باستان شناسی
مطالعات باستان سنجی و ارزیابی تاریخ نیشابور: بررسی انتقادی کتاب Nishapur Revisited: Stratigraphy and Ceramics of the Qohandez (بازنگری نیشابور: لایه نگاری و سفال‌های کهندژ)

سیدمهدی موسوی نیا

دوره 23، شماره 1 ، خرداد 1402، ، صفحه 71-86

https://doi.org/10.30465/crtls.2023.39470.2465

چکیده
  کتاب بازنگری نیشابور: لایه نگاری و سفال‌های کهندژ دربارة نتایج مطالعات آزمایشگاهی روی برخی داده‌های باستان شناسی نیشابور است. در این کتاب تاریخ شکل گیری و تحول تاریخی نیشابور و جایگاه این شهر در بافتار خراسان بزرگ بر اساس مطالعات ترمولومینسانس، آرکئو مغناطیس و رادیو کربن بررسی شده است. پرسش محوری پژوهش حاضر این است که روکو رانته ...  بیشتر

باستان شناسی
نقدی بر مقاله‌ی «نگاهی به حیات اجتماعی شهر باستانی سیمره از شکل‌گیری تا فروپاشی»

یونس یوسف وند

دوره 23، شماره 1 ، خرداد 1402، ، صفحه 87-111

https://doi.org/10.30465/crtls.2023.39591.2482

چکیده
  سیمره یکی از شهرهای مهم غرب ایران در سده‌های آغازین اسلامی است که از اواخر دوره قاجار تاکنون از زوایایی مخلتف مورد مطالعه قرار گرفته است. نوشتار حاضر به بررسی و نقد یکی ا‌ز جدیدترین مقاله‌های منتشر شده در مورد این شهر می‌پردازد؛ این مقاله باعنوان «نگاهی به حیات اجتماعی شهر باستانی سیمره از شکل‌گیری تا فروپاشی» به قلم «محسن ...  بیشتر

باستان شناسی
نخستین «تاریخ ماد»: نقد و بررسی کتاب مادها اثر جورج راولینسون

سعدی سعیدیان

دوره 22، شماره 7 ، مهر 1401، ، صفحه 59-81

https://doi.org/10.30465/crtls.2022.42714.2637

چکیده
  ازآن‌جاکه مادها نخستین آریا‌ییانی بودند که حکومتی فراگیر در بخشی از فلات ایران تشکیل دادند، بررسی تاریخ آن‌ها از اهمیت فراوانی برخوردار است. تا یکی‌دو سدۀ پیش، یگانه منبع اطلاعاتی ما درمورد مادها نوشته‌های نویسندگانی یونانی ـ رومی و اشارات پراکندۀ عهد عتیق (کتاب مقدس) بود.، اما از سدۀ نوزدهم میلادی بدین سو و با خوانش کتیبه‌های ...  بیشتر

باستان شناسی
مطالعات جغرافیای اداری شاهنشاهی ساسانی، به‌بهانۀ انتشار کتاب La Géographie Administrative de l’Émpire Sassanide. Les Témoignages Épigraphiques en Moyen-Perse (جغرافیای اداری شاهنشاهی ساسانی. شواهد کتیبه‌شناختی پارسی میانه)

حسین حبیبی

دوره 22، شماره 2 ، اردیبهشت 1401، ، صفحه 83-102

https://doi.org/10.30465/crtls.2022.38930.2420

چکیده
  سامان سیاسی ـ اداری شاهنشاهی ساسانی از نظر تأثیر، تأثرات، و نیز تحولاتی که آن را به دولتی بسیار ساختارمند تبدیل کرد، موضوع مطالعات متعددی بوده است. در این ‌بین، پژوهش‌های ریکا گیزلن در توسعۀ این حوزۀ مطالعاتی نقش محوری ایفا کرده است. سی سال پس از اولین کتاب یادمانی وی دراین‌باره، در سال 1989 انتشار کتاب جغرافیای اداری شاهنشاهی ...  بیشتر

باستان شناسی
بررسی و نقد کتاب Stone Tools in Human Evolution, Behavioral Differences among Technological Primates (دست‌افزارهای سنگی در فرگشت انسان: تفاوت‌های رفتاری میان نخستی‌سانان ابزارساز)

