زبان و ادبیات فارسی
محمدمصطفی رسالت پناهی؛ حسین قربان پور
چکیده
محمدرضا نوعی، معروف به مولانا نوعی خبوشانی (970-1019 ق)، سرایندة مشهور و نام‌آور سدة دهم و چند سال آغازین سدة یازدهم و از استادان مسلم زبان و ادب فارسی در شبه‌قارة هند است. دیوان اشعارش در سال 1374 ش به‌تصحیح امیرحسین ذاکرزاده و به‌کوشش احمد کرمی به‌همت انتشارات ما در تهران بهچاپ رسیده است. در این چاپ، کاستی‌ها، تحریفات، تصحیفات، ...
بیشتر
محمدرضا نوعی، معروف به مولانا نوعی خبوشانی (970-1019 ق)، سرایندة مشهور و نام‌آور سدة دهم و چند سال آغازین سدة یازدهم و از استادان مسلم زبان و ادب فارسی در شبه‌قارة هند است. دیوان اشعارش در سال 1374 ش به‌تصحیح امیرحسین ذاکرزاده و به‌کوشش احمد کرمی به‌همت انتشارات ما در تهران بهچاپ رسیده است. در این چاپ، کاستی‌ها، تحریفات، تصحیفات، و خطاهای بسیاری راه یافته که غالباً ناشی از نقص احتمالی دستنویسها یا بدخوانی و کمدقتی مصحح است. همین عوامل باعث شده است از میزان صحت و اعتبار این چاپ کاسته و شعر نوعی از درستی و روانی بسیار دور یا بیمعنی شود. بهیاری دستنویسهای کهنتر و معتبرتر دیوان نوعی میتوان برخی از نادرستیهای موجود در دیوان شاعر را اصلاح و تصحیح کرد. این پژوهش بررسی و تحلیل انتقادی پارهای از سرودههای وی است که نگارندگان با دردستداشتن دو دستنویس از دیوان این شاعر و مطابقت و مقایسة آن با متن چاپی دیوان ابیات فراوانی از دیوان وی را تصحیح انتقادی کرده و به این نتیجه رسیدهاند که چاپ کنونی دیوان مولانا نوعی بدون بهرهگیری از شیوهها و روشهای علمی تصحیح انجام گرفته است و بههیچوجه شایسته و بایستة این شاعر توانا نیست.
زبان و ادبیات فارسی
علی سلیمانی؛ محمد رضا موحدی
چکیده
این مقاله به بررسی دفتر پنجمِ شرحجامعمثنویمعنوی اختصاص دارد. نقد و بررسی تمام 4238 بیت این دفتر بیش از ظرفیت یک مقاله است. ازاین‌رو، در این پژوهش با دستهبندی دلایل اصلی دریافت‌‌‌های موجود در این اثر و آوردن یک یا چند نمونۀ مرتبط با آن تلاش می‌کنیم تا تصویری مختصر از کاستی‌‌‌های این شرح به‌تصویر بکشیم. نویسنده در این بررسی به ...
بیشتر
این مقاله به بررسی دفتر پنجمِ شرحجامعمثنویمعنوی اختصاص دارد. نقد و بررسی تمام 4238 بیت این دفتر بیش از ظرفیت یک مقاله است. ازاین‌رو، در این پژوهش با دستهبندی دلایل اصلی دریافت‌‌‌های موجود در این اثر و آوردن یک یا چند نمونۀ مرتبط با آن تلاش می‌کنیم تا تصویری مختصر از کاستی‌‌‌های این شرح به‌تصویر بکشیم. نویسنده در این بررسی به دو عامل مهم، یعنی درنظرگرفتن «بافت موقعیتی ابیات» و «استفاده از نشانههای درونمتنی خودِ مثنوی» تکیه کرده است. از رهرو همین نقد و بررسی دریافتیم که، علیرغم تلاش بسیار جامعِ، این اثر کاستی‌‌‌های چشمگیری دارد؛ مانند «ارتباطنداشتن معنای بیت با محور عمودیِ ابیات»، «ردکردن توضیحات صحیحِ دیگر شارحان»، «بیربطبودن توضیحات داخل قلاب با منظور اصلی بیت»، «بی‌توجهی به ارتباط و نخ نازک میان دو مصراع»، «خوانش نادرست بیت». وجود همین موارد باعث شده است تا معنای ارائهشدۀ برخی از ابیات با معانی احتمالی دیگر در مثنوی معنوی همخوان نباشد و همچنان جای خالی شرح مناسبی از مثنوی معنوی احساس شود.
زبان و ادبیات فارسی
الهام سیدان
چکیده
این پژوهش به بررسی کارآمدی سرفصل دروس «آیین نگارش و ویرایش» و «کارگاه ویراستاری (1) و (2)» در برنامة درسی مقطع کارشناسی زبان و ادبیات فارسی نظر دارد. این دروس در برنامة درسی مدنظر جنبة کاربردی دارند و با تقویت مهارت‌های نویسندگیِ فراگیران، زمینه‌های شغلی آن‌ها را در جامعه فراهم می‌کنند. در پژوهش پیشِ‌رو، این دروس باتوجه‌به ...
بیشتر
این پژوهش به بررسی کارآمدی سرفصل دروس «آیین نگارش و ویرایش» و «کارگاه ویراستاری (1) و (2)» در برنامة درسی مقطع کارشناسی زبان و ادبیات فارسی نظر دارد. این دروس در برنامة درسی مدنظر جنبة کاربردی دارند و با تقویت مهارت‌های نویسندگیِ فراگیران، زمینه‌های شغلی آن‌ها را در جامعه فراهم می‌کنند. در پژوهش پیشِ‌رو، این دروس باتوجه‌به شاخص‌های شورای برنامه‌ریزی آموزش عالی بررسی می‌شوند. نتایج این بررسی نشان می‌دهد برنامه‌های موجود کاستی‌ها و مشکلاتی دارند. بی‌توجهی به پیش‌نیازهای لازم و هم‌پوشانی دروس باعث شده است که ساختار کلان سرفصل‌ها تناسب لازم را نداشته باشد. علاوه‌براین، در سرفصل این دروس بر فعالیت‌های یادگیری پرورش‌دهندة خلاقیت تأکیدی نشده است. بی‌توجهی به سندها و برنامه‌های راه‌بردی ازجمله نقش نظارتی فرهنگستان زبان و ادب فارسی از دیگر مشکلات آن‌هاست. در تعیین اهداف و مباحث سرفصل نیز به زمینه‌های شغلی و حرفه‌ای و چگونگی ورود فراگیران به آن توجه نشده است. بررسی روزآمدی منابع و مباحث هم نشان می‌دهد که، ضمن بی‌توجهی به منابع و مباحث روز، اشکال‌های ساختاری، محتوایی، و زبانی در منابع معرفی‌شده وجود دارد و منابع موجود به بازنگری نیاز دارند تا بتوانند، ضمن آموزش کارآمد، الگوی زبانی مناسبی برای فراگیران باشند.
