چکیده کتاب تاریخ و نظریه در انسان‌‌‌شناسی[i] نوشتة آلن بارنارد (Alan Barnard)، پژوهش‌‌گر و نویسندة برجستة مطالعات انسان‌‌شناختی، به‌‌ویژه انسان‌‌شناسی آفریقای جنوبی، ازجمله آثار ارزش‌مند در حیطة انسان‌‌شناسی است. بارنارد در این کتاب ماهیت نظری انسان‌‌شناسی را درطول تاریخ و دربین آرای اندیشمندان و متفکران برجستة این علم بررسی می‌کند و ضمنِ مقایسة آرای اندیشمندان به ریشه‌‌یابی نظریه‌‌ها و مکاتب فکری ارائه‌‌شده در حوزة انسان‌‌شناسی می‌پردازد. هدف این کتاب بررسی آرای پیش‌گامان مطالعات انسان‌‌شناسی، تکامل‌‌گرایی در همة ابعاد آن، نظریة اشاعه‌‌گران دربارة مناطق فرهنگی، کارکردگرایی و کارکردگرایی ساختاری، نظریه‌‌های عمل‌‌محور، دیدگاه‌‌های پردازشی و مارکسیستی، جوانب مختلف نسبی‌‌گرایی، ساختارگرایی و پساساختارگرایی، دیدگاه‌‌های پست‌‌مدرنیسم و تفاسیر اخیر است. این کتاب را باید مروری بر نظریه‌‌های انسان‌‌شناختی و مشکلات مرتبط با آن‌‌ها دانست، اما چون به جزئیاتِ رویکرد‌‌ها و اندیشه‌‌های نظریه‌‌پردازان نمی‌پردازد، ایجاز و اختصار عبارات و مطالب کتاب از وضوح مفهومی آن می‌‌کاهد و توضیح و تکمیل بیش‌‌‌تری را می‌‌طلبد.
کلیدواژه‌‌ها: 

چکیده این نوشتار درصدد است تا با تمرکز بر یکی از آثار مارگارت مید (Margaret Mead)، انسان‌شناس برجستۀ آمریکایی، به اهمیت مغفول‌ماندۀ این آثار در انسان‌شناسی معاصر ایرانی بپردازد. طی نقدوارزیابی این کتاب، بازگشت به اصول و اساس انسان‌شناسی آثار کلاسیک که در ایران کم‌تر به‌عنوان منبع درسی معرفی می‌شوند، اشاره خواهد شد. بدین منظور به جایگاه آثار کلاسیک در انسان‌شناسی دانشگاهی ایران پرداخته می‌شود. انسان‌شناسی، در آثار مارگارت مید، مبتنی‌بر انسان‌دوستی، حضور، فهم، نظریه‌مندی، نظریه‌سازی، و هم‌چنین آینده‌نگری برمبنای گذشته است. مبانی فهم این نوع از انسان‌شناسی تخیل، نوشتن، انسان‌دوستی، حرکت و دیدن است. بدون پرداختن به آثار کلاسیک در آموزش انسان‌شناسی، آموزش‌های رایج دانشگاهی ایرانی کم‌تر به این مبانی اولیه در انسان‌شناسی توجه می‌کند. انسان‌شناسی دانشگاهی ایران و برنامه‌های درسی آن و کمیت و کیفیت مشارکت دانشجویان در طراحی و تدوین برنامۀ درسی نیازمند بازنگری و تجدیدنظر است. مرور آثار کلاسیک، استخراج اصول پنهان و آشکار در این متون، و تدوین برنامه‌های درسی مبتنی‌بر آن اصول باتوجه‌به نیازهای این علم برگرفته از نظرهای دانشجویان و دانش‌آموختگان در غنای آن مؤثر خواهد بود.

