زبان و ادبیات فارسی
نقدی بر کتاب ساغر بلورین

آرش امرایی

دوره 23، شماره 1 ، خرداد 1402، ، صفحه 179-205

https://doi.org/10.30465/crtls.2023.40817.2582

چکیده
  دیوان خاقانی، یکی از متونی‌است که درک آن نیازمند تلاش ذهنی است؛ دشواری شعر خاقانی از یک جهت و تدریس آن در دوره‌های مختلف رشته زبان‌وادبیات فارسی از جانب دیگر، موجب اقبال شارحان به شرح آن شده‌است و شرح‌ها و گزیده‌هایی چند از آن منتشر شده‌است. یکی از این کتاب‌ها، کتابی است با عنوان «ساغر بلورین». این کتاب توسط آقای احمد غنی‌پورملکشاه ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
ملاحظاتی لغوی در باب چند تلفظ پیشنهادی در کتاب تلفظ در شعر کهن فارسی: بهره‌گیری از شعر در شناخت تلفظ‌های دیرین

سیدمهدی دادرس

دوره 23، شماره 1 ، خرداد 1402، ، صفحه 207-228

https://doi.org/10.30465/crtls.2023.37843.2335

چکیده
  تعیین تلفظ لغات بر اساس وزن عروضی و قافیه، از دیرباز در میان ادبا و لغت­نویسان فارسی، مطرح و محل بحث بوده است، و در دورۀ معاصر نیز مصححانِ آثار کهن فارسی به این مقوله توجه نشان داده­اند. اخیراً وحید عیدگاه طرقبه­ای (1399)، پژوهشی جامع در این باب، با عنوان تلفّظ در شعر کهن فارسی، به طبع رسانده که در آن، یافته­های فراوانی در زمینۀ ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
نقدی بر کتاب فرهنگ عامه

فرشته آلیانی؛ محرم رضایتی کیشه خاله

دوره 22، شماره 10 ، اسفند 1401، ، صفحه 81-103

https://doi.org/10.30465/crtls.2023.33469.2026

چکیده
  کتاب‌های دانشگاهی لازم است به گونه­ای نوشته شوند که در حوزه­های مرتبط علمی پاسخگوی نیاز مخاطبان باشند. به  این منظور، ارزیابی انتقادی متون دانشگاهی گامی حیاتی در قوام هر رشته و سامان‌دهی برنامة درسی آن است. این نیاز به‌ویژه در رشتة نوبنیاد ادبیات عامه بیشتر احساس می­شود. کتاب­هایی که تاکنون دربارة مبانی این رشته نوشته ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
مطالعه ای انتقادی بر کتاب تصوف و سیاست در متون منثور تا پایان قرن چهارم هجری

پیمان ابوالبشری

دوره 22، شماره 10 ، اسفند 1401، ، صفحه 105-124

https://doi.org/10.30465/crtls.2023.40302.2535

چکیده
  کتاب تصوف و سیاست در متون منثور تا پایان قرن چهارم هجری، نوشته مهدی حیدری، مجموعه­ای از هشت مقاله دوباره منتشرشده با ویرایشی نو، زیر لوای نظریه وحدت و کثرت است. فصول کتاب با نظریه­ای شکننده، غیر تاریخی و برمبنای مفهوم استعلاییِ وحدت و کثرت بنا شده است. هدف نویسنده بررسی تأثیر نظریه مذکور در مناسبات چند سویه دنیوی صوفیان با سیاست ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
نقد و بررسی «کلیله و دمنه» به تصحیح آیت‌اللّه حسن حسن‌زاده آملی

هادی اکبرزاده

دوره 22، شماره 10 ، اسفند 1401، ، صفحه 125-146

https://doi.org/10.30465/crtls.2023.38184.2353

چکیده
  کلیله‌ودمنه به ترجمۀ ابوالمعالی نصراللّه بن محمّد منشی از آثار ارزشمند و ماندگار نثر فارسی قرن ششم است که تاکنون بارها در ایران و خارج از آن، تصحیح و به زیور طبع آراسته شده است که بی‌گمان چاپ منقّح مجتبی مینوی در سال 1343 در تهران بهترینِ آنهاست. از تصحیحات و شروح دیگر این کتاب که علاقه‌مندان و پژوهشگران در خوانشِ متن کلیله‌ودمنه از ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
نقد و آسیب‌شناسی کارنامة نفثه‌المصدورپژوهی (تا پایان سال 1399 شمسی)

