انسان شناسی
هادی وکیلی؛ صنم مروتی
چکیده
چکیدهمطالعة تاریخی نقش زنان در طبقات گوناگون جامعه از جمله طبقة صوفیه، شناختی جامع و دقیق از آنان ارائه خواهد کرد. تلاش برای درک این نقش با توجه به حاکمیت نگاه مردسالارانه در واقع راهی برای تحلیل و نقادی این نگاه حاکم به‌شمار می‌آید. شواهد تاریخی متعدد، به مفهوم فراجنسیتی در تصوف گواهی دارند که نادیده‌انگاری تاریخی زنان در چنین ...
بیشتر
چکیدهمطالعة تاریخی نقش زنان در طبقات گوناگون جامعه از جمله طبقة صوفیه، شناختی جامع و دقیق از آنان ارائه خواهد کرد. تلاش برای درک این نقش با توجه به حاکمیت نگاه مردسالارانه در واقع راهی برای تحلیل و نقادی این نگاه حاکم به‌شمار می‌آید. شواهد تاریخی متعدد، به مفهوم فراجنسیتی در تصوف گواهی دارند که نادیده‌انگاری تاریخی زنان در چنین نگرشی را نامفهوم مینماید. در جامعة مردسالار که زنان کم‌تر از مردان، امکان حضور در عرصههای اجتماعی، اقتصادی، دینی و سیاسی را داشته و معمولا از متن به حاشیه رانده شدهاند، به‌طور طبیعی، ورود زنان به سلک عارفان و طی مراحل کمال عرفانی با دشواریهایی متعدد روبرو بوده است. این مقاله با بررسی تاریخی سرگذشت زنان صوفی و چگونگی ورود آنان به سلک عارفان، به این نتیجه میرسد که عواملی چند در راهیابی زنان به سلوک عرفانی از اهمیت برخوردار بودهاند که مهمترین آن‌ها رابطة خویشاوندی است که نگاه مردسالارانه آن را نادیده گرفته است و این خود یکی از مهمترین نقدها به نگرش مردسالارانه به جریان سلوک و تصوف به‌شمار می‌آید.واژههای کلیدی:
انسان شناسی
لیلا اردبیلی
چکیده
انسانشناسی زبان‌شناختی به‌عنوان یکی از زیرشاخه‌های مهم انسانشناسی، به‌دنبال بررسی این مهم است که چگونه زبان، به‌عنوان امری اجتماعی، در حیات یک جامعه نقش فعالانه‌ای را ایفا میکند و جنبه‌های مختلفی از مناسبات اجتماعی یک جامعه را رمزگذاری میکند. این شاخه از علم، که ماهیتی میان‌رشته‌ای دارد، تلاش میکند تا درعوض بررسی ...
بیشتر
انسانشناسی زبان‌شناختی به‌عنوان یکی از زیرشاخه‌های مهم انسانشناسی، به‌دنبال بررسی این مهم است که چگونه زبان، به‌عنوان امری اجتماعی، در حیات یک جامعه نقش فعالانه‌ای را ایفا میکند و جنبه‌های مختلفی از مناسبات اجتماعی یک جامعه را رمزگذاری میکند. این شاخه از علم، که ماهیتی میان‌رشته‌ای دارد، تلاش میکند تا درعوض بررسی پدیدههای زبانی در خلأ، آن‌ها را باتوجه‌به بافت اجتماعی موردمطالعه قرار دهد و از این ره‌گذر، به رمزگشایی مؤلفه‌‌های اجتماعی پنهان در پس به‌کارگیری سطوح مختلف زبان‌شناختی، از آواشناسی و واژهشناسی تا نحو و معناشناسی، دست یابد. این مقاله با بررسی انتقادی کتاب زبان زنده؛ درآمدی بر انسانشناسی زبان‌شناختی، نوشتۀ لورا ام. اهرن، قصد دارد تا نشان دهد که چگونه میتوان ساحات اجتماعی نهان در زبان، مانند فرهنگ، اندیشه، جامعهپذیری، جنسیت، نژاد، قومیت، و قدرت را باتوجه‌به کاربردهای زبانی در بافتهای مختلف موردمطالعه قرار داد و بدین وسیله، زبان را به‌مثابۀ نقشۀ راهی در نظر گرفت که از طریق آن، جامعۀ موردبررسی را فهم کرد.
انسان شناسی
سید حسین حسینی
چکیده
پرسش محوری این پژوهش تحدید نسبت مفهومی مسئلۀ «تهذیب اجتماعی» با «انسان اجتماعی» است تا از این ره‌گذر بتوان به یکی از مهمترین چالش‌های امروز جامعه درمورد چگونگی تعامل انسان در روابط اجتماعی پیچیده و جدید کنونی پرداخت. بدین ترتیب، این مقاله پس از معرفی کلی و چهارچوب آرای کتاب انسان اجتماعی، اثر «دارندرف»، و ...
