روششناسی
رضا ماحوزی؛ علی اصغر مروت
چکیده
«دانشگاه بومشناختی؛ آرمانشهری دستیافتنی» ترجمه کتابی است از رونالد بارنت فیلسوف دانشگاه مشهور انگلیسی که در سال 2018 منتشر شده است. این کتاب بر اساس روش واقعگرایی انتقادیِ روی باسکار و کنش ارتباطی هابرماس، ایدة جدیدی را برای دانشگاههای آینده پیشنهاد کرده است. وی بر اساس واقعگرایی انتقادی، لایههای هستیشناسانة متعددی ...
بیشتر
«دانشگاه بومشناختی؛ آرمانشهری دستیافتنی» ترجمه کتابی است از رونالد بارنت فیلسوف دانشگاه مشهور انگلیسی که در سال 2018 منتشر شده است. این کتاب بر اساس روش واقعگرایی انتقادیِ روی باسکار و کنش ارتباطی هابرماس، ایدة جدیدی را برای دانشگاههای آینده پیشنهاد کرده است. وی بر اساس واقعگرایی انتقادی، لایههای هستیشناسانة متعددی را برای هفت بومنظامی که ما انسانها و جوامع درون آنها زندگی میکنیم و حضورشان را در زندگیمان احساس میکنیم درنظر گرفته است. بهعقیده وی، دانشگاه میتواند حسب تنوع معرفتی درون خود و بر اساس اصول آکادمیکی که آن را برتر از این هفت بومنظام قرار میدهد، با لایههای وجودی هر هفت بومنظام ارتباط برقرار کرده و در رفت و برگشتهای مستمر، رابطهای همگون بین آنها برقرار سازد. این نوشتار تلاش میکند ترجمه فارسی این کتاب را از جهات محتوایی، روشی، ظاهری و منابع مورد استفاده مورد نقد و بررسی قرار دهد.
روششناسی
محسن ابراهیمی
چکیده
مقالۀ «Is Justified True Belief Knowledge» (آیا باور صادق موجّه معرفت است؟)، که ادموند گتیه (Edmund Gettier) آن را نوشته است، از معروفترین مقالات در حوزۀ معرفتشناسی معاصر است. این مقالۀ بسیار کوتاه فقط با ذکر دو مثال نقض تعریف رسمی از معرفت را بهچالش کشیده و معرفتشناسان دربارۀ آن مشاجرات و راهحلهای زیادی ...
بیشتر
مقالۀ «Is Justified True Belief Knowledge» (آیا باور صادق موجّه معرفت است؟)، که ادموند گتیه (Edmund Gettier) آن را نوشته است، از معروفترین مقالات در حوزۀ معرفتشناسی معاصر است. این مقالۀ بسیار کوتاه فقط با ذکر دو مثال نقض تعریف رسمی از معرفت را بهچالش کشیده و معرفتشناسان دربارۀ آن مشاجرات و راهحلهای زیادی مطرح کردهاند. نگارنده در مقالة حاضر به نقد و بررسی این دو مثال از منظر معرفتشناسی اسلامی پرداخته و، با طرح ارتباط علّی، درصدد پاسخدادن به این اشکالات برآمده است. تفاوت اصلیای که این ارتباط علّی با ارتباط علّی گلدمن دارد در این مطلب است که از منظر معرفتشناسی اسلامی معرفت گزارهای به سطح عمیقتری از معرفت وابسته است که میتوان آن را معرفت حضوری نامید. بر این اساس، طرح ارتباط علّی میان واقعیت خارجی و معرفت گزارهای با واسطۀ معرفت حضوری صورت میگیرد و در آن پدیدارهای حسی معلولی برای واقعیت خارجی و نمودی از آن بهشمار میآیند و ذهن، پس از دریافت این معرفت حضوری (پدیدارهای حسی)، با مفهومسازی و حکم معرفت گزارهای را تشکیل میدهد. این ارتباط علّی اساساً جایگاه معرفتزایی دارد و تحقق آن برابر با شکلگیری زنجیرۀ معرفت برای فرد است و، ازهمینرو، برقرارنشدن این زنجیره علّی بهشکل مناسب در مثالهای نقض گتیه دلیلی برای معرفتنبودن باورهای صادق موجّه در آن است.
روششناسی
محمد شجاعیان؛ سجاد رستم پور
چکیده
روششناسی علوم سیاسی قصد دارد شیوههای پژوهش در دانش سیاسی را جمعآوری، طبقهبندی، توصیف، و تحلیل کند. سیدصادق حقیقت در کتاب روششناسی علوم سیاسی تلاش کرده است بیشتر روششناسیهای موجود در علوم سیاسی را بررسی و نقد کند. فصول کتاب از انسجام مناسبی برخوردار است و نویسنده در بررسی و نقد روشهای مختلف علوم سیاسی ...
بیشتر
روششناسی علوم سیاسی قصد دارد شیوههای پژوهش در دانش سیاسی را جمعآوری، طبقهبندی، توصیف، و تحلیل کند. سیدصادق حقیقت در کتاب روششناسی علوم سیاسی تلاش کرده است بیشتر روششناسیهای موجود در علوم سیاسی را بررسی و نقد کند. فصول کتاب از انسجام مناسبی برخوردار است و نویسنده در بررسی و نقد روشهای مختلف علوم سیاسی شیوة منسجمی را اتخاذ کرده است. در برخی موارد، توجه به فضای بومی جامعة ایران مطالب کتاب را سودمندتر کرده است. توجه اساسی به تمایز میان روش تحقیق و روششناسی از نقاط برجستة این پژوهش محسوب میشود. ازسویدیگر، ابهام در تعریف علم انسانی و سیاست، عدم ارائة معیاری مشخص برای طبقهبندی روشهای پژوهش، و ابهام در کثرتگرایی روششناختی از مهمترین نقایص کتاب است. نویسندة کتاب روششناسی علوم اجتماعی و سیاسی را بخشی از فلسفة این علوم میداند، اما در بررسی روشهای علوم سیاسی معنای مورد تأکید از روششناسی را بهعنوان بخش مهمی از فلسفة علوم اجتماعی و سیاسی مورد غفلت جدی قرار داده است. میان بحران مفاهیم مطرحشده در کتاب و ادعای عدم قطعیت در علوم انسانی تعارض وجود دارد.
