پژوهشی
انسان شناسی
لیلا اردبیلی
چکیده
انسان‌شناسی زبان‌شناختی به‌عنوان یکی از زیرشاخه‌های مهم انسان‌شناسی، به‌دنبال بررسی این مهم است که چگونه زبان، به‌عنوان امری اجتماعی، در حیات یک جامعه نقش فعالانه‌ای را ایفا می‌کند و جنبه‌های مختلفی از مناسبات اجتماعی یک جامعه را رمزگذاری می‌کند. این شاخه از علم، که ماهیتی میان‌رشته‌ای دارد، تلاش می‌کند تا درعوض بررسی ...
بیشتر
انسان‌شناسی زبان‌شناختی به‌عنوان یکی از زیرشاخه‌های مهم انسان‌شناسی، به‌دنبال بررسی این مهم است که چگونه زبان، به‌عنوان امری اجتماعی، در حیات یک جامعه نقش فعالانه‌ای را ایفا می‌کند و جنبه‌های مختلفی از مناسبات اجتماعی یک جامعه را رمزگذاری می‌کند. این شاخه از علم، که ماهیتی میان‌رشته‌ای دارد، تلاش می‌کند تا درعوض بررسی پدیدههای زبانی در خلأ، آن‌ها را باتوجه‌به بافت اجتماعی موردمطالعه قرار دهد و از این ره‌گذر، به رمزگشایی مؤلفه‌های اجتماعی پنهان در پس بهکارگیری سطوح مختلف زبان‌شناختی، از آواشناسی و واژهشناسی تا نحو و معناشناسی، دست یابد. این مقاله با بررسی انتقادی کتاب زبان زنده؛ درآمدی بر انسان‌شناسی زبان‌شناختی، نوشتۀ لورا ام. اهرن، قصد دارد تا نشان دهد که چگونه می‌توان ساحات اجتماعی نهان در زبان، مانند فرهنگ، اندیشه، جامعهپذیری، جنسیت، نژاد، قومیت، و قدرت را باتوجه‌به کاربردهای زبانی در بافتهای مختلف موردمطالعه قرار داد و بدین وسیله، زبان را به‌مثابۀ نقشۀ راهی در نظر گرفت که از طریق آن، جامعۀ موردبررسی را فهم کرد.
پژوهشی
انسان شناسی
سید حسین حسینی
چکیده
پرسش محوری این پژوهش تحدید نسبت مفهومی مسئلۀ «تهذیب اجتماعی» با «انسان اجتماعی» است تا از این ره‌گذر بتوان به یکی از مهم‌ترین چالش‌های امروز جامعه درمورد چگونگی تعامل انسان در روابط اجتماعی پیچیده و جدید کنونی پرداخت. بدین ترتیب، این مقاله پس از معرفی کلی و چهارچوب آرای کتاب انسان اجتماعی، اثر «دارندرف»، و ...
بیشتر
پرسش محوری این پژوهش تحدید نسبت مفهومی مسئلۀ «تهذیب اجتماعی» با «انسان اجتماعی» است تا از این ره‌گذر بتوان به یکی از مهم‌ترین چالش‌های امروز جامعه درمورد چگونگی تعامل انسان در روابط اجتماعی پیچیده و جدید کنونی پرداخت. بدین ترتیب، این مقاله پس از معرفی کلی و چهارچوب آرای کتاب انسان اجتماعی، اثر «دارندرف»، و اشارۀ کوتاهی به ابعاد شکلی آن به مبانی مفهوم انسان اجتماعی نزد وی می‌پردازد. در این فراز، نشان داده خواهد شد که امکان فراتررفتن از آن‌چه او به‌عنوان «واحد تحلیل مسئله» اندیشیده است و هم‌چنین ارائۀ تلقی اجتماعی دقیق‌تر وجود دارد. اگرچه نزد «دارندرف» دو مفهوم نقش اجتماعی و وضعیت اجتماعی تشکیل‌دهندۀ مفهوم انسان اجتماعی‌اند و از این طریق، دو واقعیت فرد و جامعه به یک‌دیگر مرتبط می‌شوند، اما ازآن‌جاکه موضوع ذهن وی مسئلۀ «تهذیب اجتماعی» نبوده است، تا بدین‌جا این سؤال پیش نیامده است که چگونه می‌توان مفهوم انسان اجتماعی را با تهذیب اجتماعی پیوند زد. دارندرف در تحلیل خود، برای دو مفهوم فرد و جامعه، هویّت مستقلی در نظر می‌گیرد و انسان اجتماعی نزد وی انسانی است که دارای نقش‌های اجتماعی گوناگونی است. ازاین‌رو، انسان اجتماعی وی را باید «انسان در اجتماع» نامید، اما در تحلیلی دیگر، فرد مستقل از جامعه را نمی‌توان تصور کرد، بلکه هویّت حقیقی افراد در جامعه و روابط اجتماعی شکل می‌گیرد. مقاله درادامه از سه ویژگی مفهوم تهذیب اجتماعی یاد کرده است و به پرسش جبر سازمانی می‌پردازد و درپایان، به ضرورت‌های پژوهشی دراین‌باره و به‌خصوص به مسئلۀ نقشۀ جامع اخلاقی تأکید ورزیده است.
پژوهشی
انسان شناسی
شیوا علی نقیان
چکیده
به‌تعبیر بسیاری از نظریه‌پردازان، جماعت های تصوری یکی از تأثیرگذارترین کتاب‌های انتهای قرن بیستم است. براساس آن‌چه از بحث اندرسون در این کتاب برمی‌آید، ملّیت‌گرایی نوعی آگاهی کاذب متأثر از سرمایه‌داری نیست، بلکه حقیقتی است که خود به‌واسطۀ یکی از جنبه‌های مهم، ولی فراموش‌شدۀ سرمایه‌داری به‌وجود آمده است. سرمایه‌داری چاپی ...
