چکیده هدف از نوشتن این مقاله نقد محتوایی و شکلی کتاب نشانه‌شناسی تئاتر و درام است. کتاب نشانه‌شناسی تئاتر و درام ازجمله کتاب‌های مهم و مبنایی تحلیل تئاتر و درام به‌شمار می‌رود. این کتاب با طرح مباحث نظری در چهارچوب نگرش نشانه‌شناختی ساخت‌گرا به‌دنبال بررسی منطق تئاتر رایج و متعارف است و به‌همین‌منظور نویسنده درصدد بوده است با طرح مفاهیمی که به‌نوعی می‌توان آن‌ها را مفاهیم اصلی و زیربنایی بوطیقای تحلیل تئاتر به‌شمار آورد، روش‌شناسی تحلیلی و کاربردی‌ای را پیش‌روی مخاطبان قرار دهد که مایل‌اند با سازوکار جهان پویای تئاتر آشنا شوند یا به‌دنبال روش‌های نشانه‌شناختی برای تحلیل تئاترند. مسئلۀ اصلی این مقاله طرح این پرسش بنیادی است که نشانه‌شناسی چگونه می‌تواند تئاتر را تحلیل و تفسیر کند و از برایند آن روزنه‌های درک و دریافت پیچیدگی‌های جهان تئاتر و درام را برای ما آشکار کند. ضرورت و اهمیت نگاه نقادانه به کتاب نشانه‌شناسی تئاتر به‌منظور تحلیل دقیق‌تر و نیز تبیین سازوکارها و ویژگی‌های کاربردی علم نشانه‌شناسی در تحلیل متون نمایشی است. به‌ همین ‌علت، نشان‌دادن اهمیت کتاب نشانه‌شناسی تئاتر و درام با آشکارسازی کارکردهای تحلیلی آن با هدف راه‌نمایی مخاطبان و دانشجویانی که دغدغۀ تحلیل‌های نشانه‌شناختی تئاتر را دارند ضروری است.

چکیده در این متن تلاش شده است، براساس ساختار تعیین‌شده و مشخص قبلی، به تحلیل و تفسیر شکلی و محتوایی کتاب راه‌نمایی بر ادبیات و فیلم بپردازیم. روش در این نوشتار توصیفی ‌ـ تحلیلی است و با مراجعه به فصول مختلف کتاب و مقالات موجود در آن چگونگی شکل‌گیری اهداف موردنظر نویسنده (نویسندگان) را موردبررسی قرار می‌دهیم. در جریان بررسی کتاب درمی‌یابیم که این کتاب درادامۀ سه کتاب تهیه شده است که هریک به مبانی نظری سینما و ارتباط سینما با دیگر هنرها و تأثیر آن‌ها در سینما می‌پردازد. در این راه، نویسنده با گردآوری مقالات مختلف از نویسندگان گوناگون به نقش اقتباس‌های ادبی در سینما می‌پردازد. ساختار شکلی کتاب خوب است و مقالات مختلف براساس ترتیب ‌‌سال‌های ساخت آثاری که درمورد آن‌ها صحبت شده است دسته‌بندی شده‌اند.

چکیده هدف کتاب بازنویسی فیلم‌نامه این است که خوانندگانش را یاری دهد تا مهارت‌های خود را برای بیان داستانی دراماتیک و گیرا پرورش دهند. در این ‌راستا، نویسنده با توضیح ساختار داستان مبتنی‌بر سه پردۀ درام، نقاط عطف و نقطۀ اوج، و پرداخت شخصیت خواننده را با مسائل اساسی بازنویسی فیلم‌نامه آشنا می‌کند؛ اما تمامی تلاش نویسنده به‌منظور منافع تجاری و کسب درآمد از فیلم‌نامه است. نظام ارزش‌گذاری او فروش فیلم و مبنای کار او فقط سینمای تجاری هالیوود است. این در حالی است که قید بررسی سینمای امریکا در هیچ ‌کجای کتاب دیده نمی‌شود.تقلیل سینمای جهان به سینمای هالیوود، مبناقراردادن ساختار سه‌پرده‌ای، و نادیده‌انگاشتن دیگر ساختارهای بدیل در تمامی امور فیلم‌نامه از مشکلات محتوایی کتاب به‌شمار می‌آیند. این مقاله درصدد است با ارائۀ بدیل‌هایی که نگارنده از اشاره به آن‌ها خودداری کرده است به نقد کتاب حاضر بپردازد. این نقد در سطح روایت، سینمای هالیوود، تجاری‌سازی فیلم‌نامه، و مبحث فرم و ساختار انجام می‌گیرد.