چکیده روان‌شناسی اخلاق یکی از رشته‌های نوظهور در مطالعات میان‌رشته‌ای در حوزة فلسفة اخلاق و روان‌شناسی است. روان‌شناسی اخلاق می‌کوشد مرزهای علم و فلسفه را در زمینة روان‌شناسی و اخلاق به‌هم نزدیک کند. کتاب ذهن درست‌کار جاناتان هایت از تأثیرگذارترین آثار در این حوزه است. نویسنده در این اثر کوشیده است مرزهای روان‌شناسی و اخلاق را به یک‌دیگر نزدیک کند. هایت به‌دنبال ابداع روشی برای فکرکردن دربارة دو موضوع تفرقه‌برانگیز در زندگی انسان، یعنی سیاست و مذهب، است. او برای این منظور از منابع موجود در رشته‌های فلسفه، فلسفة اخلاق، روان‌شناسی، علوم اجتماعی، اخلاق و ژنتیک استفاده کرده است. بسیاری از داده‌های کتاب زیسته و تجربة خود نویسنده است. همین امر این کتاب را در زمینة روان‌شناسی ‌اخلاق، به‌ویژه در زمینة شهودگرایی اخلاقی و شهودگرایی اجتماعی، باارزش کرده است. در این کتاب، نویسنده معتقد است فهم و هم‌دلی با دیدگاه سیاسی و مذهبی دیگران یا، به‌تعبیر وی، معتبردانستن ماتریس‌های اخلاقی دیگران باعث ازبین‌رفتن تفرقه و نزدیکی افراد به یک‌دیگر می‌شود. این کتاب به‌دلیل برخورداری از زبان بسیار ساده و تحلیل‌های منسجم و تجربی می‌تواند در اختیار عموم جامعه، اعم از دانشگاهیان و غیردانشگاهیان، قرار بگیرد.

چکیده ازآن‌جاکه مادها نخستین آریا‌ییانی بودند که حکومتی فراگیر در بخشی از فلات ایران تشکیل دادند، بررسی تاریخ آن‌ها از اهمیت فراوانی برخوردار است. تا یکی‌دو سدۀ پیش، یگانه منبع اطلاعاتی ما درمورد مادها نوشته‌های نویسندگانی یونانی ـ رومی و اشارات پراکندۀ عهد عتیق (کتاب مقدس) بود.، اما از سدۀ نوزدهم میلادی بدین سو و با خوانش کتیبه‌های بین‌النهرینی و پارسی باستان و آغاز فعالیت‌های علمی باستان‌شناختی، دانش ما دربارۀ حکومت مادها دگرگون شد. از نخستین پژوهش‌گرانی که سعی کرد تا با استفاده از منابع جدید به بررسی موشکافانۀ تاریخ ماد بپردازد، جورج راولینسون انگلیسی بود که ترجمۀ کتاب وی اخیراً به‌چاپ رسیده و دردست‌رس خوانندگان فارسی‌زبان قرار گرفته است. در مقالۀ حاضر، به نقد و بررسی کتاب مادها پرداخته شده است و نشان داده خواهد شد که، باآن‌که این رساله در زمان انتشار اولیۀ خود روزآمد و پیش‌رو به‌شمار می‌آمده، پس از گذشت قریب به 150 سال از زمان نگارش آن ناگزیر بخشی از ارزش علمی خود را از دست داده است. باوجوداین، به‌دلیل اهمیتی که این کتاب در نشان‌دادن سیر تحولات مادپژوهی دارد، ترجمه و انتشار آن کاری مثبت ارزیابی شده است.

چکیده کتاب انسان ‌خداگونه؛ تاریخ مختصر آینده، اثر یووال نوح ‌هراری، را می‌توان محصول نهایی پروژة این نویسنده دانست. هراری در این کتاب درپی پاسخ‌دادن به این پرسش است که: «آینده برای انسان چه در بر دارد؟». باتوجه‌به نظریة تاریخ‌نگارانه‌ای که در کتاب قبلی خود (انسان‌ خردمند؛ تاریخ مختصر بشر) اتخاذ کرده بود، هراری در این کتاب نیز مباحث را براساس نظریة تکامل‌گرایی پیش می‌برد، با این تفاوت که امکان‌ها و فرصت‌هایی که تکامل مصنوعی یا دخالت انسان در روند تکامل خود پدید آورده است بیش‌ترین سهم را در شکل‌دهی به ایده‌های آینده‌نگرانة او به‌خود اختصاص می‌دهد. این مقاله درپی آن است که با رویکردی انتقادی و با تمرکز بر دو مفهوم جبرگرایی و تمامیت‌خواهی نسبت میان آینده‌ای را که هراری با ضرورت‌هایی ترسیم می‌کند که نظام سرمایه‌داری برای ادامۀ حیات خود با آن مواجه است تبیین کند. ایدة اصلی مقاله آن است که نظریۀ هراری نوعی اتوپیای تمامیت‌خواهانة سرمایه‌داری را زمینه‌سازی می‌کند.