زبان و ادبیات فارسی
هاشم صادقی محسن آباد؛ اکبر حیدریان
چکیده
مقالۀ حاضر به بررسی و نقد فرهنگ تحلیلی لغات و ترکیبات دیوان خاقانی شروانی، نوشتۀ رسول چهرقانی منتظر، میپردازد. پیش از انتشار این اثر، فرهنگ‌‌‌های نسبتاً موفق دیگری دربارۀ شعر خاقانی بهچاپ رسیده و این فرهنگ کوشیده است تا نکاتی پیرامون مسائلی که احیاناً در آثار پیش مغفول مانده‌اند طرح کند و پرتوی بر غموض موجود در شعر خاقانی ...
بیشتر
مقالۀ حاضر به بررسی و نقد فرهنگ تحلیلی لغات و ترکیبات دیوان خاقانی شروانی، نوشتۀ رسول چهرقانی منتظر، میپردازد. پیش از انتشار این اثر، فرهنگ‌‌‌های نسبتاً موفق دیگری دربارۀ شعر خاقانی بهچاپ رسیده و این فرهنگ کوشیده است تا نکاتی پیرامون مسائلی که احیاناً در آثار پیش مغفول مانده‌اند طرح کند و پرتوی بر غموض موجود در شعر خاقانی بیفکند و از دشواریهای آن ابهامزدایی کند. در این مقاله، ضمن معرفی کلی اثر و تحلیل ابعاد شکلی آن، به بیان «امتیازات»، «کاستی‌ها»، و «بایستههای» محتوایی آن نیز پرداخته شده است. کتاب مزبور در دو سطح خطاهای فرمی و صوری و اشکالات محتوایی ارزیابی شده و نشان داده شده است که بهدلایلی ازجمله غفلت از یافتههای نوین پژوهشی، عدم احصای کامل اشارات، درج مغلوط مدخلها، ناهمخوانی مدخلها با توضیحات، استفادهنکردن مؤلف از منابع دستاول، و نیز تسامح و سهلانگاری بهمنظور تسریع در فرایند چاپ از قابلیت استناد و اطمینان اثر تاحد زیادی فرو کاسته است. در فرایند بررسی مطالب، ضمن تقدیر از تلاشهای نویسنده، پیشنهادهایی برای بهترشدن کیفیت کتاب ارائه شده است.
زبان و ادبیات فارسی
محمد عالی زاده مرشت؛ قدسیه رضوانیان؛ سمانه جعفری
چکیده
در برنامة درسی ایران، درس فارسی و کتاب آن به‌عنوان مهمترین ابزار آموزش زبان رسمی اهمیت بسیاری دارد. ازسویی‌دیگر، شعر در انواع منظوم و غیرمنظوم آن در ادبیات فارسی از اهمیت بسیاری برخوردار است. ازاین‌رو، پژوهش حاضر بر آن است که به‌روش کتاب‌خانه‌‌ای تحلیل محتوای تلفیقی (کمی و کیفی) به توصیف تحلیلی کتابهای فارسی این دوره بپردازد ...
بیشتر
در برنامة درسی ایران، درس فارسی و کتاب آن به‌عنوان مهمترین ابزار آموزش زبان رسمی اهمیت بسیاری دارد. ازسویی‌دیگر، شعر در انواع منظوم و غیرمنظوم آن در ادبیات فارسی از اهمیت بسیاری برخوردار است. ازاین‌رو، پژوهش حاضر بر آن است که به‌روش کتاب‌خانه‌‌ای تحلیل محتوای تلفیقی (کمی و کیفی) به توصیف تحلیلی کتابهای فارسی این دوره بپردازد و نشان دهد که آیا اشعار مندرج در این کتابها قابلیت بهتصویرکشیدن یک شمای کلی متناسب، متعالی، و مطابق واقع از شعر فارسی را در ذهن دانشآموزان دارد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که کتابهای موردنظر بیشتر نثرمحور است. اشعار انتخابشده بیشتر به ادب حماسی، میهنی، پایداری، و انقلاب اختصاص دارد و بهدلیل عدم پراکندگی متناسب در نوع ادبی، سبک شعر، قالب شعری، بحر و وزن، و... اشعار کتابهای فارسی این دوره چهرة درستی از شعر فارسی را به مخاطب نشان نمیدهد. ضمن اینکه از نظر جایگاه شاعران مطرحشده و آثار منتخب از ایشان نیز موارد قابلنقد بسیاری در هر سه کتاب وجود دارد. بنابر موارد یادشده، پژوهش صورت‌گرفته بر ضرورت بازنگری و اصلاح کتابهای درسی موردمطالعه صحه میگذارد.
زبان و ادبیات فارسی
سپیده عبدالکریمی
چکیده
مقالۀ حاضر محصول نگاهی به کتابِ ظرفیت فعل و ساختهای بنیادین جمله در فارسی امروز؛ پژوهشی براساس نظریة دستور وابستگی است که امید طبیبزاده آن را مشتمل‌بر هشت فصل نگاشته است. باتوجه‌به آنکه چنین رویکردی به دستور زبان در ایران درصد کم‌تری از مطالعات و بحثهای زبانشناختی را به‌خود اختصاص داده است، جای خالیِ کتابی که نگرش ...
بیشتر
مقالۀ حاضر محصول نگاهی به کتابِ ظرفیت فعل و ساختهای بنیادین جمله در فارسی امروز؛ پژوهشی براساس نظریة دستور وابستگی است که امید طبیبزاده آن را مشتمل‌بر هشت فصل نگاشته است. باتوجه‌به آنکه چنین رویکردی به دستور زبان در ایران درصد کم‌تری از مطالعات و بحثهای زبانشناختی را به‌خود اختصاص داده است، جای خالیِ کتابی که نگرش اخیر را به زبانپژوهانِ علاقهمند، آن هم به زبان فارسی، معرفی کند، بهشدت محسوس بوده است. به همین دلیل، کوشش نگارندة این اثر ستودنی و شایستة سپاسگزاری است. بهجرئت میتوان گفت یکی از امور حساسی که برعهدة نگارندة این اثر بوده معرفیِ واژهها و اصطلاحات این حوزة تخصصی و نیز توضیح و تبیین آن‌ها بوده است؛ زیرا در زمینة کاربرد اصطلاحات دستوری، به‌ویژه در دستورهای سنتی و حتی در آثاری که دربارة ساخت زبان فارسی نگاشته شده‌اند، گاه تشتت اصطلاحات تخصصی، تعاریف نادقیق، و مثالهای نقض را برای آن تعاریف شاهدیم. کتاب یادشده ویژگیهای مثبت بسیاری دارد و البته پیشنهادهایی نیز به ذهن مرورگرِ این کتاب رسیده است که درصورت صلاحدید و پسندِ نگارنده شاید بتواند گرههای کوچکی را از ذهن مخاطب کتاب بگشاید.
زبان و ادبیات فارسی
یدالله نصراللهی
چکیده
نگارش و ویرایش اثر ارزندة احمد سمیعی (گیلانی) است که سال‌های متمادی کتاب درسی دانشجویی و اصلیترین متن درسی دانشجویان در آموزش نگارش و درست‌نویسی بوده است. چاپ‌های متعدد و شمارگان زیاد و فراوان چاپ آن گویای اقبال فراوان خوانندگان و مخاطبان بدین اثر بوده است. این کتاب دو بخش عمده دارد: نگارش و ویرایش که سمیعی گیلانی تاحد امکان، ...
