نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای حقوق بین‌الملل، دانشگاه کردستان، سنندج. ایران

2 دکترای حقوق بین‌الملل و استادیار دانشگاه کردستان

چکیده

حمایت کنسولی سازوکار حمایت از حقوق اتباع محروم از آزادی در کشورهای خارجی است. خوانش حاکمیت‌محور از این نهاد تعهدی فراگیر برای حمایت از اتباع ایجاد نمی‌کند و این امر را به موضوعی صلاحدیدی برای دولت بدل می‌کند. تحول بنیادین حقوق بین‌الملل به‌سوی ملاحظات اولیۀ انسانی و اولویت‌یافتن حمایت از حقوق بشر ضرورت خوانشی پویا را از این نهاد یادآور می‌شود. باتوجه‌به تردد روزافزون اتباع ایرانی به کشورهای خارجی و احتمال تضییع حقوق آنان توسط دولت میزبان تدقیق در مبانی قانونی و عملکردِ ایران در این زمینه ضروری می‌نماید. موضوع این نوشتار، بررسی تحول در نهاد حمایت کنسولی با لحاظ متن کنوانسیون 1963 وین راجع‌به روابط کنسولی، مذاکرات مقدماتی تهیۀ این معاهده، رویه، و دکترین حقوقی است. درمورد ایران مبانی قانونی موجود ناقص و قابل‌انتقادند و حمایتی قاطع از اتباع ایرانی را متوجه دولت نمی‌کنند. رویۀ دولت و ارادۀ سیاسی در جامۀ‌عمل‌پوشاندن به این تعهدات قانونی قابل‌‌انتقاد است و لزوم ورود فعالانه به این زمینه احساس می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Humanization of International Law and Protecting Nationals Abroad: A Critical Study of the Islamic Republic of Iran’s Legal Approach and Procedure

نویسندگان [English]

  • ehsan shahsavari 1
  • Mehdi Hatami 2

1 PhD in International Law,, university of Kurdistan, sanandaj, Iran

2 PhD in International Law, Assistance Professor at University of Kurdistan, Kurdistan, Iran

چکیده [English]