چکیده جاحظ، زادۀ سدۀ دوم هجری، از بزرگ‌ترین اندیشمندان زمان خود است. او در حوزۀ ترجمه و معنا اندیشه‌های ژرفی دارد که به‌خوبی با اندیشه‌های هم‌سنگ آن در جهان امروز برابری می‌کند. در این پژوهش، این اندیشه‌ها باتوجه‌به آن‌چه او در کتاب الحیوان گفته بررسی شده است. بدین منظور، پس از «مقدمه»، جاحظ و به‌طور خاص کتاب الحیوان او معرفی شده، سپس اندیشه‌های او دربارۀ ترجمه و معنا تحلیل شده است. جاحظ، در کتاب مذکور، با استدلالی قوی و روشن، سختی کار ترجمه، توان‌مندی‌هایی که باید در مترجم وجود داشته باشد، و دشواری تا سرحد ناممکنی ترجمۀ شعر و متون دینی را تبیین کرده است. در الحیوان، جاحظ بر این باور است که مترجم باید به زبانی که از آن ترجمه می‌کند و زبانی که به آن ترجمه می‌کند به‌ یک اندازه چیره باشد و دانش مترجم در زمینۀ موضوعی که ترجمه می‌کند نیز باید هم‌سنگ دانش نویسندۀ متن اصلی باشد. چنین دیدگاه‌هایی، از نظر ظرافت و دقت علمی، چیزی کم از دیدگاه‌های نظریه‌پردازان و به‌نامان امروز این حوزه ندارد. هم‌چنین، آن‌چه جاحظ دربارۀ معنای متن گفته گواهی است بر شناخت خوب و دقیقی که او از لایه‌های پیدا و پنهان معنای «متن» داشته است.

چکیده اندیشۀ نقد و نقد اندیشه به یونان باستان و بوطیقای ارسطو می‌رسد. نقد بر آن است تا ذوق عامه را تهذیب و فکر نویسنده را تربیت کند. در این میان، نقد کتاب‌های تألیف‌شده می‌تواند به تقویت کیفی محتوا و زیبایی شکلی اثر منجر شود. این پژوهش تحلیل و نقد شکلی و محتوایی کتاب تحلیل همانند‌ناپذیری (اعجاز) قرآن در آموزه‌های قرآن و سنت را با روش تحلیلی ‌ـ توصیفی دنبال می‌کند. برپایۀ یافته‌های پژوهش، این کتاب نقاط قوتی ازجمله حروف‌نگاری زیبا، نوع قلم خوب، حاشیه‌نگاری، و پانوشت‌های بسیار دارد که گاه در شرح و توضیح واژه‌ها و اصطلاحات مبهم خودنمایی می‌کند. غنای اطلاعاتی، ارزش آموزشی کتاب، قوت بعد پژوهشی آن، و هم‌چنین کیفیت منابع مورداستفاده و میزان امانت‌داری در ارجاعات کتاب نیز از دیگر نقاط قوت اثر به‌شمار می‌رود. بااین‌همه، انتخاب طرح جلد نامناسب، رعایت‌نکردن معیارهای اصولی طراحی جلد، تکرار مطالب، بی‌توجهی به اطلاعات و سابقۀ پیشینی مخاطبان، فقدان تناسب میان عنوان و محتوا، فقر نوآوری در محتوا، غفلت از وجوه مختلف اعجاز قرآن و دیدگاه‌های صاحب‌نظران این عرصه، و به‌طور کلی فقدان نگاه تخصصی به اعجاز قرآن از مهم‌ترین نقاط ضعف آن به‌شمار می‌رود.

چکیده کتاب علم الاجتماع الادبی، تألیف انور عبدالحمید الموسی، از جملۀ تألیفات اخیر است که نویسنده در آن به‌شکلی جامع به سیر پیدایش، رشد، و تحول جامعه‌شناسی ادبی از آغاز تا به امروز پرداخته و درکنار آن فصلی را نیز به آثار عربی در این حوزه و نقد آن‌ها اختصاص داده است. به‌منظور معرفی این کتاب، بر آن شدیم تا این اثر را، با تکیه بر روش توصیفی ‌‌ـ تحلیلی، از دو جنبة شکلی و محتوایی موردبررسی قرار دهیم تا درنهایت محاسن، معایب، و میزان موفقیت نویسنده در تألیف این اثر آشکار شود. براساس نتایج به‌دست‌آمده می‌توان روانی و شیوایی اسلوب، رعایت قواعد نگارشی، تناسب محتوا با عنوان، تسلسل منطقی میان مطالب، و استحکام و دقت و بی‌طرفی در تحلیل‌ها و نقدها را از جملۀ محاسن این کتاب برشمرد و نوع طرح جلد، اختلاف در نوع و اندازۀ قلم‌ها، عدم تازگی در عنوان و کلی‌بودن آن، تحقق‌نیافتن اهدف پژوهش، صرف جمع‌آوری مطالب، شیوة استناددهی نامناسب و غیرعلمی، تکرار مکررات و مطالب، ‌مسئله‌مندنبودن اثر، و خاتمۀ نامناسب را از مهم‌ترین معایب این اثر دانست.