بیشتر
نگارش و ویرایش اثر ارزندة احمد سمیعی (گیلانی) است که سال‌های متمادی کتاب درسی دانشجویی و اصلیترین متن درسی دانشجویان در آموزش نگارش و درست‌نویسی بوده است. چاپ‌های متعدد و شمارگان زیاد و فراوان چاپ آن گویای اقبال فراوان خوانندگان و مخاطبان بدین اثر بوده است. این کتاب دو بخش عمده دارد: نگارش و ویرایش که سمیعی گیلانی تاحد امکان، با ذکر شاهد و مصداق، نظر و بحث خود را تبیین و اثبات کرده است. عمدهترین خطاها و لغزشهای بخش اول (نگارش) اثر عبارتاند از نبود مقدمه، عنوان بخشها بهصورت جمله، یکدستنبودن آرایش پاراگرافها، درج و توضیح مدخلهای غیرنگارشی ـ مقالة تحقیقی، مرجعشناسی، وجود بخش تعریف ـ که با اثر نگارشی متناسب به‌نظر نمیرسند. خطاهای بخش ویرایش (خطاهای زبانی) عبارتاند از نیاوردن دلایل وافی در برشمردن خطاهای زبانی (ویرایش زبانی)، اصرار بر جدانویسی، مغایرت املای کلمات با دستورخط فارسی فرهنگستان. این نوشتار درپی آن است که تاحد امکان همة موارد را با ذکر مصداق و شاهد از اثر نقل کند. روش تحقیق این نوشتار مقایسهای، تحلیلی، و انتقادی است که مطالب خود را بهشیوة اسنادی و فیشبرداری گرد آورده است.
زبان و ادبیات فارسی
داود واثقی خوندابی؛ محمد رضا نجاریان
چکیده
درمورد شعر و اندیشۀ مولانا جلال‌‌الدین کتب متعددی نوشته شده است و اهل ادب و محققان عرفان اسلامی از نظرگاه‌‌های مختلف آثارش را بررسیده‌‌اند. یکی از کتبی که در این زمینه تألیف شده کتاب مولانا و چند داستان مثنوی به‌خامۀ سیروس شمیساست. جستار حاضر به نقد و تحلیل کتاب مولانا و چند داستان مثنوی براساس سنت عرفانی مکتب مولانا میپردازد؛ ...
بیشتر
درمورد شعر و اندیشۀ مولانا جلال‌‌الدین کتب متعددی نوشته شده است و اهل ادب و محققان عرفان اسلامی از نظرگاه‌‌های مختلف آثارش را بررسیده‌‌اند. یکی از کتبی که در این زمینه تألیف شده کتاب مولانا و چند داستان مثنوی به‌خامۀ سیروس شمیساست. جستار حاضر به نقد و تحلیل کتاب مولانا و چند داستان مثنوی براساس سنت عرفانی مکتب مولانا میپردازد؛ نگارندگان در بخشهایی با عنوان «مباحث مرتبط با شرح احوال و زندگی بزرگان طریقۀ مولویه»، «مباحث مرتبط با مضامین عرفانی»، «مباحث مرتبط با مضامین کلامی»، «مباحث مرتبط با تأویل و تمثیل و حکایتها»، و «مباحث مرتبط با اندیشۀ مولانا و تفکر انسان معاصر» به تحلیل و واکاوی این کتاب میپردازند و فراخور موضوعات مختلف از نظریات دیگر مولویپژوهان نیز در تبیین مسائل بهره میگیرند. این کتاب با دیدی بدیع نگارش شده و با بهرهگیری از نظامهای کنونی علوم انسانی دریچههای بسیاری را در مسیر مولاناپژوهی گشوده است، لیکن باوجود مزایای فراوان این مجموعه، برخی از مسائلی که مؤلف کتاب ذکر کرده با منابع اصلی حوزۀ مولویپژوهی، سنت عرفانی مکتب مولویه، و نظرهای دیگر مولویپژوهان معارض است.
زبان و ادبیات فارسی
عباس واعظ زاده
چکیده
انتحال (سرقت علمی) از غیراخلاقی‌‌ترین آسیب‌‌های پژوهش است که امروزه در تحقیقات دانشگاهی ما رو به فزونی است. هدف این مقاله بررسی جوانب مختلف انتحال (سرقت علمی) در مقالات علمی ـ پژوهشی، برجسته‌‌ترین نمایندۀ تحقیقات دانشگاهی، و به‌‌طور ویژه مقالات علمی ـ پژوهشی حوزۀ ادبیات فارسی است. برای این منظور، با استفاده از روش توصیفی ...
بیشتر
انتحال (سرقت علمی) از غیراخلاقی‌‌ترین آسیب‌‌های پژوهش است که امروزه در تحقیقات دانشگاهی ما رو به فزونی است. هدف این مقاله بررسی جوانب مختلف انتحال (سرقت علمی) در مقالات علمی ـ پژوهشی، برجسته‌‌ترین نمایندۀ تحقیقات دانشگاهی، و به‌‌طور ویژه مقالات علمی ـ پژوهشی حوزۀ ادبیات فارسی است. برای این منظور، با استفاده از روش توصیفی ـ استنادی ابتدا سرقت علمی با ذکر مصادیقی از آن در مقالات علمی ـ پژوهشی ادبیات فارسی تعریف میشود و درادامه مسئولان، عوامل، و انگیزههای انجام سرقت علمی در مقالات علمی ـ پژوهشی موردبررسی قرار میگیرد و درنهایت راه‌کارهایی برای پیشگیری از انجام سرقت علمی و پسگیری مقالات سرقتی در مجلات علمی ـ پژوهشی حوزۀ ادبیات فارسی ارائه میشود. این مقاله بر نقش بازدارندۀ سامانههای مشابهیاب متون (در مراحل قبل از چاپ مقالات)، نقدهایی که پژوهشگران و آگاهانِ پیشینۀ تحقیق در حوزههای مطالعاتی مختلف (دیدگان بینا) مینویسند و چاپ این مقالات در مجلات علمی ـ پژوهشی، سلب اعتبار مقالات سرقتی چاپشده و لغو امتیاز حاصل از آن‌ها، بهمنزلۀ راه‌کارهایی عملی دراینخصوص، تأکید دارد.
زبان و ادبیات فارسی
عیسی امن خانی
چکیده
دلیل توجه به نظریه/ نظریههای پسامدرن هرچه باشد، امروزه چهارچوب نظری بسیاری از پژوهشهای انتشاریافته همین نظریه/ نظریهها هستند. کاربست این نظریه/ نظریهها نیز معمولاً به دو شکل انجام میشود: الف) با ارائۀ تصویری بسیط و ساده‌شده از پست‌مدرنیسم (در این حالت تفاوت میان نظریههای پسامدرن نادیده گرفته میشود) مؤلفههای اصلی ...