روششناسی
مریم پوست فروش؛ مصطفی تقوی
چکیده
تاکنون روایتهای متفاوتی درخصوص ماهیت علم و فعالیت علمی ارائه شده است. روی بسکار که از پیشگامان واقعگرایی انتقادی است، با انتشار کتاب نظریهای واقعگرا دربارۀ علم درصدد ایجاد انقلابی کوپرنیکی در فلسفۀ علم است و بهنظر میرسد بهخوبی از پس آن برآمده است. او برای این منظور به برجستهسازی مباحث هستیشناسی و توجه همزمان به ...
بیشتر
تاکنون روایتهای متفاوتی درخصوص ماهیت علم و فعالیت علمی ارائه شده است. روی بسکار که از پیشگامان واقعگرایی انتقادی است، با انتشار کتاب نظریهای واقعگرا دربارۀ علم درصدد ایجاد انقلابی کوپرنیکی در فلسفۀ علم است و بهنظر میرسد بهخوبی از پس آن برآمده است. او برای این منظور به برجستهسازی مباحث هستیشناسی و توجه همزمان به ماهیت اجتماعی دانش میپردازد. بسکار در این کتاب، که کتابی اصیل و حاوی استدلالهای قوی و نظریههای بدیع در فلسفۀ علم است، ضمن انتقاد از برخی مکاتب فلسفی و تبیین نظریۀ علم خود، به مقولات مهمی نیز در فلسفۀ علم اشاره میکند. این اشارات او که با پشتوانۀ فلسفی مطرح میشود، برای محقق حیطۀ فلسفۀ بسکار بسیار الهامبخش خواهد بود. از مهمترین این مقولات میتوان به ملازمدانستن واقعگرایی هستیشناختی و نسبیگرایی معرفتشناختی و همچنین نقد نظریۀ صدق تارسکی توسط بسکار اشاره کرد. هدف از این مقاله، که بهروش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده، بررسی مهمترین اثر فلسفۀ علم طبیعی بسکار و یافتن نقاط ضعف و قوت این اثر است. این کار ضمن مروری مبسوط بر کل کتاب، در وجوه مختلف صوری، کیفی، و محتوایی انجام شده است. در پایان مقاله، چند پیشنهاد کاربردی نیز ارائه میشود.
روششناسی
محمد شجاعیان؛ محمدرضا طاهری
چکیده
فلسفۀ علوم اجتماعی، بهعنوان دانشی درجۀ دوم، عبارت است از تأملات فلسفی دربارۀ ماهیت و دامنۀ علوم اجتماعی و ماهیت تبیین و عینیت. همچنین، بحث «روششناسی» علوم اجتماعی و ماهیت ارتباط این علوم با طبیعی از مسائل پایدار در فلسفۀ علوم اجتماعی است. پژوهش حاضر به بررسی و نقد مهمترین ایدههایی میپردازد که در کتاب فلسفۀ علوم ...
بیشتر
فلسفۀ علوم اجتماعی، بهعنوان دانشی درجۀ دوم، عبارت است از تأملات فلسفی دربارۀ ماهیت و دامنۀ علوم اجتماعی و ماهیت تبیین و عینیت. همچنین، بحث «روششناسی» علوم اجتماعی و ماهیت ارتباط این علوم با طبیعی از مسائل پایدار در فلسفۀ علوم اجتماعی است. پژوهش حاضر به بررسی و نقد مهمترین ایدههایی میپردازد که در کتاب فلسفۀ علوم اجتماعی: روشها، آرمانها، و سیاستهای پژوهش اجتماعی، نوشتۀ مایکل رووت، مطرح شده است. رووت در این کتاب رویکردی کمالگرایانه به علوم اجتماعی دارد و آموزۀ بیطرفی در عرصههای مختلف پژوهش اجتماعی را، که نتیجۀ سلطۀ رویکرد لیبرال بر علوم اجتماعی است، تبیین و سپس رد میکند. تأکید بر ضرورت کمالگرایانهبودن پژوهش اجتماعی و توجه به عرصههای مختلف علوم اجتماعی از نقاط قوت کتاب است. ازسویدیگر، عدم ارائۀ تبیینی از معنای فلسفۀ علوم اجتماعی، بیتوجهی به تحولات صورتگرفته در زمینۀ ایجاد رویکرد کمالگرایانه در لیبرالیسم معاصر، و تأکید بر مناسببودن ایدۀ بیطرفی برای دولت از نقایص اصلی کتاب است. همچنین، ضرروت دارد مسئلۀ عینیت و نسبیت، بهویژه برای کتابی که از رویکرد کمالگرا به علوم اجتماعی دفاع میکند، موردتوجه قرار گیرد.
روششناسی
سید محمدرضا حسینی بهشتی
چکیده
با بنیانگذاری نوین فلسفه و علم، مفهوم روش جایگاهی محوری در اندیشة عصر جدید پیدا کرد. آغازگران فلسفه و علم جدید بر آن بودند که راه خروج از شکاکیت برآمده از مناقشات پایانناپذیر بر سر کلیها و امکان شناخت عقلی فلسفی از طبیعت در تفکر مدرسی یافتن روشی است برای کشف، تبیین، و پیشبینی ساختارها، پدیدهها، و جریانهای پیچیدۀ طبیعت. ...
بیشتر
با بنیانگذاری نوین فلسفه و علم، مفهوم روش جایگاهی محوری در اندیشة عصر جدید پیدا کرد. آغازگران فلسفه و علم جدید بر آن بودند که راه خروج از شکاکیت برآمده از مناقشات پایانناپذیر بر سر کلیها و امکان شناخت عقلی فلسفی از طبیعت در تفکر مدرسی یافتن روشی است برای کشف، تبیین، و پیشبینی ساختارها، پدیدهها، و جریانهای پیچیدۀ طبیعت. بیکن، بهعنوان یکی از بانیان این اندیشه، در تلاش برای بهدستآوردن فهم جدیدی از روش، گذشته از جستوجوی تعاریف دقیق برای روش تجربی در علم طبیعت، از استعارههایی برای فهم و تبین روش بهره گرفته است که نقشی مهم در روشنساختن ابعاد تفکر او درباب علم جدید و روش دارند. بهکارگیری استعارهها در دورههای گذار از مفهوم تعریفشدهای که بهنظر میرسد دیگر تکافوی دلالتهای جدید را نمیکند به مفهوم آیندهای که هنوز بهتثبیت نرسیده است نقشی تعیینکننده در شناسایی دلالتهای مفاهیم درحال تطور دارد که استعارههای مربوط به روش نزد بیکن بهوجه بارزی نمایانگر آناند. مقالة حاضر بر آن است تا با تحلیل استعارۀ کشتی، سرنخ، و محکمه، که بیکن آنها را درخصوص روش بهکار برده است، این دلالتها را شناسایی و بهمدد آنها مفهوم روش در اندیشة علمی آغاز عصر جدید را بازیابی کند.