سارا ذبیحی؛ محمدعلی خزانه دارلو

دوره 22، شماره 10 ، اسفند 1401، ، صفحه 147-183

https://doi.org/10.30465/crtls.2023.39964.2513

چکیده
  مسئلة پژوهش حاضر نقد و آسیب­شناسی مقالات حوزه نفثه­ المصدورپژوهی است. به­ دلیل فقدان کارنامة نفثه ­المصدورپژوهی، سعی نوشتار حاضر بر این است که هدف تدوین کارنامة نفثه ­المصدورپژوهی، توصیف و تصویر وضعیت پژوهش­ها و نقد و آسیب­شناسی مقالات را محقق گرداند. بدین منظور روش توصیفی-تحلیلی از نوع تحلیل کمّی-کیفی با رویکردی انتقادی ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
شرحِ سخن بیشتر است از سخن (نگاهی به دقّت علمی و نکته‌سنجی‌های استادانة محمّدرضا شفیعی‌کدکنی در «تعلیقاتِ» تذکره‌الأولیاء)

امیرحسین مدنی

دوره 22، شماره 10 ، اسفند 1401، ، صفحه 185-214

https://doi.org/10.30465/crtls.2023.39447.2464

چکیده
  محمّدرضا شفیعی‌کدکنی، محقّق و ادیب سخت‌کوش معاصر که در حوزه‌های متنوّع قلم‌فرسایی کرده و استادی خویش را به اثبات رسانده‌است. تصحیح آثار عرفانی، از جمله «تذکره‌الاولیا»یِ عطار یکی از حوزه‌های مورد علاقة اوست که در سه بخش: مقدّمه، متن و تعلیقات به چاپ رسیده‌است. از ویژگی‌های این تصحیح می‌توان به دقّت علمی استاد، اطّلاعات ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
نقد و بررسی فرهنگنامۀ تصوف و عرفان

محمد رضا موحدی

دوره 22، شماره 10 ، اسفند 1401، ، صفحه 215-229

https://doi.org/10.30465/crtls.2023.39893.2502

چکیده
  مقاله، نقدی است بر کتاب" فرهنگنامۀ تصوف و عرفان" اثر دکتر محمد استعلامی که در دو مجلد فراهم آمده است. پس از بیان وجوه حُسن کتاب، مواردی از ضعف های صوری و محتوایی کتاب برشمرده شده است. برخی از مهم ترین این ضعف ها، عبارتند از: عدم ذکر نام بسیاری از آثار متقدمین و متاخرین در پیشینۀ پژوهشی این اثر . ضرورت داشت تعریفی نسبتا جامع از مفهوم اصطلاحی ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
بررسی ساختار و تحلیل محتوای کتاب درسی کلیله و دمنه، شرح حسین حداد

مهران نجفی حاجیور؛ سجاد نجفی بهزادی

دوره 22، شماره 10 ، اسفند 1401، ، صفحه 231-251

https://doi.org/10.30465/crtls.2023.38067.2348

چکیده
  متون کهنی چون کلیله و دمنه به دلیل محتوا و مفاهیم تربیتی و تعلیمی، بین دانش آموزان و دانشجویان جایگاه و اهمیّت زیادی دارند. ساختار زبانی (نثر فنّی) و ویژگی سبکی کلیله و دمنه به گونه­ای است که اغلب مخاطبان برای برقراری ارتباط با این اثر دچار مشکل می­شوند. هدف پژوهش حاضر، نقد و بررسی کتاب کلیله و دمنه شرح حسین حداد از انتشارات قدیانی ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
نقدی بر کتاب شاعران حوزة ادبی خراسان گزیده‌ای برای دورة کارشناسی ادبیات فارسی

جمیله اخیانی

دوره 22، شماره 9 ، آذر 1401، ، صفحه 71-92

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.36444.2246

چکیده
  کتاب شاعران حوزة ادبی خراسان ازجمله گزیده‌های ادبی است که توسط دکتر نصرالله امامی ظاهرا برای درسی به همین نام در دورة کارشناسی ادبیات فارسی تألیف شده است. با توجه به سابقة نویسنده در گزیده‌نویسیِ دانشگاهی، خواننده انتظار کتاب آراسته و پیراسته‌ای دارد که شوق دانشجویان را برای مطالعة بیشتر در بارة یکی از مهمترین حوزه‌های شعر فارسی ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
بررسی انتقادی کتاب تاریخ تحلیلی زبان فارسی

