نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار جامعه‌شناسی، عضو هیئت علمی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

کتاب قومیت و قوم‌گرایی؛ افسانه و واقعیت، پژوهشی دربارۀ منازعات گروه‌های قومی در ایران پس از جنگ جهانی اول تا دهه‌های پایانی سدۀ چهاردهم خورشیدی است. از نظر نویسنده، قومیت و گروه‌های قومی مقوله‌های مدرنی هستند و سابقه‌ای در تاریخ ایران ندارند. سه عامل دولت تمرکزگرا و اقتدارطلب، منفعت‌طلبیِ نخبگان، و نیروهای بین‌الملل در ظهور این منازعات و شکل‌گیری قومیت سهم داشتند. این کتاب، به‌گونه‌ای زمینه‌مند، قومیت و قوم‌گرایی را در بطن مناسبات سیاسی و اجتماعی داخلی و خارجی بررسی می‌کند. هم‌چنین، برساختی‌بودن ناسیونالیسم قومی را براساس داده‌های تاریخیِ فراوانْ مستدل می‌سازد. نویسنده درجهت مباحث کتاب دولت فراگیر، برجسته‌کردن اشتراکات فرهنگی، و سیاست تنش‌زدایی را استراتژی‌های مناسبی برای مواجهه با وضعیت چندفرهنگی ایران معرفی می‌کند. انتقاداتی به این اثر وارد است که می‌توان به این موارد اشاره کرد: کتاب از رویکردهای گوناگونی بدون تلفیق آن‌ها استفاده کرده است و انسجام پارادایمی ندارد؛ مانند اثبات‌گرایان، دنبال معیاری برای تعیین حدود و ثغور قومیت است، اما چنین معیاری وجود ندارد. غالب استدلال‌‌های کتاب درجهت برساختی‌بودن قومیت به هویت ملی نیز اطلاق‌پذیر است، اما نویسنده در‌این‌باره سکوت می‌کند و به‌نوعی ذات‌گراییِ ملی فرو می‌غلطد، نقش سیاست‌های اقتصادی و برنامه‌های توسعه در منازعات قومی را کم‌رنگ جلوه می‌دهد، و سرانجام، از تأثیر تغییرات اجتماعی مدرن و حضور اجتناب‌ناپذیر «دیگری» در شکل‌گیری قومیت غفلت می‌ورزد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critique on the Book Ethnicity and Ethnocentrism in Iran: Myth and Reality

نویسنده [English]

  • Siavash Gholipour

Associate Professor of Sociology, Razi University, Kermanshah, Iran

چکیده [English]