چکیده پژوهش‌گران حوزۀ مطالعات هنر اسلامی رویکردهای مختلفی را در این حوزه اتخاذ کرده‌اند و هریک نقطۀ اتکای خود را بر مفاهیمی متفاوت از دیگری قرار داده‌اند. از این ‌میان، رویکرد تاریخ‌گرایی بر دو مؤلفۀ بسترمندی و تفسیر استوار است. در این رویکرد، مرکز ثقل مطالعات منطبق است بر درک مفاهیم فرهنگی اشیا و آثار معماری در بستر زمانی و مکانی خاص تولید این آثار. ازاین‌رو، عوامل، ریشه‌‌ها، و بستر‌‌های تحقق هنر اسلامی به‌طور تاریخی و معنای آن به‌صورت تفسیری موردبررسی و مطالعه قرار می‌‌گیرند.برداشت‌های نادرست برخی از منتقدان دربارۀ رویکرد تاریخ‌گرایی در مطالعات هنر اسلامی موجب خلط مفهوم و اغتشاش معنایی در این رویکرد شده است. بنابراین، دغدغۀ اصلی این پژوهش ارائۀ تعریفی روشن از مفهوم تاریخ‌گرایی و روش‌شناسی آن ازطریق معرفی و نقد یکی از شاخص‌ترین آثار تألیف‌شده با این رویکرد است. کتاب معماری ایلخانی در نطنز، اثر شیلا بلر، نمونه‌ای قابل‌توجه از رویکرد تاریخ‌گرایی است که به‌لحاظ درک روش‌شناسی این‌گونه مطالعات از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

چکیده مقالۀ حاضر نقدی بر کتاب هنر خودآموختگان، هنر فطری است. ضرورت بررسی انتقادی این کتاب از آن نظر است که اولین کتاب تألیفی فارسی در این زمینه است و به‌ همین ‌علت به‌عنوان مرجع و متنی کمک‌درسی مورداستفاده قرار می‌گیرد. ادعای اصلی مؤلف ارائۀ تعریفی از هنرهای فطری و دسته‌بندی آن‌ها و هم‌چنین طرح مباحث نظری‌ای است که حول این‌گونه هنرها وجود دارند. مؤلف در این راه دست‌یابی به اهداف متعددی را در نظر دارد که شامل ترسیم تاریخچه‌ای از خاستگاه و معرفی برخی از مهم‌ترین هنرمندان این گرایش می‌شود.در این مقاله درابتدا به بررسی دسته‌بندی کتاب ازلحاظ محتوایی می‌پردازیم و حدود و ارتباط مفاهیم طرح‌شده را به‌نقد می‌کشیم. سپس، با ترسیم مجدد الگوی اولیۀ مؤلف، برای پی‌ریزی شالودۀ کتاب، تحلیلی از روش‌شناسی ارائه می‌کنیم. درپایان، نقاط قوّت و نوآوری و هم‌چنین ابهام‌ها و نقاط ضعف کتاب به‌بحث گذاشته خواهد شد.

