نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

پژوهش‌گر حوزۀ سیاست‌گذاری صنعتی و دکترای سیاست‌گذاری عمومی، دانشگاه تهران

چکیده

یکی از مفاهیمی که طی یک‌صد سال گذشته همواره ذهن اندیشمند ایرانی را به‌خود مشغول داشته است، علل توسعه‌نیافتگی جامعۀ ایرانی است. این مسئله از منظرهای متعددی بررسی شده است. یکی از سویه‌های مهم توسعه‌یافتگی دست‌رسی به سطح بالای صنعتی‌شدن است. سیاست‌گذاری توسعۀ صنعتی که به‌نوعی از دوران حکومت رضاشاه پهلوی به این‌سو به‌منظور بازسازی زیرساخت‌های کشور پی‌گیری شد، به‌مثابۀ زیربنای توسعۀ کشور همواره یکی از نقاط مهم توسعه‌نیافتگی موردتوجه بوده است. باوجود اهمیت بررسی و شناخت عوامل و علل توسعۀ صنعتی کم‌تر اثری به‌طور مشخص بر علل توسعه‌نیافتگی صنعتی تأکید کرده است. در این مقاله کتاب نفت، دولت و صنعتی‌شدن در ایران که نوشتۀ مسعود کارشناس (استاد دانشگاه سواز لندن- انگلستان) است و یکی از آثار معدودی که علل سیاست‌گذاری ناکارآمد صنعتی را بررسی کرده است بررسی و نقد می‌شود. نویسنده تلاش داشته است که با رویکردی ساختاری تأثیر نفت را در سیاست‌گذاری صنعتی در دوران پهلوی بررسی کند. نگاه در مقالۀ حاضر ناظر به نقد رویکرد نویسنده به موضوع تأثیر نفت در سیاست‌گذاری صنعتی و نتایج حاصل از رویکرد اتخاذ‌شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Conceptual Critique of “Oil, State, and Industrialization in Iran”: An Unsuccessful Narrative of Industrial Policy-making in Iran Policy-making in Iran

نویسنده [English]

  • Masoud Darroudi

Scholar of Industrial Policy, PhD in Public Policy, University of Tehran

چکیده [English]

The reason for non-development in the Iranian society is one of the important concepts with which Iranian thinkers have dealt in the last hundred years. It has been examined from different perspectives. The policy-making for industrial development which was pursued since Reza Shah’s government in order to reconstruct the substructures of Iran, is one of the most important phenomena for the study of non-development. Although the study and examination of reasons of industrial development are very crucial in this regard, few works have dealt with the reasons for industrial non-development. The book “Oil, State, and Industrialization in Iran” by Massoud Karshenas (Professor at SOAS University of London) is one of the few works which deal with the reasons for inefficient industrial policy-making in Iran. Karshenas tries to study the effects of oil on the industrial policy-making in Pahlavi era with a structural approach. This article provides a critique of his approach towards the effects of oil on the industrial industrialization and its implications.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Oil
  • Industrial Policy-making
  • State
  • Structural Approach
  • Development
برادران شرکا، حمیدرضا و بهروز هادی زنوز (1382)، «استراتژی تجاری و توسعۀ صنعتی در ایران؛ دوران قاجاریه تا انقلاب اسلامی 1357»، فصل‌نامۀ برنامه و بودجه، دورۀ 8، ش 2.
پرخیده، احمد (1387)، صنعت و تجربۀ سیاست‌گذاری صنعتی در ایران قبل و بعد از انقلاب اسلامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
حاجی‌یوسفی، امیرمحمد (1376)، «دولت رانتیر یک بررسی مفهومی»، فصل‌نامۀ اطلاعات سیاسی اقتصادی، ش 125و 126.
حاجی‌یوسفی، امیرمحمد (1387)، دولت، نفت و توسعۀ اقتصادی در ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
درودی، مسعود (1396)، نفت و سیاست‌گذاری صنعتی در ایران، رسالۀ دکتری تخصصی، تهران: گروه سیاست‌گذاری عمومی دانشگاه تهران.
دهباشی، حسین (1393)، اقتصاد و امنیت: مجموعۀ تاریخ شفاهی و تصویری ایران معاصر؛ خاطرات دکتر علینقی عالیخانی، تهران: سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی.
سعیدی، علی‌اصغر (1393)، تکنوکراسی و سیاست‌گذاری اقتصادی در ایران به روایت دکتر رضا نیازمند، تهران: انتشارات خجسته.
شکاری، عبدالقیوم (1379)، نظریۀ دولت تحصیل‌دار و انقلاب اسلامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
طبیبیان، محمد (1371)، «رانت اقتصادی به‌عنوان یک مانع اقتصادی»، فصل‌نامۀ برنامه و توسعه، ش 4.
کارشناس، مسعود (1390)، نفت، دولت و صنعتی‌شدن در ایران، ترجمۀ علی‌اصغر سعیدی، یوسف حاجی عبدالوهاب، تهران: نشر گام نو.
لیلاز، سعید (1392)، موج دوم؛ تجدد آمرانه در ایران، تهران: نیلوفر.
ملک‌محمدی، حمیدرضا (1381)، از توسعۀ لرزان تا سقوط شتابان، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
نیلی، مسعود و دیگران (1391)، دولت و رشد اقتصادی در ایران، تهران: نشر نی.
هیویت، تام، دیو وایلد، و هیزل جانسون (1377)، صنعتی‌شدن و توسعه، ترجمۀ طاهره قادری، ویراستار جمال رئیسی، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
 
Auty, Richard (1993), Sustaining Development in Mineral Economies: The Resource Curse thesis, Ph.d thes, London: Routledge economy of macroeconomic policymaking in pre Revolutionary Iran.
DiJohn, J. (2009), From Windfall to Curse? Oil and Industrialization in Venezuela, 1920 to the present, University Park, PA: Penn State University Press
Khan, M. (2010), “Political Settlements and the Governance of Growth- Enhancing Institutions”, Working Paper (unpublished), London: School of Oriental and African Studies, University of London.
Nasehi, R. (2015), Studying Rentier States Over Time: the Political Economy of Macroeconomic Policymaking in Pre- Revolutionary Iran, London: Queen Mary University of London
Sachs, J. D. and A. M. Warner (1995), “Economic Convergence and Economic Policy”, Published as Brookings Papers on: Economic Activity, William Brainard and George Perry (eds.).