2024-03-29T10:27:08Z
https://criticalstudy.ihcs.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=765
پژوهشنامه انتقادی متون و برنامههای علوم انسانی
1397
18
12
بررسی انتقادی کتاب جامعهشناسی قشرها و نابرابریهای اجتماعی
وکیل
احمدی
کتاب جامعهشناسی قشرها و نابرابریهای اجتماعی از رسول ربانی و ابراهیم انصاری درجهت بهبود منابع علوم انسانی ارزیابی شد. از مزایای کتاب میتوان به بررسی ابعاد و حوزههای نابرابری اجتماعی تحت عناوین زنان و قشربندی اجتماعی، ادیان و قشربندی اجتماعی، اقوام و نابرابریهای اجتماعی، و سیاست و قشربندی اجتماعی و همچنین انضمام دو فصل با عنوان مطالعة موردی طبقة متوسط در ایران و آمریکا اشاره کرد. مؤلفههای جامعیت صوری بهمثابة کتاب آموزشی در دانشگاه در نظر گرفته نشده است. ارزیابی شکلی و محتوایی کتاب نشان میدهد که اثر حاضر بهرغم چاپ سوم، نیاز جامعة علمی در حوزة جامعهشناسی قشربندی و نابرابریهای اجتماعی را برآورده نمیسازد، زیرا کتاب مسئلهمحور نبوده است، پیشفرضهای نظری و روششناختی ندارد و عناوین فصلها حول سؤالی اصلی انسجام پیدا نکردهاند و اگر کتاب موضوعمحور بوده است محتوای کتاب در حد یک اثر علمی و آموزشی نیست و بیشتر شبیه مجموعه مقاله است.
نابرابری اجتماعی
قشربندی اجتماعی
طبقة متوسط
نابرابری جنسیتی
2019
02
20
1
14
https://criticalstudy.ihcs.ac.ir/article_3811_262b49138ec6de64eaa7bffbc205e916.pdf
پژوهشنامه انتقادی متون و برنامههای علوم انسانی
1397
18
12
بررسی و ارزیابی کتاب ایدئولوژی و اُتوپیا: مقدمهای بر جامعهشناسی شناخت
فرهنگ
ارشاد
منظور مانهایم از تدوین کتاب ایدئولوژی و اُتوپیا درواقع، طرح اصول کلی و مبانی جامعهشناسی شناخت است. پرسش بنیادین و آغازین او دربارة «چگونه اندیشیدن» آدمیان است. او در این کتاب، شیوۀ اندیشیدن افراد و بهویژه روشنفکران را باتوجهبه زمینة اجتماعی و تاریخی زمانهای که اندیشه در این ظرف مکانی ـ زمانی صورت میپذیرد موردبحث قرار میدهد. بهدنبال همین امر، تدوین کتاب ایدئولوژی و اتوپیا، محصول دورة تاریخی بحرانزدۀ کنونی، بهویژه در زمانة پرتلاطم کشورهای مجارستان و آلمان در سالهای بین دو جنگ جهانی و بهقدرترسیدن فاشیزم در اروپاست. او کوشش میکند به مبانی چگونگی تفکر و شناخت دست یابد، ولی البته راهی برابرهایی از این بحران فکری نمییابد. هرچند او خود تحتتأثیر همین شرایط از زادگاهش بوداپست و مجارستان به آلمان و سپس به انگلستان مهاجرت میکند. برخی مفسران کتاب مانهایم را اثری فلسفی دانستهاند، ولی او بهنظر خودش میکوشد تا با دستیافتن به مبانی عینی و واقعی تفکر و شناخت و باتوجهبه اصل نسبتگرایی (ارتباطی) اندیشه با شرایط تاریخی ـ اجتماعی از مباحث انتزاعی فلسفه فاصله بگیرد.
