علمی- پژوهشی
جامعه شناسی
فرهنگ ارشاد
چکیده
انگیزۀ و هدف اصلی تامس کوهن از تدوین کتاب ساختار انقلابهای علمی، ارائه تحلیلی در حوزۀ تاریخ فلسفۀ علم و تبیین دگرگونیها و استمرار نهاد علم است. کوهن که تحصیلات خودش را در فیزیک (مهندسی هیدرولیک) تا درجه دکتری بهپایان رسانده، بیشتر به تاریخ فلسفۀ علم (یا بهگفته بعضی، تاریخ و فلسفۀ علم)گرایش داشت. او تحت‌تاثیر آموزههای ...
بیشتر
انگیزۀ و هدف اصلی تامس کوهن از تدوین کتاب ساختار انقلابهای علمی، ارائه تحلیلی در حوزۀ تاریخ فلسفۀ علم و تبیین دگرگونیها و استمرار نهاد علم است. کوهن که تحصیلات خودش را در فیزیک (مهندسی هیدرولیک) تا درجه دکتری بهپایان رسانده، بیشتر به تاریخ فلسفۀ علم (یا بهگفته بعضی، تاریخ و فلسفۀ علم)گرایش داشت. او تحت‌تاثیر آموزههای افرادی مانند ماکس پلانک، الکساندر کوَیره و جیمز کاننت (رئیس دانشگاه هاروارد در زمان تحصیل نویسنده در آن دانشگاه) به این گرایش علاقهمند شد. علاوه بر این افراد، لودویگ ویتگنشتاین و استنلی کَیول بر کوهن و علاقهمندی او به رویکرد هرمنیوتیک بسیار موثر بودند. او در این کتاب، که در زمان خود (دهۀ 1960) کاری بهواقع نوآورانه بود، مفاهیم مهمی را بهکار میگیرد که شاید مهمترین آنها ”پارادایم“ و ”اجتماع علمی“ باشد. مناسباتی که کوهن بین این دو مفهوم بیان نموده در توسعه جامعهشناسی علم تاثیر فراوان داشته است. هدف اصلی این مقاله، بازخوانی نقادانۀ این اثر مهم از دید جامعهشناختی است.
علمی- پژوهشی
جامعه شناسی
مریم اسکافی نوغانی
چکیده
کتاب «زوال پدرسالاری، فروپاشی خانواده یا ظهور خانوادۀ مدنی» به بررسی دو امکان در وضعیت خانواده در ایران پرداخته است که به زعم نویسنده می‌تواند همزمان با هم نیز وجود داشته باشد. وی با رویکردی انتقادی سعی کرده است به ارزیابی سیاست‌ها و طرح‌های انجام شده در خانواده بپردازد و با آسیب‌شناسی تشخیص‌ها و راهکارها به راهبردهای جایگزین ...
بیشتر
کتاب «زوال پدرسالاری، فروپاشی خانواده یا ظهور خانوادۀ مدنی» به بررسی دو امکان در وضعیت خانواده در ایران پرداخته است که به زعم نویسنده می‌تواند همزمان با هم نیز وجود داشته باشد. وی با رویکردی انتقادی سعی کرده است به ارزیابی سیاست‌ها و طرح‌های انجام شده در خانواده بپردازد و با آسیب‌شناسی تشخیص‌ها و راهکارها به راهبردهای جایگزین دست یابد. این مقاله به مرور انتقادی این کتاب پرداخته است. بررسی ساختار، شکل، محتوا و روش تحقیق در این کتاب نشان داد علیرغم این‌که طرح موضوع کتاب بحث جدید و عنوان انتخابی بسیار جذاب است و جای کار تحقیقاتی زیادی دارد که می‌تواند زمینه پژوهشها و رسالههای تحقیقاتی آینده باشد، از ایرادات اساسی در بخش ساختار برخوردار است، به طوری که به نظر میرسد در عین این‌که مطالب کتاب از انسجام خوبی برخوردار نیست، مطالب اصلی در بخش اول کتاب آمده است و بخشهای بعدی تکرار مطالب فصل اول است. از نظر محتوا نیز دارای تناقضات مفهومی و نظری است و ادعاهای نویسنده از استدلالها و شواهد منطقی اقناع کننده برخوردار نیست. از نظر روش نیز دچار ابهاماتی است که با وجود عنوان و موضوع خوب کتاب، معرفی آن به دانشجویان به شکل حاضر پیشنهاد نمیشود.
علمی- پژوهشی
جامعه شناسی
اصغر ایزدی جیران
چکیده
رابطة میان خود و فرهنگ به‌‌عنوان موضوع اصلی مردم‌‌شناسی روانشناختی از عرصه‌‌های پژوهشی مهمی است که مردم‌‌شناسان را از آغاز درگیر خود کرده بود. کتاب فرهنگ و هویت: تاریخ، نظریه، و کاربرد انسان‌‌شناسی روانشناختی (ویرایش دوم، 2007) اثر چارلز لیندولم با ترجمة محسن ثلاثی یکی از بهترین و جامع‌‌ترین منابعی است که به معرفی این شاخه ...