بیشتر
دلیل توجه به نظریه/ نظریههای پسامدرن هرچه باشد، امروزه چهارچوب نظری بسیاری از پژوهشهای انتشاریافته همین نظریه/ نظریهها هستند. کاربست این نظریه/ نظریهها نیز معمولاً به دو شکل انجام میشود: الف) با ارائۀ تصویری بسیط و ساده‌شده از پست‌مدرنیسم (در این حالت تفاوت میان نظریههای پسامدرن نادیده گرفته میشود) مؤلفههای اصلی آن مانند عدم قطعیت، و ... استخراج و درادامه متن براساس آن مؤلفهها تحلیل/ تبیین میشود، ب) فقط یکی از نظریههای پسامدرن مانند شالودهشکنی دریدا انتخاب شده است، نظریۀ مذکور اساس بررسی متن قرار داده میشود. باوجود انبوه این پژوهشها، چنین به‌نظر میرسد که کاربست نظریه/ نظریههای پسامدرن نقش چندانی در انباشت دانش ادبی ما نداشته است. هرچند که برای این عدم موفقیت دلایل گوناگونی میتوان ذکر کرد، یکی از اصلیترین این دلایل کاربست تقلیلگرایانۀ نظریههای پسامدرن است. نگارندة مقالۀ حاضر میکوشد با بررسی یکی از اصلیترین پژوهشهای صورت‌گرفته براساس نظریه/ نظریههای پسامدرن یعنی داستان کوتاه در ایران: داستانهای پسامدرن (البته آن هم با تأکید بر فصل نهم آن، یعنی فصل شخصیتپردازی پسامدرن: نظریۀ فوکو) از چرایی این تقلیلگرایی و نتایج آن سخن گوید. اصلیترین دلایل کاربست تقلیلگرایانۀ نظریههای ادبی در کتاب حاضر عبارتاند از: ساختار درسنامهای کتاب، ناسازگاری نظریه و متن در برخی از فصول، تقلیل نظریههای ادبی، و ...
زبان و ادبیات فارسی
زکریا بزدوده؛ سیروس امیری
چکیده
مقالة حاضر به نقد و بررسی کتاب نظریة ژانر به‌قلم مهدی زرقانی و محمودرضا قربان صباغ میپردازد که انتشارات هرمس برای نخستین‌بار در سال 1395، در 438 صفحه و 1000 نسخه آن را منتشر کرد. کتاب شامل چهار بخش و شانزده فصل است. این کتاب، براساس آن‌چه در مقدمة کتاب آمده است، تدوین و تألیف تاریخی و تحلیلی نظریة ژانر از زمان افلاطون تا عصر حاضر است. کتابی ...
بیشتر
مقالة حاضر به نقد و بررسی کتاب نظریة ژانر به‌قلم مهدی زرقانی و محمودرضا قربان صباغ میپردازد که انتشارات هرمس برای نخستین‌بار در سال 1395، در 438 صفحه و 1000 نسخه آن را منتشر کرد. کتاب شامل چهار بخش و شانزده فصل است. این کتاب، براساس آن‌چه در مقدمة کتاب آمده است، تدوین و تألیف تاریخی و تحلیلی نظریة ژانر از زمان افلاطون تا عصر حاضر است. کتابی است جامع با ویژگیهای دایرةالمعارفگونه که تلاش می‌کند نظریههای مربوط به ژانر یا نوع ادبی را بهلحاظ تاریخی مرور کند. بررسی کتاب نشان می‌دهد باوجود تلاش نگارندگان و اقبالی که در معرفی نظریة ژانر داشتهاند، بهلحاظ محتوایی و روششناسی تحقیق و سایر موارد مانند معادلیابی اصطلاحات و کلمات کلیدی نکاتی قابلتأمل در کتاب وجود دارند که بازبینی و بررسی مجدد آن‌ها به غنای این اثر انتقادی خواهد افزود. نتیجة این بررسی نشان می‌دهد چنانچه نظریة ژانر بهلحاظ تحلیلی ـ انتقادی موردواکاوی قرار گیرد، جایگاهی بااهمیتتر در مطالعات ادبی خواهد یافت.
زبان و ادبیات فارسی
داوود پورمظفری
چکیده
کتاب سبک ادبی ازدیدگاه زبانشناسی بنابر مدعای نویسندۀ آن میکوشد تا الگویی برای تحلیل سبکی متون ادبی براساس دانش زبانشناسی، به‌ویژه دستور زایشی، به‌دست دهد. مقالۀ حاضر به‌تفصیل به نقد و بررسی این ادعا پرداخته و پس از معرفی اجمالی نویسنده و کتاب، از جوانب مختلف صوری و محتوایی سبک ادبی ازدیدگاه زبانشناسی را نقد و ارزیابی ...
بیشتر
کتاب سبک ادبی ازدیدگاه زبانشناسی بنابر مدعای نویسندۀ آن میکوشد تا الگویی برای تحلیل سبکی متون ادبی براساس دانش زبانشناسی، به‌ویژه دستور زایشی، به‌دست دهد. مقالۀ حاضر به‌تفصیل به نقد و بررسی این ادعا پرداخته و پس از معرفی اجمالی نویسنده و کتاب، از جوانب مختلف صوری و محتوایی سبک ادبی ازدیدگاه زبانشناسی را نقد و ارزیابی کرده است. براساس یافتههای نویسندۀ این سطور، کتاب موردبحث نه‌تنها روش و دیدگاهی تازه ارائه نداده است، بلکه بهشیوۀ درس‌نامه‌های پیشین سبکشناسی بیشتر به استخراج شواهد ادبیِ منتزع از بافت بسنده کرده است. این کتاب برخلاف ادعای نویسندۀ آن بهدلیل بهرهنبردن از رویکردهای جدید سبکشناسی، کهنگی منابع، تکرار کاستی‌‌‌های درس‌نامه‌های پیشین، آگاهی سطحی از ادبیات، تلقی صناعتبنیاد از گونۀ ادبی و خطاهای فراوان در بهکارگیری مصطلحات ادبی به توفیقی دست نیافت و هیچ کمکی به پیشبرد پژوهشهای سبکشناسی ادبی و مطالعات ادبیات فارسی نکرده است.
زبان و ادبیات فارسی
محمد راغب
چکیده
کلک خیالانگیز، نوشتۀ ابوالفضل حری، به موضوعاتی چون «نظریۀ انواع ادبی»، «فانتزی و فانتاستیک»، «شگرف در روان‌کاوی و ادبیات»، «رویکرد ساختاری به وهم‌ناک»، و «بوطیقای ادبیات وهم‌ناک، معجزات، و کرامات در عمل» میپردازد. پیکرۀ تحلیلی کتاب شامل فرج بعد از شدت، هفت پیکر، هزارویک شب، عجایب‌نامهها، و ...