احمد بهنامی

دوره 22، شماره 9 ، آذر 1401، ، صفحه 93-108

https://doi.org/10.30465/crtls.2022.36888.2279

چکیده
  هدف پژوهش حاضر، بررسی یکی از منابعی است که برای درس «تاریخ زبان فارسی» از درس‌های رشته زبان و ادبیات فارسی نوشته شده است. برای این هدف، کتاب تاریخ تحلیلی زبان فارسی، تألیف حمیرا زمردی، انتخاب شده است. آیا مؤلف در هدف خود که آشنا کردن دانشجویان با تاریخ زبان فارسی است موفق بوده است؟ نویسندۀ مقالۀ حاضر به بررسی این کتاب و سنجش مطالب ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
نگاهی تحلیلی به اشعار کتاب‌های فارسی دوره‌ی ابتدایی

مالک شعاعی

دوره 22، شماره 9 ، آذر 1401، ، صفحه 109-134

https://doi.org/10.30465/crtls.2022.33939.2066

چکیده
        ادبیّات کودک باید بهترین افکار و ایدآل­ترین اهداف و مفاهیم را با روشی لذّت­بخش به مخاطب خود آموزش دهد. شعر به عنوان بخشی از ادبیات کودکان، به دلیل لذت شنیداری­ و ظرفیت فوق‌العاده­اش، ابزار مناسبی برای این منظور است. این مقاله با هدف بیان نابسامانی­های محتوایی و ساختاری اشعار شش کتاب فارسی دوره­ی ابتدایی ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
نقدی بر کتاب آتش اندر چنگ

آرش امرایی

دوره 22، شماره 8 ، آبان 1401، ، صفحه 173-198

https://doi.org/10.30465/crtls.2022.38343.2365

چکیده
  دیوان خاقانی از دیرباز درمیان محققان و ادبیات‏شناسان به دشواری و دیریابی معروف بوده است. به همین دلیل، نسبت‏به دیگر آثار شاعران کلاسیک فارسی، بیش‏تر موردتوجه شارحان و محققان قرار گرفته و شرح‏های پُرتعدادی بر همه یا بخشی از آن نگاشته شده است. یکی از شرح‏هایی که بخشی از این دیوان را شرح ‏کرده کتابی است با نام آتش اندر چنگ. این ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
تحلیل محتوای کتاب‌های فارسی دورۀ ابتدایی براساس ساحت‌های تربیت سیاسی و اجتماعی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش

محمدرضا پاشایی

دوره 22، شماره 8 ، آبان 1401، ، صفحه 199-225

https://doi.org/10.30465/crtls.2022.35885.2210

چکیده
  درک مناسب موقعیت اجتماعی و سیاسی و مواجهۀ خردمندانه با آن براساس نظام معیار اسلامی از اهداف اساسی ساحت تربیت سیاسی و اجتماعی در سند تحول بنیادین است. یکی از راه‌های اساسی ‌‌‌دست‌یابی به این ساحت در نظام تعلیم و تربیت کتاب‌های درسی فارسی است و دورۀ ابتدایی به‌جهت شکل‌دادن به شخصیت فردی و اجتماعی دانش‌آموزان از جایگاه مهمی برخوردار ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
از جامعه‌شناسی تا ادبیات: بررسی انتقادی کندوکاوی در جامعه‌شناسی ادبیات

هاشم صادقی محسن‌آباد

دوره 22، شماره 8 ، آبان 1401، ، صفحه 227-248

https://doi.org/10.30465/crtls.2022.34532.2107

چکیده
  نگارندۀ این مقاله کتاب کندوکاوی در جامعه‌شناسی ادبیات اثر فرهنگ ارشاد را از لحاظ انتقادی بررسی کرده است. در این مقاله نشان خواهیم داد که به‌علت ناآشنایی عمیق با اصطلاحات ادبی، درآمیختن نظریه‌ها و مکتب‌های ادبی، و شناخت ناکافی از جریان‌ها، سبک‌ها، انواع ادبی، و غیره این کتاب تقریری مناسب از جامعه‌شناسی ادبیات به‌دست نمی‌دهد ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
نگاه انتقادی به سرفصل درس «نگارش خلاق» دانشگاه فرهنگیان