بیشتر
رابطة میان خود و فرهنگ به‌‌عنوان موضوع اصلی مردم‌‌شناسی روانشناختی از عرصه‌‌های پژوهشی مهمی است که مردم‌‌شناسان را از آغاز درگیر خود کرده بود. کتاب فرهنگ و هویت: تاریخ، نظریه، و کاربرد انسان‌‌شناسی روانشناختی (ویرایش دوم، 2007) اثر چارلز لیندولم با ترجمة محسن ثلاثی یکی از بهترین و جامع‌‌ترین منابعی است که به معرفی این شاخه و جریان‌‌ها و آثار شاخص آن پرداخته است. کتاب در پنج بخش و سیزده فصل سازمان یافته است، بر اساس رویکرد تلفیقی خود لیندولم که در آن رویکردهای روانشناختی، مردمشناختی، و جامعهشناختی را با بررسی ماهیت پیچیدة سه سطح روانهای فردی، ارزشهای فرهنگی، و سازمان جمعی با یکدیگر تلفیق میکند. لیندولم نه تنها هویت و فرهنگ بل موضوعات کلاسیک و مهم روانشناسی مثل خود، اندیشیدن، عواطف، و اختلال روانی را از طریق میراث مردمشناختی به بحث می‌‌کشد. کتاب نقاط قوت زیادی دارد از جمله مرور دیدگاه‌‌های فلسفی، استفادة گسترده از دادههای تحقیقات میدانی مردم‌‌شناس‌‌ها، قرار دادن بحث‌‌های مردم‌‌شناسی روانشناختی در زمینة بزرگ‌‌تر اتفاق‌‌های اجتماع علمی مردم‌‌شناسی، جامعیت در معرفی منابع، و ترکیب بحث‌‌های نظری با مثال‌‌های تجربی. از نقاط ضعف کتاب نقص در یکدست دیدن فرهنگ‌ها و جوامع غربی و عدم توضیح اصول، مبانی و روشهای روانکاوی است.
علمی- پژوهشی
جامعه شناسی
رضا بیگدلو
چکیده
هویت یا پرسش از کیستی و چیستی انسان، به‌صورت شکلی از آگاهی تاریخی بروز کرده و دارای کارویژه‌های فردی و اجتماعی متعددی است. در دهه‌های اخیر با توجه به پیچیده‌شدن روند هویت‌یابی و نیز گستردگی لایه‌ها و ابعاد هویت، گسترش جهانی شدن، پیدایش مکاتب و رهیافت‌های مدرن و پسامدرن درباره تبیین مبانی، مؤلفه‌ها و کارکردهای آن و نیز تأثیر رویدادهای ...
بیشتر
هویت یا پرسش از کیستی و چیستی انسان، به‌صورت شکلی از آگاهی تاریخی بروز کرده و دارای کارویژه‌های فردی و اجتماعی متعددی است. در دهه‌های اخیر با توجه به پیچیده‌شدن روند هویت‌یابی و نیز گستردگی لایه‌ها و ابعاد هویت، گسترش جهانی شدن، پیدایش مکاتب و رهیافت‌های مدرن و پسامدرن درباره تبیین مبانی، مؤلفه‌ها و کارکردهای آن و نیز تأثیر رویدادهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بر امر هویت‌یابی، موضوع هویت برای بسیاری از جوامع تبدیل به مسئله‌ای مهم و اساسی شده که حتی از آن تعبیر به بحران میشود. در ایران هم با توجه به تنوع قومی و زبانی، میراث غنی تاریخی و فرهنگی، تأثیرات جهانی و عوامل دیگر، دهه‌های گذشته هویت به یک مسئله اجتماعی، سیاسی و نیز موضوع علمی-پژوهشی مهم تبدیل شده است. این مقاله بر آن است کتاب «هویت ایرانی» را مورد تحلیل انتقادی قرار داده و مهمترین ابعاد مثبت و نیز کاستی‌های آن را بررسی نماید. دستاوردهای تحقیق بیانگر آن است عدم تعریف عملیاتی مفاهیم اصلی، تکیه‌بر گفتمان هویتی ایران‌مدار و نادیده گرفتن گفتمان‌های هویت‌بخش دیگر، تناقض در مبانی نظری و روش‌شناختی مقالات، تکیه‌بر دوره‌بندی‌های تاریخ سیاسی و نادیده گرفتن چالش‌های برآمده از رویارویی هویت ایرانی و هویت ملی از جمله کاستی‌های کتاب است.
علمی- پژوهشی
مریم پوست فروش؛ مصطفی تقوی
چکیده
تاکنون روایتهای متفاوتی درخصوص ماهیّت علم و فعّالیّت علمی ارائه شده است. روی بسکار که از پیشگامان واقعگرایی انتقادی است با انتشار کتاب نظریهای واقعگرا دربارۀ علم درصدد ایجاد یک انقلاب کوپرنیکی در فلسفۀ علم است که به نظر میرسد به خوبی از پس آن برآمده است. او برای این منظور به برجستهسازیِ مباحث هستیشناسی و توجّه ...
بیشتر
تاکنون روایتهای متفاوتی درخصوص ماهیّت علم و فعّالیّت علمی ارائه شده است. روی بسکار که از پیشگامان واقعگرایی انتقادی است با انتشار کتاب نظریهای واقعگرا دربارۀ علم درصدد ایجاد یک انقلاب کوپرنیکی در فلسفۀ علم است که به نظر میرسد به خوبی از پس آن برآمده است. او برای این منظور به برجستهسازیِ مباحث هستیشناسی و توجّه همزمان به ماهیّت اجتماعی دانش میپردازد. بسکار در این کتاب که کتابی اصیل و حاوی استدلال‌‌های قوی و نظریه‌های بدیع در فلسفۀ علم است ضمن انتقاد از برخی مکاتب فلسفی و تبیین نظریۀ علم خود، به مقولات مهمی نیز در فلسفۀ علم اشاره میکند. این اشارات او که با پشتوانۀ فلسفی مطرح میشود برای یک محقّق در حیطۀ فلسفۀ بسکار بسیار الهامبخش خواهد بود. از مهمترینِ این مقولات می‌توان به ملازمدانستن واقعگرایی هستیشناختی و نسبیگرایی معرفتشناختی و همچنین نقد نظریۀ صدق تارسکی توسّط بسکار اشاره کرد. هدف از این مقاله که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده، بررسی مهمترین اثر فلسفۀ علم طبیعی بسکار و یافتن نقاط ضعف و قوّت این اثر است. این کار ضمن مروری مبسوط بر کل کتاب، در وجوه مختلفِ صوری، کیفی و محتوایی انجام شده است. در پایان مقاله، چند پیشنهاد کاربردی نیز ارائه میگردد.