بیشتر
کلک خیالانگیز، نوشتۀ ابوالفضل حری، به موضوعاتی چون «نظریۀ انواع ادبی»، «فانتزی و فانتاستیک»، «شگرف در روان‌کاوی و ادبیات»، «رویکرد ساختاری به وهم‌ناک»، و «بوطیقای ادبیات وهم‌ناک، معجزات، و کرامات در عمل» میپردازد. پیکرۀ تحلیلی کتاب شامل فرج بعد از شدت، هفت پیکر، هزارویک شب، عجایب‌نامهها، و داستانهای سورۀ کهف میشود. رویکرد اصلی مؤلف نیز روش تزوتان تودوروف در کتاب فانتاستیک (رویکردی ساختاری به‌گونه‌ای ادبی) است. در نگاهی کلی و ارزیابانه میتوان انتقادات بسیاری را برشمرد: کاربست نظریۀ فرنگی بر پیکرۀ داستان سنتی فارسی کارآمد و مفید به‌نظر نمیرسد؛ حدود گونههای مختلف بهدرستی تعریف و تدقیق نشدهاند؛ در انتخاب پیکره ملاحظۀ ویژه‌ای صورت نگرفته است؛ در تحلیل داستانها اشکالاتی دیده میشود و برخی نمونهها و مثالها چندان منطبق بر مقتضیات رویکرد نویسنده نیست؛ تعداد اندکی از معادلهای زبانی نادرستاند؛ گاه مشکلات ویرایشی و چاپی سادهای دیده میشود؛ حشو و تکرار و اطناب ممل مخل خوانش است؛ نتیجهگیریهای کلی و بدیهی در کتاب فراواناند؛ در نظام ارجاعی و منابع کتاب، اشتباهاتی وجود دارد؛ و ازهمهمهمتر، گاه ترجمه جای تألیف را گرفته است.
زبان و ادبیات فارسی
زینب رضاپور
چکیده
یکی از درس‌هایی که برای فهم و شناخت هرچه بهتر علوم قرآن در رشتة ادبیات فارسی درنظر گرفته شده آشنایی با علوم قرآنی است. اما این درس در اهداف، سرفصل‌ها، و کتابهای آموزشی اشکالاتی دارد که از اهمیت، جذابیت، و کارآیی آن کاسته و قابلیت‌های بسیار این درس را تحت‌الشعاع قرار داده است. سه منبع مهم و پرتیراژ این درس تألیف استادان رادمنش، ...
بیشتر
یکی از درس‌هایی که برای فهم و شناخت هرچه بهتر علوم قرآن در رشتة ادبیات فارسی درنظر گرفته شده آشنایی با علوم قرآنی است. اما این درس در اهداف، سرفصل‌ها، و کتابهای آموزشی اشکالاتی دارد که از اهمیت، جذابیت، و کارآیی آن کاسته و قابلیت‌های بسیار این درس را تحت‌الشعاع قرار داده است. سه منبع مهم و پرتیراژ این درس تألیف استادان رادمنش، حلبی، و رکنی است که باوجود امتیازاتی ازجمله اشتمال بر مهمترین مباحث علوم قرآنی و اطلاعات مفید و ارزش‌مند در این باب، هم‌چنین برخی اشارات ادبی متناسب با بحث، ضعف‌ها و ایراداتی نیز دارند. مهمترین معضل گنجانده‌نشدن جامع و روش‌مند مباحث ادبیِ مرتبط با سرفصل‌های درس در کتابهای آموزشی آشنایی با علوم قرآنی است که درکنار عواملی چون جامع و مانع‌نبودن درس‌نامه‌های آموزشی، پرداختن به مطالب غیر‌ضروری، عدم اولویت‌بندی مباحث علوم قرآنی براساس بازتاب آن در ادبیات و آشفتگی در تدوین مطالب کتابهای درسی باعث شده این درس به حاشیة دروس تخصصی رشتة ادبیات فارسی رانده شود. در این مقاله می‌کوشیم، ضمن آسیب‌شناسی و نقد سرفصل‌های آموزشی و درس‌نامه‌های دانشگاهی آشنایی با علوم قرآنی، راه‌کارهایی برای افزایش بازدهی کیفی درس و ارتقای جایگاه آن ارائه دهیم.
زبان و ادبیات فارسی
رویا یدالهی شاه‌راه
چکیده
در این مقاله، کتاب نظر بر نظر، نوشتة سیدعلی کاشفی خوانساری متشکل از دوازده بررسی کتاب، یک آسیب‌شناسی نشر کتابهای نظری ادبیات کودک، و جوابیه‌ای به جوابیة نقد در دو بخش بررسی و نقد شده است: در بخش اول، کلیت ساختاری و محتوایی کتاب و در بخش دوم، همة مقالات به‌تفکیک، برمبنای اصول بررسی کتاب. درنهایت، فقدان مقدمة جامع، ایراد شمارة صفحات ...
بیشتر
در این مقاله، کتاب نظر بر نظر، نوشتة سیدعلی کاشفی خوانساری متشکل از دوازده بررسی کتاب، یک آسیب‌شناسی نشر کتابهای نظری ادبیات کودک، و جوابیه‌ای به جوابیة نقد در دو بخش بررسی و نقد شده است: در بخش اول، کلیت ساختاری و محتوایی کتاب و در بخش دوم، همة مقالات به‌تفکیک، برمبنای اصول بررسی کتاب. درنهایت، فقدان مقدمة جامع، ایراد شمارة صفحات نمایه، مستدل و منطقینبودن بخش عمدهای از مدعاهای مطرحشده در کتاب، ذکرنکردن نمونهها و مصادیق مدعاها و نقدها در هنگام ضرورت، غالباً فقدان و گاهی نقص ارجاع به منابع، استفاده از زبان و اصطلاحات غیرتخصصی در نقدها، و برخی اغلاط و ایرادهای نگارشی و تایپی اشکالات عمدة کتاباند. نقاط قوت مقالات بررسی کتاب عبارتاند از: معرفی تاریخچه و حوزة موضوعی کتابها و جایگاه آن‌ها درمیان آثار مشابه در اغلب مقالات، گاهی فراتررفتن از نقد صرف، طرح مباحث جدید، طبقهبندی و عنوانبندی یا شمارهگذاری نقدها و محورهای نقد در برخی مقالات که دریافت مفاهیم را آسانتر می‌کند، و در کل کتاب هم ظاهر و شمایل ساده و مناسب آن. درنهایت، کتاب مناسب پژوهش و آموزش دانشگاهی تشخیص داده نشد.
زبان و ادبیات فارسی
سعید شفیعیون
چکیده
کتاب نگاهی تحلیلی به علم بیان ازجمله کتابهای درسی دانشگاهی تازه‌چاپ حوزة بلاغت است که سعی دارد با اتکا به مبانی بلاغت سنتی، از نگاه‌های جدید مطرح در این حوزه نیز بی‌بهره نباشد. ضمناً وجه انتقادی و رویکرد کتاب در تأمل بر اغلب مسائل شایع دانش ادبی «بیان» مندرج در برخی منابع پیشین و طرح و بررسی گاه تفصیلی آن‌ها اسم این کتاب را ...