فاطمه جعفری کمانگر

دوره 22، شماره 3 ، خرداد 1401، ، صفحه 145-161

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.32176.1940

چکیده
  سرفصل درسی به‌عنوان راه‌نما و تعیین‌کنندۀ خط‌مشی هر درس درکنار راه‌بردها، فنون، و روش‌های تدریس نقش مهمی را در رسیدن به اهداف و شایستگی‌های آن درس ایفا می‌کند. «نگارش خلاق» یکی از دروس عمومی مختص دانشگاه‌ فرهنگیان است که با هدف ایجاد توانایی نگارش روان و خلاقانه در برنامۀ درسی این دانشگاه گنجانده ‌شده‌ است و انتظار ‌می‌رود ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
بررسی کتاب پژوهشی جامعه‌شناختی در نثر داستانی جدید فارسی و آسیب‌شناسی ترجمۀ آن

قدسیه رضوانیان

دوره 22، شماره 3 ، خرداد 1401، ، صفحه 163-186

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.29765.1744

چکیده
  کتاب پژوهشی جامعه‌شناختی در نثر داستانی جدید فارسی، اثر رضا نواب‌پور،[i] یکی از دقیق‌ترین کتاب‌های تحلیل ادبیات داستانی معاصر ایران است. نویسنده با بررسی دیالکتیک ادبیات و تاریخ، از مشروطه تا انقلاب 1357، نه‌تنها رخدادهای کلان تاریخ‌ساز، بلکه وقایع ریز سیاسی و چگونگی اثرگذاری آن بر ادبیات داستانی را با نگاه ژرف انتقادی بررسیده ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
تصحیح دو بیت از شاهنامۀ جلال خالقی ‌مطلق

علی سلیمانی؛ محمد فولادی

دوره 22، شماره 3 ، خرداد 1401، ، صفحه 187-204

https://doi.org/10.30465/crtls.2022.38659.2394

چکیده
  بسیاری از فرهنگ‌نویسان، شارحان، و مصححان شاهنامه واژه‌های «جُناغ» و «جُنا» را یک واژه تلقی کرده و از آن‌ها به‌‌جای یک‌دیگر استفاده کرده‌اند. حال‌آن‌که توجه به بافت موقعیتی، نشانه‌های درون‌‌متنی، و نگاهی جامع بر ابیاتی که این دو واژه در آن‌ها آمده است مشخص می‌کند‌ که در شاهنامۀ فردوسی، این دو واژه یکی نیستند، ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
بررسی کتاب برآمدن ژانر خلقیات در ایران

مریم شریف نسب

دوره 22، شماره 3 ، خرداد 1401، ، صفحه 205-226

https://doi.org/10.30465/crtls.2022.37770.2328

چکیده
  برآمدن ژانر خلقیات در ایران نوشتة ابراهیم توفیق، سیدمهدی یوسفی، حسام ترکمان، و آرش حیدری با ایده‌ای خوب تلاش می‌کند محتواهای موجود درباب خلقیات ایرانیان را از دورة مشروطه تا سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی بررسی و دسته‌بندی و ارکان و اجزای یک «ژانر» را از آن استخراج کند. این مقاله با روش اسنادی ـ انتقادی تلاش کرده است ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
نقدی بر تصحیح کتاب روح‌الارواح فی شرح اسماء الملک‌الفتاح

محمد مهدی معلمی؛ سیدعلی قاسم زاده

دوره 22، شماره 3 ، خرداد 1401، ، صفحه 227-252

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.32904.1974

چکیده
  روح‌الارواح فی شرح اسماء الملک‌الفتاح، نوشتة شهاب‌الدین ابوالقاسم احمد‌بن منصور سمعانی (487-534 ق)، کهن‌ترین اثر مستقل در شرح اسماءالله به زبان فارسی است که در برخی از آثار ادبی و عرفانی، ازجمله کشف‌الاسرار میبدی، تأثیر مستقیم گذاشته است. نثر این کتاب روان،‌ سلیس، و درعین‌حال شاعرانه است و گاه برای بیان مفاهیم عرفانی از نثری آهنگین ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
نگاهی به کتاب شاهنامۀ (1) نامورنامۀ شهریار (گزیده‌ای برای درس شاهنامۀ کارشناسی)