روششناسی
سید علی سیدی فرد
چکیده
درمیان نزاعهای پردامنۀ روششناختی، ایضاح مفهوم «روش علمی» کمتر موردتوجه قرار گرفته است. در مقالۀ حاضر، تلاش کردهام تلقی روشنی از روش علمی ارائه کنم. این تلقی به دو مفهوم «باید و نبایدهای توصیفی» و «اهداف شناختی» گره خورده است. بالتبع، این دو مفهوم را بهتفصیل بررسی کرده و موردبحث قرار دادهام. در بخش بعد، ...
بیشتر
درمیان نزاعهای پردامنۀ روششناختی، ایضاح مفهوم «روش علمی» کمتر موردتوجه قرار گرفته است. در مقالۀ حاضر، تلاش کردهام تلقی روشنی از روش علمی ارائه کنم. این تلقی به دو مفهوم «باید و نبایدهای توصیفی» و «اهداف شناختی» گره خورده است. بالتبع، این دو مفهوم را بهتفصیل بررسی کرده و موردبحث قرار دادهام. در بخش بعد، رابطۀ میان منطق و روش علمی را توضیح دادهام؛ طبق تلقی ارائهشده در این مقاله، تفاوت اصلی منطق و روشِ علمی به گسترۀ هدف شناختی آنها برمیگردد. منطق شرط لازم هرنوع شناختی است، اما روشِ علمی شرطِ حصول شناخت در حیطهای خاص است. سپس درباب رابطۀ روش علمی و اخلاق بحث کردهام و رابطۀ میان منطق، اخلاق، و روشِ علمی را توضیح دادهام. سرانجام، برخی لوازم تصویر ارائهشده از روش را در حوزۀ علوم اجتماعی پیگیری کردهام.
روششناسی
مالک شجاعی جشوقانی؛ فاطمه بزرگ زاده
چکیده
نیک تراکاکیس، فیلسوف معاصر دین، در کتاب پایان فلسفۀ دین به طرح ایدۀ خود درمورد مناسبات متافلسفه و روششناسی فلسفۀ دین معاصر در دو سنت تحلیلی و قارهای پرداخته است. وی با بررسی نمونۀ آرای متفکرانی از این دو سنت نتیجه میگیرد که فلسفۀ دینی که در سنت تحلیلی دنبال میشود بهدنبال مفروضگرفتن دیدگاهی خاص در متافلسفه و روششناسی ...
بیشتر
نیک تراکاکیس، فیلسوف معاصر دین، در کتاب پایان فلسفۀ دین به طرح ایدۀ خود درمورد مناسبات متافلسفه و روششناسی فلسفۀ دین معاصر در دو سنت تحلیلی و قارهای پرداخته است. وی با بررسی نمونۀ آرای متفکرانی از این دو سنت نتیجه میگیرد که فلسفۀ دینی که در سنت تحلیلی دنبال میشود بهدنبال مفروضگرفتن دیدگاهی خاص در متافلسفه و روششناسی و در محدودۀ تنگ عقلانیتِ علمزده و استدلالهای منطقی، فارغ از مباحث انضمامی و وجودی انسان، فلسفهپردازی میکند و بیشازآنکه به جنبۀ وجودی انسان و رفع نیازهایش برای زندگی خوب اهتمام ورزد بهدنبال حل مسائل مفهومی و معرفتی فلسفۀ دین است. در این نوشتار، ضمن معرفی تحلیلی مضامین کلیدی مطرحشده در کتاب، به نقادی دیدگاههای تراکاکیس از منظر روششناختی و مناسبات آن با متافلسفه خواهیم پرداخت.
روششناسی
رحمان شریف زاده
چکیده
کتاب پساروش: آشفتگی در پژوهش علوم اجتماعی نوشتۀ جان لا، فیلسوف و جامعهشناس انگلیسی، است. این کتاب از معدود کتابهایی است که خود روش را موردکاوش فلسفی ـ جامعهشناختی قرار میدهد. کتاب پساروش مفروضات متافیزیکی و هنجارمندیهای روشهای متعارف را میکاود و بهچالش میکشد و میکوشد رویکرد بدیلی را به روش در اختیار گذارد که ...
بیشتر
کتاب پساروش: آشفتگی در پژوهش علوم اجتماعی نوشتۀ جان لا، فیلسوف و جامعهشناس انگلیسی، است. این کتاب از معدود کتابهایی است که خود روش را موردکاوش فلسفی ـ جامعهشناختی قرار میدهد. کتاب پساروش مفروضات متافیزیکی و هنجارمندیهای روشهای متعارف را میکاود و بهچالش میکشد و میکوشد رویکرد بدیلی را به روش در اختیار گذارد که منعطفتر، سخاوتمندتر، و درعینحال محتاطتر و کمگویتر باشد. همچنین، این کتاب با بهرهگیری از موردکاویهای متعددی کردار، هدف، و ابزارهای بیانی روشها را موردبازاندیشی قرار میدهد. این کتاب در فضای برساختگرایی و نظریۀ کنشگرشبکه بحث را پیش میبرد، بااینحال بهزعم نویسنده در چندجا، بهویژه در بحثهای مربوط به عدم تعین و چندگانگی، از این دو فراتر میرود. در این مقاله، مهمترین دعاوی و مواضع این کتاب را طرح خواهیم کرد و توضیح خواهیم داد و نیز برخی از کاستیهای آن را ازجمله برخی بیدقتیها در بیان مطالب و مواضع کتاب دربارۀ برساختگرایی بهبحث خواهیم گذاشت.
روششناسی
محمد امین شفیع خانی؛ مصطفی تقوی
چکیده
سرشت «فناوری مدرن غربی» و نیز نسبت میان جوامع غیرغربی با این پدیدار نوظهور بیگانه دو امر مهمی است که بهموازات افزایش آمیختگی این جوامع به این پدیدار ذهن بسیاری از اندیشمندان بومی این جوامع را به خود مشغول ساخته است. کتاب گزینش تکنولوژی از دریچۀ بینش توحیدی ثمرۀ اندیشهورزی یکی از همین دست اندیشمندان است که البته در جامعهای ...
