نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 فارغ‌التحصیل تفسیر تطبیقی سطح 4 جامعۀ الزهراء سلام الله علیها، مدرس و پژوهش‌گر رشتۀ تفسیر و علوم قرآنی جامعۀ الزهراء

2 استادیار گروه معارف مؤسسۀ آموزش عالی فخررازی ساوه و مدرس حوزۀ علمیۀ قم

3 دکترای فلسفۀ تعلیم و تربیت، مسئول دفتر تألیف متون درسی جامعۀ الزهراء، دانشیار و دبیر پژوهشی گروه مبانی اندیشۀ مؤسسۀ علوم انسانی

چکیده

کتاب درسی مناسب با ویژگی‌ها و شاخصه‌های خود از کتاب غیردرسی متمایز می‌شود. از‌آن‌جا‌که کتب درسی در فرایند یادگیری تأثیر کلیدی و تعیین‌کننده دارند، نقد و تحلیل محتوایی کتاب‌های درسی اهمیت ویژه‌ای دارد. از‌این‌رو، این مقاله درصدد تبیین حدود انطباق کتاب روش تفسیر قرآن با استانداردهای کتاب درسی است. سؤال اساسی این‌که این کتاب تا چه اندازه‌ با ملاک‌های کتاب درسی منطبق است؟ روش پاسخ‌گویی به این سؤال توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر تکنیک تحلیل محتواست. بررسی کتاب و تطبیق آن با ملاک‌های کتاب درسی بیان‌گر آن است که این اثر به‌لحاظ ملاک‌های محتوایی کتاب درسی با معیارهای تازگی اتقان محتوایی مطابقت دارد، اما اشکالات محتوایی مانند استفاده از عناوین انتزاعی و مبهم، اصلی‌شمردن مطالب پشتیبان، و نامناسب‌بودن ساختار برخی دروس در آن مشهود است. از‌سویی از حیث ملاک‌های صوری کتاب درسی 67% اهداف، 65% تمارین، 50% پیش‌سازمان‌ها، و 63/10% از خلاصه‌ها وضعیت مطلوبی ندارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Critique and Content Analysis of Exegetical Methods of Quran

نویسندگان [English]

  • Khadije Hosseinzade 1
  • Seyyed Ahmad Bardei 2
  • Reza Habibi 3

1 PhD in Comparative Exegesis (Tafsir-e Tatbighi), Jamia Al-Zahra, Teacher and Researcher in Exegesis and Quranic Science

2 Assistant Professor in Fakhr-e Razi University, Iran, Saveh Province, Teacher in Seminary School, Iran, Qom

3 PhD in Philosophy of Education, Head of Textbooks Composing Office in Jamia Al-Zahra, Associate Professor and Research Secretory of “The Basis of Thought Department” in Humanities Institute

چکیده [English]

A proper textbook has special features and criteria which make it distinguished from other books. Since textbooks have determining and key roles in the learning process, content analysis of textbooks has prominent significance. So, this article aims to clarify how much “Exegetical Methods of Quran” is adaptive with features and criteria of textbooks? The mothed is used here is descriptive-analytic, relying upon content analysis techniques. Studying the book and comparing it with criteria of textbooks show that this book is totally adapted with criteria of novelty and perfection content. However, from the perspective of content criteria of textbooks, %67 of goals, %65 of exercises, %50of pre-advance-organizers and %10/63 of summaries are not in the suitable condition.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Critique of Book
  • Textbooks
  • “Exegetical Methods of Quran’’
  • Content Analysis Method
آصف‌زاده، سعید (1384)، «تحلیل انتقادی مطالعات پژوهشی در علوم پژشکی»، پزشکی در پزشکی، مجلۀ دانشکدۀ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی شهید بهشتی، ش 29.
اخوان‌صراف، زهرا (1387)، «درنگی در روش تفسیر قرآن»، آینۀ ‌پژوهش، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ش 109.
بابایی، علی‌اکبر (1394)، قواعد تفسیر قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بابایی، علی‌اکبر و دیگران (1387)، روش‌شناسی تفسیر قرآن، قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بازرگان، ع. (1390)، ارزش‌یابی آموزشی، تهران: سمت.
بلوم، بنجامین ‌اس. و دیگران (1374)، طبقه‌بندی هدف‌های پرورشی (حوزة شناختی)، ترجمة علی‌اکبر سیف و خدیجه علی‌آبادی، تهران: رشد.
پارسا، محمد (1372)، روان‌شناسی یادگیری بر بنیاد نظریه‌ها، تهران: بعثت.
پاکپور، یونس (۱۳۹۰)، زمینۀ تکنولوژی آموزشی، تهران: دیدار.
تقی‌پور، علی (۱۳۹۰)، برنامه‌ریزی آموزشی، تهران: آگه.
حبیبی، رضا (1390)، برنامه‌ریزی درسی، قم: مرکز مدیریت حوزۀ علمیه.
حسن مرادی، نرگس (1396)، طراحی آموزش اثربخش، تهران: آییژ.
رجبی، محمود (1394)، روش تفسیر قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
سایت جامعۀ مدرسین: <http://www.jameehmodarresin.org>.
سیف، علی‌اکبر (۱۳۸۶)، اندازه‌گیری ـ سنجش و ارزش‌یابی آموزشی، تهران: دوران.
شعبانی، حسن (1385)، مهارت‌های آموزشی و پرورشی روش‌ها و فنون تدریس، تهران: سمت.
فاضلی، ن. ا. (1376)، «آموزش، تحقیق و ترویج (تحلیل محتوای نامۀ علوم اجتماعی)»، نامۀ علوم اجتماعی، ش 1.
فاکر میبدی، محمد (1385)، قواعد التفسیر لدی الشیعة و السنة، تهران: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیة.
فتحی واجارگاه، کورش (۱۳۹۵)، اصول برنامه و مفاهیم اساسی برنامۀ درسی، تهران: استادان.
متقی‌زاده، عیسی (1397)، «نقد و تحلیل محتوا در تراز کتاب‌های درسی دانشگاهی؛ مطالعۀ موردی کتاب قواعد و متون عربی»، پژوهش‌نامۀ انتقادی متون و برنامه‌‌های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ش 56.
موریسون، گری آر.، استیون ام. روس، و جرالد کمپ (1387)، طراحی آموزش اثربخش، ترجمۀ غلامحسین رحیمی‌دوست، اهواز: دانشگاه شهید چمران.
نوریان، محمد (1393)، «روش‌های ارزیابی کتاب‌های درسی دانشگاهی، مزایا و محدودیت‌ها»، نشریۀ پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، پژوهشکدۀ تحقیق و توسعۀ علوم انسانی «سمت»، ش 33.
نوشادی، م. ر. (1386)، چگونگی طرح هویت ملی در کتاب تعلیمات اجتماعی ششم دبستان و سوم راه‌نمایی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، شیراز: دانشگاه شیراز.
یارمحمدی، محمدحسین (1377)، امور برنامه‌ریزی درسی، تهران: یادوارۀ کتاب.