علمی- پژوهشی
جامعه شناسی
حاتم حسینی
چکیده
سالخوردگی جمعیّت سرنوشت جمعیّت‌شناختی محتوم جوامع معاصر خواهد بود. کم‌توجّهی به این پدید می‌تواند پیامدهای آن را به مراتب پیچیده‌تر و دشوارتر سازد. تألیف و ترجمهی متون علمی و پژوهش در این زمینه از مسیرهای اصلی شناخت این پدیده و مدیریّت آن است. هدف این مقاله معرّفی، ارزیابی و نقد کتاب «سالخوردگی جمعیّت و اقتصاد نسلی: چشم‌اندازی ...
بیشتر
سالخوردگی جمعیّت سرنوشت جمعیّت‌شناختی محتوم جوامع معاصر خواهد بود. کم‌توجّهی به این پدید می‌تواند پیامدهای آن را به مراتب پیچیده‌تر و دشوارتر سازد. تألیف و ترجمهی متون علمی و پژوهش در این زمینه از مسیرهای اصلی شناخت این پدیده و مدیریّت آن است. هدف این مقاله معرّفی، ارزیابی و نقد کتاب «سالخوردگی جمعیّت و اقتصاد نسلی: چشم‌اندازی جهانی» است. این اثر از معدود کتاب‌هایی است که در زمینه‌ی سالخوردگی جمعیّت به زبان فارسی منتشر شده است. بررسی و ارزیابی کتاب در سه بُعد شکلی، ساختاری و محتوایی انجام شد. نتایج نشان داد که با وجود ایرادهای شکلی، ساختاری و محتوایی، کتاب در مجموع از کیفیّت مناسب و مطلوبی برخوردار است. باتوجّه‌به تغییرات صورت‌گرفته در ساختار سنّی جمعیّت ایران و چشم‌انداز آینده‌ی آن، ترجمهی فارسی این کتاب گذشته از این‌که می‌تواند منبع مناسبی برای دانشجویان جمعیّت‌شناسی باشد، می‌تواند مورد استفاده‌ی جمعیّت‌شناسان، اقتصاددان‌ها، برنامه‌ریزان و مدیران حوزه‌ی سیاست‌گذاری جمعیّت نیز قرار بگیرد. پیشنهاد میشود در چاپ بعد، مترجمین ضمن اصلاح ایرادهای تایپی، ویرایشی و نگارشی، در قالب مقدّمه‌ی مترجمین، دلایل خود را در گزینش تنها نُه فصل از کتاب اصلی برای ترجمه بیان کنند.
علمی- پژوهشی
محمد شجاعیان؛ محمدرضا طاهری
چکیده
فلسفه علوم اجتماعی، به عنوان دانشی درجه دوم، عبارت است از تاملات فلسفی درباره ماهیت و دامنه علوم اجتماعی و ماهیت تبیین و عینیت. همچنین، بحث «روش شناسی» علوم اجتماعی و ماهیت ارتباط این علوم با طبیعی از جمله مسائل پایدار در فلسفه علوم اجتماعی است. پژوهش حاضر به بررسی و نقد مهمترین ایده هایی می پردازد که در کتاب «فلسفه علوم ...
بیشتر
فلسفه علوم اجتماعی، به عنوان دانشی درجه دوم، عبارت است از تاملات فلسفی درباره ماهیت و دامنه علوم اجتماعی و ماهیت تبیین و عینیت. همچنین، بحث «روش شناسی» علوم اجتماعی و ماهیت ارتباط این علوم با طبیعی از جمله مسائل پایدار در فلسفه علوم اجتماعی است. پژوهش حاضر به بررسی و نقد مهمترین ایده هایی می پردازد که در کتاب «فلسفه علوم اجتماعی: روش ها، آرمان ها و سیاست های پژوهش اجتماعی» نوشته مایکل رووت،مطرح شده است. رووت در این کتاب رویکردی کمالگرایانه به علوم اجتماعی دارد و آموزه بیطرفی در عرصه های مختلف پژوهش اجتماعی که نتیجه سلطه رویکرد لیبرال بر علوم اجتماعی است،را تبیین و سپس رد میی کند. تاکید بر ضرورت کمالگرایانه بودن پژوهش اجتماعی و توجه به عرصه های مختلف علوم اجتماعی از نقاط قوت کتاب است. از سوی دیگر، عدم ارائه تبیینی از معنای فلسفه علوم اجتماعی، بی توجهی به تحولات صورت گرفته درزمینه ایجاد رویکرد کمالگرایانه در لیبرالیسم معاصر و تاکید بر مناسب بودن ایده بیطرفی برای دولت، از جمله نقائص اصلی کتاب است. همچنین ضرروت دارد مساله عینیت و نسبیت بویژه برای کتابی که از رویکرد کمالگرا به علوم اجتماعی دفاع می کند، مورد توجه قرار گیرد.