بیشتر
پرسش محوری این پژوهش تحدید نسبت مفهومی مسئلۀ «تهذیب اجتماعی» با «انسان اجتماعی» است تا از این ره‌گذر بتوان به یکی از مهمترین چالش‌های امروز جامعه درمورد چگونگی تعامل انسان در روابط اجتماعی پیچیده و جدید کنونی پرداخت. بدین ترتیب، این مقاله پس از معرفی کلی و چهارچوب آرای کتاب انسان اجتماعی، اثر «دارندرف»، و اشارۀ کوتاهی به ابعاد شکلی آن به مبانی مفهوم انسان اجتماعی نزد وی میپردازد. در این فراز، نشان داده خواهد شد که امکان فراتررفتن از آن‌چه او به‌عنوان «واحد تحلیل مسئله» اندیشیده است و هم‌چنین ارائۀ تلقی اجتماعی دقیق‌تر وجود دارد. اگرچه نزد «دارندرف» دو مفهوم نقش اجتماعی و وضعیت اجتماعی تشکیل‌دهندۀ مفهوم انسان اجتماعی‌اند و از این طریق، دو واقعیت فرد و جامعه به یک‌دیگر مرتبط میشوند، اما ازآن‌جاکه موضوع ذهن وی مسئلۀ «تهذیب اجتماعی» نبوده است، تا بدین‌جا این سؤال پیش نیامده است که چگونه میتوان مفهوم انسان اجتماعی را با تهذیب اجتماعی پیوند زد. دارندرف در تحلیل خود، برای دو مفهوم فرد و جامعه، هویّت مستقلی در نظر میگیرد و انسان اجتماعی نزد وی انسانی است که دارای نقش‌های اجتماعی گوناگونی است. ازاین‌رو، انسان اجتماعی وی را باید «انسان در اجتماع» نامید، اما در تحلیلی دیگر، فرد مستقل از جامعه را نمی‌توان تصور کرد، بلکه هویّت حقیقی افراد در جامعه و روابط اجتماعی شکل میگیرد. مقاله درادامه از سه ویژگی مفهوم تهذیب اجتماعی یاد کرده است و به پرسش جبر سازمانی میپردازد و درپایان، به ضرورت‌های پژوهشی دراین‌باره و به‌خصوص به مسئلۀ نقشۀ جامع اخلاقی تأکید ورزیده است.
انسان شناسی
شیوا علی نقیان
چکیده
به‌تعبیر بسیاری از نظریه‌پردازان، جماعت های تصوری یکی از تأثیرگذارترین کتاب‌های انتهای قرن بیستم است. براساس آن‌چه از بحث اندرسون در این کتاب برمی‌آید، ملّیت‌گرایی نوعی آگاهی کاذب متأثر از سرمایه‌داری نیست، بلکه حقیقتی است که خود به‌واسطۀ یکی از جنبه‌های مهم، ولی فراموش‌شدۀ سرمایه‌داری به‌وجود آمده است. سرمایه‌داری چاپی ...
بیشتر
به‌تعبیر بسیاری از نظریه‌پردازان، جماعت های تصوری یکی از تأثیرگذارترین کتاب‌های انتهای قرن بیستم است. براساس آن‌چه از بحث اندرسون در این کتاب برمی‌آید، ملّیت‌گرایی نوعی آگاهی کاذب متأثر از سرمایه‌داری نیست، بلکه حقیقتی است که خود به‌واسطۀ یکی از جنبه‌های مهم، ولی فراموش‌شدۀ سرمایه‌داری به‌وجود آمده است. سرمایه‌داری چاپی در بستر تاریخی خود یکی از گونه‌های بنگاه‌های اقتصادی است که نه‌تنها در شکل و انتشار فرهنگ تأثیر گذاشت، بلکه خود بخشی از تولید سرمایه‌داری نیز بود. دستاورد اندرسون در این اثر آن بود که نشان داد چگونه صنعت چاپ به تولید واحدهای ملّی کمک کرد. اما نگاهی نقادانه به جماعت‌های تصوری نشان میدهد که تحلیل اندرسون تحلیلی کم‌تر عملیاتی و کاربردی است. او این مسئله را توضیح نمی‌دهد که ملّت چگونه از سایر انواع جامعه (که خود آن‌ها را برمی‌سازد) متمایز می‌شود. هم‌چنین، تحلیل او از سه وجه پذیرای انتقاداتی بسیار جدی است. درک او از ملّت به‌مثابۀ امری فراطبقاتی، غیراجتماعی و همه‌جایی، غیابِ اقلیت‌ها، گروه‌های حاشیه‌ای و فرودستان در تحلیل او و هم‌چنین بی‌توجهی به مسئلۀ جنسیت و نقش بازتولیدی زنان در شکلگیری یک ملّت باعث می‌شود تا فضایی که او از شرایط شهروندی و ملّت می‌سازد، بر سبک زندگی مردانِ طبقۀ متوسط اروپایی مبتنی باشد.