بیشتر
سرشت «فناوری مدرن غربی» و نیز نسبت میان جوامع غیرغربی با این پدیدار نوظهور بیگانه دو امر مهمی است که بهموازات افزایش آمیختگی این جوامع به این پدیدار ذهن بسیاری از اندیشمندان بومی این جوامع را به خود مشغول ساخته است. کتاب گزینش تکنولوژی از دریچۀ بینش توحیدی ثمرۀ اندیشهورزی یکی از همین دست اندیشمندان است که البته در جامعهای غیرغربی زیسته است. اصغر طاهرزاده، بهعنوان متفکری مسلمان و ایرانی، در قالب این کتاب آرای خود دربارۀ چیستی فناوری مدرن غربی و نیز چگونگی برقراری نسبتی شایسته بین جامعۀ شیعی ایرانی و فناوری غربی را برپایۀ آموزههای اسلامی مطرح کرده است. وی در طرح آرای خود از این آموزهها و بهطور خاص از قرآن بهرۀ بسیاری برده است. در مقالۀ پیشِرو، برآنیم تا با تحلیل این کتاب، مقایسۀ آن با برخی نظریات مطرح در ادبیات جهانی فلسفۀ فناوری، و ذکر برخی نظریات ویژۀ این اثر آن را نقد کنیم.
روششناسی
فراز طهماسبی؛ مرتضی هادی جابری مقدم
چکیده
این مقاله مروری است بر کتاب راهنمای روش تحقیق برنامهریزی راتلج، مروری که تلاش میکند محتوای کتاب را بهاجمال بیان کند و از آن طریق نشان بدهد که درک و فهم روششناسی تا چه اندازه بر کاروبار دانشگاهیان و حرفهمندان اثر میگذارد. این کتاب، برخلاف دیگر منابع رایج، اختصاصاً مناسبات رشتۀ برنامهریزی را موضوع بررسی قرار داده است. ...
بیشتر
این مقاله مروری است بر کتاب راهنمای روش تحقیق برنامهریزی راتلج، مروری که تلاش میکند محتوای کتاب را بهاجمال بیان کند و از آن طریق نشان بدهد که درک و فهم روششناسی تا چه اندازه بر کاروبار دانشگاهیان و حرفهمندان اثر میگذارد. این کتاب، برخلاف دیگر منابع رایج، اختصاصاً مناسبات رشتۀ برنامهریزی را موضوع بررسی قرار داده است. همچنین، تلاش کرده است تا روششناسی را از موجودیتی صلب و حسب تکلیف درمیان دانشگاهیان به سیروسلوکی پویا در زندگی فردی، اجتماعی، و حرفهای پژوهشگران ارتقا دهد. مقالههای متعدد کتاب اکثراً دلمشغولیشان پیوند نظریه و عمل است و برای برقراری این پیوند بهشکلی بدیع بسیاری از مناسبات فرایند تولید پژوهش را پیش نظر میآورند. درپایان، ارزیابی مختصری از محتوای کتاب صورت میگیرد و ضرورت جایگرفتنش در برنامۀ آموزش رسمی برنامهریزی بیان میشود.
روششناسی
علی عابدی رنانی
چکیده
در دهۀ هفتاد شمسی جامعۀ فکری ایران با جریان نواندیشی دینی مواجه شد. این جریان روحی جدید در جامعۀ دانشگاهی و حوزوی دمید و بازار مباحثات و نقد علمی را رونق داد. مواجهۀ این جریان هم با مدرنیته و هم با سنت عمیقتر از نسلهای پیشین روشنفکران بوده است. نسلهای پیشین روشنفکران دینی بر بازگشت تمامعیار به دین و استفاده از تمام ظرفیتهای ...
بیشتر
در دهۀ هفتاد شمسی جامعۀ فکری ایران با جریان نواندیشی دینی مواجه شد. این جریان روحی جدید در جامعۀ دانشگاهی و حوزوی دمید و بازار مباحثات و نقد علمی را رونق داد. مواجهۀ این جریان هم با مدرنیته و هم با سنت عمیقتر از نسلهای پیشین روشنفکران بوده است. نسلهای پیشین روشنفکران دینی بر بازگشت تمامعیار به دین و استفاده از تمام ظرفیتهای دین برای حل مشکل عقبماندگی تأکید میکردند. اما نسل جدید مدعی لزوم فهم جدیدی از متون دینی بود. وجه مشترک فکری این جریان تأکید بر این نکته است که فهم ناب امکان ندارد و هر فهمی مسبوق به پیشفهمهاست. از این جهت، جریان نواندیشی از نظریههای هرمنوتیک که درپی درک ماهیت و سازوکار فهم است الهام گرفته است. کتاب موردنقد تأثیر هرمنوتیک فلسفی هایدگر و گادامر را در جریان نواندیشی دینی بررسی میکند. بهنظر ناقد، هرمنوتیک فلسفی گادامر مدل مناسبی برای تحلیل جریان نواندیشی دینی نیست، و هرچند مشابهتهایی دارد، اما از برخی جهات با مبانی این جریان در تعارض است.
روششناسی
محمدرضا قائمی نیک
چکیده
کتاب روششناسی علوم انسانی اسلامی از احمدحسین شریفی (1395)، عضو هیئت علمی مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، دومین کتاب از سهگانۀ او دربارۀ علوم انسانی اسلامی (مبانی علوم انسانی اسلامی و نظریهپردازی اسلامی در علوم انسانی) است. او در این کتاب در سه فصل اول (تحلیل مفاهیم و نکات مقدماتی، نظریۀ ضد روش، و پرسشهای پژوهش) کلیات نگاه ...
بیشتر
کتاب روششناسی علوم انسانی اسلامی از احمدحسین شریفی (1395)، عضو هیئت علمی مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، دومین کتاب از سهگانۀ او دربارۀ علوم انسانی اسلامی (مبانی علوم انسانی اسلامی و نظریهپردازی اسلامی در علوم انسانی) است. او در این کتاب در سه فصل اول (تحلیل مفاهیم و نکات مقدماتی، نظریۀ ضد روش، و پرسشهای پژوهش) کلیات نگاه خود را تشریح کرده و در فصل چهارم تا چهاردهم هفت روشِ علوم انسانی اسلامی یعنی تعریف، توصیف، تبیین (و ویژگیهای روششناسی تبیین)، استدلال (قیاسی، استقرایی و تمثیلی)، تفسیر (و ویژگیهای روششناختی تفسیر)، پیشبینی، و ارزشیابی را تشریح کرده است. در این مقاله، پس از معرفیِ و نقد صوریِ کتاب، ابتدا نقدهای کلی و سپس نقدهای ناظر به فصول کتاب از حیث محتوایی ارائه شده است. در ارزیابیای کلی، این کتاب هرچند گامی روبهجلو محسوب میشود، اما نتوانسته است مبانی اسلامی را در جزئیات روششناختی علوم انسانی اسلامی بسط دهد و تبیین کند.