بیشتر
کتاب نگاهی تحلیلی به علم بیان ازجمله کتابهای درسی دانشگاهی تازه‌چاپ حوزة بلاغت است که سعی دارد با اتکا به مبانی بلاغت سنتی، از نگاه‌های جدید مطرح در این حوزه نیز بی‌بهره نباشد. ضمناً وجه انتقادی و رویکرد کتاب در تأمل بر اغلب مسائل شایع دانش ادبی «بیان» مندرج در برخی منابع پیشین و طرح و بررسی گاه تفصیلی آن‌ها اسم این کتاب را کاملاً بامسما کرده است. اشکالاتی که لامحاله بر این کتاب پرفایده وارد آمده بعضی عمومی و بعضی تخصصی است. منظور از اشکالات عمومی نادرستیها و کمبودهایی مانند اغلاط مطبعی، نقصان پیشینة تحقیق، و شیوة استناد و نمایهسازی است و منظور از اشکالات تخصصی نقایص و اغلاطی است که در تناسب با موضوع و ساختار کتاب، یعنی بلاغت پیش آمده است. مواردی مثل بدگزینی شواهد و بدفهمی آن‌ها که به‌نظر ما گاه به تحلیل و تشخیص غلط اصول بلاغی منجر شده است. در این نقد هم‌چنین به ضعف انسجام کتاب در مدیریت بحث و استشهادات و طبقهبندی مطالب اشاره شده است و از اطناب ممل و برخی ایجازهای مخلّ آن سخن به میان آورده شده است.
زبان و ادبیات فارسی
داود عمارتی مقدم
چکیده
نظریة نشانه‌شناسیِ گریماسی عمدتاً ازطریق نوشتههای دکتر حمیدرضا شعیری به فارسی‌زبانان معرفی شده است. این نظریه پیچیدگیهای خاصِ خود را دارد، اما شیوة معرفیِ این نظریه و مفاهیمِ بنیادین و مبانیِ روش‌شناختیِ آن در حوزة زبان فارسی به‌گونه‌ای بوده است که نه‌تنها به ایضاح این پیچیدگی ها نینجامیده، بلکه خود بر تعقید و ابهام ...
بیشتر
نظریة نشانه‌شناسیِ گریماسی عمدتاً ازطریق نوشتههای دکتر حمیدرضا شعیری به فارسی‌زبانان معرفی شده است. این نظریه پیچیدگیهای خاصِ خود را دارد، اما شیوة معرفیِ این نظریه و مفاهیمِ بنیادین و مبانیِ روش‌شناختیِ آن در حوزة زبان فارسی به‌گونه‌ای بوده است که نه‌تنها به ایضاح این پیچیدگی ها نینجامیده، بلکه خود بر تعقید و ابهام این حوزه افزوده است. در مقالة حاضر، با تأکید بر آخرین کتاب شعیری در این زمینه، یعنی نشانه‌معناشناسیِ ادبیات: نظریه و روش تحلیل گفتمان ادبی (1395)، نشان داده خواهد شد که مهمترین عوامل ابهام حاکم بر نوشتههای مؤلف درباب نشانه‌شناسیِ گریماسی، عبارتاند از: 1. فقدان نگاه تاریخیِ مؤلف به نظریة نشانه‌شناسی، 2. آشفتگی در تعاریف، تقسیم‌بندی‌ها و کاربرد اصطلاحات، و 3. کاربرد معادلهای فارسیِ نارسا برای اصطلاحات فنیِ نظریة نشانه‌شناسیِ گریماسی. مقاله با این جمعبندی به پایان خواهد رسید که مؤلف کتاب نتوانسته تصویر دقیقی از چگونگیِ کاربرد این نظریه و روش خاصِ آن در حوزة ادبیات به‌دست دهد و مقدماتیترین پرسشهایی که هنگام کاربردِ نظریه و روشی خاص در بررسی و ارزیابیِ متون ادبی سر بر میآورند نه در کتاب موردنقد و نه در هیچ‌یک از دیگر نوشتههای مؤلف پاسخ روشنی نگرفته‌اند.
زبان و ادبیات فارسی
هاله کیانی بارفروشی؛ قدسیه رضوانیان
چکیده
کتاب فارسی عمومی ازجمله منابع درسی دانشگاهی است که فقدان سرفصلی نظام‌مند برای آن سبب شده است کتابهای متعددی برای آن نگاشته شود. این پژوهش بر آن است تا با رویکردی انتقادی، به بررسی دوازده کتاب فارسی عمومی از میان انبوه کتابهای تدوین‌شده برای این واحد درسی در بازة زمانی حدود چهل ساله و پراکندگی جغرافیایی دانشگاهی بپردازد. ...
بیشتر
کتاب فارسی عمومی ازجمله منابع درسی دانشگاهی است که فقدان سرفصلی نظام‌مند برای آن سبب شده است کتابهای متعددی برای آن نگاشته شود. این پژوهش بر آن است تا با رویکردی انتقادی، به بررسی دوازده کتاب فارسی عمومی از میان انبوه کتابهای تدوین‌شده برای این واحد درسی در بازة زمانی حدود چهل ساله و پراکندگی جغرافیایی دانشگاهی بپردازد. این پژوهش نشان می‌دهد که نوع تلقی از ماهیت «ادبیات» در نگرش مؤلفان به این درس بسیار مؤثر است. در اغلب این کتابها، هدفی متفاوت از کتابهای فارسی دبیرستان دنبال نمی‌شود؛ جایگاه اندیشه و تفکر گردآورنده جز در انتخابِ متون متبلور نمی‌شود و کتابها عمدتاً طرح و تألیف ویژه‌ای به‌جز ارائة منتخبی از آثار نظم و نثر با رویکرد ذوقی و با هدف «جذابیت» و «آموزندگی» ندارند. تلاش برای ارائة گزیده‌ای از متون والا و فاخر سایر گفتمان‌ها و جریان‌های ادبی را در این کتابها به‌حاشیه رانده است. اغلب این کتابها رویکرد مؤلفمحور و متنمحور دارند و جایگاهی برای تعامل مخاطب در آن‌ها لحاظ نشده است و از این منظر، رویکردی ایستا و منفعل دارند. نتایج این پژوهش ضرورت تألیف و نگارش کتابی هدف‌مند و ساختارمند در زمینة درس ادبیات به‌عنوان درسی عمومی در دانشگاه را برجسته می‌کند.
زبان و ادبیات فارسی
مصطفی گرجی
چکیده
یکی از آثاری که با هدف آموزشِ پژوهش در رشتة زبان و ادبیات فارسی منتشر شد مبانی و اصول پژوهش در زبان و ادبیات فارسی اثر قدرت‌الله طاهری است. بررسی جایگاه کتاب درمیان مجموعه‌آثار مشابه نشان می‌دهد که مؤلف با نگاه انتقادی ـ فلسفی، سعی می‌کند به مبادی و مبانی‌ای فراتر از زبان و ادبیات فارسی توجه کند. در این مقاله، نویسنده سعی می‌کند ...