انسان شناسی
زینب شریعت نیا؛ هادی وکیلی
چکیده
کتاب تاریخ و نظریه در انسانشناسی[i] نوشتة آلن بارنارد (Alan Barnard)، پژوهش‌‌گر و نویسندة برجستة مطالعات انسانشناختی، بهویژه انسانشناسی آفریقای جنوبی، ازجمله آثار ارزش‌مند در حیطة انسانشناسی است. بارنارد در این کتاب ماهیت نظری انسانشناسی را درطول تاریخ و دربین آرای اندیشمندان و متفکران برجستة این علم بررسی میکند ...
بیشتر
کتاب تاریخ و نظریه در انسانشناسی[i] نوشتة آلن بارنارد (Alan Barnard)، پژوهش‌‌گر و نویسندة برجستة مطالعات انسانشناختی، بهویژه انسانشناسی آفریقای جنوبی، ازجمله آثار ارزش‌مند در حیطة انسانشناسی است. بارنارد در این کتاب ماهیت نظری انسانشناسی را درطول تاریخ و دربین آرای اندیشمندان و متفکران برجستة این علم بررسی میکند و ضمنِ مقایسة آرای اندیشمندان به ریشهیابی نظریهها و مکاتب فکری ارائهشده در حوزة انسانشناسی میپردازد. هدف این کتاب بررسی آرای پیشگامان مطالعات انسانشناسی، تکاملگرایی در همة ابعاد آن، نظریة اشاعهگران دربارة مناطق فرهنگی، کارکردگرایی و کارکردگرایی ساختاری، نظریه‌های عملمحور، دیدگاه‌های پردازشی و مارکسیستی، جوانب مختلف نسبیگرایی، ساختارگرایی و پساساختارگرایی، دیدگاه‌های پستمدرنیسم و تفاسیر اخیر است. این کتاب را باید مروری بر نظریه‌های انسانشناختی و مشکلات مرتبط با آن‌ها دانست، اما چون به جزئیاتِ رویکردها و اندیشههای نظریه‌پردازان نمیپردازد، ایجاز و اختصار عبارات و مطالب کتاب از وضوح مفهومی آن میکاهد و توضیح و تکمیل بیشتری را میطلبد.کلیدواژهها:
انسان شناسی
پروین قاسمی
چکیده
این نوشتار درصدد است تا با تمرکز بر یکی از آثار مارگارت مید (Margaret Mead)، انسان‌شناس برجستۀ آمریکایی، به اهمیت مغفول‌ماندۀ این آثار در انسانشناسی معاصر ایرانی بپردازد. طی نقدوارزیابی این کتاب، بازگشت به اصول و اساس انسانشناسی آثار کلاسیک که در ایران کم‌تر به‌عنوان منبع درسی معرفی میشوند، اشاره خواهد شد. بدین منظور به جایگاه آثار ...
بیشتر
این نوشتار درصدد است تا با تمرکز بر یکی از آثار مارگارت مید (Margaret Mead)، انسان‌شناس برجستۀ آمریکایی، به اهمیت مغفول‌ماندۀ این آثار در انسانشناسی معاصر ایرانی بپردازد. طی نقدوارزیابی این کتاب، بازگشت به اصول و اساس انسانشناسی آثار کلاسیک که در ایران کم‌تر به‌عنوان منبع درسی معرفی میشوند، اشاره خواهد شد. بدین منظور به جایگاه آثار کلاسیک در انسانشناسی دانشگاهی ایران پرداخته می‌شود. انسانشناسی، در آثار مارگارت مید، مبتنی‌بر انسان‌دوستی، حضور، فهم، نظریه‌مندی، نظریه‌سازی، و هم‌چنین آینده‌نگری برمبنای گذشته است. مبانی فهم این نوع از انسانشناسی تخیل، نوشتن، انسان‌دوستی، حرکت و دیدن است. بدون پرداختن به آثار کلاسیک در آموزش انسانشناسی، آموزش‌های رایج دانشگاهی ایرانی کم‌تر به این مبانی اولیه در انسانشناسی توجه میکند. انسانشناسی دانشگاهی ایران و برنامه‌های درسی آن و کمیت و کیفیت مشارکت دانشجویان در طراحی و تدوین برنامۀ درسی نیازمند بازنگری و تجدیدنظر است. مرور آثار کلاسیک، استخراج اصول پنهان و آشکار در این متون، و تدوین برنامه‌های درسی مبتنی‌بر آن اصول باتوجه‌به نیازهای این علم برگرفته از نظرهای دانشجویان و دانش‌آموختگان در غنای آن مؤثر خواهد بود.
