نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشکدۀ حقوق، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

رشتۀ کارشناسی ارشد حقوق بشر در ایران در چهاردهم اسفند 1379 تصویب شد و از سال 1382 ش در این رشته در چهار دانشگاه کشور دانشجو پذیرش شد. یکی از پرسش‌هایی که پس از گذشت چند سال از اجرای این رشته در کشور مطرح می‌شود آن‌که نسبت این رشته با اندیشه‌های اسلامی چگونه بوده است؛ آیا وضعیت واحدهای درسی، دانشجویان، تحقیقات، مدرسان، و منابع حاکی از آن است که نسبت مناسبی بین رشتۀ حقوق بشر و اندیشه‌های اسلامی برقرار شده است؟ باتوجه‌به اهمیت طرح و بسط اندیشه‌های اسلامی درباب حقوق بشر چه راه‌کارهایی را برای تقویت مناسبات رشتۀ حقوق بشر و اندیشه‌های اسلامی می‌توان دنبال کرد؟ نگارنده در این مقاله درصدد است تا به این پرسش‌ها پاسخ دهد. بدین ‌منظور، درابتدا با نگاه توصیفی و ازنظر شکلی، به معرفی رشتۀ حقوق بشر و جایگاه اندیشه‌های اسلامی در آن می‌پردازد (بخش اول). سپس، باتوجه‌به مهم‌ترین مشخصه‌های اندیشه‌های اسلامی درباب حقوق بشر، وضعیت رشتۀ حقوق بشر را ازنظر محتوایی یا ماهوی با اندیشه‌های یادشده تطبیق می‌دهد (بخش دوم) و درپایان، راه‌کارهایی برای تقویت مناسبات این دو به‌دست می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Human Rights Course in Iran and its Relation with Islamic Thoughts (from 1993 to 1916)

نویسنده [English]

  • Bagher Ansari

Associate Professor of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Establishing the Human Rights Course in Iran has formally accomplished in 1993 by the enrollment of applicants in four universities. Now, its relation to Islamic thoughts is one of the main questions in this course. If the status of syllabuses, students, theses, research, educators, and resources indicate that there is proper interaction between this course and Islamic thoughts or they have contradictory relations. How can we strengthen their interactions?  This article intends to, firstly, describe content and method of Human Rights Course and its Islamic thought embodiments, as formally defined and practically applied, then  it compares the results with the main-stream and well-known thoughts regarding human rights. Finally, it proposes some suggestions for a better interaction between them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Human Rights Course
  • Islamic thoughts
  • Higher Education
احمد نعیم، عبدالله (1381)، نواندیشی دینی و حقوق بشر، ترجمۀ حسنعلی نوریها، تهران: فرهنگ و اندیشه.
انصاری، باقر (1392)، «مفهوم و ماهیت حقوق جمعی»، فصل‌نامۀ تحقیقات حقوقی دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی.
بسته‌نگار، محمد (1380)، حقوق بشر ازمنظر اندیشمندان، تهران: شرکت سهامى انتشار.
بطحائی گلپایگانی، سیدهاشم (1371)، حقوقبشرازدیدگاهاسلاموغرب، تهران: دهخدا.
بیات کمیتگی، مهناز (1390)، مطالعۀ نظری نسبت حقوق فردی و مصالح جمعی، رسالۀ دکتری حقوق عمومی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
تاموشات، کریستین (1386)، حقوق بشر، ترجمه و نگارش حسین شریفی طرازکوهی، تهران: میزان.
تسخیری، محمدعلی (1997)، حقوقبشرازدیدگاهاعلامیۀجهانیواعلامیۀ اسلامیحقوقبشر، ترجمۀ عربی و انگلیسی، تهران: نشر سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی.
جعفری، محمدتقی (1370)، تحقیقدردونظامحقوقجهانیبشر از‌دیدگاه اسلاموغربوتطبیقآندوبریک‌دیگر، تهران: دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران.
جعفری تبریزی، محمدتقی (بی‌تا)، مقدمه‌ایبراعلامیۀجهانیحقوقبشرازدیدگاه اسلام، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
جوادی آملی، عبدالله (1375)، فلسفۀحقوقبشر، قم: اسراء.
جوادی‌ آملی، عبدالله (1385)، حق و تکلیف در اسلام، تحقیق مصطفی خلیلی، قم: اسراء.
جوادی‌ آملی، عبدالله (1389 الف)، سلسله‌بحث‌های فلسفة دین: فلسفة حقوق بشر، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1389 ب)، تفسیر موضوعی قرآن کریم: جامعه در قرآن، قم: اسراء.
جونز، پیتر (1387)، حقوق، ترجمة سیدرضا حسینی، تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
حقوقبشراز‌دیدگاهاسلام: آرایدانشمندان ایرانی (1379)، تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، نشر الهدی.
راسخ، محمد (1384)، «تئوری حق و حقوق بشر بین‌الملل»، مجلۀ تحقیقات حقوقی، ش 41.
صرامی، سیف‌الله (1385)، حق، حکم و تکلیف: گفت‌وگو با جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه، به‌کوشش سیف‌الله صرامی، تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
قاری سیدفاطمی، سیدمحمد (1382)، حقوق بشر در جهان معاصر، ج 1، تهران: شهر دانش.
قاری سیدفاطمی، سیدمحمد (1388)، حقوق بشر در جهان معاصر، ج 2، تهران: شهر دانش.
قربانی، زین‌العابدین (1368)، اسلام و حقوق بشر، تهران: کتاب‌خانۀ صدر.
کدیور، محسن (1387)، حق‌الناس، اسلام و حقوق بشر، تهران: کویر.
کمیسیون حقوق بشر اسلامی(1388- 1389)، جایگاه تکالیف فردی در نظام بین المللی حقوق بشر،بولتن تخصصی سازمان‌های بین‌المللی و حقوق بشر، ج 7.
گلزاده غفوری، علی (1342)، اسلامواعلامیۀجهانیحقوقبشر، تهران: شرکت سهامی انتشار.
لاسکس، هارولد ژ. (1382)، سیر آزادی در اروپا، ترجمة رحمت‌الله مقدم مراغه‌ای، تهران: مجید.
مجتهد شبستری، محمد (1381)، نقدی بر قرائت رسمی از دین، تهران: طرح نو.
مجموعۀ مقالات اولین همایش بین‌المللی حقوق بشر و گفت‌وگوی تمدن‌ها (1380)، قم: دانشگاه مفید.
مجموعۀ مقالات دومین همایش بین‌المللی حقوق بشر، مبانی نظری حقوق بشر (1384)، قم: دانشگاه مفید.
‌مرادی، صادق (1380)، نگرشیبراعلامیۀجهانیحقوقبشروحقوق اسلام، تهران: سالار.
مصباح یزدی، محمدتقی (1380)، نظریۀ حقوقی اسلام، قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمدتقی (1388)، نگاهی گذرا به حقوق بشر، قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مطهری، سیدمرتضی (1390)، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی؛ جامعه و تاریخ، تهران: صدرا.
مظفری، محمدحسین (1388)، کشورهای اسلامی و حقوق بشر، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
منصوری لاریجانی، اسماعیل (1374)، سیرتحولحقوقبشروبررسیتطبیقیآنبا اصولتفسیریحقوقبشردراسلام، تهران: تابان.
مهرپور، حسین (1374)، حقوق بشر در اسناد بین‌المللی و موضع جمهوری اسلامی ایران، تهران: مؤسسۀ اطلاعات.
میرموسوی، علی (1381)، مبانیحقوقبشراز‌دیدگاهاسلامودیگر مکاتب، تهران: مؤسسۀ فرهنگی اندیشۀ معاصر.
نبویان، سیدمحمود (1388)، حق و چهار پرسش بنیادین، قم: انتشارات مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
نبویان، سیدمحمود (1390)، تاریخچه و مفهوم حق،قم:انتشارات مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
نمائی، غلامرضا (1347)، اعلامیه‌هایحقوقبشراسلامیــ جهانی، مشهد: بورس کتاب مشهد.
همایش اندیشمندان ایران و اتریش (1378/ 1999)، «گفت‌وگو: مسائل اساسی نظام هم‌زیستی عادلانه ازدیدگاه اندیشمندان مسلمان و مسیحی؛ ارزش‌ها، حقوق، و وظایف»، ویراستۀ اکبر قنبری، آندریاس بشته، امیر اکرمی، تهران: الهدی.
 
