نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار و عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
2 دانشجوی کارشناسی ارشد ادیان و عرفان، دانشگاه الزهراء، تهران، ایران
چکیده
چکیده
مطالعة تاریخی نقش زنان در طبقات گوناگون جامعه از جمله طبقة صوفیه، شناختی جامع و دقیق از آنان ارائه خواهد کرد. تلاش برای درک این نقش با توجه به حاکمیت نگاه مردسالارانه در واقع راهی برای تحلیل و نقادی این نگاه حاکم به‌شمار می‌آید. شواهد تاریخی متعدد، به مفهوم فراجنسیتی در تصوف گواهی دارند که نادیده‌انگاری تاریخی زنان در چنین نگرشی را نامفهوم می‌نماید. در جامعة مردسالار که زنان کمتر از مردان، امکان حضور در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، دینی و سیاسی را داشته و معمولا از متن به حاشیه رانده شده‌اند، به‌طور طبیعی، ورود زنان به سلک عارفان و طی مراحل کمال عرفانی با دشواری‌هایی متعدد روبرو بوده است. این مقاله با بررسی تاریخی سرگذشت زنان صوفی و چگونگی ورود آنان به سلک عارفان، به این نتیجه می‌رسد که عواملی چند در راه‌یابی زنان به سلوک عرفانی از اهمیت برخوردار بوده‌اند که مهمترین آنها رابطة خویشاوندی است که نگاه مردسالارانه آن را نادیده گرفته است و این خود یکی از مهمترین نقدها به نگرش مردسالارانه به جریان سلوک و تصوف به‌شمار می‌آید.
واژه‌های کلیدی:
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The Position of Women in Sufism: A Critique of Patriarchal Thinking
نویسندگان [English]
- Hadi Vakili 1
- Sanam Morovati 2
1 Associate Professor, Institute for Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran
2 MA Student of Religions and Mysticism, Alzahra University, Tehran, Iran
چکیده [English]
The historical study of the role of women in different classes of society, including the Sufi class, will provide a comprehensive and accurate understanding of them. Trying to understand this role considering the dominance of the patriarchal view is actually a way to analyze and criticize this ruling view. Numerous pieces of historical evidence testify to the concept of transsexualism in Sufism, which makes the historical neglect of women in such an attitude incomprehensible. In a patriarchal society where women have fewer opportunities than men to participate in the social, economic, religious, and political arenas and are usually marginalized from the text, naturally, women's entry into the ranks of mystics and during the stages of mystical perfection has faced many difficulties. This study examines the history of Sufi women and how they entered the mystical path and concludes that several factors have been important in guiding women to the mystical path, the most important of which is the kinship relationship that has been ignored by the patriarchal view, and this is one of the most important critiques of the patriarchal attitude towards the flow of behavior and Sufism.
کلیدواژه‌ها [English]
- Sufi Women
- Sufi Anthropology
- Kinship
- Patriarchy
- Male History
قرآن کریم
نهج البلاغه
- احمد، لیلا (۲۰۱۲)، زنان و جنسیت در اسلام، ترجمه فاطمه صادقی، انتشارات شبکه همبستگی بین المللی زنان و قوانین در جوامع مسلمان
- بهمنی مطلق، یدالله (۱۳۹۰)، «جایگاه زن در عرفان و تصوف اسلامی (با تکیه بر آثار سنایی، عطار و جامی)، زن و فرهنگ، سال سوم، شماره ۱۰، 3
- جامی، عبد الرحمان (۱۳۷۰). نفحات الانس، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، تهران: انتشارات اطلاعات
- حاکمی، اسماعیل (۱۳۶۷). سماع در تصوف، تهران: دانشگاه تهران، چاپ سوم.
- حسینی، مریم (۱۳۸۵). نخستین زنان صوفی، تهران: انتشارات علم
- حقیقت، عبدالرفیع . (۱۳۷۸). سلطان العارفین، بایزید بسطامی، تهران، انتشارات بهجت..
- حمید قلندر (۱۹۵۹). خیر المجالس، به تصحیح خلیق احمد نظامی، لاهور، دانشگاه علیگر.
- خواند میر، غیاث الدین . (۱۳۶۲). تاریخ حبیب السیر، تهران، چاپ خیام
- رادفر، ابوالقاسم ,(۱۳۸۲). « آن نایب مریم صفیه، آن مقبول الرجال، رابعه عدویه» مجله فرهنگ ویژه مطالعات زنان، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال شانزدهم شماره ۴، پی در پی ۴۸
- روستایی راد، الهام (۱۳۹۵)، «مجانین العقلای زن در تصوف اسلامی ، زن در فرهنگ و هنر، دوره ۸ شماره ۱، ۹۷-۸۲
- روضائیان، سیده مریم و علی اصغر میرباقری فرد .(۱۳۸۶)، «سیمای زن در تذکرة الأولیاء، مجله مطالعات زنان، شماره ۱۴، ص ۱۴۷-۱۳۵
- زینی، مهری (۱۳۸۸)، «ژئان و سیر و سلوک عرفانی، پژوهشنامه زبان و ادب فارسی، سال سوم، شماره ۲ (پیاپی ۱۰)، ۲۱-۵۰
- زینی، مهری و یدالله جلالی (۱۳۸۵)، «نگرش عارفان به محبوب های سه گانه پیامبر»، دو فصلنامه اسلام پژوهی، شماره 3، ص ۱۲۶-۱۰۱
- سرامی، قدمعلی (۱۳۸۹)، «رابعه در گذار از پل مجاز»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، سال ششم، شماره ۱۸، ۸۱-۱۰۳.