الهام قصیدیان

دوره 22، شماره 2 ، اردیبهشت 1401، ، صفحه 307-327

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.33481.2031

چکیده
  کتاب دست‌‌افزارهای سنگی در فرگشت انسان از مجموعه کتاب‌‌های جان شِی برای آفریدن روشی نوین در تحلیل دست‌افزارهای سنگی است. این بار، وی با رویکردی تازه، نه از دید یک باستان‌‌شناسِ صرف، بلکه از دید یک دیرین‌‌انسان‌‌شناس، در تلاش برای پاسخ‌‌دادن به پرسش‌‌های مربوط به فرگشت رفتار انسان به‌کمک روش‌‌های باستان‌‌شناسانه است. ...  بیشتر

باستان شناسی
پرتوی بر نیمۀ تاریک ماه: بررسی و نقد کتاب زنان در ایران باستان

احسان احمدی نیا

دوره 21، شماره 8 ، آبان 1400، ، صفحه 1-28

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.6968

چکیده
  از هخامنشیان، به‌جز کتیبۀ بیستون و استوانۀ کوروش، کتیبه‌های روی‌دادنگارانۀ دیگری در دست نداریم. بنابراین بخش زیادی از تاریخ هخامنشی برپایۀ اطلاعات منابع یونانی و گاهی یهودی استوار بوده است؛ منابعی که پژوهش‌گران کاستی‌ها، تناقضات، و ناراستی‌های آن‌ها را به‌دفعات گوش‌زد کرده‌اند. با کاوش مهم‌ترین مراکز هخامنشی، حجم زیادی ...  بیشتر

باستان شناسی
چالش‌ها و کاستی‌های مطالعات باستان‌شناسی «تحلیل الگوی استقرار» در ایران؛ ارزیابی انتقادی و چند پیش‌نهاد

سعید امیرحاجلو

دوره 21، شماره 8 ، آبان 1400، ، صفحه 29-54

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.33342.2014

چکیده
  تحلیل الگوی استقرار در باستان‌شناسی به مفهوم مطالعۀ رابطۀ استقرارها با یک‌دیگر و ارزیابی میزان اثرگذاری متغیرهای محیطی و فرهنگی بر توزیع، جابه‌جایی و تحولات سکونتگاه‌ها، و تغییرات جمعیتی در گذر زمان است. اگرچه این پژوهش‌ها در دنیا با بهره‌گیری از روش‌های ترکیبی و میان‌رشته‌ای به پیشرفت رسیده، کاستی‌ها و اشکالات «برخی» ...  بیشتر

باستان شناسی
نقد و بررسی کتاب اسطوره‌های بلخی و مروی باستان بر روی مهرها و تعویذهایشان

حسن باصفا؛ محمدصادق داوری

دوره 21، شماره 8 ، آبان 1400، ، صفحه 55-76

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.34676.2118

چکیده
  کتاب اسطوره‌های بلخی و مروی باستان بر روی مهرها و تعویذهایشان دراصل کاتالوگی از مهرها و تعویذهای فرهنگ بلخی و مروی است که درخلال کاوش‌های غیرمجاز به‌دست آمده یا در بازار عتیقۀ کشورهای افغانستان و ترکمنستان حراج شده است. آثار این کتاب توسط ساریانیدی، باستان‌شناس نام‌دار روس، مستندسازی و به‌هم‌راه یک مقالۀ بلند به زبان انگلیسی ...  بیشتر

باستان شناسی
بررسی و نقد کتاب فناوری و واژه‌شناسی دست‌افزار سنگی

مژگان جایز

دوره 21، شماره 8 ، آبان 1400، ، صفحه 77-101

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.33389.2017

چکیده
  کتب تخصصی در زمینۀ مطالعات دست‌افزارهای سنگی و طبقه‌بندی گونه‌شناسانه و فناورانۀ آن‌ها تاکنون به فارسی تألیف نشده‌اند و تنها کتاب ترجمه‌شده فناوری و واژه‌شناسی دست‌افزار سنگی نوشتۀ ماری لوییز اینیزان و همکاران است که در این نوشتار معرفی، نقد، و بررسی شده است. این کتاب برگردانی از یکی از معتبرترین منابع انگلیسی و فرانسوی در ...  بیشتر

باستان شناسی
بررسی و نقد کتاب An Introduction to Islamic Archeology مقدمه‌ای بر باستان‌شناسی اسلامی

محسن سعادتی

دوره 21، شماره 8 ، آبان 1400، ، صفحه 171-188

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.35157.2153

چکیده
  درمیان مباحث مربوط به باستان‌شناسی، باستان‌شناسی دوران اسلامی به‌عنوان یکی از دوران متنوع با جریان‌هایی درخصوص هنر، معماری، و شهرسازی همواره موردتوجه باستان‌شناسان و پژوهش‌گران قرار داشته است. نوشتار پیش‌رو به بررسی و نقد کتاب مقدمه‌ای بر باستان‌شناسی اسلامی، نوشتۀ مارکوس میلرایت، می‌پردازد. هدف از انجام این پژوهش بررسی ...  بیشتر