انسان شناسی
پریسا گودرزی؛ محسن شعبانی
چکیده
روان‌شناسی اخلاق یکی از رشته‌های نوظهور در مطالعات میان‌رشته‌ای در حوزة فلسفة اخلاق و روان‌شناسی است. روان‌شناسی اخلاق می‌کوشد مرزهای علم و فلسفه را در زمینة روان‌شناسی و اخلاق به‌هم نزدیک کند. کتاب ذهن درست‌کار جاناتان هایت از تأثیرگذارترین آثار در این حوزه است. نویسنده در این اثر کوشیده است مرزهای روان‌شناسی و اخلاق را به ...
بیشتر
روان‌شناسی اخلاق یکی از رشته‌های نوظهور در مطالعات میان‌رشته‌ای در حوزة فلسفة اخلاق و روان‌شناسی است. روان‌شناسی اخلاق می‌کوشد مرزهای علم و فلسفه را در زمینة روان‌شناسی و اخلاق به‌هم نزدیک کند. کتاب ذهن درست‌کار جاناتان هایت از تأثیرگذارترین آثار در این حوزه است. نویسنده در این اثر کوشیده است مرزهای روان‌شناسی و اخلاق را به یک‌دیگر نزدیک کند. هایت به‌دنبال ابداع روشی برای فکرکردن دربارة دو موضوع تفرقه‌برانگیز در زندگی انسان، یعنی سیاست و مذهب، است. او برای این منظور از منابع موجود در رشته‌های فلسفه، فلسفة اخلاق، روان‌شناسی، علوم اجتماعی، اخلاق و ژنتیک استفاده کرده است. بسیاری از داده‌های کتاب زیسته و تجربة خود نویسنده است. همین امر این کتاب را در زمینة روان‌شناسی اخلاق، بهویژه در زمینة شهودگرایی اخلاقی و شهودگرایی اجتماعی، باارزش کرده است. در این کتاب، نویسنده معتقد است فهم و هم‌دلی با دیدگاه سیاسی و مذهبی دیگران یا، به‌تعبیر وی، معتبردانستن ماتریس‌های اخلاقی دیگران باعث ازبین‌رفتن تفرقه و نزدیکی افراد به یک‌دیگر می‌شود. این کتاب به‌دلیل برخورداری از زبان بسیار ساده و تحلیل‌های منسجم و تجربی می‌تواند در اختیار عموم جامعه، اعم از دانشگاهیان و غیردانشگاهیان، قرار بگیرد.
انسان شناسی
حامد وحدتی نسب؛ عالیه عبداللهی
چکیده
کتاب انسان خداگونه: تاریخ مختصر آینده بخش دوم از سه‌‌گانۀ انسان خردمند، انسان خداگونه، و 21 درس برای قرن 21ام است. در این کتاب، نویسنده (یووال نوح هراری) کوشیده است تا با مروری کلی بر تطور اندیشۀ بشر از آغاز و بهویژه پس از انقلاب علمی و ظهور زیرشاخه‌های اومانیسم (لیبرالیسم، سوسیالیسم، و فاشیسم) این گزاره را مطرح کند که خلق اینترنتِ ...
بیشتر
کتاب انسان خداگونه: تاریخ مختصر آینده بخش دوم از سه‌‌گانۀ انسان خردمند، انسان خداگونه، و 21 درس برای قرن 21ام است. در این کتاب، نویسنده (یووال نوح هراری) کوشیده است تا با مروری کلی بر تطور اندیشۀ بشر از آغاز و بهویژه پس از انقلاب علمی و ظهور زیرشاخه‌های اومانیسم (لیبرالیسم، سوسیالیسم، و فاشیسم) این گزاره را مطرح کند که خلق اینترنتِ همهچیز و بهرهمندی از الگوریتمهایی بهمراتب کاملتر و دقیق‌تر از الگوریتمهای ذهن انسان توسط گوگل و فیسبوک به زوال لیبرالیسم، ظهور کیشِ دیتا (دیتائیسم)، و درنهایت بیاستفادهشدن بشر امروزین منجر خواهد شد. درکنار مقابله و بازبینی متن ترجمه و ارائۀ ایرادات و حذفیات، نگارندگان کوشیدهاند تا نشان دهند که امکان دارد آینده به چنین سمتوسویی نرود، اگر انسانها بتوانند با کمکگرفتن از آگاهی جهانشمولی که اکنون بیش از هر زمان دیگر به آن مسلحاند، از سیر تحولات در گذشته درس بیاموزند و پیش از رخدادن آیندۀ مدنظر نویسندۀ کتاب برایش چارهاندیشی کنند.
انسان شناسی
محمدامیر احمدزاده
چکیده
خوانش فرهنگی ـ اجتماعی یکی از مهمترین رویکردهای تاریخ فرهنگی است که در کتابِ درآمدی بر تاریخ فرهنگی بدن در ایران بر آن تأکید شده است. در این نوشتار، بررسی روش‌شناسی و محتوای متن اثر یادشده با این پرسش آغاز می‌شود که بهرهگیری از رویکرد گفتمانی در تاریخ فرهنگی بدن چه تأثیری در نگاه مؤلفان کتاب و خوانش آنان از منابع و رخدادهای ...