بیشتر
به‌تعبیر بسیاری از نظریه‌پردازان، جماعت های تصوری یکی از تأثیرگذارترین کتاب‌های انتهای قرن بیستم است. براساس آن‌چه از بحث اندرسون در این کتاب برمی‌آید، ملّیت‌گرایی نوعی آگاهی کاذب متأثر از سرمایه‌داری نیست، بلکه حقیقتی است که خود به‌واسطۀ یکی از جنبه‌های مهم، ولی فراموش‌شدۀ سرمایه‌داری به‌وجود آمده است. سرمایه‌داری چاپی در بستر تاریخی خود یکی از گونه‌های بنگاه‌های اقتصادی است که نه‌تنها در شکل و انتشار فرهنگ تأثیر گذاشت، بلکه خود بخشی از تولید سرمایه‌داری نیز بود. دستاورد اندرسون در این اثر آن بود که نشان داد چگونه صنعت چاپ به تولید واحدهای ملّی کمک کرد. اما نگاهی نقادانه به جماعت‌های تصوری نشان می‌دهد که تحلیل اندرسون تحلیلی کم‌تر عملیاتی و کاربردی است. او این مسئله را توضیح نمی‌دهد که ملّت چگونه از سایر انواع جامعه (که خود آن‌ها را برمی‌سازد) متمایز می‌شود. هم‌چنین، تحلیل او از سه وجه پذیرای انتقاداتی بسیار جدی است. درک او از ملّت به‌مثابۀ امری فراطبقاتی، غیراجتماعی و همه‌جایی، غیابِ اقلیت‌ها، گروه‌های حاشیه‌ای و فرودستان در تحلیل او و هم‌چنین بی‌توجهی به مسئلۀ جنسیت و نقش بازتولیدی زنان در شکل‌گیری یک ملّت باعث می‌شود تا فضایی که او از شرایط شهروندی و ملّت می‌سازد، بر سبک زندگی مردانِ طبقۀ متوسط اروپایی مبتنی باشد.
پژوهشی
زبان‌شناسی و زبان‌های باستانی
شهرام نقشبندی
چکیده
به‌نظر می‌رسد که تاریخچة آواشناسی و سهم ایرانیان تألیف سیدمهدی سمائی تنها کتابی باشد که هدف اصلی آن معرفی سیر مطالعات آواشناسی و دستاوردهای دانشمندان ایرانی در این زمینه است. طبق فهرست مطالب کتاب، آواشناسی در یونان، روم، هند، و سرزمین‌های اسلامی در بازة زمانی قرن ششم پیش از میلاد تا قرن پانزدهم میلادی، مطالبی‌اند که این کتاب ...
بیشتر
به‌نظر می‌رسد که تاریخچة آواشناسی و سهم ایرانیان تألیف سیدمهدی سمائی تنها کتابی باشد که هدف اصلی آن معرفی سیر مطالعات آواشناسی و دستاوردهای دانشمندان ایرانی در این زمینه است. طبق فهرست مطالب کتاب، آواشناسی در یونان، روم، هند، و سرزمین‌های اسلامی در بازة زمانی قرن ششم پیش از میلاد تا قرن پانزدهم میلادی، مطالبی‌اند که این کتاب به آن‌ها می‌پردازد. در این مقاله سعی شده است که اثر یادشده مفصلاً معرفی، نقد، و بررسی شود. پس از معرفی فصلها و بخشهای این کتاب، در تحلیل و نقد صوری اثر، به مواردی نظیر شیوة نگارش نویسنده، رسمالخط، شیوة ارجاع و اطلاعات کتابشناختی، و آوانگاری پرداخته شده است. در تحلیل و نقد محتوایی مفصل این اثر، هر فصل به‌صورت جداگانه باتوجه‌به موضوع و هدف آن موردبحث و بررسی قرار گرفته است. براساس تحلیلهای صوری و محتوایی که در این مقاله ارائه شده است، این اثر را در خوشبینانهترین وضعیت می‌توان عمدتاً ارجاعاتی به برخی منابع در زمینة تاریخ زبان‌شناسی، گردآوری، و تلخیص برخی از منابع در زمینة آواشناسی در کشورهای اسلامی دانست، زیرا عموماً مطالب کتاب نقلقولهایی از منابعی نسبتاً قدیمی و نیازمند شرح و توصیف در قالب اصطلاحات رایج امروزی است.
پژوهشی
زبان‌شناسی و زبان‌های باستانی
لیلا ورهرام
چکیده
حیات فکری و اجتماعی مانویان در دورة اسلامی (تا قرن سوم هجری) دربارة وضعیت اجتماعی و فکری اقلیتی مانوی است که در دو سدة نخستین هجری قمری در جامعة اسلامی میزیست. در این کتاب چگونگی تطبیق مانویان در جامعة اسلامی براساس نظریة کارکردگرایی ساختاری پارسونز بررسی شده است. کتاب سه بخش دارد: بخش اول مقدمهای است کوتاه دربارة مانویت و زمینة ...
بیشتر
حیات فکری و اجتماعی مانویان در دورة اسلامی (تا قرن سوم هجری) دربارة وضعیت اجتماعی و فکری اقلیتی مانوی است که در دو سدة نخستین هجری قمری در جامعة اسلامی میزیست. در این کتاب چگونگی تطبیق مانویان در جامعة اسلامی براساس نظریة کارکردگرایی ساختاری پارسونز بررسی شده است. کتاب سه بخش دارد: بخش اول مقدمهای است کوتاه دربارة مانویت و زمینة تاریخی آن؛ در دو بخش دیگر، بهنامهای حیات فکری و اجتماعی مانویان، نام زنادقة معروف براساس منابع کهن عربی بدون تحلیل و بررسی و افزودن مطلبی نو نقل شده است. بهطور کلی، این کتاب به منابع اصلی مانوی و تحقیقات جدید اروپایی توجهی ندارد و متکی بر منابع عربی است. علاوهبراین، نظریة جامعه‌شناختی پارسونز نیز با این موضوع تناسبی ندارد. نظریة یادشده جامعه را نظامی متشکل از چهار خردهنظام در نظر می‌گیرد که همگی در عملکرد کل آن نقش دارند و نقص یکی از آن‌ها کل نظام جامعه را دچار اختلال می‌کند. چنین نظریه‌ای برای مطالعة همزیستی اقلیت مانویان و مسلمانان در عصر اموی و دوران متقدم عباسی مناسب نیست.