ایدئولوژی
اُتوپیا
شناختشناسی
معرفت
نسبتگرایی
چشماندازگرایی
2019
02
20
15
40
https://criticalstudy.ihcs.ac.ir/article_3812_05c6332399912e1a8602bc457411a527.pdf
پژوهشنامه انتقادی متون و برنامههای علوم انسانی
1397
18
12
مرور انتقادی بر کتاب سرمایهداری، خانواده، و زندگی شخصی
مریم
اسکافی
هدف از مقالة حاضر، ارزیابی انتقادیِ کتابِ سرمایهداری، خانواده، و زندگی شخصی است. مسئلة نویسنده این بوده است که سرمایهداری و فمینیسم چگونه دو حوزة عمومی و خصوصی را در خانواده از هم تفکیک کرده است. محقق با تطبیق متن ترجمهشده با متن اصلی و جستوجو در منابع مربوط به موضوع، به بخشی از انتقادات رسیده است. سپس با بررسی متن مترجم، به بخشی دیگر از انتقادات پرداخته است. اما بهطور کلی از روش تفکر نقادانه برای ارزیابی متن اصلی استفاده شده است. ارزیابی محقق نشان داد که علیرغم دشواری و پیچیدگی متن اصلی، مترجم برگردان رسا و روانی از کتاب ارائه داده است؛ بااینحال، باتوجهبه اینکه در ایران ترجمه و منتشر شده است، بهتر بود مترجم، دستکم در حد چند پانوشت به تفاوتهای غرب با جامعة ایرانی و جوامع شرقی با غربی در زمانهای مختلف اشاره کند. علیرغم اهمیت تاریخی کتاب حاضر، باتوجهبه مشکلات محتوایی، مشکلات روششناختی، مشکلات صوری، و برگردان بسیار ناقص آن از متن اصلی به زبان فارسی، بهنظر نمیرسد که منبع مناسبی چه بهعنوان کتاب درسی چه کمک درسی به دانشجویان پیشنهاد شود. اگر قرار باشد این کتاب در دانشگاه معرفی شود نیاز به اصلاحات اساسی دارد.
سرمایهداری
زندگی شخصی
خانواده
حوزۀ خصوصی
حوزۀ عمومی
2019
02
20
41
68
https://criticalstudy.ihcs.ac.ir/article_3813_7e176bdbdc5e123fbbc57a434246f687.pdf
پژوهشنامه انتقادی متون و برنامههای علوم انسانی
1397
18
12
معرفی و نقد کتاب جامعهشناسی انقلاب و انقلابهای اجتماعی
سعیده
امینی
هدف مقالة حاضر ارزیابی نقادانۀ کتاب جامعهشناسی انقلاب و انقلابهای اجتماعی اثر محمدتقی سبزهای است. نویسنده تلاش کرده تا منبعی را برای درس جامعهشناسی انقلاب فراهم کند و دراینباره ضمن پرداختن به مفهومشناسی انقلاب وجوه تفاوت این پدیده را با سایر پدیدههای مشابه نظیر کودتا، شورش، و جنبش اجتماعی بررسی کند. در گام بعد مقولات فرایندی انقلاب نظیر ایدئولوژی، بسیج، سازماندهی، و رهبری موردتوجه قرار گرفتهاند. سپس نگارندة اثر از زاویة تبیینی به انقلاب نگریسته است. در اثر حاضر با گذر از مرحلة فرایندی و تبیینی انقلاب مرحلة پیآمدی انقلاب فرا میرسد که به تحولات اجتماعی جامعة پساانقلابی و نتایج انقلابها میپردازد. سرانجام در فصل پایانی انواع انقلابها اعماز جمهوریخواهانه، کمونیستی، و ... موردبررسی قرار گرفتهاند. مهمترین نتایج حاصل از نقد کتاب در بخش صوری فقدان معادلسازی مناسب برای واژگان و اسامی انگلیسی و در بخش محتوایی وجود کاستیهای چشمگیر درمورد انسجام منطقی اثر است. درنهایت هدف نویسنده که ارائة نظریههای انقلاب و پرداختن به انقلابهای اجتماعی بوده تحقق نیافته و ضعفهای آشکاری بهویژه در طرح نظریههای انقلاب و توصیف انقلابهای اجتماعی وجود دارد.