چکیده یکی از کتاب‌های چاپ‌شده در حوزۀ صنایع دستی کتاب شناخت صنایع دستی ایران است که مؤلف آن را به‌عنوان کتاب درسی برای دانشجویان رشته‌های مدیریت جهان‌گردی، مدیریت هتل‌داری، و مدیریت امور گمرکی معرفی کرده است. مقالۀ حاضر بررسی و نقد این کتاب است. پس از معرفی کتاب، نخست نقد شکلی اثر و سپس نقد محتوا صورت گرفته است. در این مقاله، به‌روش نقد و تحلیل کتاب موردارزیابی قرار می‌گیرد و ضمن برشمردن نواقص، کاستی‌ها، و اشتباهات نشان داده می‌شود که اثر یادشده به‌عنوان یک کتاب درسی دانشجویی نمی‌تواند مورداستفاده قرار گیرد و جامعیت یک کتاب علمی را ندارد. ازجمله استفاده‌نکردن از منابع علمی و تاریخی در بیان مطالب کتاب، توضیحات ناکافی در عناوین تخصصی، استفاده‌نکردن از ابزارهای علمی مناسب، تکراری‌بودن محتوا، و ... نقدی است که بر این کتاب ارائه شده است. اشکالات موجود در تأثیر منفی کتاب در دانش مخاطبان نقش قابل‌توجهی دارد و آن را شایستۀ حضور در محیط دانشگاهی نمی‌کند. درپایان، پیش‌نهادهایی برای رفع کاستی‌ها و اشکالات ارائه شده است.

چکیده رابطۀ سینما و دین در ایران و غرب همواره محل بحث بوده است، اما به‌واسطۀ تفاوت نگاه ادیان، این رابطه از زوایای متفاوتی تحلیل شده است. هدف اصلی در این پژوهش یافتن اصلی‌ترین تفاوت‌های میان نگرش مسیحیت و اسلام به سینما و تحلیل انتقادی دیدگاه‌های نظریه‌پردازان این حوزه است. به‌این‌منظور، دو محور مهم و مشترک میان نظریات، یعنی رابطۀ سینما و دین و امکان تحقق سینمای دینی و هم‌چنین رابطۀ میان فرم و محتوا در سینمای دینی، در دیدگاه نظریه‌پردازان سینمای دینی ایران و نظریه‌پردازان سینمای دینی امریکا موردبررسی قرار گرفت. از میان متخصصان ایرانی، نظریات سیدمرتضی آوینی، محمد مددپور، و نصرت‌الله تابش درخصوص سینمای دینی بررسی شد و در بخش پژوهش‌گران غربی، باتوجه‌به آثار ترجمه‌شدۀ موجود، از نظریات چهار پژوهش‌گر با نام‌های رابرت کی. جانستن، کلایو مارش، برایان استون، و مارگرت مایلز استفاده شد. در این پژوهش درانتها نتیجه گرفته می‌شود که باوجود توجه برخی نظریه‌پردازان مسلمان به مسائل مبتلاٌبه و رشد دیدگاه‌های ایشان نسبت‌به نظریۀ سینمای دینی در مسیحیتْ نظریات بیان‌شده دارای اشکالات مختلفی است و هنوز نظریه‌ای کارآمد در این حوزه تدوین نشده است. این پژوهش برمبنای هدفْ بنیادین و برمبنای روش اجرایی توصیفی‌ ـ ‌تطبیقی است.