پژوهشی
زبان و ادبیات عربی
علیرضا شیخی
چکیده
امروز موضوع بررسی آثار روایی از منظر شکل و ساختار به یکی از دغدغههای اصلی روایتشناسان و داستانپژوهان معاصر تبدیل شده است و در همین زمینه کتابها و مقالات بسیاری بهزیور طبع آراسته شده است. عبدالرحیم الکردی، یکی از نویسندگان برجستۀ معاصر مصری، در کتاب السرد فی الروایة المعاصرة تلاش وافری در زمینة تبیین نظریه‌های ...
بیشتر
امروز موضوع بررسی آثار روایی از منظر شکل و ساختار به یکی از دغدغههای اصلی روایتشناسان و داستانپژوهان معاصر تبدیل شده است و در همین زمینه کتابها و مقالات بسیاری بهزیور طبع آراسته شده است. عبدالرحیم الکردی، یکی از نویسندگان برجستۀ معاصر مصری، در کتاب السرد فی الروایة المعاصرة تلاش وافری در زمینة تبیین نظریه‌های نقد داستان از دیدگاه فرمالیستهای روسی و ساختارگرایان فرانسوی و سبکشناسان مدرن دنیای غرب داشته است. وی در این کتاب با ریزبینی و تسلط خاص نظریات ناقدان معاصر غربی را تفسیر کرده و آن‌ها را به‌عنوان زیرساختی برای تحلیل و نقد عملی رمان الرجل الذی فقد ظلّه قرار داده است. ازاین‌رو، جستار حاضر بر آن است تا با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و بهره‌گیری از مبانی نظری مربوط به شاخصهای مطلوب کتاب دانشگاهی به این پرسش اصلی تحقیق پاسخ دهد: کتاب السرد فی الروایة المعاصرة دارای چه نقاط قوت و ضعف شکلی و محتوایی است؟ برخی از نتایج این مطالعه نشان میهد اگرچه نویسنده مطالب مندرج در کتاب را گاه با اطناب فراوان تبیین کرده است، تلاش او بر این بوده است تا با بستری مبتنی‌بر نقد فرمالیست گفتمان روایی را فراهم آورد.
پژوهشی
زبان و ادبیات عربی
حسین کیانی؛ شهلا جعفری
چکیده
از میان مؤلفه های ساختاری مقاله ها، چکیده و مقدمه مهم ترین بخش مقاله است که خواننده براساس آن‌ها تصمیم به خواندن مقاله می‌گیرد. نگارندگان در این پژوهش بر آناند تا با استفاده از پرسشنامۀ طراحیشده چکیده‌ها و مقدمه های 71 مقالۀ مجلۀ ادب عربی را در بازۀ زمانی 1388 تا 1398 به روش تحلیل محتوای ترکیبی و براساس رویکرد ...
بیشتر
از میان مؤلفه های ساختاری مقاله ها، چکیده و مقدمه مهم ترین بخش مقاله است که خواننده براساس آن‌ها تصمیم به خواندن مقاله می‌گیرد. نگارندگان در این پژوهش بر آناند تا با استفاده از پرسشنامۀ طراحیشده چکیده‌ها و مقدمه های 71 مقالۀ مجلۀ ادب عربی را در بازۀ زمانی 1388 تا 1398 به روش تحلیل محتوای ترکیبی و براساس رویکرد ساختاری ارزیابی مقاله بررسی کنند. یافته های پژوهش بیان گر آن است که مقاله ها در شاخص های هدف، بیان مسئله، و کلیدواژه با معیارهای ساختاری مقاله های علمی ـ پژوهشی مطابقت دارند و از سال 1388 تا 1391 در مؤلفه های پیشینه، روش، و سؤال پژوهش ضعف ساختاری دارند. گرچه مقاله ها از سال 1392 در این سه شاخص روند روبه رشدی داشته اند، از نظر بسامد و در مقایسه با سایر مؤلفهها این رشد چندان قابل توجه نیست، زیرا کاستی ها همچنان تا سال1398 در شاخص های یادشده، به دلیل پراکندگی ساختاری و نبود الگوی مشخص، مشهود است؛ آن چنانکه نمی‌توان با قاطعیت به سالی اشاره کرد که مقاله ها به طور کامل به این مؤلفه ها پرداخته باشند. در پایان این پژوهش، الگوی مفهومی ساختار چکیده و مقدمۀ مقاله های علمی ـ پژوهشی زبان و ادبیات عربی پیشنهاد داده شده است.
پژوهشی
زبان و ادبیات عربی
دانش محمدی رکعتی؛ یوسف نظری؛ علی نوبهار؛ زینب شجاعی
چکیده
آموزش زبان عربی در مدارس بهدلایل فرهنگی، سیاسی، و نوع نگاه خانوادهها و دانش‌آموزان از چند دهه پیش تاکنون، نسبت به سایر دروس، با چالش بیشتری مواجه بوده است. بررسی نگرش دانش‌آموزان به یادگیری این زبان گام مؤثری در سیاستگذاری و تألیف کتاب‌های آموزشی خواهد بود. در این پژوهش با روش توصیفی ـ پیماشی به بررسی نگرش دانش‌آموزان ...