انقلاب
جنبش
کودتا
انقلاب رنگی یا مخملی
انقلاب کمونیستی و ضدکمونیستی
انقلاب جمهوریخواهانه و انقلاب جهان سومی
2019
02
20
69
83
https://criticalstudy.ihcs.ac.ir/article_3814_b1a465163800caff39f6a0fb0ead48da.pdf
پژوهشنامه انتقادی متون و برنامههای علوم انسانی
1397
18
12
کلاسهای درس دانشگاهی بهمثابة ارتباطات عقلانی نقد کتاب روایتی از کلاسهای درس دانشگاهی: تجربة زیستة استادان دانشگاه
غلامرضا
آذری
کلاسهای درس دانشگاهی و تجربة زیستة استادان دانشگاه در آن هماره دغدغة مهم بسیاری از نظامهای دانشگاهی، آموزشی، و تربیتی ایران و سایر نقاط دنیا بوده است. ضرورت و اهمیت پرداختن به فضای کلاس درس قلمرو ارزشمندی است که میتواند چالشهای گوناگونی را برای کارشناسان و مدیران آموزش بهوجود آورد. ازاینرو، در مقالة حاضر سعی شده تا کتاب روایتی از کلاسهای درس دانشگاهی: تجربة زیستة استادان دانشگاه که به کوشش عباس کاظمی ازسوی پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی در سال 1396 به چاپ رسیده است با دقت و به دور از هرگونه سوگیری و تمرکز بر نگاه توصیفی ـ تحلیلی موردنقد و ارزیابی قرار گیرد تا ضمن شناسایی نقاط قوت و ضعف آن به کاربردیترشدن این اثر برای چاپهای بعدی توجه شود. نخست، اثر و کوششگر آن معرفی و سپس کتاب در دو زمینة شکلی و محتوایی نقد شده است. در انتها نقد رویکرد ارتباطات عقلانی بهمثابة مجرایی ارتباطی برای کلاس درس درنظر آمده با این استدلال که میتواند نگاهی عمیقتر به فرایند آموزش باشد. در پایان، پس از نتیجهگیری، پیشنهادهایی بهمنظور رفع کاستیهای اثر ارائه شده است.
آموزش اثربخش
ارتباطات عقلانی
ارتباطات علمی
اصل همکاری
تجربة زیسته
کلاس درس
2019
02
20
85
109
https://criticalstudy.ihcs.ac.ir/article_3815_09c448b4ffefa9500a70d8e37a8b3e75.pdf
پژوهشنامه انتقادی متون و برنامههای علوم انسانی
1397
18
12
فهم و ارزیابی تحلیل سیاسی مدرن: نوآوریها و معضلات
محمد
عبداله پورچناری
هدف این مقاله، بهصورت خاص فهم و ارزیابی اثر رابرت دال و بریکنر، تحلیل سیاسی مدرن و بهصورت عام ارائة چهارچوبی برای تحلیل یک اثر است. امروزه شیوة متعارفِ بررسی یک اثر واجد پیشفرضهای ناصوابی، که عملاً سبب امتناع فهم و ارزیابی شده است، پیشفرضهایی چون انفکاک فهم و ارزیابی، توجه به ابعاد معناشناختی، و تأکید بر ارزیابی منسوخ شکلی و محتوایی. اما مسئله این است تا زمانی یک اثر در فهم نیاید چگونه میتوان درمورد آن به ارزیابی نشست و سخن از حکم صواب گفت؟ استدلال اصلی مقالة حاضر آن است که شرایط امکان فهم و ارزیابی یک اثر مبتنیبر این پیشفرض، که فهم و ارزیابی دو همزادند، یکی بیدیگران امکان نیست. شرایط فهم مستلزم بازگرداندن متن به زمینههای تاریخی و شرایط ارزیابی متضمن محتوای گزارهای است. حاصل کاربست قواعد مذکور، آنکه اثر یادشده در فضای سیاسی «دموکراسی» و علمی «رفتارگرا» به نگارش درآمده است. افعال مندرج در سخن درابتدا تأیید روششناسی مونیستی رفتارگرا، سپس تغییر به امر پلورالیستی است. محتوای گزارهای فزاینده نشان از نوآوری در حیطة موضوعی، سیاسی، و روششناختی دارد. محتوای گزارهای کاهنده دالبر معضلاتی در حیطة روششناختی علم سیاست دارد، فیالمثل آن قادر به ارائة استدلالی معتبر درخصوص «چگونگی» اخذ گزارههای هنجاری از تجربی، نحوة مطالعة ارزشهای تاریخی و متافیزیکی نیست. بنابراین، فهم و ارزیابی بسندة پدیدههای سیاسی مستلزم جرح و تعدیلهای روششناختی رابرت دال است.
