علوم سیاسی
محمد شجاعیان
چکیده
بحرانی که درنتیجۀ افول خلافت عباسی در نیمۀ قرن هفتم هجری برای اندیشۀ سیاسی اهل سنت ایجاد شد تا قرنها ادامه داشت. این بحران در قرن دهم برای شیخ فضلالله روزبهان خنجی، که از نظریهپردازان برجستۀ سنیمذهب بود، موجب تلاش برای احیای خلافت از طریق متوسلشدن به سلاطینی شد که در روزگار او قدرت سیاسی را در دست داشتند و بیش از آنکه ...
بیشتر
بحرانی که درنتیجۀ افول خلافت عباسی در نیمۀ قرن هفتم هجری برای اندیشۀ سیاسی اهل سنت ایجاد شد تا قرنها ادامه داشت. این بحران در قرن دهم برای شیخ فضلالله روزبهان خنجی، که از نظریهپردازان برجستۀ سنیمذهب بود، موجب تلاش برای احیای خلافت از طریق متوسلشدن به سلاطینی شد که در روزگار او قدرت سیاسی را در دست داشتند و بیش از آنکه دغدغۀ حاکمیت دین را داشته باشند، درپی بسط قدرت سیاسی خود بودند. کتاب فقیه سرگردان به بررسی آرا و اندیشههای خنجی، بهمنزلۀ یکی از آخرین نمایندگان اندیشۀ اهل سنت در جامعۀ ایران، میپردازد که با قدرت روزافزون حکومت شیعهمذهب صفوی مخالف بود. نوشتار حاضر هم خوانشی انتقادی از آرای «شیخ خنج» است و هم به بررسی انتقادی کتاب فقیه سرگردان میپردازد. این بررسی در چهار بخش سامان مییابد. نقد رویکرد نویسنده به حکومت صفویان، بررسی انتقادی مخالفت خنجی با حاکمیت سیاسی تشیع، و رگههای ایرانیستیز موجود در آرای او از جملۀ نکاتی است که در پژوهش حاضر بر آنها تأکید میشود. نظریۀ استیلا، که با عنوان واقعگرایی سیاسی ارائه میشود، و تقلیل جایگاه معرفتی اندیشۀ سیاسی از نقدهای وارد بر فقیه سرگردان است.