روششناسی
شمس الملوک مصطفوی
چکیده
هوسرل، در جایگاه مؤسس پدیدارشناسی، روش پدیدارشناسی را برای تحلیل هنر و آثار هنری بهکار نگرفت و جز اشارات کوتاهی در مقالۀ دائرۀالمعارف بریتانیکا چیزی در این حوزه ننوشت، ولی راه پدیدارشناسی هنر را گشود و موجب شد که بسیاری از پدیدارشناسان پساهوسرلی به هنر از منظری پدیدارشناسانه بنگرند. هدف مقالۀ پیشرو نشاندادن کاربرد روش پدیدارشناسی ...
بیشتر
هوسرل، در جایگاه مؤسس پدیدارشناسی، روش پدیدارشناسی را برای تحلیل هنر و آثار هنری بهکار نگرفت و جز اشارات کوتاهی در مقالۀ دائرۀالمعارف بریتانیکا چیزی در این حوزه ننوشت، ولی راه پدیدارشناسی هنر را گشود و موجب شد که بسیاری از پدیدارشناسان پساهوسرلی به هنر از منظری پدیدارشناسانه بنگرند. هدف مقالۀ پیشرو نشاندادن کاربرد روش پدیدارشناسی در زیباشناسی و تحلیل آثار هنری است. برای رسیدن به این مقصود، نخست اشارۀ کوتاهی به اندیشههای «مایکل دوفرن» (که تاحدودی به سنت فکری هوسرل وفادار است) خواهیم داشت تا چگونگی پدیدارشناسی تجربۀ زیباشناختی نزد وی آشکار شود و سپس آرای هایدگر را (که با فاصلۀ بیشتری از سنت هوسرلی قرار دارد) در تحلیل پدیدارشناسانۀ هنر بررسی خواهیم کرد تا معلوم شود که چگونه پدیدارشناسی هرمنویتیکی قادر است نسبت مغفولمانده میان حقیقت و هنر را بار دیگر برقرار کند که باتوجهبه گستردگی مباحث هایدگر درباب هنر، این موضوع بیشتر در آرای وی دنبال شده است.
روششناسی
لیلا نامداریان؛ علیرضا ثقه الاسلامی
چکیده
هدف این مقاله ارزیابی نقادانۀ کتاب روش تحقیق معاصر در علوم انسانی (مباحثی در سیاستهای روش)، تألیف احمد محمدپور، است. در این کتاب، بستر شکلگیری بسیاری از مهمترین جریانهای نظری و عملی در علوم انسانی و جنبههای هستیشناختی و معرفتشناختی آنها ارائه شده است. از این باب، میتوان کتاب مذکور را منبعی غنی در این زمینه قلمداد کرد. ...
بیشتر
هدف این مقاله ارزیابی نقادانۀ کتاب روش تحقیق معاصر در علوم انسانی (مباحثی در سیاستهای روش)، تألیف احمد محمدپور، است. در این کتاب، بستر شکلگیری بسیاری از مهمترین جریانهای نظری و عملی در علوم انسانی و جنبههای هستیشناختی و معرفتشناختی آنها ارائه شده است. از این باب، میتوان کتاب مذکور را منبعی غنی در این زمینه قلمداد کرد. پیام اصلی کتاب مذکور این است که روشهای تحقیق برگرفته از جهانبینیها و موقعیتهای زیست جهان ما هستند که درک و تفسیر ما از جهان را شکل میدهند و ازاینرو، مفهوم «سیاستهای روش» را معرفی میکند. نتایح بررسی این کتاب نشان میدهد نگارنده نتوانسته است نکات کلیدی و عملیاتی درباب «سیاستهای روش» و یافتههای جدید خود را بهخوبی منتقل کند. ازاینرو، این کتاب قادر نیست از منظر سیاستهای روش رهنمودهایی در زمینۀ طراحی یک برنامۀ پژوهشی دراختیار پژوهشگران قرار دهد. نبودِ پیوند میان فصلها، فقدان تحلیلهای فلسفی روشمند و منسجم در معرفی جریانهای فلسفی، بارزبودن وجه ترجمۀ کتاب، از دیگر نقاط ضعف این کتاب قلمداد میشود.
روششناسی
محسن الویری
چکیده
اندیشیدن دربارۀ تاریخ در چند دهۀ اخیر فربهی بسیار و یک دگرگونی دامنهدار یافته است. اگر «فلسفۀ تاریخ» را مولود این تحول بدانیم، باتوجهبه فاصلۀ تقریباً زیاد ما ایرانیان با آن، آگاهی روشمند از مطالعات و رویکردهای جدید در این شاخۀ معرفتی اهمیت مییابد. کتاب تاریخ بهروایت فلسفه؛ از هرودت تا آلن بدیو بهدلیل ویژگیهایی ...
بیشتر
اندیشیدن دربارۀ تاریخ در چند دهۀ اخیر فربهی بسیار و یک دگرگونی دامنهدار یافته است. اگر «فلسفۀ تاریخ» را مولود این تحول بدانیم، باتوجهبه فاصلۀ تقریباً زیاد ما ایرانیان با آن، آگاهی روشمند از مطالعات و رویکردهای جدید در این شاخۀ معرفتی اهمیت مییابد. کتاب تاریخ بهروایت فلسفه؛ از هرودت تا آلن بدیو بهدلیل ویژگیهایی که دارد، بهمنزلۀ یک اثر شاخص در این زمینه شایستۀ بازخوانی است. نوشتار پیشرو مروری انتقادی بر این کتاب در این محورها دارد: ابهامزایی عنوان کتاب، چندگانگی واگرایانۀ هدف تدوین کتاب، آشفتگی فصلبندی و زیرفصلها، مشخصنبودن جایگاه این کتاب دربین آثار تألیفیافته در این زمینه، کاستی آشکار توجه به میراث شرقی و اسلامی، درهمآمیختگی و ناهمترازی اصطلاحات مربوط به جریانهای فکری، و ابهام در چیستی تعریف جدید تاریخ. مقاله پس از پرداختن به تأملاتی دربارۀ جنبۀ فنی و ویرایشی اثر، با این جمعبندی بهپایان میرسد که هرچند کتاب نتوانسته است بین روایت فلسفی تاریخ و روایت فلسفۀ تاریخ مرزی آشکار بگذارد و به همین دلیل از ذهنیت متعارف تاریخپژوهان دربارۀ فلسفۀ تاریخ فاصله گرفته است، اما آوردههای سودمند بسیاری برای آنها دارد.
