پژوهشی
علوم سیاسی
روح اله اسلامی؛ الهه ولی زاده
چکیده
اندیشه‌های مارکسیسم نه‌تنها به تحلیل جوامع پرداخته‌اند، بلکه به عمل اجتماعی نیز شکل داده‌اند. مارکسیست‌ها در نحله‌های متعدد، هرکدام به خوانشی از آثار مارکس روی آورده‌اند و ادعا می‌کنند نزدیک‌ترین تفسیر به مارکس را ارائه داده‌اند. در این میان، لویی آلتوسر، متفکر نئومارکسیست فرانسوی، در قرن بیستم با خوانشی ساختارگرایانه دورۀ ...
بیشتر
اندیشه‌های مارکسیسم نه‌تنها به تحلیل جوامع پرداخته‌اند، بلکه به عمل اجتماعی نیز شکل داده‌اند. مارکسیست‌ها در نحله‌های متعدد، هرکدام به خوانشی از آثار مارکس روی آورده‌اند و ادعا می‌کنند نزدیک‌ترین تفسیر به مارکس را ارائه داده‌اند. در این میان، لویی آلتوسر، متفکر نئومارکسیست فرانسوی، در قرن بیستم با خوانشی ساختارگرایانه دورۀ دوم فکری مارکس را موردتوجه قرار داده که علمی است. در این مقاله، به این سؤال پرداخته شده است که چگونه میتوان مارکسیسم را نه‌تنها در خصلت تعیینگرایانۀ صرف اقتصادی موردتحلیل قرار داد، بلکه وجه سیاسی دولتها را نیز در امر تحلیل مارکسیستی دخیل کرد؟ بدین منظور، به معرفی و بازخوانی انتقادی کتاب ایدئولوژی و سازوبرگ‌های ایدئولوژیک دولت، نوشتۀ لویی آلتوسر پرداختهایم که روزبه صدرآرا آن را ترجمه کرده است. کتاب به‌لحاظ شکلی و اندیشهای نقد و بررسی شده است. از لحاظ نظری، آلتوسر ازیکسو فرهنگ و سازوبرگ‌های ایدئولوژیک دولت را در تحولات سیاسی ـ اجتماعی تعینبخش میسازد و ازسویدیگر، با این رویه گونهای از توهم توطئه را رواج میدهد. در وجه شکلی، کتاب از حیث طراحی جلد مطلوب است و به برخی اصلاحات نگارشی نیاز دارد که در متن مستند شده‌‌اند.
پژوهشی
علوم سیاسی
مرتضی بحرانی
چکیده
این مقاله بر بنیاد نقد و بررسی کتاب سوسیالیسم، ایدۀ شکست‌خورده‌ای که هرگز نمی‌میرد (اثر کریستین نیمیتز) تألیف شده است. در جایی که نیمیتز بر آن است که ایدۀ سوسیالیسم به‌رغم شکست‌های پیاپی‌ا‌ش هنوز زنده است، من بر آنم که مسئلۀ مرگ یا زنده‌بودن «ایده»ها نیست. پدیدارهای ذهنی انسان شامل ایده‌ها، احکام، و اراده‌ها هستند. ایده‌ها ...
بیشتر
این مقاله بر بنیاد نقد و بررسی کتاب سوسیالیسم، ایدۀ شکست‌خورده‌ای که هرگز نمی‌میرد (اثر کریستین نیمیتز) تألیف شده است. در جایی که نیمیتز بر آن است که ایدۀ سوسیالیسم به‌رغم شکست‌های پیاپی‌ا‌ش هنوز زنده است، من بر آنم که مسئلۀ مرگ یا زنده‌بودن «ایده»ها نیست. پدیدارهای ذهنی انسان شامل ایده‌ها، احکام، و اراده‌ها هستند. ایده‌ها هیچگاه نمیمیرند؛ خواه ایدۀ سوسیالیسم باشد یا ایدۀ خدا یا اژدهای هفتسر. مسئلۀ اصلی درستی یا نادرستی ارادههای انسانی است. بر این اساس، من تلاش کردهام تا بهشیوۀ پدیدارشناسی انتقادی پدیدار کنم که سوسیالیسم یک ارادۀ معطوف به شکست است. هزار بار دیگر هم که تکرار و تجربه شود، چیزی جز شکست را محقق نخواهد کرد. درمقابل و برطبق تجربۀ تاریخی، این لیبرال سرمایه‌‌‌داری است که ارادههای درست و معطوف به پیشرفت را پیش‌‌روی ما نهاده است. برای ما که در فرایند پیشرفت گام نهادهایم، حکم اخلاقی این است که وسوسههای سوسیالیستیک معطوف به توزیع برابر را کنار نهیم. آغاز پیشرفت ما گامنهادن در مسیر تولید است. تولید و تبادل سرمایه عبارت اخرای گردش آزاد و حق آزادی است. تنها با این حق است که می‌توانیم خود را محقق کنیم.
پژوهشی
علوم سیاسی
تحصیلی، محمد جواد تحصیلی؛ مقصود رنجبر؛ محمد ترابی
چکیده
رسالۀ یک کلمۀ مستشارالدوله از مهمترین و اصلی‌ترین نوشته‌‌های دوران قاجار در زمینۀ قانون‌خواهی بود و نیز به همین اعتبار از پایه‌‌های شناخت اندیشۀ قانون‌گرایی در ایران عصر قاجار و نیز شناخت تبار جنبش مشروطه‌خواهی است. حامد عامری، در کتاب تجدد و قانون‌گرایی، به بررسی این اثر پرداخته است و این مقاله نقدی بر نوشتۀ وی درخصوص ...