- شبستری، شیخ محمود (۱۳۸۲). شرح گلشن راز، به اهتمام کاظم دزفولیان، تهران طلایه
- شیمل، آن ماری (۱۳۷۴). ابعاد عرفانی اسلام، ترجمه و توضیح عبدالرحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی
- شیمل، آن ماری (۱۳۷۹)، زن در عرفان و تصوف اسلامی، فریده مهدوی دامغانی، تهران: مؤسسة نشر تیر - صلیبی، ژاسنت (۱۳۸۵)، «هویت زن در مسیحیت»، حقوق بشر، ج ۱، شماره ۱، ۱۰۳-۱۱۶
- طاهری، زهرا (۱۳۹۷)، حضور پیدا و پنهان زن در متون صوفیه، چ۲، تهران: نشر ثالث. - عطار، فریدالدین (۱۳۸۹)،
- عز الدین محمود کاشانی (۱۳۷۶). مصباح الهدابه و مفتاح الکفایه، به اهتمام جلال الدین همایی، تهران: نشر هما
- عطار محمد بن ابراهیم (۱۹۰۵). تذکرة الاولیاء به تصحیح رینولد نیکلسون، لیدن: اوقاف گیب ۲۹ (۱۳۸۳)، منطق الطیر، با مقدمه، تصحیح و تعلیقات شفیعی کدکنی، تهران: انتشارات سخن
- علی بن عثمان هجویری (۱۳۸۳). کشف المحجوب، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، تهران: سروش
- عمو خلیلی، مریم (۱۳۹۷)، «نقش زنان صوفی در شکل گیری نظریه وحدت وجودی ابن عربی»، پژوهشنامه زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال نهم، شماره 4، ۸۷_۱۱۰
- غزالی، ابوحامد محمد . (۱۳۷۷). احیاء علوم الدین، ترجمه مؤیدالدین خوارزمی به کوشش حسین خدیوجم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوم
- فانینگ، استیون (۱۳۸۶)، عارفان مسیحی، ترجمه فریدالدین رادمهر، تهران: نشر نیلوفر
- قنبری، بخشعلی (۱۳۸۹)، «راههای ارتباط انسان با خدا از نظر ترزا و مولوی ، پژوهشنامه ادیان، دوره اول، شماره ۱، ۱۳۹_۱۳۹۷
- کاشانی، عبدالرزاق . (۱۳۷۰). اصطلاحات صوفیه، تصحیح محمد کمال ابراهیم جعفر، فم انتشارات بیدار، چاپ دوم.
- کربن، هانری (۱۳۷۴). ارض ملکوت، ترجمه سید ضیاء الدین دهشیری، تهران، کتابخانه طهوری
- کونگ، هانس (۱۳۸۹)، زن در مسیحیت، طیبه مقام و حمید بخشنده، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
- کیانی، محسن (۱۳۶۹). تاریخ خانقاه در ایران، تهران: کتابخانه طهوری ۳۵- کیس ویت، فاطمه (جین) . (۱۳۸۱). «
- کیو پیت، دان (۱۳۸۷)، عرفان پس از مدرنیته، ترجمة الله کرم کرمی پور، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
- گولپینارلی، عبدالباقی (۱۳۶۶). مولویه بعد از مولانا، ترجمه توفیق ه- سبحانی، تهران: انتشارات کیهان
- لیدن هلند، رینولد نیکلسون، تهران: نشر طلوع - نراقی، آرش (۱۳۹۰)، حدیث حاضر و نایب، تهران: انتشارات نگاه معاصر.
- محمد، با منور (۱۳۶۶). اسرار التوحید فی مقامات شخ ابو سعید، با مقدمه محمد
- مولوی، جلال الدین محمد (۱۳۸۰)، به کوشش و مقدمه محمد عباسی، از روی چاپ ۱۹۳۳۱۹۲۰
- نوربخش، جواد (۱۳۸۱)، زنان صوفی، چ۲، تهران: انتشارات یلدا قلم
1-Fanning, Steven, (2001), Mystics of the Christian Tradition, Routhledge, London&New York.
2- Smitt, Margaret, (1995), Studies in Early Mysticism in the Near and Middle East,Oneworld, Oxford.
3-Stace, W.T. (1962), Mysticism and Philosophy, Macmillan&Co Ltd, London.
4-Underhill, Evelyn, (1988), The Mystics of the Church, Morehouse Pub Co,USA.
)