Breslin, Beau (2004), The Communitarian Constitution, The Johns Hopkins University Press.
Casls, Neus Torbisco (2006), Group Rights as Human Rights, A Liberal Approach to Multiculturalism, Springer.
Charvet, John and Elisa Kaczynska-Nay (2008), Liberal Project and Human Rights, Cambridge University Press.
Donnelly, Jack (1989), Universal Human Rights in Theory and Practice,Cornell University Press.
Donnelly, Jack (2001), “The Universal Declaration Model of Human Rights: A Liberal Defenseˮ, Human Rights Working Papers:
<http://www.du.edu/HumanRights/Workingpapers/papers/12- Donnelly-02-01.pdf>.
Edmundson, William A. (2004), An Introduction to Rights, Cambridge University Press.
Haidar, Hamid Hadji (2008), Islam and Liberalism, Palgrave.
Kymlika, Will (1995), Multicultural Citizenship, A Liberal Theory of Minority Rights, Oxford: Clarendon Press.
Madiot, Yves (1991), Droits de l'homme, Paris, Masson.
Martin, Rex (1993), A System of Rights, Oxford University Press.
Mitnick, Eric J. (2006), Rights, Groups, and Self-Invention, Group-Differentiated Rights in Liberal Theory, Ashgate.
Ramcharan, Bertrand G. (2008), Contemporary Human Rights Ideas, London: Routledge.
Raz, Joseph (1986), The Morality of Freedom, Oxford University Press.
Salamon, Margot E. (2007), Global Responsibility for Human Rights, Oxford University Press.
Spicker, Paul (2006), Liberty, Equality, Fraternity, UK: The Policy Press.
Summer, L. W. (1989), The Moral Foundations of Rights,Oxford: Clarendon Press.
Waldron, Jeremy (1993), “Liberal Rightsˮ, Collected Papers 1981- 1991, Cambridge University Press.
Waldron, Jeremy (1996), “The Philosophy of Rightsˮ, in: An Encyclopedia of Philosophy, G. H. R. Parkinson (ed.), London: Routledge.
Wellman, Carl (1995), Real Rights,Oxford University Press.
Wellman, Carl (1999), The Proliferation of Rights, Westview Press.