بیشتر
آموزش زبان عربی در مدارس بهدلایل فرهنگی، سیاسی، و نوع نگاه خانوادهها و دانش‌آموزان از چند دهه پیش تاکنون، نسبت به سایر دروس، با چالش بیشتری مواجه بوده است. بررسی نگرش دانش‌آموزان به یادگیری این زبان گام مؤثری در سیاستگذاری و تألیف کتاب‌های آموزشی خواهد بود. در این پژوهش با روش توصیفی ـ پیماشی به بررسی نگرش دانش‌آموزان رشته‌های ادبیات و علوم انسانی، علوم تجربی، و علوم ریاضی کلاس دوازدهم شهر کرمان درخصوص یادگیری زبان عربی پرداخته شده است. در این بررسی تفاوت نگرشهای دانش‌آموزان سه رشتۀ انسانی، تجربی، و ریاضی و هم‌چنین تفاوت نگرش دانش‌آموزان دختر و پسر به یادگیری زبان عربی بررسی شد. نمونۀ این پژوهش 337 نفر از دانش‌آموزان پسر و دختر کلاس دوازدهم شهر کرماناند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که نگرش بیشتر دانش‌آموزان سه رشتۀ علوم انسانی، تجربی، و ریاضی در سه متغیر علاقه به یادگیری زبان عربی، اهمیت درس عربی دربین سایر دروس، و محتوای درس عربی منفی است. باوجوداین، دانش‌آموزان رشتة ریاضی علاقۀ بیشتری به یادگیری زبان عربی، نسبتبه دانش‌آموزان دیگر، دارند. از نظر تفاوت بین دانش‌آموزان دختر و پسر، تفاوت معناداری بین آرای دو گروه وجود نداشت.
پژوهشی
زبان و ادبیات فارسی
آرش امرایی
چکیده
دیوان خاقانی از دیرباز درمیان محققان و ادبیاتشناسان به دشواری و دیریابی معروف بوده است. به همین دلیل، نسبتبه دیگر آثار شاعران کلاسیک فارسی، بیشتر موردتوجه شارحان و محققان قرار گرفته و شرحهای پُرتعدادی بر همه یا بخشی از آن نگاشته شده است. یکی از شرحهایی که بخشی از این دیوان را شرح کرده کتابی است با نام آتش اندر چنگ. این ...
بیشتر
دیوان خاقانی از دیرباز درمیان محققان و ادبیاتشناسان به دشواری و دیریابی معروف بوده است. به همین دلیل، نسبتبه دیگر آثار شاعران کلاسیک فارسی، بیشتر موردتوجه شارحان و محققان قرار گرفته و شرحهای پُرتعدادی بر همه یا بخشی از آن نگاشته شده است. یکی از شرحهایی که بخشی از این دیوان را شرح کرده کتابی است با نام آتش اندر چنگ. این کتاب را مهدی ماحوزی نوشته و انتشارات زوّار آن را در 340 صفحه منتشر کرده است. در این مقاله، این کتاب با نگاهی نقّادانه و علمی نقد و بررسی خواهد شد. توضیح این نکته لازم است که این مقاله به شیوۀ مطالعۀ کتاب‌خانه‌ای و مقایسۀ شروح منتشرشدۀ دیوان خاقانی نوشته شده است. در این مقاله، دربارة مطالبی ازجمله تعجیل در تهیه و انتشار کتاب، گزیدهگزینی نادرست، ورود مطالب غیرمربوط به متن کتاب، و استفاده از آثار دیگران بدون ارجاع به آن آثار سخن گفته خواهد شد و درپایان به این نتیجه خواهیم رسید که اشکالات و ناراستیهای فراوانی به کتاب موردبحث وارد شده و ضروری است درخصوص اصلاع موارد یادشده اقدام شود.
پژوهشی
زبان و ادبیات فارسی
محمدرضا پاشایی
چکیده
درک مناسب موقعیت اجتماعی و سیاسی و مواجهۀ خردمندانه با آن براساس نظام معیار اسلامی از اهداف اساسی ساحت تربیت سیاسی و اجتماعی در سند تحول بنیادین است. یکی از راه‌های اساسی دست‌یابی به این ساحت در نظام تعلیم و تربیت کتاب‌های درسی فارسی است و دورۀ ابتدایی به‌جهت شکل‌دادن به شخصیت فردی و اجتماعی دانش‌آموزان از جایگاه مهمی برخوردار ...
بیشتر
درک مناسب موقعیت اجتماعی و سیاسی و مواجهۀ خردمندانه با آن براساس نظام معیار اسلامی از اهداف اساسی ساحت تربیت سیاسی و اجتماعی در سند تحول بنیادین است. یکی از راه‌های اساسی دست‌یابی به این ساحت در نظام تعلیم و تربیت کتاب‌های درسی فارسی است و دورۀ ابتدایی به‌جهت شکل‌دادن به شخصیت فردی و اجتماعی دانش‌آموزان از جایگاه مهمی برخوردار است. این پژوهش با روش تحلیل محتوا به‌دنبال بررسی جایگاه این ساحت در کتاب‌های فارسی دورۀ ابتدایی است تا میزان توجه به مؤلفه‌های تربیت سیاسی و اجتماعی را نشان دهد. جامعۀ آماری کتاب‌های فارسی مقطع ابتدایی پایۀ اول تا ششم است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که، به‌‌رغم تأکید شورای برنامه‌‌ریزی تألیف کتب فارسی، مؤلفان کتاب‌های فارسی به این ساحت درحد جایگاه خود توجه نکرده‌اند و برخی کتب، مانند پایۀ اول و دوم دورۀ ابتدایی، به این ساحت‌ها کم‌تر و در سال‌های پایانی این دوره بیشتر پرداخته شده است. بیش‌ترین میزان توجه در شش سال مربوط به «آشنایی با قهرمانان تاریخی ملی و مذهبی و احترام به نماد ملی» مربوط به ساحت تربیت سیاسی با 37 مورد و کم‌ترین توجه مربوط به دو مؤلفۀ «حفظ اسرار دیگران» و «توانایی‌های زبان ملی، محلی، و جهانی» از ساحت تربیت اجتماعی با سه مورد بوده است.
پژوهشی
زبان و ادبیات فارسی
هاشم صادقی محسن‌آباد
چکیده
نگارندۀ این مقاله کتاب کندوکاوی در جامعه‌شناسی ادبیات اثر فرهنگ ارشاد را از لحاظ انتقادی بررسی کرده است. در این مقاله نشان خواهیم داد که به‌علت ناآشنایی عمیق با اصطلاحات ادبی، درآمیختن نظریه‌ها و مکتب‌های ادبی، و شناخت ناکافی از جریان‌ها، سبک‌ها، انواع ادبی، و غیره این کتاب تقریری مناسب از جامعه‌شناسی ادبیات به‌دست نمی‌دهد ...
