تنظیم شده است، رویدادهای مهم تاریخی‌ای که 30 سال پس از رحلت نبی مکرم (ص) به وقوع پیوسته مطرح شده و با محوریت رویدادهای سالهای پایانی خلافت عثمان و دوران خلافت امام علی (ع) بررسی و تحلیل شده است. وحدت دینی، بنای دولت اسلامی و جهاد، فتوحات و امپراتوری اسلامی، جنگ‌‌های جمل، صفین، و نهروان از مباحث اساسی کتاب محسوب میشود. اصطلاح فتنه پنج سال پایانی دوران خلافت راشدین را شامل میشود؛ دورانی که، به نظر نویسندۀ کتاب، ترکیبی از نزاع داخلی و نزاع دینی است که در نهایت به شکل‌گیری احزاب و گسست اجتماعی در امت پیامبر (ص) منجر شد. با وجود اهمیت این مسئله و اینکه تاکنون اثر تاریخی جدی‌ای در این خصوص تألیف نشده است نویسنده تلاش کرده با دقت، وسواس، و ژرف‌‌نگری اثری تاریخی بنگارد. در این مقاله، ضمن معرفی شکلی اثر، به تحلیل بیرونی و درونی و نقد و ارزیابی آن پرداخته‌‌ایم.
تاریخ
شهلا بختیاری
دوره 15، شماره 35 ، شهریور 1394، ، صفحه 41-59
چکیده
متون و کتابهای متعددی باب آشنایی خوانندگان امروزی را با دستاوردهای کهن تمدن باز می‌‌کنند. نقد این کتاب‌‌ها راهی به سوی زدودن ابهام و روشن کردن قابلیت‌‌های متون و حوزه‌‌های متعدد فکری و نگارشی نویسندگان و، در مواقع ترجمه، مترجمان آنها محسوب میشود. در خصوص موارد قوت و کاستی کتاب تمدن اسلامی در عصر عباسیان از حوزه تألیف ...
بیشتر
متون و کتابهای متعددی باب آشنایی خوانندگان امروزی را با دستاوردهای کهن تمدن باز می‌‌کنند. نقد این کتاب‌‌ها راهی به سوی زدودن ابهام و روشن کردن قابلیت‌‌های متون و حوزه‌‌های متعدد فکری و نگارشی نویسندگان و، در مواقع ترجمه، مترجمان آنها محسوب میشود. در خصوص موارد قوت و کاستی کتاب تمدن اسلامی در عصر عباسیان از حوزه تألیف و ترجمه میتوان فرض کرد که ارائة دستاوردهای تمدنی عصر عباسی انگیزة تألیف و ترجمه شده است و میزان موفقیت نویسنده و مترجم در آن بالا بوده است. بررسی‌‌ها نشان می‌‌دهد که موارد قوت کتاب در مقایسه با کاستیهای آن بیشتر است. مؤلف با داشتن رویکردی شریعت‌‌محور عمل کرده و بهخوبی از ارائة دستاوردهای تمدنی اسلام در حوزه‌‌های گوناگون برآمده است. مترجم نیز، با گزینش اثری مناسب، جای خالی چنین آثاری در زبان فارسی را پر کرده و متنی حتی برای تدریس، با کاستیهای اندکی در حوزة ترجمه، عرضه کرده است.
تاریخ
علی بیات
دوره 15، شماره 35 ، شهریور 1394، ، صفحه 61-79
چکیده
بدیهی است که همة آثار منتشرشده دربارة تاریخ، فرهنگ، و تمدن اسلامی اعتبار علمی یک‌سانی ندارند و ضروری است که در ترازوی نقد ارزیابی شوند. در این نوشته، کتاب تاریخ العرب فی الاسلام اثر مورخ نامور عراقی جواد علی، که به کوشش منصور داداش‌‌نژاد با عنوان تاریخ عرب در دوران اسلامی؛ سیرة نبوی ترجمه شده، به روش توصیفی ـ تحلیلی بررسی و نقد صوری ...
بیشتر
بدیهی است که همة آثار منتشرشده دربارة تاریخ، فرهنگ، و تمدن اسلامی اعتبار علمی یک‌سانی ندارند و ضروری است که در ترازوی نقد ارزیابی شوند. در این نوشته، کتاب تاریخ العرب فی الاسلام اثر مورخ نامور عراقی جواد علی، که به کوشش منصور داداش‌‌نژاد با عنوان تاریخ عرب در دوران اسلامی؛ سیرة نبوی ترجمه شده، به روش توصیفی ـ تحلیلی بررسی و نقد صوری و محتوایی شده است. کتاب پاره‌‌ای نقایص و کاستی‌‌ها دارد از جمله: انطباق نداشتن عنوان کلی کتاب بر محتوای آن، گاه حصر بینش و روش تاریخ‌‌نگری و تاریخنگاری مؤلف در چهارچوبهای صرفاً آکادمیک و مکتب اثبات‌‌گرایی تاریخی (پوزیتیویسم تاریخی)، نقل بعضی مطالب بدون ذکر منبع و یا نقل‌‌های بدون نقد، و پاره‌‌ای ابهامات در متن. جز موارد مذکور مطالب کتاب مبتنی بر مواد و مستندات متنوع و متقن تاریخی و مقایسة آنها، بهرهگیری از تحقیقات لغت‌‌شناسی و زبان‌‌شناسی، و نقل و نقد آرای مستشرقان است. مؤلف با انگیزه و هدف حقیقت‌‌جویی و کشف واقعیت در تاریخ به مطالعه و تحلیل تاریخ اسلام پرداخته و نوپردازی‌‌ها و نکته‌‌سنجی‌‌های دقیق و عالمانه‌‌ای از زنجیرة رویدادها به دست داده است. ویژگیهای اخلاق علمی مؤلف مانند پرهیز از تعصب، فروتنی، و تواضع علمی و نقدپذیری از دیگر امتیازها و مزایای کتاب است.
