نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ادبیات روسی، دانشگاه دولتی علوم انسانی مسکو، روسیه

2 استاد زبان و ادبیات روسی، دانشکدۀ زبان‌ها و ادبیات خارجی، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم زمان شکل‌‌گیری مکاتب هنری جدید در اروپا بود. ظهور رئالیسم ناشی از تغییرات اساسی در فهم جهان و تجدیدنظر بنیادی در رابطۀ بین انسان و جهان بود. در اروپا بعد از جنبش‌‌های کارگری رویکرد نویسندگان و شاعران، که تا پیش از این برپایۀ عقل و استدلال (کلاسیک‌‌ها) یا تخیلات فردی (رمانتیک‌‌ها) بود، به‌ناگاه تغییر می‌‌کند و تقابل فرد با پیرامونش هستۀ اصلی این مکتب ادبی قرار می‌گیرد. رئالیسم احساسات جمعی و واقعیت‌‌های پیرامون خود را به‌تصویر کشید. این مکتب ادبی به شاخه‌های مختلفی تقسیم شد، ازجمله رئالیسم جادویی، بورژوا، انتقادی، سوررئالیسم، و.... ردپای این مکتب ادبی در آثار نویسندگان ایرانی نیز مشهود است. ایران در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم دست‌خوش تغییرات اساسی سیاسی، اجتماعی، و فرهنگی شد. ازاین‌رو، جنبش‌‌های ادبی هم در ایران تغییرات مهمی را پشت‌سر گذاشت. درپی انقلاب مشروطه، اصلاحات ارضی، ورود صنعت چاپ، ترجمۀ آثار ادبی، و... زبان و سبک نگارش در ایران تغییر کرد. زبان عامیانه، روان، ساده، و طنزآمیز جای‌گزین زبان درباری و رسمی شد. داستان کوتاه، پاورقی‌‌نویسی، و رمان‌‌های اجتماعی ‌ـ  تاریخی جای‌گزین ادبیات تعلیمی و الهیات عرفانی شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critique of the Literary School of Critical Realism in Iran (Based on the Stories of “Farsi Shekar Ast/Persian is Sugar” and “Gileh Mard”)

نویسندگان [English]

  • Nahid Akbarzadeh 1
  • Janolah Karimi Motahhar 2

1 PhD Student in Russian Literature, Moscow State University of Humanities, Russia

2 Professor of Russian Language and Literature, University of Tehran, Iran

چکیده [English]