روششناسی
مالک شجاعی جشوقانی؛ سید محمد تقی موحد ابطحی
چکیده
بااینکه از زمان انتشار نخستین چاپ کتاب رابطۀ منطقی دین و علوم کاربردی بیش از دو دهه میگذرد، یکی از منسجمترین آثاری است که موضع این جریان فکری را نمایندگی میکند. ازاینروی کتاب را شایستۀ معرفی و نقد دانستیم. در این کتاب نویسنده کوشیده است تا باتوجهبه ادبیات آکادمیک در موضوعاتی همچون علم، تکنولوژی، و توسعه و ازسویدیگر ...
بیشتر
بااینکه از زمان انتشار نخستین چاپ کتاب رابطۀ منطقی دین و علوم کاربردی بیش از دو دهه میگذرد، یکی از منسجمترین آثاری است که موضع این جریان فکری را نمایندگی میکند. ازاینروی کتاب را شایستۀ معرفی و نقد دانستیم. در این کتاب نویسنده کوشیده است تا باتوجهبه ادبیات آکادمیک در موضوعاتی همچون علم، تکنولوژی، و توسعه و ازسویدیگر باعنایتبه مبانی فکری فرهنگستان علوم اسلامی، به تأملات قابلاعتنایی دست یابد. در این مقاله نشان دادهایم که مؤلف کتاب به مناقشات عمدۀ معاصر در حوزۀ علمپژوهی و دینپژوهی اشراف چندانی ندارند؛ مناقشاتی که ازقضا با بهچالشکشیدن هژمونی اروپا ـ مسیحیت محور مطالعات علم و مطالعات دینی معاصر میتوانند فضایی برای طرحی متفاوت از مناسبات دین و فرهنگ تکنیکی معاصر بگشایند. ازاینروی، پیشنهاد میشود نویسنده با بهرهگیری از آخرین دستاوردهای علمپژوهی و دینپژوهی معاصر به ویرایش دوم این کتاب یا نگارش کتابی جدید در این زمینه اقدام کند.
روششناسی
علی ابراهیمپور
چکیده
«جریانشناسی» پدیدهای جدید در ایران معاصر است که عنوان جلسات و کتب متعددی را در عرصههای علم، فرهنگ، و سیاست بهخود اختصاص داده است. اما مشکل این مباحث فقر ادبیات و چهارچوب نظری مشخص و عدم حاکمیت انضباطهای علمی بر آن است که باعث سوءتفاهمها، تشتتآرا، و درهمریختگی معرفتی شده و مخاطبان را دچار سردرگمی و تحیر کرده است. ...
بیشتر
«جریانشناسی» پدیدهای جدید در ایران معاصر است که عنوان جلسات و کتب متعددی را در عرصههای علم، فرهنگ، و سیاست بهخود اختصاص داده است. اما مشکل این مباحث فقر ادبیات و چهارچوب نظری مشخص و عدم حاکمیت انضباطهای علمی بر آن است که باعث سوءتفاهمها، تشتتآرا، و درهمریختگی معرفتی شده و مخاطبان را دچار سردرگمی و تحیر کرده است. برای حل این مشکل، جریانشناسی نه درحد مباحث ژورنالیستی، بلکه بهمنزلۀ دانشی موردتحقیق و نگاه درجهدومی مطالعه شده است. بر این اساس، مطابق ضوابط حکمت اسلامی در تعریف علوم به موضوعات، جریانشناسی دانشی است که یکی از حقایق اجتماعی به نام «جریان اجتماعی» را بهمنزلۀ موضوع خود برگزیده است. این مقاله درراستای تثبیت و تقویت هویت دانشی «جریانشناسی» با روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای، باتوجهبه اصل روششناختی رابطه و تناسب میان «روش» و «موضوع موردمطالعه» در چهارچوب نظری علم در سنت اسلامی، با تحلیل ابعاد هویت جریان اجتماعی، لوازم روششناسانۀ آن را بررسی و استخراج کرده و در قالب 30 عنوان ارائه داده است. این لوازم روششناسانه پیشنیازهای طراحی و صورتبندی الگوی علمی مطلوب جریانشناسی را فراهم میآورد.
روششناسی
سیدمحمدرضا تقوی
چکیده
هدف از پژوهش حاضر، نقد کتاب روششناسی مطالعات دینی (تحریری نو)، تألیف احد فرامرز قراملکی (1392)، است. کتاب از دو بعد شکلی و محتوایی ارزیابی شده است. کتاب از نظر شکلی بیشتر شرایط مدنظر را دارد و مطلوب ارزیابی شد. بهلحاظ محتوایی در اکثر گفتارهای کتاب حائز نکات فنی است که میتواند خواننده را برای انجام پژوهش، با رویکرد علم رایج، آماده ...
بیشتر
هدف از پژوهش حاضر، نقد کتاب روششناسی مطالعات دینی (تحریری نو)، تألیف احد فرامرز قراملکی (1392)، است. کتاب از دو بعد شکلی و محتوایی ارزیابی شده است. کتاب از نظر شکلی بیشتر شرایط مدنظر را دارد و مطلوب ارزیابی شد. بهلحاظ محتوایی در اکثر گفتارهای کتاب حائز نکات فنی است که میتواند خواننده را برای انجام پژوهش، با رویکرد علم رایج، آماده کند. آنچه در محتوای اثر یافت میشود تنقیحی از اصول موردقبول در روشهای تحقیق علم رایج است. مؤلف تلاش زیادی کرده است تا با استفاده از متون دینی این اصول را مستندسازی کند، اما شاکلۀ بحث همان شاکلۀ علوم رایج است. بهنظر میرسد، برای تحول در مبحث روششناسی مطالعات دینی، تبیین سلسلهمراتب دستگاه علم دینی و سپس تنظیم دستگاهی روششناختیِ متناسبِ با نظام جهانبینی، هستیشناسی، و معرفتشناسی اسلام از ضروریات جدی این مرحله از تلاشهای اندیشمندان حوزۀ علم دینی برای نیل به علوم انسانی ـ اسلامی فاخر و تمدنساز است.