بیشتر
نگارندۀ این مقاله کتاب کندوکاوی در جامعه‌شناسی ادبیات اثر فرهنگ ارشاد را از لحاظ انتقادی بررسی کرده است. در این مقاله نشان خواهیم داد که به‌علت ناآشنایی عمیق با اصطلاحات ادبی، درآمیختن نظریه‌ها و مکتب‌های ادبی، و شناخت ناکافی از جریان‌ها، سبک‌ها، انواع ادبی، و غیره این کتاب تقریری مناسب از جامعه‌شناسی ادبیات به‌دست نمی‌دهد و نمی‌توان مطالب طرح‌شده در آن را قابلاعتماد دانست؛ به‌ویژه این‌که این اثر درجایگاه کتاب درسی منتشر شده است. به‌علت آشنانبودن ژرف با ادبیات، پارهای از جریان‌ها و نظریه‌های مرتبط با جامعه‌شناسی ادبیات بهکناری نهاده شدهاند و نیز به‌علت غورنکردن در متون ادبی آثار موردبررسی بهدقت انتخاب نشدهاند. در پارهای موارد نیز علت بحث دربارۀ مسائل ادبی در جامعه‌شناسی ادبیات تبیین نشده است و نخستین پرسشها درباب اهمیت برخی مباحث ادبی، همچون انواع ادبی در جامعه‌شناسی ادبیات، بدون پاسخ ماندهاند. خطاهای متعدد درباب مباحث ادبی نشان از آن دارد که نویسندة کتاب نه در انجام و نه در فرجام پژوهش از راه‌نمایی مشاوران ادبی بهره نگرفته است.
پژوهشی
علوم سیاسی
مجید استوار
چکیده
وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 ش بسیاری از مفروضات و نظریه‌های انقلاب را به‌چالش کشید و بار دیگر پژوهش دربارۀ انقلاب را در کانون توجه اندیشمندان علوم انسانی قرار داد. تاکنون این انقلاب از ابعاد متفاوت اقتصادی، سیاسی، روان‌شناختی، طبقاتی، فرهنگی، و گفتمانی موردبررسی قرار گرفته که هر کدام دریچه‌های نوینی را دربارۀ مطالعات ...
بیشتر
وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 ش بسیاری از مفروضات و نظریه‌های انقلاب را به‌چالش کشید و بار دیگر پژوهش دربارۀ انقلاب را در کانون توجه اندیشمندان علوم انسانی قرار داد. تاکنون این انقلاب از ابعاد متفاوت اقتصادی، سیاسی، روان‌شناختی، طبقاتی، فرهنگی، و گفتمانی موردبررسی قرار گرفته که هر کدام دریچه‌های نوینی را دربارۀ مطالعات انقلاب اسلامی گشوده‌اند. یکی از این پژوهش‌ها کتاب انقلاب ایران؛ ریشه‌های ناآرامی و شورش نوشتۀ مهران کامرواست که در سال 1990 م توسط انتشارات راتلج به‌چاپ رسیده است. وی، با تلفیق نظریه‌های جامعه‌شناختی انقلاب با نظریه‌های روان‌شناختی و سیاسی و برساخت رویکرد چندرشته‌ای دربارۀ انقلاب ایران، به بررسی سیاست‌های دولت و میدان سیاسی ـ اجتماعی پیش از انقلاب می‌پردازد و معتقد است که رژیم پهلوی پس از محدودشدن بلندپروازی‌های اقتصادی در اواخر دهۀ پنجاه شمسی و فشارهای دیپلماتیک متحد اصلی خود، ایالات متحدۀ آمریکا، با زوال روبه‌رو شد. درنتیجه، گروه‌‌‌ها و طبقات اجتماعی سرخورده از نوسازی با بهره‌گیری از فضای باز سیاسی و ایدئولوژی شیعی و رهبری روحانیان ویژگی‌های انقلاب‌آفرین پیدا کردند و با بروز ضعف در شاه و نیروهای سرکوب رژیم توانستند دولت روبه‌زوال پهلوی را سرنگون و نظام سیاسی جدیدی را جای‌گزین آن کنند. در متن حاضر تلاش می‌شود، با اتکای بر روش جامعه‌شناسی پدیدارشناسی و مفهوم کانونی ذهنیت نمادین، کتاب موردنظر نقد و بررسی گردد.
پژوهشی
علوم سیاسی
علی باقری دولت ابادی؛ مالک آوریده
چکیده
هدف پژوهش حاضر نقد یکی از جدیدترین آثار نگاشته‌شده دربارۀ سیاست خارجی ایران نوشتۀ فرهاد رضایی است. سؤالات پژوهش حاضر عبارت‌اند از: آیا نویسندۀ کتاب توانسته است بهشیوهای علمی موضوع موردپژوهش را بررسی نماید؟ داده‌های استفاده‌شده تا چه حد واجد خصوصیت روایی و نتایج گرفته‌شده از پژوهش تا چه میزان از پایایی لازم برخوردار هستند؟ ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر نقد یکی از جدیدترین آثار نگاشته‌شده دربارۀ سیاست خارجی ایران نوشتۀ فرهاد رضایی است. سؤالات پژوهش حاضر عبارت‌اند از: آیا نویسندۀ کتاب توانسته است بهشیوهای علمی موضوع موردپژوهش را بررسی نماید؟ داده‌های استفاده‌شده تا چه حد واجد خصوصیت روایی و نتایج گرفته‌شده از پژوهش تا چه میزان از پایایی لازم برخوردار هستند؟ این اثر تا چه حد از کارآمدی لازم برای رفع ابهامات و پرسش‌های موجود در ذهن مخاطبان ایرانی و خارجی برخوردار است؟ برای پاسخ به سؤالات فوق، ابتدا ایدۀ اصلی نویسنده در فصول مختلف کتاب بیان و نقد شده است. سپس، در دو بخش مجزا کتاب موردنقد محتوایی و شکلی قرار گرفته است که هرکدام دربرگیرندۀ زیرعنوان نقاط قوت و ضعف کتاب است. درپایان نیز ارزیابی کلی نویسندگان از کتاب بیان شده است. روش مورداستفاده توصیفی ـ تحلیلی بوده و داده‌های لازم بهشیوۀ کتاب‌خانه‌ای گردآوری گردیده است.