چکیده ترجمه، بیش ‌از آن‌که «ابزاری» برای برگرداندن دانش و آگاهی از یک زبان به زبان دیگر باشد، «فرایندی» در بازتاب‌‌دادن مفاهیم فرهنگی و اجتماعی است. برای بهبود چنین بازتابی، می‌‌توان از دیدگاه‌‌های نوین ترجمه، زبان‌‌شناسی، و گفتمانی بهره برد. یکی از دیدگاه‌‌های نوین ترجمه پیش‌نهادة کارمن گارسس اسپانیایی در سال 1994 و دارای چهار سطح «معنایی ‌ـ لغوی»، «نحوی‌ ـ واژه‌‌ساختی»، «گفتمانی‌ ‌ـ کارکردی»، و «سبکی‌ ‌ـ عملی» است که به‌کمک آن‌ها می‌توان «افزایش، مانش (نگه‌داری)، و کاهش» اطلاعات متن اصلی را ‌در ‌متن ترجمه بررسی کرد. در این نظریه، از راه شمارش ویژگی‌‌های مثبت و منفی ترجمه، «کفایت و مقبولیت» ترجمه نیز ارزیابی می‌‌شود. در جستار پیشِ‌رو، به نقد ترجمة حبیب‌‌الله عباسی از کتاب الصوفیه و السوریالیۀ ادونیس برپایة این نظریه پرداخته می‌‌شود. مترجم به‌دلیل پیش‌‌گرفتن شیوة «مترادف‌‌نویسی» و آوردن پی‌‌نوشت‌‌های کمابیش زیاد بر حجم متن ترجمه افزوده است، ولی براساس معیارهای مطرح‌‌شده نزد گارسس ترجمة او نگه‌دارندة اطلاعاتِ متن مبدأ است و باوجودی که می‌‌توان بر روش مترجم در برگرداندن اصطلاح‌‌ها و نوع ترجمة واژه‌به‌واژه خرده گرفت، درمجموع، ترجمة وی دارای درجة کفایت و مقبولیتی است که در نظریة گارسس آمده است.

چکیده این مقاله به نقد و بررسی کتاب مفهوم نقد در نهضت‌‌‌های تجددخواه جهان عرب؛ با نگاهی به نظریه‌‌‌های مدرنیته و پسامدرنیته می‌پردازد. مؤلف قصد دارد تا مفهوم و پدیدۀ نقد را به‌بحث بگذارد، اما فراموش می‌کند که نقد یک کنش مدرن است. درنتیجه، دچار سنت‌گرایی و پست‌مدرنیسمی می‌شود که یکی مانع نقد است و دیگری مخل نقد. باوجود گزاره‌هایی از این کتاب که امید به پیشرفت را تداعی می‌کنند، مؤلف گرفتار گذشته‌گرایی سنت‌گرایانه و دل‌مشغول تفنن‌ پست‌مدرنیستی است. این دو عامل باعث شده است که مؤلف نقد را مربوط به قلمرو فلسفۀ آگاهی بداند. گویی، اگر اعراب در ذهنیت خود به مرحلۀ نقادی برسند، جوامع آن‌ها نیز پیشرفت می‌کند. این تناقضات به‌ویژه در آن‌جا خود را نشان می‌دهند که مؤلف درعمل به ارزش‌های مدرن (آزادی، شادی، و انسجام) اهمیتی قائل نمی‌شود. هر پژوهشی درباب نقد که قدردان نتایج عملی مدرنیته نباشد، نمی‌تواند پژوهشی جدی و صادقانه تلقی شود. این نکته محور بررسی کتاب در این مقاله است. نویسندۀ مقالۀ حاضر برای این‌که این اختلال در شناخت را به‌نقد بکشاند، با روش هرمنوتیک سوءظن کتاب را موردبررسی قرار داده است.