تحلیل سیاسی
فهم
ارزیابی
نوآوریها
و معضلات
2019
02
20
111
132
https://criticalstudy.ihcs.ac.ir/article_3816_74ab4e8321b1b3ee4fd833e33625b2cf.pdf
پژوهشنامه انتقادی متون و برنامههای علوم انسانی
1397
18
12
بررسی نقادانة کتاب جامعهشناسی و آموزش و پرورش
بیژن
زارع
در این مقاله سعی شده است تا براساس دیدگاههای نظری و معیارهای علمی رایج و پذیرفته شده درباب کارکردها و ویژگیهای مطلوب یک کتاب درسی تخصصی دانشگاهی به بررسی نقادانة شکلی، محتوایی، فنی، و ادبی کتاب جامعهشناسی و آموزش و پرورش پرداخته شود. نتایج حاصل از بررسی حاکی از آن است که این کتاب، درمجموع بهلحاظ ارزشگذاری براساس معیارهای یادشده، از کیفیت بالنسبه قابلقبولی برخوردار است. اما، درعینحال برای ارتقاء کیفیت آن لازم است مطالب و فصولی در زمینههایی همچون: روشهای تحقیق در جامعهشناسی آموزش و پرورش شخصیت اجتماعی مطلوب در دانشآموزان، ساختار اجتماعی آموزش و جامعهپذیری حرفهای و تخصصی دانشآموزان، آموزش و پرورش و نابرابری، و آموزش وپرورش و تحرک اجتماعی بدان افزوده شود. همچنین، درج خلاصهای از مطالب مهم با ارائة پرسشهایی برای توسعة تفکر و جستوجوگری بیشتر مخاطبان و افزودن فهرستی از کتابها و منابع جدید و روزآمدتر مرتبط با مطالب هر فصل در پایان فصلها میتواند بر جذابیت و غنای مطالب کتاب بیفزاید. ضمن اینکه، لازم است بخشی از مطالب هر فصل از کتاب متناسب با موضوع همان فصل به تحلیل وضعیت حال و آیندة آموزش و پرورش ایران اختصاص داده شود.
جامعهشناسی
جامعهشناسی آموزش و پرورش
آموزش و پرورش و نابرابری
آموزش و پرورش و تحرک اجتماعی
شخصیت اجتماعی مطلوب
2019
02
20
133
156
https://criticalstudy.ihcs.ac.ir/article_3817_00b98311d1c3e1b75b09c3c3aa59a15f.pdf
پژوهشنامه انتقادی متون و برنامههای علوم انسانی
1397
18
12
نقد کتاب جامعۀ مدنی و دموکراسی در خاورمیانه
سیدسعید
زاهد زاهدانی
این کتاب در زمینۀ توسعۀ سیاسی در رشتۀ جامعهشناسی توسعه نوشته شده است. توسعه موضوعی است که بعد از جنگ جهانی دوم، با شروع سرمایهگذاریهای آمریکا در اروپا و در دیگر کشورهای جهان مطرح گشت. توسعۀ سیاسی بعد از توسعۀ اقتصادی و فرهنگی اعمال میشود. عموماً در این مرحله مردم کشورهای اسلامی درمقابل برنامههای توسعه بهعلت سکولار و متکی بر اندیشۀ انسانگرایانهبودن و صرف توجه به علوم تجربی مقاومت میکنند. ازاینرو، توسعهیافتگی در کشورهای اسلامی با چالشهای اساسی مواجه شده است. در کتاب حاضر نویسندگان مقالات، موانع بر سر راه لیبرال دموکراتشدن کشورهای اسلامی را بر میشمارند و راهحل پیشنهاد میکنند. عمدۀ آنان معتقدند برای پیشگیری از برخوردها، میباید بین ایران و آمریکا که قدرتهای تعیینکنندۀ اصلی منطقه هستند، گفتوگو صورت پذیرد. میباید متون دینی اسلامی موردتجدید نظر قرار گیرد و اصول لیبرالیسم بهگونهای با متون دینی توجیه گردد. ورود زنان به عرصههای اجتماعی و برقراری تساوی نقش بین مردان و زنان یکی از راهحلهای کلیدی برای این کار است که پیشنهاد میکنند.