روششناسی
فاطمه جوادزاده شهشهانی
چکیده
پس از تصویب عنوان «فلسفۀ علم روانشناسی» بهمنزلۀ درسی دوواحدی در مقطع کارشناسی رشتۀ روانشناسی چندین کتاب با این عنوان تدوین شد. نویسنده و ناشر یکی از جدیدترینِ این کتابها خسرو باقری و سازمان سمت است. این دو ویژگی ایجاب میکند که این کتاب معرفی و ارزیابی شود تا با اصلاح و تکمیل آن در ویرایشهای بعدی، زمینۀ دستیابی ...
بیشتر
پس از تصویب عنوان «فلسفۀ علم روانشناسی» بهمنزلۀ درسی دوواحدی در مقطع کارشناسی رشتۀ روانشناسی چندین کتاب با این عنوان تدوین شد. نویسنده و ناشر یکی از جدیدترینِ این کتابها خسرو باقری و سازمان سمت است. این دو ویژگی ایجاب میکند که این کتاب معرفی و ارزیابی شود تا با اصلاح و تکمیل آن در ویرایشهای بعدی، زمینۀ دستیابی به کتاب درسی منحصربهفردی درباب درس فلسفۀ روانشناسی فراهم آید. در این مقاله پس از معرفی فصول کتاب فلسفۀ علم روانشناسی، این کتاب از چند زاویه (شکل ظاهری، عنوان، تناسب کتاب با سرفصل مصوب این درس، نسبت محتوای این کتاب با سرفصل دروس مرتبط، تناسب بخشهای مختلف کتاب، محتوای کتاب، و تناسب کتاب با کتابهای مشابه) ارزیابی میشود. نتیجۀ ارزیابی نشان میدهد، درحالحاضر کتاب فلسفۀ علم روانشناسی خسرو باقری، درجایگاه کتاب درسی «فلسفۀ علم روانشناسی»، مزیتهایی دارد، اما لازم است در ویرایش بعدی در نام کتاب، حجم آن، تعداد فصول، عنوان، و محتوای هر فصل بازنگری شود تا کتاب تناسب بیشتری با سرفصلهای تدوینشده پیدا کند. درانتها پیشنهادی برای ارتقای کیفیت سرفصل مصوب این درس و دلایل ارائۀ این پیشنهاد مطرح میشود.
روششناسی
مهدی حسینزاده یزدی؛ سیدمحسن ملاباشی
چکیده
پاتریک برت بر این باور است که پراگماتیسم باوجود ظرفیتهای فراوانی که در گسترۀ فلسفۀ علوم اجتماعی دارد، هنوز جایگاه شایستۀ خود را نیافته است؛ زیرا فیلسوفان علوم اجتماعی آنگونهکه باید به آن توجه نکردهاند. او معتقد است، میتوان بهخوبی از پراگماتیسم در این عرصه بهره برد و بهکمک آن افقهای تازهای پیشِروی علوم اجتماعی گشود. ...
بیشتر
پاتریک برت بر این باور است که پراگماتیسم باوجود ظرفیتهای فراوانی که در گسترۀ فلسفۀ علوم اجتماعی دارد، هنوز جایگاه شایستۀ خود را نیافته است؛ زیرا فیلسوفان علوم اجتماعی آنگونهکه باید به آن توجه نکردهاند. او معتقد است، میتوان بهخوبی از پراگماتیسم در این عرصه بهره برد و بهکمک آن افقهای تازهای پیشِروی علوم اجتماعی گشود. او در کتاب فلسفۀ علوم اجتماعی؛ بهسوی پراگماتیسم، مبتنیبر نقدهایی که به علوم اجتماعی و فلسفۀ علوم اجتماعی وارد میکند، مدعی است یکی از دو هدف اصلیاش در این کتاب بسط رهیافتی جدید در فلسفۀ علوم اجتماعی بهکمک پراگماتیسم است. هدف این مقاله بررسی این ادعاست، اما پیش از نقد محتوایی این اثر نگاهی گذرا به فصلهای کتاب و نقد ساختار و متن ترجمۀ فارسی کتاب ضروری است. در آخرین گام و در نقد محتوایی و بررسی دقیق مدعای نویسنده به این نتیجه رسیدیم که دستاورد کتاب فاصلۀ معناداری با ادعای نویسنده دارد و گفتههای او با آنچه هرمنوتیکها، تفسیرگرایان، ابزارگرایان، و پیروان مکتب انتقادی گفتهاند تفاوت چندانی ندارد و حرف چندان تازهای به آنها نیفزوده و راه جدیدی پیشِ پای علوم اجتماعی نگشوده است.
روششناسی
خدیجه حسینزاده؛ سیداحمد موسوی؛ رضا حبیبی
چکیده
کتاب درسی مناسب با ویژگیها و شاخصههای خود از کتاب غیردرسی متمایز میشود. ازآنجاکه کتب درسی در فرایند یادگیری تأثیر کلیدی و تعیینکننده دارند، نقد و تحلیل محتوایی کتابهای درسی اهمیت ویژهای دارد. ازاینرو، این مقاله درصدد تبیین حدود انطباق کتاب روش تفسیر قرآن با استانداردهای کتاب درسی است. سؤال اساسی اینکه این کتاب ...
بیشتر
کتاب درسی مناسب با ویژگیها و شاخصههای خود از کتاب غیردرسی متمایز میشود. ازآنجاکه کتب درسی در فرایند یادگیری تأثیر کلیدی و تعیینکننده دارند، نقد و تحلیل محتوایی کتابهای درسی اهمیت ویژهای دارد. ازاینرو، این مقاله درصدد تبیین حدود انطباق کتاب روش تفسیر قرآن با استانداردهای کتاب درسی است. سؤال اساسی اینکه این کتاب تا چه اندازه با ملاکهای کتاب درسی منطبق است؟ روش پاسخگویی به این سؤال توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر تکنیک تحلیل محتواست. بررسی کتاب و تطبیق آن با ملاکهای کتاب درسی بیانگر آن است که این اثر بهلحاظ ملاکهای محتوایی کتاب درسی با معیارهای تازگی اتقان محتوایی مطابقت دارد، اما اشکالات محتوایی مانند استفاده از عناوین انتزاعی و مبهم، اصلیشمردن مطالب پشتیبان، و نامناسببودن ساختار برخی دروس در آن مشهود است. ازسویی از حیث ملاکهای صوری کتاب درسی 67% اهداف، 65% تمارین، 50% پیشسازمانها، و 63/10% از خلاصهها وضعیت مطلوبی ندارند.