بیشتر
یکی از آثاری که با هدف آموزشِ پژوهش در رشتة زبان و ادبیات فارسی منتشر شد مبانی و اصول پژوهش در زبان و ادبیات فارسی اثر قدرت‌الله طاهری است. بررسی جایگاه کتاب درمیان مجموعه‌آثار مشابه نشان می‌دهد که مؤلف با نگاه انتقادی ـ فلسفی، سعی می‌کند به مبادی و مبانی‌ای فراتر از زبان و ادبیات فارسی توجه کند. در این مقاله، نویسنده سعی می‌کند درکنار بیان اعتبار و ارزش اثر، مهمترین کاستی‌‌‌های آن را با ارائة پیشنهادهای لازم تبیین کند. مهمترین این نکات در حوزة ساختار و روش، عدم دقت در نقلقولها و تکیه بر حافظه، ذکرنشدن برخی از منابع در پایان کتاب، شتابزدگی در فهرست اعلام، درازنویسی، فقدان تناسب برخی از عنوانهای فصول با مطالب ذیل و نقل شواهد غیرضرور، عدم روشنبودگی حد و مرز حضور مؤلف و نقلقولها، و ... است. در گسترة نقد محتوایی نیز میتوان به رعایتنکردن بلاغت مخاطب، فقدان رعایت برخی از نکاتی که مؤلف درصدد آموزش آن است، و ازهمهمهمتر گزاره‌‌های ادعایی و ورود به مباحثی فراتر از عنوان و هدف کتاب اشاره کرد. بررسی نهایی اثر نشان می‌دهد کتاب حاضر برخلاف عنوان و هدف تألیف (بهدلیل پایهها و اصول مشترک) فراتر از رشتة زبان و ادبیات است و از این منظر نیازمند بازنگری است.
زبان و ادبیات فارسی
رحمان مشتاق مهر
چکیده
خواندنِ متن به هر قصدی امری شخصی است، اما کسی که به شرح متن میپردازد و آن را منتشر می‌کند مسئولیتی را می‌پذیرد که برای برآمدن از عهدۀ آن، باید به الزاماتی تن دهد. شارح متن باید متن را بشناسد و با آن مأنوس باشد؛ برای دستیابی به نسخه یا تصحیح قابل‌اعتمادی از متن بکوشد؛ و در قرائت متن حساس و دقیق و سخت‌گیر باشد و درصورت مواجهه با هرگونه ...
بیشتر
خواندنِ متن به هر قصدی امری شخصی است، اما کسی که به شرح متن میپردازد و آن را منتشر می‌کند مسئولیتی را می‌پذیرد که برای برآمدن از عهدۀ آن، باید به الزاماتی تن دهد. شارح متن باید متن را بشناسد و با آن مأنوس باشد؛ برای دستیابی به نسخه یا تصحیح قابل‌اعتمادی از متن بکوشد؛ و در قرائت متن حساس و دقیق و سخت‌گیر باشد و درصورت مواجهه با هرگونه ناهمواری بیانی و وزنی (در متون منظوم) و خدشه و خللی در منطق درونی اثر، در صحت قرائت خود تردید کند و با بازخوانی مکرر و مراجعه به منابعِ مرتبط و تعلیقات مصحح و نسخهبدلها و ... در رفع اشکال پیشآمده بکوشد. این همه زمانی کارساز است که شارح مقدمات ضروری ورود به متن را حاصل کرده و در آن حوزۀ خاص تبحر یافته باشد. مقالۀ حاضر، برای نمونه، روایت استاد غلامحسین ابراهیمی دینانی از غزلیات مولانا را از این جهات بررسی کرده است: قابلیت اعتماد متنِ مرجع، قرائت صحیح، و نحوۀ برخورد با اشکالات ناشی از ناآشنایی کافی با ذهن و زبان مولانا و شرح ابیات.
زبان و ادبیات فارسی
سیدمحسن حسینی وردنجانی؛ سید جواد مرتضایی؛ محمدرضا ترکی؛ مریم صالحی نیا
چکیده
دو کتاب سبکشناسی شعر شمیسا و غلامرضایی از شناخته‌شده‌ترین منابعی هستند که با نگاه دورهای (تاریخی/ جغرافیایی) سبکهای شعر فارسی را دستهبندی کردهاند. این دو اثر سالیان متمادی است که باوجود برخی اشکالات عمده، منبع تدریس و مرجع پژوهش‌اند. عدم نگرش انتقادی و تخصصی به این دو اثر باعث شده که بارها با تغییرات کمی تجدیدچاپ ...
بیشتر
دو کتاب سبکشناسی شعر شمیسا و غلامرضایی از شناخته‌شده‌ترین منابعی هستند که با نگاه دورهای (تاریخی/ جغرافیایی) سبکهای شعر فارسی را دستهبندی کردهاند. این دو اثر سالیان متمادی است که باوجود برخی اشکالات عمده، منبع تدریس و مرجع پژوهش‌اند. عدم نگرش انتقادی و تخصصی به این دو اثر باعث شده که بارها با تغییرات کمی تجدیدچاپ شوند. این پژوهش بر آن است با تکیه بر روش کتاب‌خانه‌‌ای و مراجعه به متون اصیل و کهن، اطلاعات موجود در این دو اثر، دربارة سبک ارانی (آذربایجانی) را بررسی و نقد کند تا برخی گزاره‌‌های غیر‌‌علمی آن‌ها، که سالهاست پذیرفته شده و از پژوهشی به پژوهش دیگر منتقل می‌شوند، اصلاح گردند. در همین راستا، پس از نگاهی گذرا به پیشینة دستهبندی سبکهای شعر فارسی و اشاره به برخی تعارضات دربارة شعر قرن ششم و سبک ارانی ابتدا به نقد سبکشناسی شمیسا و سپس به نقد سبکشناسی غلامرضایی خواهیم پرداخت و نظرات انتقادی خویش را در ذیل هریک بیان خواهیم کرد.
زبان و ادبیات فارسی
روح الله هادی
چکیده
پژوهش دربارة پادشاه سخن، سعدی، کاری درخور ستایش و آفرین است و هرچه این کار مفصل تر، شادی برانگیزتر. کتاب آتش پارسی در شناخت زندگی و شعر اوست و دیدن همین نام لبخند شادی را بر لب های خواننده می‌نشاند، اما تأمل در اوراق کتاب و مطالعة جدی آن، درعین‌این‌که گاه خواننده را با نکته‌سنجیها و نکات تازهای روبه‌رو می‌کند، این احساس ...
بیشتر
پژوهش دربارة پادشاه سخن، سعدی، کاری درخور ستایش و آفرین است و هرچه این کار مفصل تر، شادی برانگیزتر. کتاب آتش پارسی در شناخت زندگی و شعر اوست و دیدن همین نام لبخند شادی را بر لب های خواننده می‌نشاند، اما تأمل در اوراق کتاب و مطالعة جدی آن، درعین‌این‌که گاه خواننده را با نکته‌سنجیها و نکات تازهای روبه‌رو می‌کند، این احساس را آرامآرام تغییر می‌دهد؛ خوانندة منصف درمییابد که مسلمانی شیعه کلیات سعدی را بههمراه مجموعهای از آثار تاریخی، دینی، عرفانی، ادبی، و اخلاقی پیشروی نهاده و با نقل بیرویه از آن ها کوشیده تا سعدی را مطابق باور خویش بشناساند. پایان مطالعة کتاب بار سنگین پرس شهای بسیاری را بر دوش خواننده م یگذارد: حجمگرایی، استنباطهای نادرست، تکرار، ارجاع بیسروسامان، و ... خواننده را از نویسندة کتاب و ناشر محترم گله مند می کند که چرا پاس خاطر ذهن و جیبش را نداشته و در تألیف و داوری کتاب دقت بیشتری بهکار نبرده اند.