پژوهشی
علوم سیاسی
سیده مطهره حسینی
چکیده
نگارندۀ این مقاله ضمن مرور کتاب دو جستار دربارۀ فلسفۀ سیاسی فمینیسم و روند کاریِ سه نویسندۀ آن، که از نظریه‌پردازان فمینیستی‌اند، رویکردهای رادیکال، لیبرال، و جامعه‌گرا را در نظریه‌های فمیسنیتی نیز بررسی می‌کند و در این بررسی مباحث کتاب را با نگاهی انتقادی مرور می‌کند. هم‌چنین، تجدیدنظرطلبی فمینیستی‌ای را که در جستار دوم کتاب ...
بیشتر
نگارندۀ این مقاله ضمن مرور کتاب دو جستار دربارۀ فلسفۀ سیاسی فمینیسم و روند کاریِ سه نویسندۀ آن، که از نظریه‌پردازان فمینیستی‌اند، رویکردهای رادیکال، لیبرال، و جامعه‌گرا را در نظریه‌های فمیسنیتی نیز بررسی می‌کند و در این بررسی مباحث کتاب را با نگاهی انتقادی مرور می‌کند. هم‌چنین، تجدیدنظرطلبی فمینیستی‌ای را که در جستار دوم کتاب طرح شده است با نمونه‌هایی از تجدیدنظرطلبی جهان سوم‌گرا و غیرغرب‌گرا، مثلاً موهانتی در هند و انلویه در مالزی، مقایسه می‌کند. حاصل بحث این‌که نظریۀ فمینیستی طرح‌شده در جستار یکم کتاب اگرچه ادعای عبور از غرب را دارد، به‌صورت ایدئولوژیک غربی است؛ یعنی باور و جهان‌بینی اروپا ـ آمریکایی دارد. نگارندۀ نظریۀ اجتماعی جستار دوم نیز اشارۀ فشرده‌ای به ارکان فمینیسم جامعه‌گرا دارد و با این‌که چندان حوزه‌های اجتماعی غیرغربی را بررسی نکرده است، بیان می‌دارد که زمینۀ طرح آن در جوامعی که ارکان جامعۀ مدنی در آن‌ها قوّتی دارد فراهم است. روش انجام این پژوهش به‌صورت توصیفی است و در آن با استفاده از منابع کتاب‌خانه‌ای به‌دنبال خوانش نقدگونۀ کتاب هستیم تا نکات مثبت و منفی آن را دریابیم. هدف نگارندۀ این مقاله یافتن نقاط فراز و فرود و به‌تعبیری درستی و نادرستی ادعاهای نویسندگان کتاب دربارۀ زنان و زنانه‌نگری است.
پژوهشی
علوم سیاسی
الهام رسولی ثانی آبادی
چکیده
تحلیل سیاست خارجی، درجایگاه یکی از زیررشته‌های مهم دانش روابط بین‌الملل، در دهه‌های اخیر قرن بیست‌ویکم به بحثی زنده و جاری در محافل علمی روابط بین‌الملل تبدیل شده است و مصداق آن آثار نسبتاً مهمی است که در این حوزه تولید شده است. تحلیل سیاست خارجی بررسی اداره و اجرای روابط کنش‌گران مختلف، به‌ویژه دولت‌ها، در نظام بین‌الملل است ...
بیشتر
تحلیل سیاست خارجی، درجایگاه یکی از زیررشته‌های مهم دانش روابط بین‌الملل، در دهه‌های اخیر قرن بیست‌ویکم به بحثی زنده و جاری در محافل علمی روابط بین‌الملل تبدیل شده است و مصداق آن آثار نسبتاً مهمی است که در این حوزه تولید شده است. تحلیل سیاست خارجی بررسی اداره و اجرای روابط کنش‌گران مختلف، به‌ویژه دولت‌ها، در نظام بین‌الملل است که شامل موضوعهای بسیار گستردهای می‌شود. بنابراین، باتوجه‌به اهمیت تحلیل سیاست خارجی و ادبیات تولیدشده در این حوزه، در این مقاله با هدف ارائۀ پیش‌نهادهایی به‌منظور غنای ادبیات مربوط به این رشته، ابعاد مختلف محتوایی و فرانظری یکی از این آثار را با عنوان «رفتارشناسی نیروهای اجتماعی در سیاست خارجی» بررسی خواهیم کرد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که به‌لحاظ محتوایی باوجود آنکه در این اثر هستیشناسی سیاست خارجی بهتفصیل موردبررسی قرار داده شده است، اما به‌لحاظ نظری، نظریه‌های این حوزه و هم‌چنین نتایج و پیآمدهای تصمیمهای سیاست خارجی بررسی نشده است. در این پژوهش به‌لحاظ روشی از روش نقد (بررسی شکلی و محتوایی با تکیه بر تحلیل متن) استفاده شده است.
پژوهشی
علوم سیاسی
رضا نجف زاده
چکیده
این مقاله به نقد و بررسی کتاب آیا فرودست می‌تواند سخن بگوید اختصاص دارد. پرسش محوری این است که اسپیواک چگونه نظریۀ ایدئولوژی و واسازی را در مطالعات فرودستان به‌کار می‌گیرد؟ دو پرسش فرعی مقاله نیز چنین است: چه نقدهایی بر رویکرد اسپیواک می‌توان وارد کرد؟ ترجمۀ فارسی اثر تا چه میزان با متن اصلی انطباق دارد؟ در پاسخ، معتقدیم که اسپیواک ...