چکیده ایده‌‌ها و اندیشه‌‌های متفکران بزرگ مرزناپذیر است و بنیان‌‌های فکری آن‌ها در ساخت تفکر و ماهیت تحول جوامع دیگر نیز تأثیر می‌‌‌‌گذارد. میشل فوکو (1926-1984) از تأثیرگذارترین نظریه‌پردازان در نیمۀ دوم قرن بیستم است که دستگاه فکری او از دیدگاه‌‌ها و چشم‌‌اندازهای فکری گوناگون در جوامع مختلف موردخوانش قرار گرفته است؛ خوانشی که در سه دهة گذشته به‌صورت فعال درصدد بهره‌‌گیری از مقوله‌‌های فکری فوکو و درعین‌حال ارائة تفسیری نو با هدف پاسخ‌گویی به مسائل جوامع عرب در حوزة فکری ـ فلسفی است. هریک از مفسران فوکو کوشیده‌‌اند تا در طرح فکری خود با هدف برون‌رفت از معضلات موجود به کاربست روش‌‌شناسی‌‌های مدرن و ارائة قرائتی جدید از میراث، تاریخ‌‌نگاری اندیشۀ اسلامی، تجددگرایی، کثرت‌‌گرایی، و ارائة نگرشی معطوف به آزادی انسان بر‌‌آیند. محور اصلی بحث در مقالة حاضر معرفی، نقد، و ارزیابی کتاب میشل فوکو در اندیشة معاصر عرب (1399) است که توسط الزواوی بغوره نوشته شده و مجید منهاجی آن را ترجمه کرده و نسخة فارسی این کتاب از سوی نشر نگاه معاصر به زیور طبع آراسته شده است. نقد روش‌‌شناختی، درون‌نظری، و برون‌نظری این اثر مطرح و تلاش خواهد شد اشکالات موجود در ترجمه، تناقضات روش‌‌شناختی، و ابهامات مفهومی ـ نظری موردتوجه قرار گیرد. نتیجۀ چنین امری فرارفتن از مطالعۀ توصیفی و فراهم‌آوردن زمینه‌‌های نقد و ارزیابی آثار علمی با هدف رشد تفکر انتقادی و گام‌نهادن در وادی نظریه‌پردازی است.

چکیده یکی از مباحث مهم حقوق اساسی مقولۀ «رژیم‏های سیاسی» است. در تقسیم‏بندی رژیم‏های سیاسی نیز همواره توتالیتاریسم موردتوجه ویژه‏ای است. با‌وجوداین، منبع الهام حقوق‌دانان برای بحث از رژیم‏های سیاسی آرا و آثار اندیشمندان سیاسی است، چراکه این موضوع اصولاً ماهیت سیاسی دارد. با مطالعۀ آثار سیاسی مرتبط، درمی‏یابیم که نظریات اندیشمندان سیاسی و آرای برخی حقوق‌دانان، چون ابوالفضل قاضی و سیدمحمد هاشمی، در زمینۀ توتالیتاریسم تفاوت دارند. بدیهی است ملاک بحث و گفت‌وگو در این‌جا باید آثار اندیشمندانی مانند هانا آرنت باشد که خود در چهارچوب رژیم‏های توتالیتر نشو و نما یافته و مطالعۀ خود را به‌طور ویژه بر این حوزه متمرکز کرده‏اند. بررسی آثار این گروه آشکار می‏کند که توتالیتاریسم به‌مثابۀ مصداق نوین نظام سلطه در دو قرن اخیر ویژگی‏هایی چون داشتن پایگاه اجتماعی، وجود حزب واحد، و... است و ماهیتاً با مونوکراسی‏های توده‏ای یک‌سان است. به‌علاوه، توتالیتاریسم با رژیم‏های دیکتاتوری تفاوت‏های بنیادینی از منظر نحوۀ به‌قدرت‌رسیدن حاکمان، لزوم یا عدم لزوم کسب حمایت مردمی، نوع رابطۀ حاکم با سایر مقامات، و ... دارد. حال‌آن‏که در کتب بایسته‏های حقوق اساسی و حقوق اساسی و ساختارهای سیاسی توتالیتاریسم به‌عنوان یکی از ویژگی‏های مونوکراسی توده‏ای مدنظر قرار گرفته و ازسویی نیز، در اثر دوم، توتالیتاریسم با دیکتاتوری یک‌سان پنداشته شده است.

