نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه بیرجند

2 دکترای حقوق خصوصی، دانشگاه رضوی مشهد

3 کارشناس ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه مفید قم

چکیده

مبانی در مباحث نظری پایه‌های ساختمان استدلال را تشکیل می‌دهند؛ ازاین‌رو، اتخاذ مبنا در هر مسئله بنای متفاوتی را پایه‌گذاری می‌کند. نمود این امر در مباحث ماهوی حقوق مدنی، که عمدتاً برگرفته از فقه اسلامی است، تبلور فراوانی دارد. یکی از اشکالات عمده‌ای که در نوشته‌های سابق وجود داشت و حقوق‌دانان معاصر درپی رفع آن بوده‌اند جدانکردن قواعد عمومی از قواعد اختصاصی است. استاد کاتوزیان ازجمله کسانی است که با نوشتن دورۀ قواعد عمومی قراردادها در انجام این مهم سعی کرد. درعین این تلاش شایسته و قابل‌تقدیر کتاب‌های ایشان، که متون درسی دروس حقوقی در دانشگاه‌های کشور است، در بحث‌های اختصاصی از اشکال یادشده خالی نیست و هم‌چنان قواعد عمومی در لابه‌لای قواعد اختصاصی دیده می‌شود. این امر به‌خودی‌خود ایرادی ندارد، خصوصاً این‌که تمامی مباحث و مطالب برای این‌که به پختگی برسد نیازمند گذشت زمان و کار بلیغ است؛ آن‌چه ایراد به‌نظر می‌رسد نداشتن مبنای واحد و درنتیجه، احداث بناهای متعدد در مسائل هم‌گون است. در این مقاله برخی از این اضطراب‌ها موردبررسی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Anxiety in Foundations, Difference in Inference (A Review of Dr. Katouzian’s Thoughts in the Second Edition of the Book “Lessons of the Certain Contracts”)

نویسندگان [English]

  • SayyedMohammad Razavi 1
  • Sayyed Ali Razavi 2
  • Rasul Rafiee 3

1 Faculty Member of University of Birjand, Birjand, Iran

2 PhD in Private Law, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran

3 MA in Private Law, Mofid University, Qom, Iran

چکیده [English]

The foundations are the basis of the structure of reasoning in theoretical discussions. Therefore, adopting the basics in each issue establishes a different result. This is reflected in the substantive civil rights discourse, which is largely based on Islamic jurisprudence. One of the major drawbacks of previous writings that contemporary jurists have sought to resolve is the separate public rules from proprietary rules. Dr. Katuziyan is one of those who attempted to do this by writing the general rules of the contract. Despite a worthy and commendable effort in his books, the textbooks of law courses at universities in Iran are not devoid of the mentioned forms and the general rules which are also found in the specific rules. This is not a problem itself, and all the discussions and content take much time and work to get to maturity. What seems as a disadvantage is the failure to adopt a single foundation and, as a result, construct multiple buildings on the same issues. This article discusses some of these anxieties.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civil Law
  • Guarantee of Discharging Obligation
  • Negative Condition
  • Guaranteed Tangible Items
  • Fiduciary Capacity
قرآن کریم.
انصاری، مرتضى‌ بن محمدامین (1415 ق)، کتاب المکاسب، قم: کنگرۀ جهانى بزرگ‌داشت شیخ اعظم انصارى.
حسینى عاملى، محمدجواد بن محمد (1419 ق)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
رضوی، سیدمحمد (1387)، بررسی فقهی و حقوقی ضمان درک (با رویکردی انتقادی بر قانون مدنی)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
رضوی، سیدمحمد (1398)، نظریۀ عمومی انفساخ در قراردادها: مطالعۀ تطبیقی در فقه و حقوق ایران، تهران: مجد.
سرخسی، محمد بن احمد (1414 ق/ 1993 م)، المبسوط، بیروت: دارالمعرفة.
شهید اول، محمد بن مکی (1410 ق)، اللمعة الدمشقیة، تحقیق و تصحیح محمدتقی مروارید و علی‌اصغر مروارید، بیروت: دارالتراث، الدار الاسلامیه.
شهید اول، محمد بن مکی (1417 ق)، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
شهید ثانی، زین‌الدین ‌بن على (1410 ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، المحشّى کلانتر، قم: کتاب‌فروشى داورى.
شهید ثانى، زین‌الدین‌ بن على (1413 ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
صفایی، سیدحسین (1392)، دورۀ مقدماتی حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها، تهران: میزان.
طباطبایى یزدى، سیدمحمدکاظم (1419 ق)، العروة الوثقى (المحشّى)، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
طوسى، محمد بن حسن (1407 ق)، تهذیب الأحکام فی مسائل الحلال و الحرام، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
علامه حلّى، حسن‌ بن یوسف (1414 ق)، تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسۀ آل‌البیت علیهم‌السلام.
علامه حلّى، حسن‌ بن یوسف (1420 ق)، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة، قم: مؤسسۀ امام صادق علیه‌السلام.
فاضل مقداد، مقداد بن عبداللّه (1404 ق)، التنقیح الرائع فی شرح مختصر النافع، قم: انتشارات کتاب‌خانۀ آیت‌الله مرعشى نجفى.
فخرالمحققین، محمد بن حسن (1387 ق)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم: اسماعیلیان.
فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضی (بی‌تا)، مفاتیح الشرائع، قم: انتشارات کتاب‌خانۀ آیت‌الله مرعشى نجفى.
کاتوزیان، ناصر (1385)، دورۀ عقود معیّن (4)؛ حقوق مدنی: عقود اذنی، وثیقه‌های دین، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر (1386)، الزام‌های خارج از قرارداد؛ ضمان قهری (مسئولیت مدنی، غصب، و استیفاء)، تهران: دانشگاه تهران.
کاتوزیان، ناصر (1389)، دورۀ مقدماتی حقوق مدنی: درس‌هایی از عقود معیّن، تهران: گنج دانش.
کاشف الغطاء، محمدحسین (1359 ق)، تحریر المجلة، نجف: المکتبة المرتضویة.
محقق حلّى، جعفر بن حسن (1408 ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: اسماعیلیان.
محقق داماد، سیدمصطفى (1406 ق)، قواعدفقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامى.
محقق کرکی، على‌ بن حسین (1414 ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسۀ آل‌البیت علیهم‌السلام.
مظفر، محمدرضا (1387)، اصول الفقه، با تعلیق زارعى، قم: بی‌نا.
مقدس اردبیلى، احمد بن محمد (1403 ق)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
میرزای قمى، ابوالقاسم ‌بن محمدحسن (1413 ق)، جامع الشتات فی أجوبة السؤالات، ‌تهران: کیهان.
نجفی، محمدحسن‌ (1404 ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
نخعی‌پور، قاسم، سیدمحمد رضوی، و سیدعلی رضوی (1396)، «نقدی بر مقالۀ بررسی فقهی و حقوقی ضمانت اجرای تخلف از شرط ترک فعل حقوقی»، آموزه‌های فقه مدنی، ش 15.
هاشمى شاهرودى، سیدمحمود (1423 ق)، موسوعة الفقه الإسلامی المقارن، قم: مؤسسۀ دائرةالمعارف الفقه الاسلامى طبقا لمذهب اهل‌البیت.