چکیده  
در کتاب تحولات تصویری ایران، تألیف سیامک دل‌زنده، مؤلف تلاش کرده است با گذر از تحلیل‌های توصیفی به تبیین نظری از تحولات هنر ایران در نیمۀ اول قرن سیزدهم هجری شمسی دست یابد. مؤلف کوشیده است، فراتر از روایت‌های خطی، به پادگفتمان‌های مسلط نیز بپردازد. در این مسیر نیز به موفقیت‌های قابل‌توجهی دست یافته است؛ اما این تلاش قابل‌نقد است.مؤلف تأکید کرده که، برخلاف دیدگاه پسااستعماری، مسیر دیگری را در این کتاب دنبال کرده است و در نقد دیدگاه پسااستعماری که «فاعلیت‌های منطقه‌ای» را نادیده می‌گیرد، به جست‌وجوی عاملیت‌های منطقه‌ای در ایران پرداخته است. مؤلف با در مرکز قراردادن مفهوم «نظم نمایشگاهی» به عاملان بیرونی و عاملان داخلی که بازتولیدکنندۀ این نظم هستند پرداخته و شرح داده که چگونه این جریان بر هنر ایران غلبه یافته است. این دیدگاه ساختاری مؤلف را در مطالعۀ عاملیت‌های داخلی محدود کرده است. ازهمین‌رو، توجه مؤلف به پادگفتمان‌ها فاقد رویکرد تحلیلی است و متن به توصیف آثار و معرفی هنرمندان تقلیل یافته است. در این مقاله، مفصل‌بندی‌های نظری کتاب موردنقد و تحلیل قرار خواهد گرفت. اگرچه نقدهایی بر کتاب وارد است، اما منابعی ازاین‌دست می‌توانند زمینه را برای نظریه‌پردازی درون‌نگر و درون‌زا پیرامون هنر ایران فراهم سازد.
 

چکیده پیوند ادبیات و موسیقی بیش از همه در حوزه‌هایِ موسیقیِ‌ آوازی و موسیقیِ شعر نمود پیدا کرده ‌است. آثارِ مکتوبِ جدید در حوزۀ ادبی ـ موسیقاییِ و پیوند شعر و موسیقیِ آوازی افزون‌بر «معادل‌یابی‌»هایِ متریک و ریتمیک اوزانِ شعرِ فارسی با موضوع‌های جدیدی مواجه شده که نقد ادبی از بررسیِ آن‌ها دور مانده ‌است. از‌سویِ‌دیگر، «موسیقیِ شعر» با بن‌مایۀ فرمالیستی، در دهه‌هایِ اخیر، معیارهایِ زیباشناسانه‌ای در نقد و بررسی شعرِ فارسی ارائه کرده و از اصطلاحات موسیقایی هم‌چون موزیکالیته، هارمونی، و ارکستراسیون بهره برده ‌است. حال‌‌آن‌که، نقد موسیقی دربارۀ آثارِ مکتوبِ «موسیقیِ شعر» تا حد بسیاری سکوت کرده ‌است. پیچیدگی و کمبود منابعِ نظریِ نقد و موانع روان‌شناختی و جامعه‌شناختی آن از دلایل انفعالِ نقد ادبی و موسیقایی در این حوزه‌ها بوده است. یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد لفظ موسیقی در موسیقیِ شعر با تعریف موسیقی‌شناسان مغایر ‌است. این یافته‌ها هم‌چنین روشن می‌کند که بررسیِ آثارِ مکتوبِ «پیوند شعر و موسیقیِ آوازی» می‌تواند به رشد و توسعۀ دیدگاه‌هایِ تازۀ عروضی در حوزۀ نقد ادبی کمک شایانی کند. نتایج پژوهش حاضر به‌منزلة مطالعه‌ای بین‌رشته‌ای حاوی پیشنهادهایی برای شناخت و افزایشِ بهره‌هایِ متقابلِ نقد ادبی و نقد موسیقایی است که مهم‌ترین آن پیشنهاد تشکیل گروه مطالعاتی و برگزاریِ همایش‌هایی با محوریت «نقد شعر و موسیقی» است.