بیشتر
خوانش فرهنگی ـ اجتماعی یکی از مهمترین رویکردهای تاریخ فرهنگی است که در کتابِ درآمدی بر تاریخ فرهنگی بدن در ایران بر آن تأکید شده است. در این نوشتار، بررسی روش‌شناسی و محتوای متن اثر یادشده با این پرسش آغاز می‌شود که بهرهگیری از رویکرد گفتمانی در تاریخ فرهنگی بدن چه تأثیری در نگاه مؤلفان کتاب و خوانش آنان از منابع و رخدادهای تاریخ ایران داشته و ضعف‌ها و قوت‌های آن کدام است؟ با به‌کارگیری رویکرد انتقادی و تحلیل تاریخی، میتوان دستاورد بحث را چنین برشمرد: تلاش برای صورت‌‌بندی جدیدی از تاریخ ایران، ارائة تفسیری متفاوت از فهم تاریخ، برجسته‌‌سازی رویکرد جامعه‌شناختی و مطالعات فرهنگی بدن، تفسیر پوشش به‌مثابة امر فرهنگی، سیاسی و دینی، و بهرهگیری از منابع ادبی و مصور با هدف تقویت رویکرد تاریخ اجتماعی ـ فرهنگی. اما نگاه جهان‌شمول و جزئی‌نگر، درنتیجة غلبة رویکرد کل‌‌نگرانه و نظریه‌محور در متن اثر، دچار خدشه است و میتوان داده‌های تاریخی متعددی را مطرح کرد که استنتاج مؤلفان کتاب را با چالش مواجه کند. ازسوی‌دیگر، تقسیم‌بندی‌های چهارگانه از ادوار تاریخی ایران به عصر امپراتوری، عصر مشروطیت، عصر مدرنیته، و عصر دین در فصول مختلف، اشکال جدی دارد و با ادوار تاریخ ایران چندان منطبق نیست.
انسان شناسی
مهدی براتی فر؛ هادی وکیلی
چکیده
نظریه‌های اخلاق هنجاری از سه نوع اخلاق وظیفه‌گرا، اخلاق نتیجه‌گرا، و اخلاق فضیلت‌گرا سخن می‌گویند و مبانی و دیدگاه‌های مربوط به هر سه نوع اخلاق مزبور نزد متفکران مسلمان دیده می‌شود. در این‌جا میتوان از مفهومی جدید از اخلاق با عنوان «اخلاق خلیفه‌گرا» سخن گفت که برمبنای مماثلت و جانشینی بین انسان و خدا یا به‌تعبیری رب ...
بیشتر
نظریه‌های اخلاق هنجاری از سه نوع اخلاق وظیفه‌گرا، اخلاق نتیجه‌گرا، و اخلاق فضیلت‌گرا سخن می‌گویند و مبانی و دیدگاه‌های مربوط به هر سه نوع اخلاق مزبور نزد متفکران مسلمان دیده می‌شود. در این‌جا میتوان از مفهومی جدید از اخلاق با عنوان «اخلاق خلیفه‌گرا» سخن گفت که برمبنای مماثلت و جانشینی بین انسان و خدا یا به‌تعبیری رب و عبد و خلیفگی اخلاقی انسان نهاده شده است. بهنظر میرسد که این نوع اخلاق می‌تواند با نقد مدلهای غیرخلیفهگرایانه مانند اخلاق عشق یا اخلاق شرم مدلول درستی از تعبیر «اخلاق عرفانی» را ارائه دهد؛ درحقیقت، گرچه اخلاق خلیفه‌گرا نظریهای فضیلتگرایانه تلقی می‌شود، در چیستی فضائل، روش شناخت فضائل، و نحوة نائلشدن به فضائل با رویکردهای مرسوم در اخلاق فضیلت‌گرا تفاوت دارد. در این نظریه، فضائل همان اوصاف خداوند، روش شناخت آن‌ها همان شناخت اوصاف باری، و روش فضیلتمندشدن به آن‌ها همان تشبه به خدا و تبدیلشدن به خلیفة خداوند در مراحل سه‌‌گانۀ تخلیه، تجلیه، و تحلیه است. روش‌شناسی معرفت و رشد اخلاقی در این نوع اخلاق مبتنی‌بر آن نوع از انسانشناسی و خداشناسی عرفانی است که با مکتب اکبری و دیدگاه عرفانی امام خمینی (ره) همسویی دارد.