چکیده این مقاله از دو منظر به بررسی و ارزیابی انتقادی کتاب فلسفۀ آلمانی، نوشتۀ تِری پینکارد، با ترجمۀ ندا قطوریی می‌پردازد. منظر اول ناظر به محتوای کتاب، بدون‌توجه به متن ترجمۀ فارسی، است و منظر دوم ناظر به ترجمۀ فارسی کتاب و شیوۀ ترجمۀ مترجم از لحاظ محاسن و معایب است. به‌طور کلی، این کتاب با طرح تناقض عقل کانتی در ساحت نظری و کشیده‌شدۀ آن به ساحت عملی و تلاش فیلسوفان پساکانتی و پساهگلی برای یافتن راه‌حل عملی برای این تناقض نویسنده را وادار ساخته است که در مقدمۀ هر چهار بخش کتاب مباحث مطرح درمورد زمینه و زمانۀ تاریخی و اجتماعی را در قالب انقلاب اجتماعی جامعۀ آلمان در قرن هجدهم و نوزدهم مطرح کند‌‌. باوجود تلاش مترجم در ترجمۀ روشن و خوب آن به زبان فارسی، بازهم ایراداتی متوجه مترجم است و نداشتن مقدمه برای این کتاب از جملۀ آن‌هاست که در متن مفصل به آن‌ها اشاره کرده‌‌ایم. به‌هرروی، این کتاب می‌‌تواند برای دانشجوی فلسفه در مقاطع تحصیلات تکمیلی مفید واقع شود. در این مقاله، ضمن بررسی و تحلیل محتوای این کتاب، به ارزیابی ترجمۀ فارسی و پیش‌نهادهایی برای بهتر‌شدن ترجمه پرداخته‌‌ایم. این کتاب می‌‌تواند، به‌عنوان یک منبع مهم مطالعۀ فلسفۀ آلمان، به‌ویژه تفکر ایدئالیستی، برای علاقه‌‌مندان به فلسفۀ آلمان بسیار روشن‌گر و سودمند باشد.

چکیده طه ‏عبدالرحمان ازجمله اندیشمندان و نظریه‏ پردازان نوگرای اسلامی است که با نقد اخلاقی مدرنیته، مخالفت با اخلاق سکولار، و مبناقرار‏دادن اسلام، به‏ویژه در حوزة اخلاق، درپی نوسازی سنت‏‌هاست. او معتقد است بیداری اسلامی نیازمند پشتوانة فکری و نوسازی براساس تعقلی مبتنی‏بر تجربة معنوی و گذر از مراتب سه گانة عقل است. عبدالرحمان شرع ـ عقل مسدّد ـ را اصل و داشتن تجربة عرفانی ـ عقل مؤیّد ـ را شرط کمال اخلاق معرفی می کند تا درنهایت نظریة سیاسی «ولایت فقیه تجربی» را در کتاب روح الدین ارائه دهد. نگارنده در این مقاله می کوشد، با بررسی یکی از مهم ترین آثار عبدالرحمان، کنش دینی و نوسازی عقل، نظریة مراتب سه‏ گانة عقلانیت او را با دیدگاهی انتقادی بازبینی کند و نشان می‏دهد مؤلف با نپرداختن به بحث حسن و قبح عقلی جایگاه عقل ـ عقل مجرد ـ را در اخلاق نادیده گرفته است. نگارنده در این مقاله هم‏چنین توضیح می‏دهد که چرا پشتوانة فکری پیش‏نهادی وی برای بیداری اسلامی می تواند آسیب ‏های سیاسی و اجتماعی به‏ هم‏راه داشته باشد.

چکیده چکیده
فضای مجازی، باوجود نوپدید‏بودنش، تحولاتی جدی در جامعة ایرانی پدید آورده و همین مسئله باعث توجه جدی‌‏تر اندیشمندان مسلمان به ماهیت آن شده است. تأمل فلسفی در فضای مجازی از رویکرد‏هایی است که اخیراً موردتوجه اندیشمندان قرار گرفته و به‏نوعی مکمل و حتی مبنای تأمل علمی در فضای مجازی است تا بتوان براساس آن تبیین، پیش‏بینی، و تجویز کرد. از‏این‏رو، سیاست‏‌گذاری فضای مجازی در ایران شدیداً نیازمند توجهات فلسفی و متعاقباً تمییز و تبیین رویکرد فلسفی مختار است. همان‏‌طور که در مطالعۀ فضای مجازی با ابعادی چون فناوری اطلاعات و ارتباطات، سایبرنتیک، هوش مصنوعی، و رایانش مواجهیم، در تأمل فلسفی در فضای مجازی هم ناگزیر باید به ابعاد یادشده پرداخته شود؛ کاری که در کتاب فلسفة فضای مجازی موردتوجه بوده و در این مقاله به نقدوارزیابی کتاب یادشده درجهت اجرای این مهم پرداخته شده است.