The book Ethnicity and Ethnocentrism: Myth and Reality is a narrative about the conflicts of ethnic groups in Iran after the First World War until the last decades of the 14th century. According to the author, ethnicity and ethnic groups are modern categories and have no history in Iran. The three factors of the centralist and authoritarian state, the utilitarianism of the elites and the international forces played a role in the emergence of these conflicts and the formation of ethnicity. The book examines ethnicity and ethnocentrism in the context of internal and external political and social relations; It also shows the constructiveness of ethnic nationalism based on abundant historical data. In line with the book's themes, the author introduces inclusive government, highlighting cultural commonalities, and de-escalation policies as appropriate strategies for dealing with Iran's multicultural situation. There are criticisms of this work that can be mentioned as follows: the book has used different approaches without combining them and lacks paradigm coherence; Like positivists, it seeks a criterion for determining the boundaries of ethnicity, but there is no such criterion; All the arguments of the book in the direction of the construction of ethnicity are also applicable to national identity, but the author is silent about this and falls into a kind of national essentialism; It downplays the role of economic policies and development plans in ethnic conflicts; Finally, it neglects the impact of modern social change and the inevitable presence of the "other" in the formation of ethnicity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethnicity
  • Elites
  • Nationalism
  • State
  • Other
آبراهامیان، یرواند (1393)، ایران بین دو انقلاب، ترجمۀ مجتبی گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران: نی.
احمدی، حمید (1397)، قومیت و قوم‌گرایی در ایران؛ افسانه و واقعیت، تهران: نی.
امان‌الهی بهاروند، سکندر (1393)، قوم لر؛ پژوهشی دربارۀ پیوستگی قومی و پراکندگی جغرافیایی لرها در ایران، تهران: آگاه.
اوزکریملی، اموت (1383)، نظریه‌های ناسیونالیسم، ترجمۀ محمدعلی قاسمی، تهران: مؤسسۀ مطالعات ملی.
برنشتاین، ریچارد (1378)، «علم و عقلانیت و فاقد قدر مشترک‌بودن»، ترجمۀ یوسف اباذری، فصل‌نامۀ ارغنون، ش 15.
بیات، کاوه (1375)، عملیات لرستان، تهران: شیرازه.
توسلی، غلامعباس و سیاوش قلی‌پور (1386)، «جهانی‌شدن و هویت فرهنگی قوم لک»، مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، س 8، ش 3.
چالمرز، آلن (1387)، چیستی علم، ترجمۀ سعید زیباکلام، تهران: سمت.
حبیبی، سیدمحسن (1397)، از شار تا شهر، تهران: دانشگاه تهران.
دیولافوا، ژان (1371)، ایران، کلده و شوش، ترجمۀ علی‌محمد فره‌وشی، تهران: دانشگاه تهران.
راولینسون، هنری (1362)، سفرنامۀ راولینسون؛ گذر از زهاب به خوزستان، ترجمۀ سکندر امان‌الهی، تهران: آگاه.
سروستانی، رحمت‌الله و سیاوش قلی‌پور (1388)، «حاشیه‌ای‌بودن و شکل‌گیری هویت اجتماعی قوم لک»، فصل‌نامۀ جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی ایران، ش 2.
سلطانی، محمدعلی (1381)، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان؛ ایلات و طوایف کرمانشاهان، تهران: سها.
قانعی‌راد، محمدامین (1383)، «گفت‌و‌گوهای پیش‌الگویی در جامعه‌شناسی ایران»، مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، دورۀ 5، ش 1.
قانعی‌راد، محمدامین و سیاوش قلی‌پور (1388)، «شناخت و علایق انسانی در جامعه‌شناسی ایران؛ مطالعۀ موردی: مجلۀ انجمن جامعه‌شناسی 1385-1381»، مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، دورۀ 10، ش 2.
کاستلز، ایمانوئل (1380)، عصراطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ، قدرت و هویت، ترجمۀ احمد علی‌قلیان، افشین خاکباز، و حسن چاووشیان، ویراستار ارشد علی پایا، تهران: طرح نو.
کرونین، استفانی (1399)، رضاشاه و شکل‌گیری ایران نوین، ترجمۀ مرتضی ثاقب‌فر، تهران: جامی.
کوش، دنی (1381)، مفهوم فرهنگ در علوم اجتماعی، ترجمۀ فریدون وحیدا، تهران: سروش.
کوهن، تامس (1389)، ساختار انقلاب‌های علمی، ترجمۀ سعید زیباکلام، تهران: سمت.
گلستانه، محمدامین (1356)، مجمل‌التواریخ، به‌کوشش مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
گل‌محمدی، احمد (1381)، جهانیشدن، فرهنگ، هویت، تهران: نی.
گیدنز، آنتونی (1377)، پی‌آمدهای مدرنیته، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: مرکز.
لمبتون، آن (1362)، «تاریخ ایلات ایران»، در: ایلات و عشایر، ترجمۀ علی تبریزی، تهران: آگاه.
مشهدی‌زاده دهاقانی (1390)، تحلیلی از ویژگی‌های برنامه‌ریزی شهری در ایران، تهران: دانشگاه علم و صنعت.
مقصودی، مجتبی (1381)، تحولات قومی در ایران؛ علل و زمینه‌ها، تهران: تمدن ایرانی.
مولکی، مایکل (1389)، علم و جامعه‌شناسی معرفت، ترجمۀ حسین کچویان، تهران: نی.
هابزباوم، ای، جی. (1382)، ملت و ملی‌گرایی پس از 1870، ترجمۀ جمشید احمدپور، تهران: نیکا.
هال، استوارت (1396)، «چیستیِ هویت‌هایِ فرهنگی»، در: پروبلماتیک مطالعات فرهنگی، ترجمۀ سیاوش‌قلی‌پور و علی‌رضا مرادی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
هال، استوارت (1383 الف)، «بومی و جهانی؛ جهانی شدن و قومیت»، ترجمۀ بهزاد برکت، فصل‌نامۀ ارغنون، ش 24.
هال، استوارت (1383 ب)، «هویت‌های قدیم و جدید، قومیت‌های قدیم و جدید»، ترجمۀ شهریار وقفی‌پور، فصل‌نامۀ ارغنون، ش 24.
 
Bhabha, H. (ed.) (1990), Narrating the Nation, London: Routledge.
Gilroy, P. (1992), “Cultural Studies and Ethnic Absolutism”, in: Cultural Studies, Lawrence Grossberg et al. (eds.), New York and London: Routledge.
Hall, S. (1989), “Ethnicity: Identity and Difference”, This is an Edited Version of a Speech Delivered at Hampshire Collage, Amherst, Massachusetts.
Hall, S. (1990), “Cultural Identity and Diaspora”, in: Identity, Community Culture, J. Rutherford (ed.), London: Lawrence & Wishart.
Hall, S. (1991), “The Local and the Global: Globalization and Ethnicity”, in: Culture. Globalization and the WorldـSystem, A. King (ed.), London: Macmillan.
Hall, S. (1996), “The Question of Cultural Identity”, in: Modernity and It’s Futures, S. Hall, D. Held, and T. Mc Grow. (eds.), Cambridg: Polity.
Hall, S. (2005), “New Ethnicities”, in: Stuart Hall: Critical Dialougues in Cultural Studies, D. Morley and Kuan-Hring Chen (eds.), London: Routlage.
Hobsbawm, E. and T. Ranger (1983), The Invention of Tradition, Cambridge: Cambridge University Press.
Sheil, L. M. (1856), Glimpses of Life and Manners in Persia, London.