باستان شناسی
نقد و بررسی کتاب ایرانیان باستان

سعدی سعیدیان

دوره 21، شماره 8 ، آبان 1400، ، صفحه 189-210

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.6969

چکیده
  ‌باوجود جایگاه برجستۀ تمدن‌های ایران باستان در بررسی تاریخ پرفرازونشیبِ خاور نزدیک، مطالعۀ این دوران مهم در سنت تاریخ‌نگاری اروپاییان عموماً تحت‌تأثیر دیدگاه خصمانۀ منابع کلاسیک یونانی ‌ـ رومی قرار گرفته است و اندک بوده‌اند آثار و مؤلفانی که از نفوذ این سنت و دیدگاه منفی غرب‌محورانه به‌دور مانده باشند. کتاب The Persians یا ...  بیشتر

باستان شناسی
نقد رویکرد تحلیل الگوی استقرار در متون باستان‌شناسی ایران

رحمت عباس نژاد سرستی؛ سعید بابامیر ساطحی؛ نرجس حیدری

دوره 21، شماره 8 ، آبان 1400، ، صفحه 227-248

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.33727.2050

چکیده
  مطالعۀ الگوی استقرار یک روش تحلیل متداول در باستان‌شناسی دنیاست که با استفاده از روش‌های علمی به مطالعۀ سه مؤلفۀ مهم شامل سازه‌های منفرد، استقرار اجتماعی، و استقرار منطقه‌ای می‌پردازد تا رابطۀ متغیرهای زیست‎محیطی را با معیشت و استقرار اجتماعی تحلیل، سازمان‌های اجتماعی ‌ـ اقتصادی جوامع گذشته را بازسازی و اندازه، عملکرد، ...  بیشتر

باستان شناسی
نقد و بررسی کتاب فراز و فرود عباسیان (132 تا 324 هجری): پژوهش در ساختار و تحول ایدئولوژی، اقتصاد، و نهاد نظامی

محمد مرتضایی

دوره 21، شماره 8 ، آبان 1400، ، صفحه 355-369

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.34072.2080

چکیده
  عباسیان، که گروهی انگیخته‏شده در اواخر حکومت امویان بودند، کوشیدند با ارائۀ ایدئدلوژی جدید در قالب نظام دعوت به بسیج منابع خویش در مبارزه با گروه حاکم برآیند و کنش‏های معناداری را در جذب عناصر مخالف اموی و کشاندن آن‏ها به‌زیر چتر واحد «الرضا من آل محمد» به‌انجام رسانند. کتاب فراز و فرود عباسیان: پژوهش در ساختار و تحول ایدئدلوژی، ...  بیشتر

باستان شناسی
بازنگری دو نظریه از سه‌گانۀ پورشریعتی در کتاب Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran (افول و سقوط شاهنشاهی ساسانی اتحادیۀ ساسانی ‌ـ پارتی و فتح ایران به‌دست عرب‌ها)

یاسر ملک زاده؛ سرور خراشادی

دوره 21، شماره 8 ، آبان 1400، ، صفحه 371-389

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.35761.2205

چکیده
  تاکنون نقدهایی مکتوب و شفاهی به کتاب پروانه پورشریعتی با عنوان Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran وارد شده است که منتقدان با دیدگاه‌هایی متفاوت به ارزیابی اثر و تقویت یا تضعیف نظریه‌‌های وی پرداخته‌‌اند. واضح است کتاب‌‌هایی از این ‌‌دست، که هم ارائۀ جسورانه‌‌ای از کلیات بدیع و ایده‌‌آفرین‌اند و هم دریایی ...  بیشتر

باستان شناسی
پژوهشی در سفال‌گری دوران اسلامی معرفی و نقد کتاب سفالینۀ گونۀ موسوم به کوباچه

مجید منتظرظهوری؛ حسین صدیقیان

دوره 21، شماره 8 ، آبان 1400، ، صفحه 391-407

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.33415.2018

چکیده
  سفال یکی از وجوه برجستۀ صنعت دوران اسلامی است که درطول این دوران با پیشرفت‌‌های چشم‌‌گیری در فن تولید و تزئین هم‌راه بود. باتوجه‌به شواهد باستان‌‌شناختی سفال گونۀ موسوم به کوباچه‌ دارای حوزۀ پراکنش گستره‌‌ای است که از خراسان تا تبریز در ایران و حتی مناطقی خارج از مرز‌‌های فعلی ایران در کشور‌‌هایی هم‌‌چون آذربایجان را شامل ...  بیشتر