علمی- پژوهشی
جامعه شناسی
ناصر صدقی
چکیده
بررسی مفهوم ایران و هویت ملی در ارتباط با مساله تنوع قومی و زبانی جامعه ایرانی، موضوع اصلی مطرح در کتاب ایران در پنج روایت است. نویسنده کتاب با ارجاع به واقعیت تنوع قومی-زبانی و جغرافیایی جامعه ایرانی، در صدد ارائه خوانشی کثرت گرا از مفهوم ایران و هویت ملی است. وی با نقد گفتمان تقلیل گرایِ ناسیونالیستی، ایرانیت و هویت ملی را مقوله ای ...
بیشتر
بررسی مفهوم ایران و هویت ملی در ارتباط با مساله تنوع قومی و زبانی جامعه ایرانی، موضوع اصلی مطرح در کتاب ایران در پنج روایت است. نویسنده کتاب با ارجاع به واقعیت تنوع قومی-زبانی و جغرافیایی جامعه ایرانی، در صدد ارائه خوانشی کثرت گرا از مفهوم ایران و هویت ملی است. وی با نقد گفتمان تقلیل گرایِ ناسیونالیستی، ایرانیت و هویت ملی را مقوله ای فراتر از عنصر واحد آریایی و فارس بودن می داند و معتقد است باید تمام اقوام و زبان های ایرانی چون ترکی، عربی، کردی، بلوچی و ترکمن را در دایره هویت ملی و زبان های ملی ایرانی قرار داد. نویسنده بر اساس چنین نگرشی، به طرح «روایت» های شریعتی، مطهری، آل احمد، زرین کوب و مسکوب درباره مفهوم ایران، هویت ملی، مساله تنوع زبانی و خصوصاً زبان ترکی می پردازد. در پژوهش حاضر براساس روش تحلیل محتوای کیفی، روایت های اندیشمندان مذکور درباره ایران و هویت ملی، براساس بازخوانی مولف کتاب مطرح و بعد دیدگاه های نویسنده کتاب در مورد مفهوم ایران و هویت ملی بررسی شده است. در مبحث پایانی هم کاستی های تحلیلی و استنادی کتاب ایران در پنج روایت بیان شده است.
علمی- پژوهشی
جامعه شناسی
مسلم طاهری کل کشوندی
چکیده
این مقاله، به ارزیابی انتقادی کتاب «مبانی و اصول جامعه شناسی اسلامی» نوشته فرید یونس خواهد پرداخت. در راستای شتاب گرفتن جریان تحول‌خواه در حوزه علوم اجتماعی، ضرورت ایجاب میکند، با طرح و ارزیابیِ آثار و تحقیقات علمی اندیشمندانی که در این زمینه اقداماتی انجام داده‌اند، گامی اساسی جهت دستیابی به مدلی مطلوب از «جامعه ...
بیشتر
این مقاله، به ارزیابی انتقادی کتاب «مبانی و اصول جامعه شناسی اسلامی» نوشته فرید یونس خواهد پرداخت. در راستای شتاب گرفتن جریان تحول‌خواه در حوزه علوم اجتماعی، ضرورت ایجاب میکند، با طرح و ارزیابیِ آثار و تحقیقات علمی اندیشمندانی که در این زمینه اقداماتی انجام داده‌اند، گامی اساسی جهت دستیابی به مدلی مطلوب از «جامعه شناسی اسلامی» برداشت و امیدوار بود که از مجموع این تأملات، گام مناسبی برای نیل به ذهنیتی روشن نسبت به «علوم اجتماعی اسلامی» برداشت؛ روش نقد در این مقاله به این صورت است که ابتدا به معرفی کتاب، مؤلف، مترجم(ها) و بیان روش‌شناسی نقد حاضر، برای رسیدن به توصیفی روشن از کتاب، پرداخته میشود و در ادامه با تأکید بر وجوه محتوایی و ساختاری کتاب، به تحلیل و تفسیری از محتوای آن مبادرت می‌ورزیم؛ تحلیلی که بر یافته‌های تاریخی، جامعهشناختی و دینی نویسنده متمرکز است. تلاش برای شناخت ماهیت اجتماع و جامعه از منظر آموزههای اسلامی و ارائۀ ترکیبی از استدلالها و تحلیل‌های تاریخی و جامعهشناختی با ارجاع به متون دینی را می‌توان از نقاط قوت کتاب تلقی کرد؛ از سویی، فقدان مستندات معتبر تاریخی و مواجهه سطحی با آموزههای اجتماعی اسلامی را نیز می‌توان به عنوان نقاط ضعف کتاب حاضر بیان کرد.
علمی- پژوهشی
جامعه شناسی
محمد عباس زاده؛ سجاد مسگرزاده
چکیده
در مقاله حاضر، کتاب شهرها و مصرف (Cities and Consumption) اثر مارک جین (Mark Jayne) با ترجمه فارسی مرتضی قلیچ مورد نقد و بررسی قرار گرفت. از مزایای این کتاب می‌توان به ارائه دیدگاه‌ها، نظریات، پیشینه‌ها تجربی، اسناد و مورد پژوهی‌های مختلف در مورد شهر و مصرف اشاره کرد. ترجمه و نگارش کتاب، علیرغم ارائه اطلاعات مهم پیرامون شهرها و مقوله‌ی مصرف، ...