چکیده کتاب مقدمه‌ای بر آنالیز موسیقی آتنال توسط انتشارات دانشگاه تهران به سال 1393 منتشر شد. این کتاب دارای چهار فصل است که سه فصل آغازین به معرفی مفاهیم اولیه در تجزیه‌وتحلیل موسیقی آتنال می‌پردازد و فصل چهارم مستقلاً به توصیف ساختار موسیقی دودکافونیک اشاره دارد. مهم‌ترین حسن کار نویسنده در زمینۀ انتخاب تألیف به‌جای ترجمه تلاش وی برای ساده‌سازی مفاهیم و خلاصه‌سازی نمونه‌های ارائه‌شده در خلال متن است که در جای خود کار دانشجوی کم‌حوصلۀ ایرانی را در این زمینه هموارتر می‌کند. بررسی متن کتاب این واقعیت را روشن می‌کند که ادبیات مورداستفاده توسط نویسنده ادبیاتی ساده و به ‌دور از تکلف است. نویسنده در این کتاب بیانی شبیه به بیان کتاب‌های درسی مدرسه‌ای دارد. درمجموع می‌توان گفت کتاب مقدمه‌ای بر موسیقی آتنال ازلحاظ صحت موضوعات طرح‌شده جزو منابع معتبر محسوب می‌شود و مطالعۀ آن کمک شایانی به درک ساختمان آثار آتنال، به‌ویژه از نقطه‌نظر شکل‌گیری مجموعۀ تُن‌ها و سازوکار استفاده از آن‌ها در ساختمان این دست موسیقی در غیاب نقش‌مندی معمول درجات گام‌ها برای آفرینش و ادراک موسیقی قرن بیستمی فراهم می‌کند. البته ضروری است خواننده پیش از مطالعة این اثر منابع موجود در زمینۀ ساختمان و فرم موسیقی تنال را به‌عنوان پیش‌نیاز مطالعۀ این اثر موردمطالعه قرار دهد.

چکیده فرهنگ و هنر ایران آن‌چنان پیچیده و غنی است که بیش از یک‌سده است که پژوهش‌گران به کشف و توصیف و توضیح آن پرداخته‌اند و هم‌چنان نیز دروصف آن قلم می‌زنند. کتاب تاریخ فرهنگ و هنر ایران نیز ازجمله کتاب‌هایی در این زمینه است که برای معرفی فرهنگ و هنر ایران در دوران پیش‌ از اسلام به دانشجویان و علاقه‌مندان تهیه و تدوین شده است. نگارنده در این کتاب تلاش کرده است تا با دیدگاهی درزمانی (Diachronic) به معرفی و بحث (هرچند مختصر) درمورد ابعاد مختلف هنر و فرهنگ ایران پیش‌ از اسلام بپردازد. چنین تلاش‌هایی قطعاً در آشنایی نسل جوان کشور با فرهنگ‌های گذشتۀ جامعۀ ایران و به‌ویژه ایران باستان مفید است و در وضعیت امروزی که بحران هویت گریبان جامعۀ ما را گرفته راه‌گشا خواهد بود. نوشتار حاضر نخست، این اثر را معرفی می‌کند و چهارچوب شکلی و محتوایی آن را بررسی و توصیف می‌کند. سپس، هم درمورد شکل و هم درمورد محتوا پیش‌نهادهایی را ارائه می‌کند که نگارنده امیدوار است درصورت به‌کارگیری آن‌ها در چاپ‌های بعدی کتاب، موجب بهبودی کیفی آن شود و نگارندگان کتاب را هرچه بیش‌تر به هدف اصلی‌شان نزدیک کند.

چکیده نگارنده در این متن در تلاش است با بررسی هدف‌مند کتاب عکاسی برای تماشا براساس محورهای چهارگانة معرفی کلی اثر و مؤلف، تحلیل بیرونی و خاستگاه اثر و مؤلف آن، تحلیل درونی و جایگاه اثر، و نقد و ارزیابی اثر از جنبه‌های مختلف ارزش‌ها و کاستی‌های کتاب را شناسایی کند و بتواند سیمای مناسبی از ویژگی‌های کاربردی و شکلی آن به‌دست دهد. در این مسیر، نگارنده در مقدمه با ترسیم دیدگاهی کلی‌نگر به ترجمۀ‌ متون عکاسی در ایران، وضعیت کلی جامعة عکاسی ایران را در زمان چاپ کتابِ موردنظر برمی‌شمارد. سپس، به‌تفصیل مندرجات کتاب را از منظرهای پیش‌نهادی می‌سنجد و با ارزیابی موارد مفید و کاستی‌های کتاب به این نتیجه می‌رسد که باوجود کاستی‌های موجود، اعم از ساختار کتاب و ایراد‌های ترجمه، فواید این کتاب برای جامعة کنونی عکاسی، و به‌ویژه جامعة دانشگاهیِ کشور، بسیار بیش از کاستی‌های آن است؛ به‌شرط آن‌که به‌نحوی مطلوب به مراکز دانشگاهی و هنری معرفی شود.

