نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای جامعه‌شناسی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

2 دکترای جامعه‌شناسی و عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

10.30465/crtls.2024.44553.2707

چکیده

 
ژانر خلقیات‌نویسی به‌عنوان یکی از گونه‌های ویژۀ نوشتارهای اجتماعی، در پی بررسی و فهرست‌برداری از خصلت‌های اخلاقی و رفتاری ایرانیان است. آثار متعددی در ذیل این ژانر نوشته شده است. ما در این پژوهش برای بررسی و نقد بازنمایی رفتارهای اخلاقی ایرانیان، کتاب جامعه‌شناسی خودمانی؛ چرا درمانده‌ایم؟ اثر حسن نراقی را انتخاب کرده و با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی بر اساس الگوی تئون ون‌دایک نقد کرده‌ایم. نتایج پژوهش نشان داد نراقی در این اثر، بسیاری از استراتژی‌های ایدئولوژیک را برای به تصویر کشیدن رفتارهای اخلاقی ایرانیان مورد استفاده قرار داده است. گفتمانی که نراقی در پرتو آن ایرانیان را نقد می‌کند، گفتمان خودانتقادی است. او بیش از آن که به بررسی و توصیف رفتارهای ایرانیان بپردازد در حال ساخت این رفتارها است. بر اساس بازنمایی نراقی، رفتارهای اخلاقیِ ناپسند ایرانیان، چهارده‌برابر بیشتر از رفتارهای اخلاقیِ پسندیدۀ آن‌ها است. آثار ژانر خلقیات‌نویسی در نهایت ادعا می‌کنند ایرانیان ذاتاً غیراخلاقی عمل می‌کنند و در مقابل، غربی‌ها ذاتاً مردمانی اخلاق‌مدار هستند. بنابراین آثار این ژانر را باید نقد کرد؛ چرا که با بازنمایی غیرواقعی از ما ایرانیان، می‌توانند پیامدهای هویتی منفی برای جامعه به دنبال بیاورند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Critical analysis of the book Khodemani Sociology (with an emphasis on the way of representing the moral behavior of Iranians)

نویسندگان [English]

  • Ehsan Khanmohamadi 1
  • Ramin Moradi 2

1 PhD in Sociology, Yasuj University, Yasuj, Iran

2 PhD in Sociology, Department of Social Sciences, Yasuj University, Yasuj, Iran,

چکیده [English]

There are many works about the moral behavior of Iranians; The genre of Iranian Tempera ment is a distinctive form of social literature that examines and catalogs the moral and behavioral traits of Iranians. Numerous works have been written under this genre. In this article, we have chosen one of Hassan Naraghi's books to examine and criticize the representation of Iranian moral behavior. We have criticized this book using the critical discourse analysis method based on van Dijk's model. The results of the research showed that in this work, Naraghi used many ideological strategies to represent the moral behaviors of Iranians. Naraghi criticizes Iranian behavior in light of self-critical discourse. Rather than describing the moral behavior of Iranians, he gives direction to it. According to Naraghi's representation, Iranians' undesirable moral behaviors are fourteen times more common than their desirable moral behaviors. Works of this genre ultimately claim that Iranians are inherently immoral and Westerners are inherently moral. Therefore, works of this genre should be criticized because, by unrealistically representing us Iranians, they can have negative identity consequences for society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • moral behaviors
  • representation
  • critical discourse analysis
  • self-critical discourse
  • self-Orientalism
  • Iranian Tempera ment
امیر، آرمین (1396)، ره افسانه زدند؛ تبارشناسی آثار خُلقیات‌نویسان ایرانی در پنجاه سال اخیر، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
امیر، آرمین (1396)، خویش‌کاوی ایرانیان در دوران مدرن؛ مجموعه مقالات همایش خویش‌کاوی ایرانیان در دوران مدرن، به کوشش آرمین میر، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
استوری، جان (1389)، مطالعات فرهنگی دربارۀ فرهنگ عامه، ترجمۀ حسین پاینده، تهران: انتشارات آگه.
توفیق، ابراهیم، یوسفی، سیدمهدی، ترکمان، حسام و حیدری، آرش (1397)، برآمدن ژانر خُلقیات در ایران، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
مردیها، مرتضی (1398)، ژانر خُلقیات؛ نگاهی تحلیلی، فصلنامۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی، دورۀ 8، شمارۀ 2، صص: 278-257.
یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوئیز (1389)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
ون‌دایک، تئون (1394)، ایدئولوژی و گفتمان، ترجمۀ محسن نوبخت، تهران: سیاهرود.
هال، استوارت (1393)، معنا، فرهنگ و زندگی اجتماعی، ترجمۀ احمد گلمحمدی، تهران: نشر نی.
نامدار، مظفر و نظری مقدم، جواد (1397)، «اعتبارسنجی نظریة استبداد شرقی در فهم تحولات اجتماعی ایران»، پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی، دوره 18، شماره 12، صص 207-230.
نراقی، حسن (1393)، جامعه‌شناسی خودمانی: چرا درمانده‌ایم؟، تهران: اختران.
Van Dijk, T. A. (1997), The Study of Discourse, in: Discourse Studies: Multidisciplinary Introduction, London: Sage publication.
 Van Dijk, T. A. (1997), Discourse as Interaction Society, in: Discourse Studies: A multidisciplinary Introduction, London: Sage publication.
Van Dijk, T. A. (1995), From Text Grammar to Critical Discourse Analysis, University of Amsterdam Program of Discourse Studies.
Van Dijk, T. A. (1993), Principles of Critical Discourse Analysis, in: The Study of Discourse Analysis, Special Issue of Discourse & Society, 4 (2), pp: 249-283.
Van Dijk, T. A. (1995), Discourse Analysis as Ideology Analysis, in: C. Schafner & A. Wenden, Language and Peace, pp: 17-33, Alder shot: Dartmouth Publishing.