انسان شناسی
سید حسین حسینی
چکیده
این مقاله به معرفی و نقد کتاب انسانشناسی فلسفی، اثر هانس دیرکس، میپردازد. نویسنده در این کتاب به گزینش متونی حاوی دیدگاه‌های آموزشی در ذیل موضوع بحث پرداخته است که عمدتاً بدون تحلیل جامع و نظام‌‌مندی عمیقی طرح شدهاند. در این مقاله، پس از اشاره به چهار سطح از انسانشناسی فلسفی نزد دیرکس و نقد آن، از اهمیت توجه به رویکرد جدید ...
بیشتر
این مقاله به معرفی و نقد کتاب انسانشناسی فلسفی، اثر هانس دیرکس، میپردازد. نویسنده در این کتاب به گزینش متونی حاوی دیدگاه‌های آموزشی در ذیل موضوع بحث پرداخته است که عمدتاً بدون تحلیل جامع و نظام‌‌مندی عمیقی طرح شدهاند. در این مقاله، پس از اشاره به چهار سطح از انسانشناسی فلسفی نزد دیرکس و نقد آن، از اهمیت توجه به رویکرد جدید «انسانشناسی ساحتی» سخن رفته و ضمن بررسی تقسیم‌بندی انسانشناسی در ساختار کتاب، به الگوی پیش‌نهادی چهارجانبه در مواجهة انسان با خود، طبیعت، جامعه، و خدا اشاره شده است. درادامه، نگارنده با روش تحلیلی ـ انتقادی به تبیین وجوه اشتراک و اختلاف دیدگاه‌های انسانشناسی میپردازد و زمینه را برای نقد فلسفی آن‌ها فراهم می‌سازد. در این منظر، مهمترین یافتۀ پژوهش آن است که غالب رویکردهای انسانشناختی به بُعد یا ابعادی از وجوه انسان توجه کرده و دچار بزرگ‌نمایی شدهاند و در کم‌تر دیدگاهی میتوان به تحلیل نسبت و ترابط تمامی قوای انسانی با یک‌دیگر دست یافت. این امر نشان از اهمیت توجه به بنیادهای فلسفی و روش‌‌شناختیِ «انسانشناسی ساحتی» دارد. این کتاب از نظر افق‌گشایی علمی و پیش‌رو قراردادن پرسش‌های اصلی انسانشناسی بسیار راه‌گشاست، اما ارائة هر تعریفی از قلمرو و مصداق‌های انسانشناسی فلسفی وابسته به تبیین «موضوع» و «روش» چنین رویکردی است و بدون چشم‌انداز دقیقی از مؤلفه‌‌های آن، نمی‌توان به مرزهای روشنی بین سطوح چهارگانة انسان‌شناسی‌های مذکور نزد دیرکس دست یافت.
انسان شناسی
اکبر زارع شاه آبادی؛ حمیده شیری محمدآباد
چکیده
چکیدهیکی از الگوهای نظری که در دو دهۀ گذشته باتوجه‌به تغییر پارادایمی در الگوی توسعه و تأکید بر توسعۀ انسانی و اجتماعی بیش‌ازپیش موردتوجه قرار گرفته پرورش انسانی پویاست. درواقع، نوع نگاه به انسان و نوع نیازهای انسان دگرگون شده و پرورش انسانی خوب به‌لحاظ روانی و اجتماعی به یکی از اهداف جوامع تبدیل شده است. یکی از مشهورترین روان‌پزشکانی ...
بیشتر
چکیدهیکی از الگوهای نظری که در دو دهۀ گذشته باتوجه‌به تغییر پارادایمی در الگوی توسعه و تأکید بر توسعۀ انسانی و اجتماعی بیش‌ازپیش موردتوجه قرار گرفته پرورش انسانی پویاست. درواقع، نوع نگاه به انسان و نوع نیازهای انسان دگرگون شده و پرورش انسانی خوب به‌لحاظ روانی و اجتماعی به یکی از اهداف جوامع تبدیل شده است. یکی از مشهورترین روان‌پزشکانی که در این مورد طی چند دهه کار علمی انجام داده تامس ای. هریس، نویسندۀ آمریکایی، است.او که به تألیف چندین کتاب دربارۀ وضعیت خوب و انسان خوب پرداخته معتقد است وضعیت خوب حاصل پرورش انسانی خوب است. در این مقاله، ابتدا مقدمه‌‌ای کوتاه در معرفی اثر ارائه می‌شود. سپس، در بخش دوم نظریۀ تحلیل رفتار متقابل معرفی می‌شود. در بخش سوم، ساختار و محتوای کتاب معرفی می‌شود و در بخش چهارم، کتاب در قالب دو زیربخش الف) ارزیابی شکلی و ب) ارزیابی محتوایی نقد می‌شود. در بخش پایانی مقاله، نتیجهگیری اثر ارائه خواهد شد.