بیشتر
در مقاله حاضر، کتاب شهرها و مصرف (Cities and Consumption) اثر مارک جین (Mark Jayne) با ترجمه فارسی مرتضی قلیچ مورد نقد و بررسی قرار گرفت. از مزایای این کتاب می‌توان به ارائه دیدگاه‌ها، نظریات، پیشینه‌ها تجربی، اسناد و مورد پژوهی‌های مختلف در مورد شهر و مصرف اشاره کرد. ترجمه و نگارش کتاب، علیرغم ارائه اطلاعات مهم پیرامون شهرها و مقوله‌ی مصرف، حاوی انتقاداتی است؛ که از جملهی آن می‌توان بهرغم چاپ دوم کتاب، به غفلت از ویرایش ادبی متون ترجمه شده و دقت کم در ترجمه محتوایی متون لاتین اشاره داشت؛ تا جایی که برخی از قسمتهای ترجمه شده، با متن اصلی کتاب همخوانی قابل قبولی ندارد. همچنین، در ارتباط با محتوای کتاب، تبیین جامعی از رابطه شهر و مصرف و ادعاهای مطرح شده صورت نگرفته است؛ به عبارتی کتاب موردبررسی، پیشفرضهای نظری و روش‌شناختی ندارد و عناوین فصلها حول ادعای اصلی انسجام پیدا نکردهاند. جین، جایگاه مصرف و مصرفکننده را نتواسته است در رابطه بین ساختار اقتصاد سیاسی و شکل‌گیری شهر مدرن و جامعهمصرفی تبیین کند. ادعایی که در اغلب بخشهای کتاب دنبال یا اثبات نمیشود. همچنین از آنجایی که کتاب مربوط به سال 2006 میباشد، اطلاعات آماری و پیشینههای تجربی مورد استفاده به روز نیستند.
علمی- پژوهشی
جامعه شناسی
سیاوش قلی پور
چکیده
کتاب «قومیت و قوم‌گرایی: افسانه و واقعیت»، پژوهشی دربارۀ منازعات گروه‌های قومی در ایران پس از جنگ جهانی اول تا دهه‌های پایانی سدۀ 14 خورشیدی است. از نظر نویسنده، قومیت و گروه‌های قومی مقوله‌های مدرنی هستند و سابقه‌ای در تاریخ ایران ندارند. سه عامل دولت تمرکزگرا و اقتدارطلب، منفعت‌طلبیِ نخبگان و نیروهای بین‌الملل در ظهور این منازعات ...
بیشتر
کتاب «قومیت و قوم‌گرایی: افسانه و واقعیت»، پژوهشی دربارۀ منازعات گروه‌های قومی در ایران پس از جنگ جهانی اول تا دهه‌های پایانی سدۀ 14 خورشیدی است. از نظر نویسنده، قومیت و گروه‌های قومی مقوله‌های مدرنی هستند و سابقه‌ای در تاریخ ایران ندارند. سه عامل دولت تمرکزگرا و اقتدارطلب، منفعت‌طلبیِ نخبگان و نیروهای بین‌الملل در ظهور این منازعات و شکل گیری قومیت نقش داشتند. کتاب به گونه‌ای زمینه‌مند قومیت و قوم‌گرایی را در بطن مناسبات سیاسی و اجتماعی داخلی و خارجی بررسی میکند؛ همچنین برساختی بودن ناسیونالیسم قومی را بر اساس دادههای تاریخیِ فراوانْ مستدل می‌سازد. نویسنده در راستای مباحث کتاب، دولت فراگیر، برجسته‌کردن اشتراکات فرهنگی و سیاست تنش‌زدایی را استراتژی‌های مناسبی برای مواجهه با وضعیت چندفرهنگی ایران معرفی میکند. انتقاداتی به این اثر وارد است که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: کتاب از رویکردهای گوناگونی بدون تلفیق آنها بهره برده است و انسجام پارادایمی ندارد؛ به مانند اثبات‌گرایان دنبال معیاری برای تعیین حدود و ثغور قومیت است اما چنین معیاری وجود ندارد؛ غالب استدلال‌‌های کتاب در راستای برساختی بودن قومیت، به هویت ملّی نیز اطلاق‌پذیر است اما نویسنده در این باره سکوت میکند و به نوعی ذات‌گراییِ ملّی فرو می‌غلطد؛ نقش سیاست‌های اقتصادی و برنامه‌های توسعه در منازعات قومی را کمرنگ جلوه میدهد؛ سرانجام، از تاثیر تغییرات اجتماعی مدرن و حضور اجتناب‌ناپذیر «دیگری» در شکل‌گیری قومیت غفلت می‌ورزد.
علمی- پژوهشی
جامعه شناسی
علی کریمی مله
چکیده
هدف این مقاله ارزیابی انتقادی کتاب خشونت و نظم های اجتماعی است. خشونت سیاسی جمعی به مثابه پدیده ای پربسامد در زندگی جوامع، از دیرباز مطمح نظر اندیشه‌ورزان علوم اجتماعی بوده است. آغاز هزاره سوم و ظهور اشکال نوین خشونت سیاسی ، سبب بازتوجه صاحب نظران در باره نسبت آن با توسعه شده است. اثر حاضر با پیشگامی فکری داگلاس نورث و همکارانش، از ...