باستان شناسی
بررسی و نقد کتاب From Arabia to the Pacific: How Our Species Colonised Asia ( از [شبه‌جزیرۀ] عربستان تا اقیانوس آرام: چطور گونۀ ما در سراسر قارۀ آسیا ساکن شد)

سید میلاد هاشمی

دوره 21، شماره 8 ، آبان 1400، ، صفحه 409-432

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.33874.2061

چکیده
  پروفسور رابین دنل از شناخته‌شده‌ترین باستان‌شناسان پارینه‌سنگیِ آسیاست. کتاب اخیر او، که انتشارات راتلِج در سال 2020 م چاپ و منتشر کرده است، از نمونه‌های خوبِ وام‌گیری از مفاهیم بوم‌شناسی و زیست‌شناسی و، به‌طور خاص، زیست‌شناسی تهاجم در باستان‌شناسی محسوب می‌شود. تمرکز این کتاب بر مسئلة پراکنش گروه‌های انسانی و سازوکارهای ...  بیشتر

باستان شناسی
نقد و بررسی کتاب جنگ‌جویان سکایی در سیبری باستان A Review of Scythians Warriors of Ancient Siberia

شاهین آریامنش؛ سرور خراشادی

دوره 21، شماره 5 ، مرداد 1400، ، صفحه 1-16

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.6618

چکیده
  تیرۀ سکایی را تیره‌ای از مردمان ایرانی دانسته‌اند که در مرغ‌زارهای خوارزم، خاستگاه ایرانیان، خانه‌‌به‌دوش زندگی می‌کردند. آنان از مرغ‌زارهای خوارزم و سیبری غربی روی به‌سوی جنوب نهادند و در پایین‌دست‌ها سکنا گزیدند و سپس دسته‌ای از آنان به شمال غرب ایران وارد شدند. این تیره در حماسه‌های ایرانی هم‌چون شاهنامه و نیز در دوره‌های ...  بیشتر

باستان شناسی
فناوری و صنایع در باستان‌شناسی نقدی بر کتاب ره‌یافت‌های باستان‌شناختی به فناوری

جواد حسین‌زاده ساداتی

دوره 20، شماره 6 ، شهریور 1399، ، صفحه 43-66

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.30541.1822

چکیده
  کتاب ره‌یافت‌های باستان‌شناختی به فناوری نوشتۀ هتر مارگارت لوییس میلر، استاد دانشگاه تورنتو، به‌درستی یکی از روزآمدترین کتاب‌های باستان‌شناسی است که به موضوع فناوری و صنعت اختصاص یافته و نویسنده تلاش فراوانی به خرج داده تا از زوایای گوناگون فناوری و صنعت را از نگاه باستان‌شناسی بررسی کند. نقد برگردان این کتاب به ما کمک خواهد ...  بیشتر

باستان شناسی
نقدی بر کتاب Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian –Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran زوال و فروپاشی شاهنشاهی ساسانی: اتحادیۀ ساسانی ـ پارتی و فتح ایران به‌دست عرب‌ها

افشین خسروثانی

دوره 20، شماره 6 ، شهریور 1399، ، صفحه 67-89

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.26547.1594

چکیده
  مورخان و پژوهش‌گران درخصوص شکست ساسانیان از عرب‌ها به دلایل زیادی اشاره کرده‌اند. در سال 2008، پروانه پورشریعتی با انتشار کتاب زوال و فروپاشی شاهنشاهی ساسانی: اتحادیۀ ساسانی ــ پارتی و فتح ایران به‌دست عرب‌ها جانی تازه به این موضوع بخشید. او با یک روش‌شناسی بدیع و کم‌سابقه روایتی تازه و نادر از مسئلۀ سقوط ساسانیان ارائه کرد. با تجزیه ...  بیشتر

باستان شناسی
نقدی بر کتاب ارتش ایران هخامنشی

ابراهیم رایگانی

دوره 20، شماره 6 ، شهریور 1399، ، صفحه 91-118

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5484

چکیده
  ارتش هخامنشی بخشی جدایی‌ناپذیر در زمینۀ شناخت فرهنگ و تمدن این دوره به‌شمار می‌رود و قابلیت‌ها و جذابیت‌های پژوهشی حاصل از این بخش از تمدن هخامنشی موجب نگارش و انتشار آثاری چنین در این زمینه گردیده است. کتاب ارتش ایران هخامنشی بنابه چنین ضرورتی تألیف شده است. مؤلفِ این اثر عوامل مؤثر و متأثر را در روند شکل‌گیری، رشد، و گسترش و درنهایت، ...  بیشتر