The late eighteenth and early nineteenth centuries were the time for the formation of new schools of art in Europe. The rise of realism was the result of fundamental changes in the understanding of the world and a fundamental revision of the relationship between man and the world. In post-labor Europe, the approach of writers and poets, previously based on reason (classics) or on individual fantasies (romantics), changes dramatically and the individual's confrontation with his surroundings became the main subject of this literary school. Realism portrayed the collective feelings and realities around it. This literary school was divided into different branches, including magical realism, bourgeois, critical, surrealism, and so on. The traces of this literary school are also evident in the works of Iranian writers. Iran underwent fundamental political, social, and cultural changes in the late nineteenth and early twentieth centuries. Therefore, literary movements in Iran have undergone important changes. Following the Constitutional Revolution, land reform, the entry of the printing industry, translation of literary works, etc., the language and style of writing in Iran changed. Folk, fluent, simple, and humorous language replaced the court and official language. Short stories, footnotes, and socio-historical novels replaced didactic literature and mystical theology.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Realism
  • Romanticism
  • Labor Movements
  • Constitutionalism
  • Persian Literature
آذرپناه، آرش (1396)، «رئالیسم ایرانی؛ از محمدعلی ‌جمال‌زاده تا محمود دولت‌آبادی»، روزنامۀ آرمان امروز.
پارسی‌نژاد، کامران (1381 و 1382). «مبانی و ساختار رئالیسم جادویی»، ادبیات داستانی، ش 66 و 67.
پاینده، حسین (۱۳۹۱)، داستان کوتاه در ایران؛ داستان رئالیستی و ناتورالیستی، تهران: نیلوفر.
پرهام، سیروس (۱۳۳۶)، رئالیسم و ضدرئالیسم، تهران: نیل.
تقوی، علی (۱۳۸۹)، «رئالیسم در ادبیات داستانی با نقدی بر داستان‌‌های جلال آل‌احمد»، کتاب ماه ادبیات، س 4، ش 44.
تودورف، تزوتان (1379)، بوطیقای ساختارگرا، ترجمۀ محمد نبوی، تهران: آگاه.
ثروت، منصور (1390)، آشنایی با مکتب‌های ادبی، تهران: سخن.
جعفری لنگرودی، ملیحه (1391)، «تفاوت رئالیسم اروپایى با واقع‌‌گرایی ایرانى»، تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، دورۀ 4، ش 14.
جمال‌زاده، سیدمحمدعلی (1389)، یکی بود یکی نبود، تهران: سخن.
چایکین، ک. ای. (1928)، شرح مختصر ادبیات فارسی، مسکو: کنیگا سایوز.
خاتمی، احمد و علی تقوی (1385)، «مبانی و ساختار رئالیسم در ادبیات داستانی»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش 6.
دهباشی، علی (۱۳۸۲)، برگزیدۀ آثار ‌جمال‌زاده، تهران: سخن.
دهقان اَشتیوانی، رضا و اکبر شعبانی (1397)، «تطبیق مؤلفه‌‌های رئالیسم و کارکرد آن در داستان‌‌های ‌”گیله‌مرد “و ”میرامار“»، فصل‌نامۀ مطالعات ادبیات تطبیقی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد جیرفت، دورۀ 12، ش 47.
رحمانیان، نوشین (1395)، «نقد رئالیستی و تحلیل عناصر داستان ‌”گیله‌مرد“ (بزرگ علوی)»، در: مجموعهمقالات گردهمایی بین‌‌المللی ترویج زبان و ادب فارسی، تهران: انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران، دانشگاه گیلان.
ساچکوف، بوریس (۱۳۶۲)، تاریخ رئالیسم، ترجمۀ محمدعلی فرامرزی، تهران: تندر.
سلدن، رامان و پیتر ویدوسون (1377)، راه‌نمای نظریۀ ادبی معاصر، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: طرح نو.
سیدحسینی، رضا (1342)، مکتب‌های ادبی، تهران: نیل.
سیدحسینی، رضا (1387)، مکتب‌های ادبی، تهران: نگاه.
طبری، احسان (1366)، کژراهه، تهران: امیرکبیر.
عزتی‌‌‌پرور، احمد (1377)، «کندوکاوی در داستان ‌‌”گیله‌مرد “(تجزیه‌وتحلیل داستان کوتاه ‌”گیله‌مرد“)»، رشد آموزش زبان و ادب فارسی، ش 49.
علوی، بزرگ (1357)، نامه‌‌ها، تهران: امیرکبیر.
فتوحی رودمعجنی، محمود و هاشم صادقی (1392)، «شکل‌‌گیری رئالیسم در داستان‌نویسی ایرانی»، جستارهای ادبی، دورۀ 46، ش 3.
کادن، جی. ای. (۱۳۸۶)، فرهنگ ادبیات و نقد، ترجمۀ کاظم فیروزمند، تهران: شادگان.
کریمی‌مطهر، جان‌‌اله (1393)، درآمدی بر ادبیات، تهران: دانشگاه تهران.
کریمی‌مطهر، جان‌‌اله و ناهید اکبرزاده (1392)، «بازتاب رئالیسم انتقادی روسیه در ادبیات فارسی معاصر (مطالعۀ موردی: وکلای مرافعه اثر میرزا فتحعلی آخوندزاده)»، ادب فارسی، دورۀ 3، ش 1.
کوچکیان، طاهره (1395)، «رئالیسم ایرانی، گذاری به مدرنیته در ایران سنت‌‌گرا»، در: مجموعه‌مقالات دومین همایش بین‌المللی شرق‌شناسی و مطالعات ایرانی علیگر هند، مؤسسۀ سفیران فرهنگی مبین.
گرانت، دیمیان (1387)، رئالیسم، ترجمۀ حسن افشار، تهران: مرکز.
گلشیری، هوشنگ (1380)، باغ در باغ (مجموعه‌مقالات)، تهران: نیلوفر.
گورالنیک، ا. آ. (1991)، «زیباشناسی و نقد انقلابی ‌ـ دموکراتیک دهۀ 1960: چرنیشِفسکی و دابرالوبُف»، در: تاریخ ادبیات جهان، مسکو: نائوکا.
گولیایِف، ان. آ. (1977)، تئوری ادبیات، مسکو: ویشایا شکُلا.
لاج، دیوید و دیگران (1389)، نظریه‌‌های رمان از: رئالیسم تا پسامدرنیسم، ترجمۀ حسین پاینده، تهران: نیلوفر.
لوکاچ، جورج (1381)، جامعه‌شناسی رمان، ترجمۀ محمدجعفر پوینده، تهران: چشمه.
مارکوزه، هربرت (۱۳۸۵)، بعد زیبایی‌شناسی، ترجمۀ داریوش مهرجویی، تهران: هرمس.
مروت، منصور (1385)، آشنایی با مکتب‌های ادبی، تهران: سخن.
میرصادقی، جمال (1385)، عناصر داستان، تهران: سخن.
میرصادقی، جمال (۱۳۹۴)، ادبیات داستانی، تهران: سخن.
نورمحمدی کمال، هادی و یحیی طالبیان (1399)، «”فارسی شکر است“ طرحی از گفتمان ملی‌گرایی شکست‌خورده»، متن‌‌پژوهی ادبی، دورۀ 24، ش 84.
ولک، رنه (1377)، تاریخ نقد جدید، ترجمۀ سعید ارباب شیرانی، تهران، نیلوفر.