بیشتر
هدف این مقاله ارزیابی انتقادی کتاب خشونت و نظم های اجتماعی است. خشونت سیاسی جمعی به مثابه پدیده ای پربسامد در زندگی جوامع، از دیرباز مطمح نظر اندیشه‌ورزان علوم اجتماعی بوده است. آغاز هزاره سوم و ظهور اشکال نوین خشونت سیاسی ، سبب بازتوجه صاحب نظران در باره نسبت آن با توسعه شده است. اثر حاضر با پیشگامی فکری داگلاس نورث و همکارانش، از زاویه اقتصاد سیاسی و مطالعه تاریخی-مقایسه ای می کوشد چارچوبی مفهومی برای درک چگونگی مهار خشونت سیاسی در نظم های اجتماعی دسترسی محدود و باز ارائه کند. ایده محوری کتاب توضیح منطق بنیادین الگوهای نظم های اجتماعی و تبیین چگونگی گذار از حکومت های طبیعی به نظم دسترسی باز و خشونت زدایی از طریق ائتلاف فرادستان یا رقابت سیاسی و اقتصادی است. قوت کتاب برخورداری از ایده های نوآورانه، راهبردی و بین رشته ای، خوانشی انتقادی از نظریه های مسلط توسعه و بازآوری نهاد دولت به کانون بحث توسعه است، اما کاستی های آن شامل فهم فروکاست گرایانه از متغیر خشونت، خوانش غایت انگارانه از نظم دسترسی باز و پذیرش ضمنی ایده یکتاباوری در الگوی دگرگونی جوامع و کم اعتنایی به نقش روابط نامتقارن قدرت بین جوامع دسترسی باز و جوامع درحال توسعه است.
علمی- پژوهشی
جامعه شناسی
زهرا کریمی موغاری
چکیده
کتاب تجربه توسعه آسیای شرقی؛ معجزه، بحران و آینده، نوشتهی ها جون چانگ، و ترجمهی لیلا سادات فاطمی نسب، در پی یافتن علل اصلی توسعهی موفقیت آمیز کشورهای آسیای شرقی است. کشورهای شرق آسیا، که پس از جنگ جهانی دوم کشورهایی فقیر و عقب مانده بودند، طی چند دهه به کشورهای تازه صنعتی شده مبدل گردیدند. در مورد علل توسعهی سریع کشورهای ...
بیشتر
کتاب تجربه توسعه آسیای شرقی؛ معجزه، بحران و آینده، نوشتهی ها جون چانگ، و ترجمهی لیلا سادات فاطمی نسب، در پی یافتن علل اصلی توسعهی موفقیت آمیز کشورهای آسیای شرقی است. کشورهای شرق آسیا، که پس از جنگ جهانی دوم کشورهایی فقیر و عقب مانده بودند، طی چند دهه به کشورهای تازه صنعتی شده مبدل گردیدند. در مورد علل توسعهی سریع کشورهای شرق آسیا نظرات متفاوتی ابراز شده است. برخی پژوهشگران عامل اصلی موفقیت این کشورها را پیروی از سازوکار بازار، جهتگیری صادراتی دانستهاند؛ در حالی که گروهی دیگر بر نقش دولت در حمایت از صنایع نوپا، و ارائهی مشوقهای مختلف برای بخش خصوصی جهت سمتگیری تاکید کردهاند. هاجون چانگ در این کتاب با مرور تحولات اقتصادی کشورهای شرق آسیا، به ویژه کره، نشان میدهد که پیروی از سازوکار بازار آزاد عامل موفقیت این کشورها نبوده؛ و دولت با حمایتهای مشروط و موقت، همراه با نظارت کارآمد بر نحوهی عملکرد بخش خصوصی و تاکید بر صادرات، نقش تعیینکنندهای در توسعهی کشورهای آسیای شرقی داشته است. کتاب تجربه توسعه آسیای شرقی برای پژوهشگران و سیاستگذاران ایرانی در شرایط کنونی بسیار ارزشمند و راهگشا است.
علمی- پژوهشی
جامعه شناسی
خدیجه کشاورز
چکیده
کتاب نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی نوشته رزمری تانگ و ترجمۀ منیژه نجم عراقی درکی روشن و قابل فهم از اصلی‌ترین سنت‌های فمینیستی به ما میدهد. نویسنده در این کتاب به هفت جریان اصلی فمینیستی پرداخته است: فمینیسم لیبرال، فمینیسم مارکسیستی، فمینیسم رادیکال، فمینیسم روانکاوانه، فمینیسم سوسیالیستی، فمینسم اگزیستانسیالیستی ...
بیشتر
کتاب نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی نوشته رزمری تانگ و ترجمۀ منیژه نجم عراقی درکی روشن و قابل فهم از اصلی‌ترین سنت‌های فمینیستی به ما میدهد. نویسنده در این کتاب به هفت جریان اصلی فمینیستی پرداخته است: فمینیسم لیبرال، فمینیسم مارکسیستی، فمینیسم رادیکال، فمینیسم روانکاوانه، فمینیسم سوسیالیستی، فمینسم اگزیستانسیالیستی و فمینیسم پسا مدرن. مقاله به دنبال پاسخ به این پرسش است که اثر تا چه حد برای فضای فکری و علمی ایران آموزنده و الهامبخش است. اثر کتابی مهم و مورداقبال در دنیای انگلیسی زبان است و از نظر نظم منطقی مطالب انسجام لازم را دارد. کتاب خوش ساخت است و ترجمهای سلیس و شیوا دارد. از آن جا که زمان زیادی از انتشار ویرایش اول کتاب (1989)میگذرد، برخی از رویکردهای مهم فمینیستی در نسخهای که ترجمه آن در اختیار ماست، کمتر بازتاب یافتهاند. کتاب فاقد ساختار مناسب کتابهای دانشگاهی است اما در غیاب ترجمه سایر کتابهای نظریه فمینیستی برجسته، منبع مناسبی برای دانشجویان و محققان حوزه علوم اجتماعی، فلسفه و مطالعات زنان است، امید است ناشر و مترجم در چاپهای آینده، آخرین ویراست کتاب (۲۰۱۷) را مورد توجه قرار دهند و به خوانندگان عرضه کنند.