انسان شناسی
پروین قاسمی
چکیده
کتاب استعمارزدایی در روش در زمرۀ متون ضداستعماری است که با جهت‌گیری‌‌هایی درقبال انسانشناسی، تحقیق، و علم به‌تحریر درآمده است. از انسانشناسی تا تحقیق و علم تازمانی‌که در بطن و گسترۀ حضور استعمار واقع شده بود از منظر نویسندۀ کتاب نکوهش شدهاند. شواهدی از تحقیقات غیرانسانی استعمارگران بریتانیایی در نیوزیلند روی مائوری‌ها ...
بیشتر
کتاب استعمارزدایی در روش در زمرۀ متون ضداستعماری است که با جهت‌گیری‌‌هایی درقبال انسانشناسی، تحقیق، و علم به‌تحریر درآمده است. از انسانشناسی تا تحقیق و علم تازمانی‌که در بطن و گسترۀ حضور استعمار واقع شده بود از منظر نویسندۀ کتاب نکوهش شدهاند. شواهدی از تحقیقات غیرانسانی استعمارگران بریتانیایی در نیوزیلند روی مائوری‌ها در کتاب ارائه شده است. این کتاب نشان میدهد که بنابه مبارزات متعدد اهالی قبیلۀ مائوری با استعمارگران، امروزه معنا و کاربرد تحقیق متفاوت با گذشته شده است و آن‌ها با آغوش باز به استقبال تحقیق می‌روند.بنابر این شواهد، آن‌چه میتوان درمورد این کتاب و در پاسخ به آن خاطرنشان کرد این‌که متهم اصلی «تحقیق» نیست، بلکه کشورگشایی‌‌ها و جاه‌طلبی‌‌های اقتصادی و سیاسی کشورهای استعمارگر است که نام تحقیق و انسانشناسی را تحت‌‌الشعاع خود قرار داده است. همواره مائوری‌ها به‌طور خاص و پلینزی‌‌ها به‌صورت کلی از منظر انسان‌شناسان معرفی و شناسانده میشوند؛ درحالی‌که در این اثر این موضوع وارونه شده است و این زنی از مائوری‌هاست که می‌‌نویسد و ثبت میکند و نظر و تحلیل خود را درمورد گذشته و انسانشناسی بیان میکند. اما در این میان آن‌چه میتوان در تکمیل آثار این‌گونه بیان کرد، نگاه به غرب یا استعمار درراستای شناخت آن از منظر مائوری است. این مهم در آثار ضداستعماری کم‌تر مدنظر قرار میگیرد. بسندگی به نوشتن مائوری‌ها از خودشان و زخم‌هایشان در بهبود اوضاع دخیل خواهد بود، اما به‌هرروی ما را از شناخت غرب و استعمار از منظری دقیق و از توجه به لایه‌‌های ذهنی بی‌نیاز نمی‌کند.
انسان شناسی
امیر قربان پور لفمجانی
چکیده
سبک زندگی تعیین‌کنندۀ جهت‌گیری انسان به زندگی است است که نخستین‌بار در روان‌شناسی از سوی آلفرد آدلر مطرح شد. دیدگاه انسانشناختی آدلر بر شکلگیری مفهوم سبک زندگی اثرگذار بوده است. از نظر آدلر، انسان موجودی اجتماعی است که مهمترین انگیزه‌‌اش غلبه بر حقارت و نیل به کمال در زندگی با تکیه بر ارادۀ آزاد است. هم‌چنین، انسان ...
بیشتر
سبک زندگی تعیین‌کنندۀ جهت‌گیری انسان به زندگی است است که نخستین‌بار در روان‌شناسی از سوی آلفرد آدلر مطرح شد. دیدگاه انسانشناختی آدلر بر شکلگیری مفهوم سبک زندگی اثرگذار بوده است. از نظر آدلر، انسان موجودی اجتماعی است که مهمترین انگیزه‌‌اش غلبه بر حقارت و نیل به کمال در زندگی با تکیه بر ارادۀ آزاد است. هم‌چنین، انسان نسبت به ارزشهای اخلاقی ماهیتاً خنثی است و ارزشهای اخلاقی اموری واقعی نیستند. باتوجه‌به دیدگاه انسانشناختی و شرایط اجتماعی و فرهنگی زیست وی، که تفاوتی اساسی با جامعه اسلامی ـ ایرانی دارد نقد و بررسی این نظریه، باتوجه‌به مبانی فکری اسلام، ضرورت دارد. از منظر اسلام، انسان موجودی دوبعدی (مادیـ معنوی) است که رابطهاش فقط به محیط اجتماعی محدود نمیشود و با خود، خدا، و طبیعت نیز رابطه دارد. هم‌چنین، ارادۀ انسان در طول ارادۀ خدا قرار دارد و متعاقب این اراده مسئول رفتارهای خویش است. از منظر اسلام، هدف زندگی عبادت خدا و نیل به قربالیالله است؛ بهگونهایکه اگر تمامی افعال جوارحی و جوانحی انسان مسلمان برای خدا و رضای او باشد، یعنی نیت وی از انجام کارها فقط رضای خداوند باشد، به خداوند نزدیک و هدف خلقت وی محقق خواهد شد.
