علوم اجتماعی
سیاوش قلی پور
چکیده
کتاب قومیت و قومگرایی؛ افسانه و واقعیت، پژوهشی دربارۀ منازعات گروههای قومی در ایران پس از جنگ جهانی اول تا دهههای پایانی سدۀ چهاردهم خورشیدی است. از نظر نویسنده، قومیت و گروههای قومی مقولههای مدرنی هستند و سابقهای در تاریخ ایران ندارند. سه عامل دولت تمرکزگرا و اقتدارطلب، منفعتطلبیِ نخبگان، و نیروهای بینالملل در ظهور ...
بیشتر
کتاب قومیت و قومگرایی؛ افسانه و واقعیت، پژوهشی دربارۀ منازعات گروههای قومی در ایران پس از جنگ جهانی اول تا دهههای پایانی سدۀ چهاردهم خورشیدی است. از نظر نویسنده، قومیت و گروههای قومی مقولههای مدرنی هستند و سابقهای در تاریخ ایران ندارند. سه عامل دولت تمرکزگرا و اقتدارطلب، منفعتطلبیِ نخبگان، و نیروهای بینالملل در ظهور این منازعات و شکلگیری قومیت سهم داشتند. این کتاب، بهگونهای زمینهمند، قومیت و قومگرایی را در بطن مناسبات سیاسی و اجتماعی داخلی و خارجی بررسی میکند. همچنین، برساختیبودن ناسیونالیسم قومی را براساس دادههای تاریخیِ فراوانْ مستدل میسازد. نویسنده درجهت مباحث کتاب دولت فراگیر، برجستهکردن اشتراکات فرهنگی، و سیاست تنشزدایی را استراتژیهای مناسبی برای مواجهه با وضعیت چندفرهنگی ایران معرفی میکند. انتقاداتی به این اثر وارد است که میتوان به این موارد اشاره کرد: کتاب از رویکردهای گوناگونی بدون تلفیق آنها استفاده کرده است و انسجام پارادایمی ندارد؛ مانند اثباتگرایان، دنبال معیاری برای تعیین حدود و ثغور قومیت است، اما چنین معیاری وجود ندارد. غالب استدلالهای کتاب درجهت برساختیبودن قومیت به هویت ملی نیز اطلاقپذیر است، اما نویسنده دراینباره سکوت میکند و بهنوعی ذاتگراییِ ملی فرو میغلطد، نقش سیاستهای اقتصادی و برنامههای توسعه در منازعات قومی را کمرنگ جلوه میدهد، و سرانجام، از تأثیر تغییرات اجتماعی مدرن و حضور اجتنابناپذیر «دیگری» در شکلگیری قومیت غفلت میورزد.