علمی- پژوهشی
جامعه شناسی
طاهره لطفی خاچکی؛ علی یوسفی
چکیده
نوشتار حاضر در پی معرفی و نقد نظریه تمایز پیر بوردیو با یک رویکرد فرانظری است. تحلیل فرانظری تمایز با تأکید برچهار محور زمینههای فکری و اجتماعی نظریه پرداز، مفروضات اساسی، مفاهیم محتوایی، روابط منطقی گزارهها و فرایندهای تبیینی نظریه، و نقد نظریه صورت گرفته است. نتایج تحلیل فرانظری نشان داد جهان اجتماعی بوردیو مملو از توزیع ...
بیشتر
نوشتار حاضر در پی معرفی و نقد نظریه تمایز پیر بوردیو با یک رویکرد فرانظری است. تحلیل فرانظری تمایز با تأکید برچهار محور زمینههای فکری و اجتماعی نظریه پرداز، مفروضات اساسی، مفاهیم محتوایی، روابط منطقی گزارهها و فرایندهای تبیینی نظریه، و نقد نظریه صورت گرفته است. نتایج تحلیل فرانظری نشان داد جهان اجتماعی بوردیو مملو از توزیع ناخوشایند موقعیت و منابع است و این امر دغدغه نظری تمایز را در نزد او برجسته ساخته است. تأثیرات متضاد تفکرات وجود گرایی و ساختارگرایی و کنشگری مارکسیستی، نیز علاقه به نظریهای تلفیقی را در بوردیو به وجود آورده است. وی در این تلفیق، بر آن است تا عاملیت افراد را به گونه ای در نظر گیرد که هم بر ذهن و هم بر ساختار اثر بگذارد. او جامعه را مجموعه به هم پیوستهای از میدانها، سرمایهها و عادتوارهها میداند. حسب نظر او تفاوت در عادتواره، سرمایه و موقعیت در میدان به تفاوت و تمایز سبکهای زندگی می انجامد. با این حال، توجه ناکافی به جنبههای اخلاقی کنش، نادیده گرفتن نقش احساسات در روند استدلال و اولویت دادن به منافع به عنوان مبنایی برای رقابت اجتماعی از مهمترین نقدهای وارده بر نظریه تمایز بوردیو است.
علمی- پژوهشی
جامعه شناسی
بهارک محمودی؛ عباس وریج کاظمی
چکیده
این مقاله با هدف مطالعه‌ای انتقادی بر کتاب «زندگی روزمره تهی‌دستان شهری (۱۳۹۰-۱۳۹۲)» نوشته علیرضا صادقی نوشته شده‌است. کتابی که حاصل پژوهش مقطع دکترای نویسنده است و اولین چاپ آن به پاییز ۱۳۹۷ بازمی‌گردد. این کتاب از مجموعه آثاری بهشمار می‌رود که در سنت نظری-روشی آصف بیات نوشته شده و به گفته نویسنده در ادامه کتاب «سیاست‌های ...
بیشتر
این مقاله با هدف مطالعه‌ای انتقادی بر کتاب «زندگی روزمره تهی‌دستان شهری (۱۳۹۰-۱۳۹۲)» نوشته علیرضا صادقی نوشته شده‌است. کتابی که حاصل پژوهش مقطع دکترای نویسنده است و اولین چاپ آن به پاییز ۱۳۹۷ بازمی‌گردد. این کتاب از مجموعه آثاری بهشمار می‌رود که در سنت نظری-روشی آصف بیات نوشته شده و به گفته نویسنده در ادامه کتاب «سیاست‌های خیابانی» بیات که در سال ۱۹۹۷ میلادی نوشته شده، خوانشپذیر میشود. در این نوشته تلاش کردهایم با رویکردی توصیفی- تحلیلی به نقد ساختاری و محتوایی کتاب حاضر بپردازیم. حاصل این‌که کتاب به لحاظ ساختاری، وفادار به اصول پژوهشی است و حاوی نتایجی بسیار مهم در شناخت تهی‌دستان شهری در دهه ۹۰. اما با این حال، نتایج حاصل از این مطالعه انتقادی نشان میدهد که هرچند اطلاعات و شواهد ارائه شده در کتاب که با روشی مردمنگارانه تحلیل شده‌اند، حکایت از عمق و ابعاد گسترده انجام این تحقیق دارند، اما واقعیت این است که کتاب از نمونه اصلی خود یعنی «سیاست‌های خیابانی» پا فراتر نگذاشته است. همچنین بیتوجهی و کمرنگ نشاندادن نقش تهی‌دستان در بازتولید موقعیت فرودستی و بینظمیهای شهری نکتهای است که در طراحی و جمعبندی کتاب حاضر به چشم میخورد.
علمی- پژوهشی
جامعه شناسی
جواد نظری مقدم
چکیده
نقد آثار دانشگاهی به ویژه آثاری که با رویکردی اسلامی در حوزه علوم اجتماعی تدوین شده‌اند از این جهت که به عنوان منبع درسی در دانشگاه‌ها و مراکز علمی ارائه و معرفی می‌گردند به تقویت این آثار و زدودن ابهامات متون و کشف قابلیت‌ها و ویژگی‌های آن و نیز تولید اندیشه اجتماعی در چارچوب تفکر اسلامی خواهد انجامید. در این مقاله تلاش میشود ...