چکیده این مقاله به بررسی و نقد کتاب شکل‌گیری و توسعۀ آغاز نگارش در ایران (از پیش‌نگارش تا آغاز ایلامی) اختصاص دارد. موضوع این کتاب یکی از بنیادین‌ترین بزنگاه‌های همة فرهنگ‌های انسانی و انسانیت است؛ چگونگی شکل‌گیری خط و نگارش درمیان فرهنگ‌های انسانی و خاستگاه‌های باستان‌شناختی آن. در این مقاله تلاش می‌شود تا ضمن برشماری نقاط قوّت و ضعف این کتاب، اهمیت کنکاش عمیق‌تر در موضوع آن تشریح و نشان داده شود. خواهد آمد که نویسنده باوجود اشراف نسبی بر منابع و آثار در پرداخت و تبیین بنیان‌ها، شالوده‌ها، و مؤلفه‌های باستان‌شناختی، معرفت‌شناختی، و چیستی‌شناختی نمایانی خط و نگارش به‌شکلی منسجم و جامع درمانده و موضوعی را که می‌توانست عرصه‌ای برای طرح پرسش‌ها درمورد تطور فرهنگ و قوای شناختی و معرفتی انسان باشد، در سه فصل ازهم‌گسیخته و فاقد ساختارهای نظری و روش‌شناختی انسجام‌بخش رها کرده است. درادامه، برخی از مهم‌ترین مسائل باستان‌شناختی و معرفت‌شناختی مربوط به دلایل و پی‌آمدهای تکوین و تطور خط و نگارش طرح می‌شود و نشان داده می‌شود که این رویداد هرجا واقع‌شده، ازجمله ایران، کلیت انسان‌بودن و تعریف از انسانیت را درمعرض دگرگونی‌های بنیادین قرار داده است.

چکیده کتاب بنیان‌های نظری و عملی موسیقی فیلم با رویکرد سینمای کشورهای اسلامی نخستین اثر منتشرشده در ایران است که به مطالعۀ مبانی نظری و عملی کاربرد موسیقی در سینما پرداخته و با نگاهی نو مهم‌ترین عناصر و ابزار هنری موسیقی و درام را در بستر «قابلیت بیان مشترک» بررسی کرده است. در این اثر با بررسی نقشِ موسیقی فیلم در صنعتِ سینمای مصر، زوایای جدیدی از جایگاه موسیقی در سینمای کشورهای اسلامی، از زاویۀ دیدِ هنرمند شرقی نشان داده شده و با مقایسۀ دو فیلم مذهبی محمد رسول الله (ص) و مصائب مسیح (ع) ازمنظر «بازنمایی موسیقی فیلم»، کارکردِ هم‌سویِ موسیقی در بیان لایه‌های معنایی فیلم طرح گردیده است. این مقاله به برخی نقاط قوت کتاب هم‌چون: کیفت مطلوب بررسی عناصر و ابزار هنری موسیقی و درام، تحلیل‌های منسجم و چندوجهی مرتبط با سینمای مصر، نوآوری در طرح مبحث بازنمایی موسیقی فیلم‌های مذهبی و بیان رسا و روان اشاره کرده است. هم‌چنین با نقد شکلی اثر دربارۀ صفحه‌آرایی، کیفیت چاپ عکس‌ها، ویرایش تخصصی، و اغلاط چاپی اشکالاتی طرح کرده و در تحلیل محتوا به مسائلی نظیر تأثیر فقدان عنوان‌بندی فصل دوم بر انسجام معنایی آن، عدم جامعیت مباحثی مانند «فرم و سازگزینی» و «بازنمایی موسیقی» به‌علت ضعف تألیف و عدم استناد کافی به منابع موجود پرداخته است.