چکیده توجه به مفهوم اعتماد در مدیریت از دهۀ 1980 شروع شده و درطی چند دهۀ گذشته از زوایا و رویکردهای مختلف مطالعه شده است. اعتماد عاملی حیاتی و ضروری برای موفقیت‌‏های فردی و سازمانی است. اعتماد درمیان افراد و کارکنان باعث ثبات وحدت و انسجام درون‌‏سازمانی، ارتقای کارایی، اثربخشی گروه‏‌ها، و زمینه‌‏ساز همکاری، مشارکت، و ارتباطات مؤثر است. این پژوهش با هدف طراحی الگوی اعتماد درون‏سازمانی از طریق کنش جمعی در آموزش‏وپرورش شهر تهران انجام شده است. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ رویکرد پیمایشی ـ اکتشافی و از نوع تحقیقات کیفی است. جامعة آماری این پژوهش نُه نفر از خبرگان شامل مدیران ارشد آموزش ‏و پرورش شهر تهران و استادان و مشاوران برجستة حوزة مدیریت سازمان بودند که مورد مصاحبه عمیق قرار گرفتند. انتخاب خبرگان و مصاحبه با آن‏‌ها تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت و سپس‏ متوقف شد. در این پژوهش، ازآن‏جا‏که از روش تئوری داده‌‌‏بنیاد استفاده شد، ابزار اصلی جمع‏آوری داده‏ها مصاحبة عمیق و غیرساختاریافته با خبرگان بود. سرانجام، پس از طی کدگذاری‏‌های سه‏‌گانة باز، محوری، و انتخابی، مدل مفهومی تحقیق طراحی شد. در این مدل سیزده مقوله شناسایی ‏شده است که در قالب متغیرهای علّی، محوری، زمینه‏ای، محیطی، راه‏بردی، و پیامدی دسته‌‏بندی شدند. یافته‏‌های پژوهش بیان‌‏گر آن است که آموزش ‏و پرورش شهر تهران درجهت تقویت اعتماد درون‏‌سازمانی می‌‏تواند از اهرمی به نام کنش جمعی در درون و میان لایه‏‌های ساختاری سازمان خود استفاده کند.

چکیده امپرسیون‌های یک شهر؛ تهران امروز (1356)، اثر خسرو سینایی، یکی از فیلم‌های شاخص ایرانی است که می‌کوشد تا تجربۀ کلان‌شهری تهران مدرن را به مخاطب خود بازنمایاند. فرم و ساختار این اثر تفاوت‌های مشهودی با فیلم‌های مرسوم سمفونی شهری دارد. سینایی درپی ارائۀ ریتم و ضرب‌آهنگ زندگی کلان‌شهری، چنان‌که در سمفونی‌های شهری اتفاق می‌افتد، نیست و بیش‌تر درپی بازنمایی بارقه‌هایی از تجربۀ زیست کلان‌شهری در جامعۀ ایرانِ درحال‌گذار از سنت به مدرنیته است. پیشینۀ تحصیلی و مطالعاتی سینایی در زمینۀ معماری، در زیبایی‌شناسی این فیلم و جست‌وجوی وی در ماهیت شهر مدرن، به‌خوبی نمود می‌یابد. این پژوهش که با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتاب‌خانه‌ای صورت گرفته است، با بهره‌گیری از رویکردی میان‌رشته‌ای، می‌کوشد تا به بررسی نحوۀ بازنمایی تجربۀ شهری در این فیلم بپردازد و از این مدخل، دیدگاه فیلم‌ساز درمورد فرایند مدرن‌سازی شهری در دورۀ پهلوی را تحلیل کند. درطول فیلم، فیلم‌ساز به‌گونه‌ای خودارجاعانه بارها به ماهیت رسانۀ سینما در ثبت و جاودانه‌کردن لحظات اشاره می‌کند. فیلم‌ساز به‌خصوص نقش قدرت حاکم در پیش‌برد طرح مدرن‌سازی و شکل‌دهی به انسجام اجتماعی مطلوب را برجسته می‌سازد. تحلیل فیلم، نگاه انتقادی فیلم‌ساز به مدرن‌سازی حکومتی دوران پهلوی را آشکار می‌کند.
 