بیشتر
نقد آثار دانشگاهی به ویژه آثاری که با رویکردی اسلامی در حوزه علوم اجتماعی تدوین شده‌اند از این جهت که به عنوان منبع درسی در دانشگاه‌ها و مراکز علمی ارائه و معرفی می‌گردند به تقویت این آثار و زدودن ابهامات متون و کشف قابلیت‌ها و ویژگی‌های آن و نیز تولید اندیشه اجتماعی در چارچوب تفکر اسلامی خواهد انجامید. در این مقاله تلاش میشود تا ضمن نقد و بررسی کتاب «تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام؛ از آغاز تا دوره معاصر» دکتر تقی آزادارمکی ، به ویژگیها و نواقص موجود در آن پرداخته و همچنین پیشنهاداتی در جهت اصلاح آن ارائه شود. نگارنده ضمن ارزبابی صوری و محتوایی دقیق اثر به این نتیجه رسیده است این اثر نمیتواند پاسخگوی نیاز جامعه علمی در حوزه اندیشه اجتماعی در چارچوب تفکر اسلامی باشد و به دلیل فقدان روش و چارچوب و منطقی مشخص در پژوهش و عدم مسئله محور بودن آن و نیز اشکالات متعدد ویرایشی و محتوایی، ضرورت بازنگری و بازنویسی و اصلاح آن احساس میشود. اشاره به کاستی‌های شکلی و محتوایی اثر به منزله نادیده گرفتن امتیازات و وجوه مثبت اثر نیست.
علمی- پژوهشی
جامعه شناسی
عبدالرضا نواح
چکیده
کارل مانهایم جامعهشناس مجاری-آلمانی و از چهرههای اصلی جامعهشناسی معرفت است که کوشیده در فصل کوتاهی و بر پایه روشهای قیاسی و شهودی با ادبیاتی نسبتاً انتزاعی پاسخی برای نابسامانیهای سیاسی حاصل از گسترش دموکراسی در آلمان دهه سی قرن بیستم و مقارن با قدرتگیری حزب ناسیونال سوسیالیسم بیابد. او دموکراسی را تنها پدیدهای ...
بیشتر
کارل مانهایم جامعهشناس مجاری-آلمانی و از چهرههای اصلی جامعهشناسی معرفت است که کوشیده در فصل کوتاهی و بر پایه روشهای قیاسی و شهودی با ادبیاتی نسبتاً انتزاعی پاسخی برای نابسامانیهای سیاسی حاصل از گسترش دموکراسی در آلمان دهه سی قرن بیستم و مقارن با قدرتگیری حزب ناسیونال سوسیالیسم بیابد. او دموکراسی را تنها پدیدهای سیاسی در نظر نمیگیرد، بلکه مقدمه آن را گسترش فرهنگ دموکراتیک دانسته و همچنین نوعی بههمریختگی اجتماعی ناشی از جابجایی طبقات و ارزشهای مدنی جایگزین ارزشهای سنتی اشرافیت بورژوازی را پیامد آن دانسته است. مانهایم در این اثر کوشیده است تا فرآیند دگرگونی را به زبانی جامعهشناختی اما انتزاعی شرح و تفصیل دهد. به طور کلی می‌توان گفت مانهایم با تمرکز بر بحث فرهنگ کوشیده است نشان دهد که چه عواملی مانع تحقق دموکراسی در جوامع در حال گذار هستند و در نهایت راهکارهایی را در این زمینه ارائه نموده است.
علمی- پژوهشی
جامعه شناسی
علی یعقوبی چوبری؛ حمیده محمدزاده
چکیده
هدف مقاله بررسی و نقد یکی از مهمترین کتابهای ماکس شلر باعنوان «کینتوزی» است. این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است. شلر در کتاب مزبور به معرفی کینتوزی و همچنین نگاه نیچه به این مسئله پرداخته، در حالیکه او خود تحتتأثیر این فیلسوف نامدار آلمانی مفهوم کینتوزی را مطرح و آنرا بسط و گسترش داده است. شلر ...
بیشتر
هدف مقاله بررسی و نقد یکی از مهمترین کتابهای ماکس شلر باعنوان «کینتوزی» است. این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است. شلر در کتاب مزبور به معرفی کینتوزی و همچنین نگاه نیچه به این مسئله پرداخته، در حالیکه او خود تحتتأثیر این فیلسوف نامدار آلمانی مفهوم کینتوزی را مطرح و آنرا بسط و گسترش داده است. شلر براین باور است دنیای مدرن و مدرنیته موجب ساخت عاطفی و احساسی خاصی میشود که او این ساخت احساسی و عاطفی را کینتوزی (رسانتیمان) می‌نامد. بهزعم وی، این احساس هنگامی ظاهر میشود که کنشگر اجتماعی مایل به تغییر دادن وضع اجتماعی هست، اما قادر به انجام آن نیست. نتایج بدست آمده از بررسی این کتاب نشان میدهد که علیرغم داشتن برخی نکات مثبت از قبیل داشتن بخش یادداشتها، نمایه موضوعی و نمایه اسامی در انتهای کتاب که اطلاعات بیشتری به خواننده درباره محتوای کتاب و همچنین فهم بهتر مطالب ارائه میدهد، متأسفانه دارای نواقص شکلی و محتوایی فراوانی است. برخی از این اشکالات عبارتند از: نیاوردن پاورقی اصطلاحات آلمانی و انگلیسی، اسامی خاص، نداشتن فهرست واژگان در پایان کتاب، وجود اشکالات ویرایشی و نگارشی، ضعف در معادل‌گزینی‌های دقیق و عدم یکدستی در انتخاب معادل‌ها در فرآیند ترجمه.