زبان و ادبیات فارسی
سجاد آیدنلو
دوره 18، شماره 2 ، اردیبهشت 1397، ، صفحه 1-29
چکیده
شبرنگنامه یکی از منظومه‌‌هایِ پهلوانیِ پس از شاهنامه است که به موضوعِ کین‌‌خواهیِ شبرنگ، پسر دیو سپید، از ایرانیان و نبردهای او با رستم و ایرانیان میپردازد. بااین‌که از شناسایی و معرفیِ این اثر حدودِ صدوبیست سال می‌‌گذرد، آگاهی‌‌ها و تحقیقاتِ موجود دربارۀ آن بسیار اندک است و متنِ مصحَّحِ آن نیز به‌‌تازگی منتشر شده است. ...
بیشتر
شبرنگنامه یکی از منظومه‌‌هایِ پهلوانیِ پس از شاهنامه است که به موضوعِ کین‌‌خواهیِ شبرنگ، پسر دیو سپید، از ایرانیان و نبردهای او با رستم و ایرانیان میپردازد. بااین‌که از شناسایی و معرفیِ این اثر حدودِ صدوبیست سال می‌‌گذرد، آگاهی‌‌ها و تحقیقاتِ موجود دربارۀ آن بسیار اندک است و متنِ مصحَّحِ آن نیز به‌‌تازگی منتشر شده است. شبرنگنامه، که سَرایندۀ آن ناشناخته است، 2877 بیت دارد و احتمال دادهاند که از منظومه‌‌هایِ سدۀ ششم باشد. چون این منظومه از منابعِ دو درس از سرفصلهایِ گرایشِ ادبیاتِ حماسی در دورۀ دکتریِ ادبیات فارسی است در این مقاله ضمنِ معرفیِ تصحیحِ این کتاب (به‌کوشش ابوالفضل خطیبی و گابریله وان دِن بِرگ، تهران، بنیاد موقوفات افشار با همکاری انتشارات سخن، 1395) و طرحِ نکاتی برای تعیینِ تاریخِ احتمالیِ نظمِ آن، پیشنهادهایی نیز دربارۀ بعضی مواردِ مقدمه و ضبطهای متنِ آن عرضه شده است.
زبان و ادبیات فارسی
مراد اسماعیلی
دوره 18، شماره 2 ، اردیبهشت 1397، ، صفحه 31-45
چکیده
بی‌شک، انتخاب روش مناسب و متناسب با تحقیق یکی از بنیادی‌‌ترین اصول پژوهش علمی محسوب میشود و آگاهی و آشنایی با این روش‌‌ها و رویکردها سبب شکل‌‌گیری پژوهشهای ارزش‌مند و قابل اعتنایی خواهد شد. روش تحقیق به زبان ساده، نوشتة مریم صادقی، کتابی است که در آن سعی شده است تا روش تحقیق و اصول پایان‌‌نامه‌نویسی برای دانشجویان رشتة ...
بیشتر
بی‌شک، انتخاب روش مناسب و متناسب با تحقیق یکی از بنیادی‌‌ترین اصول پژوهش علمی محسوب میشود و آگاهی و آشنایی با این روش‌‌ها و رویکردها سبب شکل‌‌گیری پژوهشهای ارزش‌مند و قابل اعتنایی خواهد شد. روش تحقیق به زبان ساده، نوشتة مریم صادقی، کتابی است که در آن سعی شده است تا روش تحقیق و اصول پایان‌‌نامه‌نویسی برای دانشجویان رشتة زبان و ادبیات فارسی تبیین شود. نگارنده در این مقاله به بررسی و نقد این کتاب پرداخته و برخی از امتیازها و کاستی‌‌‌های آن را برشمرده است؛ براساس یافتههای این تحقیق، این کتاب با داشتن نکات مثبتی چون پرداختن به سؤال تحقیق و تمرینات اختصاصی، ذکر جداول، و مهمترازهمه تمرکز بر رشتة زبان و ادبیات فارسی کاستی‌ها و ایراداتی چون عدم تطابق عنوان با متن کتاب، بی‌توجهی به اصول ابتدایی نگارش و ویرایش، ایجازهای مخل، استفاده از منابع نامعتبر، و جامعنبودن برخی مطالب نیز در خود دارد که سبب میشود خوانندگان کتاب در بسیاری از مباحث نتوانند به کنه مطلب رسیده و بهرة لازم را از آن کسب کنند.
زبان و ادبیات فارسی
عیسی امن خانی
دوره 18، شماره 2 ، اردیبهشت 1397، ، صفحه 47-67
چکیده
برخلاف سنت استادانی چون فروزان‌فر، همایی، زرین‌کوب، و ...، که عمدتاً به زندگی و اندیشۀ نویسنده/ شاعر می‌‌پرداختند، برخی از آثار شفیعی کدکنی خاص و متفاوت با این سنت است؛ چراکه جدای از محتوا و درون‌مایه به مسئلۀ فرم و شکل آثار ادبی نیز توجه داشته، گاه کتاب (موسیقی شعر) یا مقالاتی کاملاً شکل‌‌مدارانه (فرمالیستی) نوشته‌‌اند. رستاخیز ...
بیشتر
برخلاف سنت استادانی چون فروزان‌فر، همایی، زرین‌کوب، و ...، که عمدتاً به زندگی و اندیشۀ نویسنده/ شاعر می‌‌پرداختند، برخی از آثار شفیعی کدکنی خاص و متفاوت با این سنت است؛ چراکه جدای از محتوا و درون‌مایه به مسئلۀ فرم و شکل آثار ادبی نیز توجه داشته، گاه کتاب (موسیقی شعر) یا مقالاتی کاملاً شکل‌‌مدارانه (فرمالیستی) نوشته‌‌اند. رستاخیز کلمات: درسگفتارهایی دربارۀ نظریۀ ادبی صورت‌گرایان روس در این میان فرمالیستی‌‌ترین اثر ایشان است که در آن نه‌تنها به معرفی فرمالیسم (تاریخچه، آموزه‌‌ها، و شخصیت‌‌های تأثیرگذار آن) پرداخته شده است، بلکه برخی از مقالات ایشان، که با الهام‌گیری از آرای آن‌ها نوشته شده‌اند، نیز در آن گنجانده شده است. با تمام محاسنی که این کتاب (همانند تمام آثار شفیعی کدکنی) دارد، انتقاداتی نیز میتوان بر آن وارد ساخت. اصلیترین این انتقادات عبارتاند از: 1. بیان ناقص (و شاید هم نادرست) زمینه/ زمینه‌های پیدایش فرمالیسم روسی، 2. فقدان انسجام نظریههای ارائه‌شده ازسوی نویسندۀ کتاب، 3. وجود برخی گزاره‌‌های ابطال‌‌ناپذیر و غیر‌‌علمی در کتاب، 4. و درنهایت گنجاندن فصل‌‌هایی مانند «تکامل موتیف کوزه‌‌گر در شعر خیام» که با فضای فرمالیستی کتاب رستاخیز کلمات تناسبی ندارند.