بیشتر
این مقاله به نقد و بررسی کتاب آیا فرودست می‌تواند سخن بگوید اختصاص دارد. پرسش محوری این است که اسپیواک چگونه نظریۀ ایدئولوژی و واسازی را در مطالعات فرودستان به‌کار می‌گیرد؟ دو پرسش فرعی مقاله نیز چنین است: چه نقدهایی بر رویکرد اسپیواک می‌توان وارد کرد؟ ترجمۀ فارسی اثر تا چه میزان با متن اصلی انطباق دارد؟ در پاسخ، معتقدیم که اسپیواک در چهارچوب مطالعات تاریخ از پایین، یا تاریخ مردم عادی، به واسازی تاریخ‌نگاری دست می‌زند. موضوع محوری او نقد نظام نشانگانی فرودست‌ساز است. او مفاهیمی چون نظریۀ ایدئولوژی و آپاراتوس را درکنار مفاهیمی چون هویت تفاوت‌بنیاد به‌کار می‌برد و روان‌کاوی گراماتولوژیک و اقتصاد سیاسی را با هم پیوند می‌دهد. این نقطۀ قوّت کار اوست. اما نقدهای جدی‌ای نیز به پروژۀ او وارد است. برای نمونه، اسپیواک با اعلام ناتوانی فرودست در سخن‌گفتن و نیاز او به نمایندگی‌شدن راه تغییر و رهایی را مسدود می‌سازد. او با پیروی از ندای دریدا برای به‌سخن‌‌درآوردن فرودست از طریق نیروی مبهم درون خودمان راه نوعی شهود خلسه‌آور را می‌گشاید که به کارِ آزادگذاری نیروی خیال و ذوق زیبایی‌شناختی می‌آید. اسپیواک می‌خواست از طریق پیونددادن اقتصاد سیاسی بین‌الملل با هرمنوتیک متون مقدس، متون حقوقی و آموزشی و نقد ادبی مطالعات فرودستان را به نظریه‌ای عمومی بدل کند، اما بیشتر در همان قلمرو نقد ادبی حرکت کرده است. هم‌چنین، ضمن تطبیق ترجمۀ فارسی با متن اصلی، پیش‌نهادهایی برای بهبود ترجمه ارائه کرده‌ایم. روش تحلیل به‌کار بسته‌شده در این مقاله تفسیر انتقادی با رویکرد تطبیقی است.
پژوهشی
هنر
مهران سهراب زاده؛ آزاد امیدوار؛ ندا خدا کرمیان گیلان
چکیده
نگارندگان در این پژوهش گفتمان انتقادی فیلم پرواز بر فراز آشیانۀ فاخته را بررسی کرده‌اند. این پژوهش مطالعه‌ای توصیفی و تحلیلی است و از رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف برای تجزیه‌و‌تحلیل استفاده شده است. هم‌چنین، در این پژوهش از نظریه‌های فرکلاف، فوکو، و گافمن استفاده شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که چهار گفتمان در ...
بیشتر
نگارندگان در این پژوهش گفتمان انتقادی فیلم پرواز بر فراز آشیانۀ فاخته را بررسی کرده‌اند. این پژوهش مطالعه‌ای توصیفی و تحلیلی است و از رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف برای تجزیه‌و‌تحلیل استفاده شده است. هم‌چنین، در این پژوهش از نظریه‌های فرکلاف، فوکو، و گافمن استفاده شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که چهار گفتمان در فیلم پرواز بر فراز آشیانۀ فاخته وجود دارد: اولین گفتمان انضباط است؛ انضباط از طریق اعضای بیمارستان روانی بر بیماران روانی اِعمال می‌شود؛ گفتمان دوم، گفتمان ساختارشکنی است که بیماران روانی در بیمارستان با ساختارهایی که در بیمارستان روانی وجود دارد مخالفت می‌کنند؛ گفتمان سوم، گفتمان انگ‌زنی است. هم‌چنین، در فیلم نشان داده شده است که بیمارستان روانی، خانواده، و درنهایت افراد جامعه به بیماران روانی انگ زده‌اند و درنهایت گفتمان قدرت نیز در فیلم به‌چشم می‌خورد، قدرت ازسوی اعضای بیمارستان بر بیماران روانی تحمیل می‌شود. از برجسته‌ترین شخصیت‌های این فیلم پرستار راچد و مک‌مورفی است که پرستار راچد نماد قدرت است و مورفی نماد آزادی و رهایی و درواقع قهرمان اصلی فیلم است که قصد دارد بیماران روانی، و به‌قول فوکو دیوانگان، را از زیر سلطۀ نهادهای انضباطی برهاند.
پژوهشی
هنر
ملیحه صالحیه یزدی؛ زینب صابر
چکیده
هنر پارچه‌بافی به‌منزلۀ هنری اصیل و سنتی در دورۀ قاجار از اهمیت شایانی برخوردار بود. کتاب هنر پارچه‌بافی در دورۀ قاجار، تألیف زهره روح‌فر، به این موضوع اختصاص دارد. این کتاب در ۱۳۹۱ در انتشارات آرمان‌شهر به‌چاپ رسید. در این مقاله این کتاب از لحاظ محتوایی و فرمی نقد می‌شود. مؤلف در این کتاب با نگاه تحلیلی انواع منسوجات دورۀ قاجار ...