چکیده کتاب Symmetries of Islamic Geometrical Patterns تألیف سید جان عباس و عامر شاکر سلمان، دو عضو علمی گروه ریاضی دانشگاه ولز، را آمنه آقا‌ربیع با عنوان هم‌آراستگی در نگاره‌های اسلامی به فارسی ترجمه کرده است. باتوجه‌به تخصص مؤلفان، این کتاب رویکرد متفاوتی به دیگر تألیفات در حوزﮤ نقوش اسلامی دارد که آن را هم برای محققان حوزﮤ هنر اسلامی و هم پژوهش‌گران علوم ریاضی جذاب و مفید کرده است، اما با خواندن ترجمۀ فارسی این کتاب نمی‌توان مباحث آن را دریافت. با رجوع به متن اصلی کتاب، به‌نظر می‌رسد که دریافته‌نشدن مطالب به کیفیت ترجمه مرتبط است. بنابراین، این نقد دربارۀ ترجمۀ فارسی این کتاب است. با هدف ارزیابی این ترجمه، کل متن انگلیسی کتاب با متن ترجمه‌شده مطابقت داده شد. موارد موردنقد در شش بخش مطرح شده‌اند: ۱. ترجمۀ نادرست، ۲. کلمات و عبارات ترجمه‌ نشده، ۳. چند معادل برای یک واژه و چند واژه با یک معادل، ۴. ترجمۀ معکوس، ۵. تغییر در جملات و بند‌های متن اصلی که سبب تغییر در محتوا شده است، ۶. انتخاب معادل‌های نامأنوس. وجود اشکالات جدی و فراوان در ترجمۀ فارسی موجب نامفهوم‌شدن متن و درنتیجه محروم‌شدن خواننده از دیدگاه متفاوت و ارزش‌مند نویسندگان این کتاب شده است؛ مسئله‌ای که لزوم بازنگری در ترجمه‌ را می‌طلبد.

چکیده شوهاز مجموعه‌ای از یادداشت‌های عبدالسلام بزرگ‌زاده، فعال فرهنگی استان سیستان و بلوچستان، است. این کتاب با هدف معرفی هنرها و آداب مردمان این منطقه و بررسی محدودیت‌های پیرامون توسعۀ این استان نگارش شده است. پراکندگی جمعیتی‌ بلوچ،‌ به‌عنوان قومی اصیل در ایران، بیش‌تر در بخش جنوبی استان است. مردمان این مناطق در زمینه‌هایی اعم از پوشش، موسیقی، جشن‌ها، زبان، و آداب‌ورسوم شاخصه‌های فرهنگی منحصربه‌فردی دارند. تاکنون در زمینۀ ثبت مباحث مرتبط با فرهنگ و هنر بلوچستان ضعیف عمل شده است. کتاب شوهاز از کتاب‌هایی است که سعی در معرفی و ثبت فرهنگ و هنر این منطقه داشته است. هدف از این پژوهش نقد صوری و واکاوی محتوای این کتاب به‌روش توصیفی ـ تحلیلی ضمن معرفی اجمالی آن است. نتایج نشان می‌دهد که این کتاب در ارائۀ اطلاعاتی درمورد هنر و ادبیات بلوچی موفق بوده است. عدم انسجام منطقی بین یادداشت‌ها، جامعۀ هدف نامشخص، رعایت‌نکردن اصول نگارشی، استفاده از مطالب دیگران بدون ارجاع‌دهی، و ایرادات محتوایی از نقاط ضعف کتاب محسوب می‌شوند. درعین‌حال، دغدغه‌های فرهنگی نویسنده و تلاش او در معرفی بلوچستان قابل‌تقدیر است.

چکیده کتاب موردبحث، با عنوان پرتره‌های سلطنتی قاجار، در قالب کتابچه‌ای راه‌نما به‌قلم جولین رابی، پژوهش‌گر حوزۀ هنرهای اسلامی و مدیر اسبق گالری «فریر و سکلر» واشنگتن در ادامۀ نمایشگاه «نقاشی‌های سلطنتی قاجار» در سال 1999 در لندن به‌رشتۀ تحریر درآمده است. هدف مؤلف از نگارش این کتاب، علاوه‌بر معرفی 43 اثر به‌نمایش‌درآمده در نمایشگاه، تحلیل بصری این آثار در چهارچوبی تاریخی ـ اجتماعی بوده است. بازۀ زمانی موردنظر رابی، نه سراسر عصر قاجار، بلکه سده‌ای از آن، مشتمل‌بر ابتدای دوران سلطنت فتحعلی‌شاه تا پایان حکومت ناصرالدین‌شاه (1212-1313 ق) است، چراکه از منظر مؤلف، این دو پادشاه جایگاهی ویژه در روند تحولات هنرهای بصری و به‌عبارت بهتر، تصویر در عصر قاجار داشته‌اند. ما نیز در این پژوهش برآنیم تا با مرور شیوۀ ارائه و بررسی آثار تصویری مذکور در این کتاب، الگوی ذهنی مورداستفادۀ رابی را در دسته‌بندی و معرفی اقلام هنری شناسایی کنیم و برمبنای آن، رویکرد او را به هنرهای بصری عصر قاجار، که آثار آن‌ها اغلب در چهارچوب اصلی‌ترین جریان هنری آن دوران یعنی پیکره‌نگاری درباری خلق شده‌اند، تحلیل کنیم.