روششناسی
حمیدرضا خادمی؛ محمدعلی رمضانی
چکیده
در سالهای اخیر آثار فراوانی دربارۀ علم دینی منتشر شده است و افراد متعددی کوشیدهاند یا همچنان میکوشند تا از دیدگاه خود نشان دهند که علم دینی چیست و چگونه تحقق مییابد. از افراد پرکار در این زمینه عبدالحسین خسروپناه است که تأکید دارد کانون تحقق علم دینی روششناسی است و آخرین اثر او در این زمینه، با عنوان روششناسی علوم اجتماعی، ...
بیشتر
در سالهای اخیر آثار فراوانی دربارۀ علم دینی منتشر شده است و افراد متعددی کوشیدهاند یا همچنان میکوشند تا از دیدگاه خود نشان دهند که علم دینی چیست و چگونه تحقق مییابد. از افراد پرکار در این زمینه عبدالحسین خسروپناه است که تأکید دارد کانون تحقق علم دینی روششناسی است و آخرین اثر او در این زمینه، با عنوان روششناسی علوم اجتماعی، بر آن است تا روش تولید علوم اجتماعی اسلامی را معرفی کند. در مقالۀ حاضر کوشیدهایم کتاب مذکور را از لحاظ شکلی و محتوایی بررسی و نقد کنیم. در بخش شکلی بیشتر مسائل نگارشی و ویرایشی بررسی شده و در بخش محتوایی تلاش شده است گامهای اساسیِ مؤلف برای تولید روششناسی موردنظر شرح داده شود و بررسی و نقد شود. درنهایت نیز تلاش کردهایم با رویکردی عملگرایانه نقدی فراگیرتر به ایشان و برخی دیگر در این حوزه داشته باشیم.
روششناسی
الهام رسولی ثانیآبادی
چکیده
هدف اصلی این پژوهش بررسی و ارزیابی مهمترین نقاط قوت و ضعف کتاب روش و نظریه در علوم سیاسی، نوشتۀ دیوید مارش و جری استوکر، است. ازآنجاکه یکی از مهمترین حوزههای فلسفۀ علم حوزۀ مباحث مربوط به مسائل فرانظری با تمرکز بر مسائل هستیشناسی، معرفتشناسی، و روششناسی است، هدف اصلی این کتاب پرکردن خلأ نظری در دو حوزۀ روششناسی و معرفتشناسی ...
بیشتر
هدف اصلی این پژوهش بررسی و ارزیابی مهمترین نقاط قوت و ضعف کتاب روش و نظریه در علوم سیاسی، نوشتۀ دیوید مارش و جری استوکر، است. ازآنجاکه یکی از مهمترین حوزههای فلسفۀ علم حوزۀ مباحث مربوط به مسائل فرانظری با تمرکز بر مسائل هستیشناسی، معرفتشناسی، و روششناسی است، هدف اصلی این کتاب پرکردن خلأ نظری در دو حوزۀ روششناسی و معرفتشناسی است. این کتاب مجموعهمقالاتی در سه بخش مهمِ «رهیافتهای علوم سیاسی»، «پرسشهای روششناختی»، و «نظریههای مربوط به دولت» از نویسندگان مختلف دانشگاههای انگلستان است و بنابراین با رویکرد بریتانیایی به این حوزه پرداخته است. در این پژوهش، ابتدا به معرفی کلی اثر پرداخته شده، سپس امتیازات و نواقص شکلی اثر بررسی شده است. در مبحث پنجم به ارزیابی محتوایی اثر بهصورت کلی و در مبحث پایانی نیز به بررسی مهمترین امتیازات و نواقص محتوایی فصل به فصل اثر بهطور همزمان پرداخته شده است. این مقاله پژوهشی تحلیلی با رویکرد نقادانه از طریق مطالعۀ موردی اثر است.
روششناسی
مجتبی شریعتی
چکیده
تنوع مطالعات روششناختی در عرصۀ سیاست پیدایش فرااثباتگرایی در عصر جدید و تعارضاتی که با اثباتگرایی دارد اهمیت نقد این اثر را روشن میسازد. درکنار آن ضرورت نقد کتابی که بهعنوان منبع درسی دانشجویان علوم سیاسی در سه مقطع تحصیلی دانشگاهی مورداستفاده قرار میگیرد آشکار است. مقالۀ حاضر کوششی است تا با نقد یکی از مهمترین ...
بیشتر
تنوع مطالعات روششناختی در عرصۀ سیاست پیدایش فرااثباتگرایی در عصر جدید و تعارضاتی که با اثباتگرایی دارد اهمیت نقد این اثر را روشن میسازد. درکنار آن ضرورت نقد کتابی که بهعنوان منبع درسی دانشجویان علوم سیاسی در سه مقطع تحصیلی دانشگاهی مورداستفاده قرار میگیرد آشکار است. مقالۀ حاضر کوششی است تا با نقد یکی از مهمترین تألیفات آموزشی در حوزۀ روششناسی علم سیاست و بیان نقاط قوت و ضعف آن زمینۀ اصلاح آن را در آینده فراهم کند. روش نقد اثر استنادی ـ تحلیلی بوده که در چهارچوب کلی معرفی اثر، نقد شکلی، و نقد محتوایی انجام گرفته است. نتایج بهدستآمده نشاندهندۀ آن است که اثر موردنقد هرچند دارای نقاط قوت محتوایی است، بهلحاظ شکلی اشکالات بسیاری دارد که درقالب جداول مفصلی بدان اشاره شده است. تبیین روششناسانۀ نظریات مختلف درقالب فصول مختلف، چاپ، و صفحهآرایی مناسب از مهمترین مزایای محتوایی و شکلی این اثر است. همچنین عدم توجه کافی و جامع به برخی نظریات جدید، ضعف در معرفی نقادانۀ روششناسیهای موجود، و تعدد اشتباهات نگارشی از کاستیهای محتوایی و شکلی آن است.