بیشتر
هنر پارچه‌بافی به‌منزلۀ هنری اصیل و سنتی در دورۀ قاجار از اهمیت شایانی برخوردار بود. کتاب هنر پارچه‌بافی در دورۀ قاجار، تألیف زهره روح‌فر، به این موضوع اختصاص دارد. این کتاب در ۱۳۹۱ در انتشارات آرمان‌شهر به‌چاپ رسید. در این مقاله این کتاب از لحاظ محتوایی و فرمی نقد می‌شود. مؤلف در این کتاب با نگاه تحلیلی انواع منسوجات دورۀ قاجار را معرفی می‌کند و با طبقهبندی پارچهها ویژگی‌های شاخص آن‌ها را برمیشمارد. در نقد و تحلیل محتوایی نشان داده می‌شود که نگاه تحلیلی نویسنده در توصیف آثار با استناد به منابع دستاول است. هم‌چنین، رویکرد علمی او در طبقهبندی اصولی از انواع منسوجات این کتاب را درجایگاه منبع پژوهشی معتبری درزمینۀ هنر صنعت طراحی و تولید پارچه قرار می‌دهد. البته غافلماندن از برخی بخشها و ارائهنکردن مستندات کافی و تحلیلهای قانعکننده در آن‌ها را می‌توان از نقاط منفی کتاب دانست. در بخش تحلیل و نقد فرمی نیز نقاط ضعف کتاب درخصوص کمبود منابع تصویری، درج تصویرهای سیاه و سفید در انتهای کتاب، ایرادهای صفحهآرایی، و ویراستاری مطالب بررسی می‌شود.
پژوهشی
هنر
مرضیه قاسمی؛ سکینه خاتون محمودی
چکیده
کاشی‌کاری عصر قاجار حوزه‌ای است با دامنه‌ای گسترده و کاربردی که بخشی جدایی‌ناپذیر از پیکرة معماری این دوره به‌شمار می‌آید. رسانة کاشی در ادوار مختلف تاریخ هنر و صناعت ایران همواره در اشکال و با فنون مختلف مورداستفاده بوده، اما عصر قاجار را باتوجه‌به کمیت و برخی نوآوری‌های فنی باید نقطة عطفی در اعتلای هرچه بیشتر این هنر دانست. ...
بیشتر
کاشی‌کاری عصر قاجار حوزه‌ای است با دامنه‌ای گسترده و کاربردی که بخشی جدایی‌ناپذیر از پیکرة معماری این دوره به‌شمار می‌آید. رسانة کاشی در ادوار مختلف تاریخ هنر و صناعت ایران همواره در اشکال و با فنون مختلف مورداستفاده بوده، اما عصر قاجار را باتوجه‌به کمیت و برخی نوآوری‌های فنی باید نقطة عطفی در اعتلای هرچه بیشتر این هنر دانست. کتاب کاشی‌کاری قاجار پژوهشی است مستقل و تصویرمحور که مؤلفِ آن به‌نوعی در جبران کمبود و فقر منابع موجود در این حوزه برآمده و با رویکردی تاریخی و توصیفی، جایگاه مغفول این رسانه را در معماری و فرهنگ ایران بررسی کرده است. این کتاب از منظر ارائة نمونه‌تصاویر فراوان (پژوهش میدانی) درقالب یک مجموعه و شرح و توصیف شاخصه‌های بصری و زیبایی‌شناختی کاشی‌های قاجاری و معرفی ابنیة تاریخی اثری است پیش‌گام و کم‌سابقه؛ درعین‌حال، با نواقص و کاستی‌هایی نیز روبه‌روست. صِرف توجه به کاشی‌هایی که فقط در مطالعات میدانیِ نویسنده مشاهده شده و امروزه وجود دارند و متعاقباً غفلت از مطالعة نمونه‌های تاریخی‌ای که در منابع تصویری و مجموعه‌ها و آرشیوها ثبت شده، نادیده‌گرفتن کاشی‌های کتیبه‌دار (حوزة کتیبه‌نگاری)، ابهام مفهومی در تفکیک و تمایز نقش و مضمون در بخش مربوط به تقسیم‌بندی نقوش، و روزآمدنبودن و ازقلم‌افتادن برخی منابع ازجمله کاستی‌های کتاب است.
پژوهشی
هنر
مهران هوشیار
چکیده
تألیف و معرفی منابع دانشگاهی با هدف ارتقای سطح علمی دانشجویان یکی از مهم‌ترین وظایف مدرسان دانشگاه است. در‌این‌میان، در رشته‌هایی چون صنایع دستی و هنرهای اسلامی، که پس از انقلاب به‌منزلۀ رشته‌ای متناسب با فرهنگی ایرانی ـ اسلامی موردتأیید شورای انقلاب فرهنگی قرار گرفت، این کمبود بیش از دیگر رشته‌های علوم انسانی و هنر احساس ...
بیشتر
تألیف و معرفی منابع دانشگاهی با هدف ارتقای سطح علمی دانشجویان یکی از مهم‌ترین وظایف مدرسان دانشگاه است. در‌این‌میان، در رشته‌هایی چون صنایع دستی و هنرهای اسلامی، که پس از انقلاب به‌منزلۀ رشته‌ای متناسب با فرهنگی ایرانی ـ اسلامی موردتأیید شورای انقلاب فرهنگی قرار گرفت، این کمبود بیش از دیگر رشته‌های علوم انسانی و هنر احساس شده است. طی دو دهۀ اخیر برخی از استادان در فعالیت‌هایی پراکنده و بدون نظارتی جامع، اقدام به نگارش متون آموزشی و کتاب‌هایی کردند تا بخشی از بار این معضل را سبک کنند. در‌این‌میان، نقد علمی و تحلیل کتاب‌های آموزشی یکی از راه‌های مؤثر به‌منظور راه‌نمایی برای نگارش منابعی اصیل و با اعتبارسنجی و پایایی قابل‌قبول خواهد بود. در این مقاله تلاش می‌شود کتاب آشنایی با هنرهای سنتی (3) معرفی و به‌لحاظ ساختار شکلی و تحلیل محتوا مورد نقد و بررسی قرار گیرد. نتیجۀ این نگاه انتقادی نشان می‌دهد که بی‌توجهی به روش‌های نوین پژوهش، بی‌دقتی در شیوۀ نگارش، تکرار محتوای مطالب براساس متون پیشین و منابع مشابه، و درنهایت نگاه سطحی به مفاهیمی که نیازمند رویکردی مبتنی‌بر تحلیل محتوا بودند، این کتاب را برای استفادۀ دانشجویان در حوزۀ منابع معتبر دانشگاهی قرار نمی‌دهد.