باستان شناسی
بررسی و نقد کتاب باستان‌شناسی ایران

رقیه رحیمی سرخنی

دوره 20، شماره 6 ، شهریور 1399، ، صفحه 119-144

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.30534.1820

چکیده
  متکلم را تا کسی عیب نگیرد سخنش صلاح نپذیرد. [i](سعدی)این جستار با هدف نقد و شناسایی موارد قوّت و ضعف معیارهای شکلی و محتوایی کتاب باستان‌شناسی ایران به‌قلم مؤلفان بزرگوار کریم حاجی‌زاده و پرویز پورکریمی انجام شده است. این کتاب از نظر محتوا ازجمله تألیف‌های نادر و پیش‌رو در زمینۀ ارتباط باستان‌شناسی و گردش‌گری در ایران به‌شمار می‌رود ...  بیشتر

باستان شناسی
نقدی بر ترجمۀ کتاب سفال اسلامی

مرتضی عطایی

دوره 20، شماره 6 ، شهریور 1399، ، صفحه 227-247

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5490

چکیده
  در میان هنرهای دوران اسلامی سفال‌گری یکی از متنوع‌ترین و جذاب‌ترین هنرها به‌شمار می‌آید و همواره موردتوجه باستان‌شناسان و پژوهش‌گران هنر اسلامی قرار داشته است. ازهمین‌رو، کتاب‌های تخصصی و کاتالوگ‌های زیادی به زبان‌های مختلف دربارۀ این هنر و معرفی انواع و شیوه‌های آن به چاپ رسیده است که بسیاری از آن‌ها براساس آثار مجموعه‌های ...  بیشتر

باستان شناسی
«کوره‌های سفال‌گری، تولید تخصصی، محوطۀ صنعتی، جامعۀ خان‌سالار» تفسیری وارونه از یافته‌های باستان‌شناختی تپۀ پردیس

سجاد علی‌بیگی

دوره 20، شماره 6 ، شهریور 1399، ، صفحه 249-279

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.27468.1625

چکیده
  در کاوش‌های تپۀ پردیس چند سازۀ حرارتی کشف شده است که «کوره‌های سفال‌گری» خوانده شده‌اند و باتوجه‌به تمرکز آن‌ها در شرق تپه، کاوش‌گران این‌ها را کوره‌های تولید تخصصی و متمرکزِ سفال در بخشِ صنعتی یک روستای هزارۀ پنجم پیش از میلاد تصور کرده‌اند. نگارنده در این مقاله می‌کوشد تا با روش تحلیلی ــ تفسیری و به‌کمک مقایسه‌های ...  بیشتر

باستان شناسی
نقد کتاب تاریخ اشکانیان در کتاب سال‌نامه، تاسیت

یاسر ملک‌زاده؛ سرور خراشادی

دوره 20، شماره 6 ، شهریور 1399، ، صفحه 305-326

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5493

چکیده
  این مقاله نقدی بر کتاب تاریخ اشکانیان در کتاب سال‌نامه، تاسیت است. با تطبیق نسخۀ انگلیسی اثر The Annals by Tacitus و ترجمة فارسی آن محتوا و ترجمۀ کتاب بررسی شده است. نادر میرسعیدیِ، مترجم این کتاب، از ترجمة انگلیسی متن مفصّل لاتین این اثر بخش‌های مربوط به تاریخ اشکانیان را برگزیده و به فارسی برگردانده است. نگارندگان مقاله تلاش کرده‌اند پس ...  بیشتر

باستان شناسی
بررسی نقادانۀ هم‌سان‌انگاری ایزدان/ ایزدبانوان ایرانی با خدایان/ خدابانوان یونانی مطالعۀ موردی: وَنَند، اشی، و نیکه

رضا مهرآفرین؛ شاهین آریامنش

دوره 20، شماره 6 ، شهریور 1399، ، صفحه 327-348

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5494

چکیده
  یکی از نقش‌های خدابانوان که در آثار دورۀ اشکانی و ساسانی بسیار به‌کار رفته نقش «نیکه» است. این نقش در دورۀ اشکانی بر سکه‌ها و نقش‌برجسته‌های اشکانی به‌کار رفته است. دیدگاه‌های گوناگونی دربارۀ این نقش بیان شده است، چنان‌که برخی بر این باورند که اشکانیان با بهره‌بردن از شمایل‌نگاری یونانی ایزدان ایرانی را تجسم می‌بخشیدند ...  بیشتر