توسعة سیاسی
لیبرالیسم
اسلام
خاورمیانه
برخورد تمدنها
2019
02
20
157
180
https://criticalstudy.ihcs.ac.ir/article_3818_7c42c3def1345a61d388ca78bceae29c.pdf
پژوهشنامه انتقادی متون و برنامههای علوم انسانی
1397
18
12
مطالعات فقر و نابرابری در ایران؛ نقد کتاب ضرورت مبارزه با پدیدة فقر و نابرابری در ایران
محمد
فرهادی
فقر و نابرابری در ایران پدیدهای است که عمق و وسعت آن توجه متفکران اجتماعی و اقتصادی را به خود جلب کرده و از مناظر مختلف موردمطالعه قرار گرفته است. ضرورت مبارزه با فقر و نابرابری در ایران نوشتة سعید مدنی قهفرخی از این جمله تحقیقات است. بازخوانی و نقد این مطالعات ضرورتی برای تنقیح و تدقیق ادبیات مربوط به فقر و نابرابری در ایران است. مکتوب حاضر ازمنظر روششناختی به نقد این کتاب میپردازد و برخی ضرورتهای نظری و روشی برای تکمیل آن را پیش مینهد.در موضع نقد، این نوشته نه با دیدة عیبیابی که با موضع همدلی برخی پیشنهادات برای تکمیل این پروژه ارائه میکند. پس از معرفی اثر برخی کاستیها بهترتیب فصول کتاب موردبحث قرار میگیرد و در گام بعد با رویکرد تحلیل نظاممند تعلقات روشی، نظری، و معرفتی کتاب معرفی میشود. نتیجة مقالة ناظر بر این است رویکرد کتاب بیشتر توصیفی است و تبیینی از فقر در ایران ارائه نمیدهد و بر همین اساس کتاب وارد مقولة نابرابری و علل و دلایل آن در ایران نمیشود. فقدان نگاه مسئلهمند و موضع نظری مشخص نسبت به فقر و نابرابری در این کتاب، مهمترین نکتهای است که این نوشته بر آن تأکید میکند.
فقر
نابرابری
ایران
رویکرد انتقادی
نقد روششناختی
سعید مدنی
2019
02
20
181
206
https://criticalstudy.ihcs.ac.ir/article_3819_90618fa2b8a0eb1c311bd31b49fc0b94.pdf
پژوهشنامه انتقادی متون و برنامههای علوم انسانی
1397
18
12
اعتبارسنجی نظریة «استبداد شرقی» در فهم تحولات اجتماعی ایران
مظفر
نامدار
جواد
نظری مقدم
بخش قابلتوجهی از آثار مربوط به تاریخ و فرهنگ ایران ضمن پذیرش نظریة استبداد شرقی، استبداد را ویژگی جامعة ایرانی خواندهاند و معتقدند درطول تاریخ ایران همواره سایة استبداد در همة حوزههای اجتماعی جامعة ایرانی گسترده بوده است. این گفتمان که میتوان از آن بهمنزلة گفتمان استبدادزدگی یاد کرد نقش و جایگاه تعیینکنندهای را برای دولت و نهاد سیاست در تاریخ ایران درنظر داشته و معتقد است وجود قرنها حاکمیت استبداد مطلقه و قدرت خودکامه در جامعة ایرانی موجب عدم شکلگیری نهادهای مدنی و صنفی شده و این موجب عدم پویایی جامعه گردیده است. این مقاله میکوشد تا با اتکا بهروش کتابخانهای و مطالعة آثار و مکتوبات غیرایرانیان با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی انگارة غالب در زمینة وجود حاکمیت استبداد مطلقه در جامعة ایران را به زیر سؤال ببرد. برپایة یافتههای تحقیق، ساختار حاکم بر نهاد بازار، نهاد دین، لایههای اجتماعی و جایگاه ایلات در جامعة ایرانی نشان میدهد نظریة استبداد ایرانی ریشه در فراروایتها یا نظریههای کلان استبداد شرقی و شیوة تولید آسیایی دارد و با واقعیتهای تاریخی ایران مطابقت ندارد.
جامعهشناسی تاریخی
فراروایت تاریخی
شرقشناسی
استبداد شرقی
استبداد ایرانی
2019
02
20
207
230
https://criticalstudy.ihcs.ac.ir/article_3820_a242d6068ca256f5d2655cbf75fa4816.pdf