جمیله اخیانی

دوره 21، شماره 9 ، آذر 1400، ، صفحه 1-20

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.30019.1770

چکیده
  انتخاب بخش‌هایی از متون کهن و توضیح دشواری‌های آن‌ها در قالب گزیده‌های دانشگاهی برای تدریس در رشتة زبان و ادبیات فارسی از تألیفاتی است که در سال‌های اخیر افزایش یافته است. کتاب شاهنامۀ (1) نامورنامۀ شهریار که در انتشارات سمت منتشر شده یکی از این گزیده‌هاست که حاصل دقت‌نظر شاهنامه‌شناس برجسته، سجاد آیدنلو، است که کتابی درخور را ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
مرثیه‌ای بر مرثیه‌خوان مدائن (نقد و بررسی کتاب مرثیه‌خوان مدائن)

آرش امرایی

دوره 21، شماره 9 ، آذر 1400، ، صفحه 21-47

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.30527.1819

چکیده
  دیوان خاقانی از آثار شایستۀ ادبیات فارسی است که به دیریابی و دشوارفهمی مشهور است. ازاین‌رو، در مقایسه با دیگر دیوان‌های شعر فارسی دیوان خاقانی کم‌‌تر مورداقبال شارحان قرار گرفته‌ است. در این میان، گزیده‌گویی و گزیده‌گزینی دامن دیوان خاقانی را نیز رها نکرده‌ است و گزیده‌‌هایی چند از قصاید خاقانی شرح و منتشر شده‌ است. یکی از ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
بررسی انتقادی تصحیح تذکرۀ‌الاولیا

معصومه امیرخانلو

دوره 21، شماره 9 ، آذر 1400، ، صفحه 49-70

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.35287.2157

چکیده
  چاپ و انتشار تصحیح تذکرۀ‌الاولیای عطار نیشابوری، که از امهات متون نثر فارسی به‌شمار می‌رود، در سال 1398 به‌همت دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی به‌انجام رسید. از اولین تصحیح انتقادی تذکرۀ‌الاولیا، به‌تصحیح رینولد الین نیکلسون، بیش از یک قرن می‌گذرد، اما تصحیح تازه‌ای که صورت گرفته است از بسیاری جهات بر تصحیح سایرین برتری دارد، زیرا ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
بررسی انتقادی کتاب قصۀ سلیمان متنی کهن از حوزۀ زبانی آذربایجان

میلاد بیگدلو؛ فرزانه فرحزاد

دوره 21، شماره 9 ، آذر 1400، ، صفحه 71-97

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.34424.2100

چکیده
  قصۀ سلیمان نوشتۀ ابویعقوب یوسف‌بن علی‌بن عمر تبریزی است که تاریخ نوشته‌شدن آن به سال‌های پایانی سدۀ ششم تا سال‌های آغازین سدۀ هفتم بازمی‌گردد. این کتاب به‌کوشش علی‌رضا امامی و ادوان امیری‌نژاد نخستین‌‌بار در سال ۱۳۹۸ در بنیاد موقوفات افشار به‌همکاری نشر سخن به‌چاپ رسیده است. متن به‌دست‌داده‌شده، باوجود کوشش بسیار و ارزش‌مند ...  بیشتر

زبان و ادبیات فارسی
آسیب‌شناسی مقولة ویرایش در کتب ادبیات فارسی دورة متوسطه

محمدرضا پاشایی؛ سعید قاسمی پرشکوه

دوره 21، شماره 9 ، آذر 1400، ، صفحه 99-132

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.33309.2015

چکیده
  مقولة ویرایش در کتب درسی موضوعی است که با دیدگاه علمی می‌توان به آسیب‌شناسی آن‌ پرداخت. هدف این جستار که ساختار آن از کل به جزء تنظیم و در ذکر شواهد نیز از روش نمونة آماری استفاده شده است بیان برخی مشکلات و کاستی‌ها در حوزة ویرایش کتب درسی فارسی دورة متوسطه به‌عنوان جامعة آماری است و ازآن‌جاکه هرساله گروه تألیف کتب آموزشی در این ...  بیشتر