Consular protection is a mechanism for protecting the rights of nationals deprived of liberty in foreign countries. The state-oriented reading of this phenomenon does not provide a comprehensive obligation to protect the nationals and make it a matter of discretion for the concerned state. A fundamental shift of international law and moving toward elementary considerations of humanity and the priority of human rights protection highlights the need for a dynamic reading of this phenomenon. Due to the increasing number of Iranians moving to foreign countries and the probability of undermining their rights by the host state, it is essential to verify the legal basis and practice of Iran in this matter. The aim of this article is to examine the evolution of consular protection in the context of VCCR, preliminary negotiations for the preparation of this convention, and precedent and legal doctrine. Considering Iran, the existing legal bases are incomplete and critical and do not provide decisive support to Iranian nationals. The practice of the state and the political will to comply with these legal obligations are critical, and the need for active involvement in this matter is felt.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Humanization of International Law
  • Consular Protection
  • Diplomatic Protection
  • Host State
  • State of Nationality
آیین‌نامۀ اجرایی قانون الزام دولت به پی‌گیری و استیفای حقوق اتباع و دیپلمات‌های ایرانی آسیب‌دیده از اقدامات دولت‌‌های خارجی (16/11/1390)، مصوب هیئت وزیران.
بیگ‌زاده، ابراهیم (1385)، «حمایت کنسولی از اتباع»، فصل‌نامۀ سیاست خارجی، س 20، ش 4.
زرنشان، شهرام (1393)، نقش رویۀ قضایی بین‌المللی: شکل‌گیری و شناسایی حقوق بین‌الملل عرفی، تهران: گنج دانش.
صابری انصاری، بهزاد (1391)، تأثیر رویۀ بعدی بر تعهدات قراردادی دولت‌ها، رسالۀ دکتری حقوق بین‌الملل، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
شهسواری، احسان (1397)، نقش رویۀ بعدی در تفسیر معاهدات بین‌المللی، رسالۀ دکتری حقوق بین‌الملل، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
سادات‌ میدانی، سیدحسین (1387)، «حمایت دولت‌ها از افراد در حقوق بین‌الملل: یادداشتی بر حمایت از افراد با تابعیت مضاعف درقبال دولت متبوع دیگر»، مجلۀ پژوهش علوم انسانی، ش 23.
رحیم‌پور، ابراهیم (30/1/1393)، معاون آسیایی و اقیانوسیه وزیر امور خارجه، گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا: <http://www.irna.ir>.
روحانی، حسن (20/5/1393)، «سخن‌رانی در همایش سفیران جمهوری اسلامی ایران»: <http://irna.ir>.
روزنامۀ رسمی (6/6/1368)، «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مصوب 1358 و اصلاحات 6/5/1368»، ش 12957.
قشقاوی، حسن (13/5/1393)، «معاون کنسولی، امور مجلس، و ایرانیان وزارت امور خارجه»، سخن‌رانی در هشتمین همایش اساتید و دانشجویان ایرانی خارج از کشور: <http://www.mfa.gov.ir>.
ظریف، محمدجواد (12/9/1392)، سخن‌رانی در جمع دانشجویان دانشگاه تهران: <http://www.irdc.ir>.
عابدینی، عبدالله و خلیل روزگاری (1393)، «بیا تا برآریم دستی ز دل، دست‌رسی کنسولی برای اتباع ایرانی در بند»، در: ایران و چالش‌های حقوق بین‌المللی معاصر، تهران: شهر دانش.
عزیزی، ستار (1391)، «تأثیرات نظام حقوق بشر بر نهاد حمایت دیپلماتیک، جامعۀ بین‌المللی و حقوق بین‌الملل در قرن بیست‌ویکم»، در: مجموعه‌مقالات اهدایی به دکتر محمدرضا ضیایی بیگدلی، تهران: شهر دانش.
فلاحی، مهرداد (1386)، حمایت کنسولی و حقوق متهمین بیگانه با تأکید بر ارزیابی عملکرد ایالات متحدۀ آمریکا، تهران: فارس الحجاز.
قانون استفاده از خدمات اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی و یا خارجی به‌منظور استیفای حقوق ملت ایران در دعاوی ایران علیه خارجیان و بالعکس (29/9/1360)، مصوب مجلس شورای اسلامی.
قانون الزام دولت به پی‌گیری و استیفای حقوق اتباع و دیپلمات‌های ایرانی آسیب‌دیده از اقدامات دولت‌‌های خارجی (3/5/1389)، مصوب مجلس شورای اسلامی.
قانون وظایف وزارت امور خارجه (28/1/1364)، مصوب مجلس شورای اسلامی.
قشقاوی، حسن (28/3/1390)، معاون کنسولی، مجلس و امور ایرانیان وزیر امور خارجه، گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا: .<http://mfa.ir>
قشقاوی، حسن (معاون کنسولی مجلس و امور ایرانیان وزیر امور خارجه) (9/5/1392)، «گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا»: <http://irna.ir>.
گزارش کمیسیون اصل نود دربارۀ عملکرد دولت در حمایت از حقوق اتباع ایرانی آسیب‌دیده (1/11/1392).
محبوبی‌نژاد، سعید (سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در سلیمانیه) (8/12/1392)، «گفت‌وگوی تلفنی با خبرنگار ایرنا»: .<http://irna.ir>
میرعباسی، سیدباقر و سیدحسین سادات‌میدانی (1389)، دادرسی‌های بین‌المللی، دیوان بین‌المللی دادگستری در تئوری و عمل، تهران: جنگل.
ویژه، محمدرضا (1380)، تحول مفهوم حمایت دیپلماتیک، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
هاشمی، طلعت‌السادات (1386)، حمایت کنسولی در رویۀ قضایی دیوان بین‌المللی دادگستری، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد حقوق بین‌الملل، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی.
International Court of Justice (1970), Case Concerning the Barcelona Traction, Light and Power Company, Limited, (Belgium v. Spain).
International Court of Justice (2001), La Grand Case, (F.R.G v. U.S.A).
International Court of Justice (2004), Case Concerning Avena and Other Mexican Nationals, (Mexico v. United States of America).
International Law Commission (2000), “Report of the on the Work of its Fifty-Second Sessionˮ, A/55/10.
International Law Commission (2006), Draft Articles on Diplomatic Protection, ILC Report, UN Doc, A/61/10.
Kunzli, Annemarieke (2006), “Exercising Diplomatic Protection: The Fine Line between Litigation, Demarches and Consular Assistance”, Heidelberg Journal of International Law, vol. 66.
Meron, Theodor (2006), The Humanization of International Law, The Hague Academy of International law, Martinus Nijhoff Publishers.
Milano, Enrico (2004), “Diplomatic Protection and Human Rights before the International Court of Justice: Re-Fashioning Traditionˮ, Netherlands Yearbook of International Law, vol. 35. Permanent Court of International Justice (1925), Mavrommatis Jerusalem Concessions, Series A, no. 5.
Poptcheva, Alexandrova (2012), Consular Protection Abroad: A Union Citizenship Fundamental Right, Doctoral Thesis, Universitat Autonoma De Barcelona.
United Nations Conference on Consular Relations (1963), Vienna, 4 March – 22 April, Official Records, A/CONF.25/16.
Vasileios, Pergantis (2006), “Toward a Humanization of Diplomatic Protectionˮ, Heidelberg Journal of International Law, vol. 66.
Vienna Convention on Consular Relations (1963).