انسان شناسی
پریسا گودرزی؛ محسن شعبانی
چکیده
انسانشناسی اخلاق یکی از رشته‌های نوظهور در مطالعات میان‌رشته‌ای در حوزۀ فلسفۀ اخلاق و انسانشناسی است. کتاب فاعل فضیلت؛ انسانشناسی اخلاق و آزادی، نوشتۀ جیمز لیدلاو، یکی از تأثیرگذارترین آثار نوشته‌شده در این حوزه است. نویسنده در این اثر کوشیده است مرزهای انسانشناسی و فلسفۀ اخلاق را به یک‌دیگر نزدیک کند. بهرهگیری مؤلف از ...
بیشتر
انسانشناسی اخلاق یکی از رشته‌های نوظهور در مطالعات میان‌رشته‌ای در حوزۀ فلسفۀ اخلاق و انسانشناسی است. کتاب فاعل فضیلت؛ انسانشناسی اخلاق و آزادی، نوشتۀ جیمز لیدلاو، یکی از تأثیرگذارترین آثار نوشته‌شده در این حوزه است. نویسنده در این اثر کوشیده است مرزهای انسانشناسی و فلسفۀ اخلاق را به یک‌دیگر نزدیک کند. بهرهگیری مؤلف از مفاهیم و نظریه‌های مختلف در هر دو رشته موجب شده است این کتاب فراتر از یک مطالعۀ انسانشناسانۀ صرف قرار بگیرد. برای نمونه، وی فضیلت را از فلسفۀ اخلاق و آزادی را از مطالعات انسانشناسانه وام گرفته است. ازاین‌رو، میتوان این کتاب را نمونۀ موفقی از یک مطالعۀ میان‌رشته‌ای قلمداد کرد که علاوهبر بهرهگیری از منابع هر دو رشته از نظر روششناختی نیز به هر دو حوزه ادای سهم کرده است. او برای این منظور از منابع موجود در رشتۀ فلسفۀ اخلاق بهره میجوید تا به تقویت پژوهشهای انسانشناختی کمک کند. هم‌چنین، وی بنا دارد زمینۀ تولید منابع علمی بیشتری درزمینۀ انسانشناسی اخلاق را ایجاد کند و حتی برای تکمیل گفتوگوی انسانشناسی اخلاق، برخی متفکران ازجمله میشل فوکو، مکینتایر، و برنارد ویلیامز را درکنار یک‌دیگر قرار میدهد.
انسان شناسی
علی متولی زاده اردکانی
چکیده
نوشتار حاضر به نقد و بررسی کتاب ناکافی‌بودن ابتنای انسانشناسی بر ژن‌ها، نوشتۀ پروفسور پیتر ریچرسون و پروفسور رابرت بوید، اختصاص دارد. در این مقاله، با مقدمه‌‌ای بر مسئلۀ علوم انسانی در جهان و ایران به بررسی ابعاد مختلف این موضوع می‌پردازیم و نقش عوامل زیستی و ژنتیک در شکلگیری رفتار و فرهنگ را مطرح می‌کنیم و سپس به نقد ...
بیشتر
نوشتار حاضر به نقد و بررسی کتاب ناکافی‌بودن ابتنای انسانشناسی بر ژن‌ها، نوشتۀ پروفسور پیتر ریچرسون و پروفسور رابرت بوید، اختصاص دارد. در این مقاله، با مقدمه‌‌ای بر مسئلۀ علوم انسانی در جهان و ایران به بررسی ابعاد مختلف این موضوع می‌پردازیم و نقش عوامل زیستی و ژنتیک در شکلگیری رفتار و فرهنگ را مطرح می‌کنیم و سپس به نقد کتاب می‌پردازیم. در مقدمه، زمینۀ زیستی انسان و عوامل مختلف زیستی تأثیرگذار در رفتار و فرهنگ موردبررسی قرار گرفته است. اگرچه این اثر یک کتاب اجتهادی و نوآورانه نیست، به‌طور کلی به اهمیت موضوع فرهنگ و تکامل زیستی میپردازد و سعی اصلی نویسندگان در این کتاب به ایدهپردازی و توصیف اهمیت نقش فرهنگ برای فهم رفتار انسان و توصیف این نکته بوده است که فرهنگ بخشی از زیست است. از نظر نویسندگان کتاب فهم فرهنگ از طریق «تفکر جمعیتی» (تفکری که تأثیر در جمعیت ملاک ایجاد و تحول در فرهنگ است و نه فرد انسانی) ایجاد می‌شود و درک این موضوع که ژن‌ها و محیط در ارتباط و تعاملاند و هردو نقش در ایجاد رفتار انسان دارند.