بیشتر
رسالۀ یک کلمۀ مستشارالدوله از مهمترین و اصلی‌ترین نوشته‌‌های دوران قاجار در زمینۀ قانون‌خواهی بود و نیز به همین اعتبار از پایه‌‌های شناخت اندیشۀ قانون‌گرایی در ایران عصر قاجار و نیز شناخت تبار جنبش مشروطه‌خواهی است. حامد عامری، در کتاب تجدد و قانون‌گرایی، به بررسی این اثر پرداخته است و این مقاله نقدی بر نوشتۀ وی درخصوص این کتاب است. مهمترین نقدی که بر کتاب وارد است توصیفیبودن آن است و مؤلف رویکرد و جهتگیری انتقادی به اثر ندارد، درحالیکه رسالۀ یک کلمۀ مستشارالدوله از حیثهای مختلف قابلنقد است و در این مقاله به آن‌ها پرداخته شده است. مهمترین نقد بر رسالۀ فوق این است که مستشارالدوله در فهم قانون و معنای آن دچار تقلیلگرایی شده و همین موجب سوءبرداشت جدی وی از جایگاه و معنای قانون در دنیای مدرن شده است و این برداشت نادرست وی اثر مهمی بر تحققنیافتن قانون‌گرایی در تاریخ معاصر ایران داشته است.
پژوهشی
علوم سیاسی
بهنام جودی
چکیده
این مقاله به ارزیابی کتاب اسپینوزا و سیاست، نوشتة اتییِن بالیبار، می‌پردازد. ایدة بالیبار این است که فلسفة اسپینوزا سیاسی است. بالیبار مطالعة فلسفة اسپینوزا را با این استدلال آغاز میکند که اگر اندیشة اسپینوزا را صرفاً نظریه‌ای بدانیم که در سطح فراتاریخی از نظریة محض قرار دارد، آن را نمی‌توانیم بفهمیم. درمقابل، هریک از آثار بزرگ ...
بیشتر
این مقاله به ارزیابی کتاب اسپینوزا و سیاست، نوشتة اتییِن بالیبار، می‌پردازد. ایدة بالیبار این است که فلسفة اسپینوزا سیاسی است. بالیبار مطالعة فلسفة اسپینوزا را با این استدلال آغاز میکند که اگر اندیشة اسپینوزا را صرفاً نظریه‌ای بدانیم که در سطح فراتاریخی از نظریة محض قرار دارد، آن را نمی‌توانیم بفهمیم. درمقابل، هریک از آثار بزرگ او باید به‌عنوان مداخله‌ای در شرایط فلسفی و سیاسی ویژه‌ای فهمیده شود. به همین دلیل، از نظر بالیبار، تفکیک متافیزیک اسپینوزا از سیاست او ناممکن است، آن‌هم به‌گونه‌ای‌که انگار سیاست کاربست متافیزیک است. فلسفة اسپینوزا را بایستی در کلیتش سیاسی در نظر گرفت، به‌نحوی‌که حتی نظرورزانه‌ترین اظهارات اسپینوزا از پاسخ به ضروریات و الزامات مشخص سیاسی تشکیل یافته است و با شرایط تاریخی ویژه‌ای گره خورده است. بالیبار در مطالعة ایده‌ها از لوئی آلتوسر تأثیر پذیرفته است و از اصطلاح آلتوسری «conjoncture» استفاده میکند. ضمن برجسته‌کردن نوآوری، ویژگی روشی و تفسیر او از اسپینوزا به خطای مترجم‌‌‌های فارسی در ترجمة «conjuncture» به «اتصال» اشاره خواهیم کرد و نشان خواهیم داد که، برخلاف ادعای مترجم‌‌ها، نه‌تنها اسپینوزا «فیلسوف اتصالی» نیست، بلکه «فیلسوفی بحران‌اندیش» است.
پژوهشی
علوم سیاسی
سید رضا حسینی؛ مصطفی رضائی حسین آبادی؛ امیر اعتمادی بزرگ
چکیده
ونسا مارتین از جملۀ پژوهش‌گران انگلیسی‌زبان تاریخ ایران معاصر است که در کتاب ایران بین ناسیونالیسم اسلامی و سکولاریسم تلاش کرده است مشروطه و تحولات سیاسی اجتماعی مرتبط با آن را از منظر بیرونی بررسی کند. بر این اساس، هدف مقالۀ حاضر مطالعۀ تحلیلی ـ انتقادی کتاب در ابعاد شکلی، روشی، نظری، و محتوایی است. تمرکز ونسا مارتین در این ...
بیشتر
ونسا مارتین از جملۀ پژوهش‌گران انگلیسی‌زبان تاریخ ایران معاصر است که در کتاب ایران بین ناسیونالیسم اسلامی و سکولاریسم تلاش کرده است مشروطه و تحولات سیاسی اجتماعی مرتبط با آن را از منظر بیرونی بررسی کند. بر این اساس، هدف مقالۀ حاضر مطالعۀ تحلیلی ـ انتقادی کتاب در ابعاد شکلی، روشی، نظری، و محتوایی است. تمرکز ونسا مارتین در این کتاب بر شناسایی جریان‌های سیاسی و تحولات اقتصادی ـ اجتماعی محلی خارج از تهران است که تأثیر مستقیم در چگونگی رخداد انقلاب مشروطه و نتایج آن داشته است. بررسی کتاب نشان میدهد نویسنده مشروطه‌خواهی محلی را به‌عنوان مسئله‌ای مرتبط با هویت ملی تعریف میکند. یافته‌ها نشان میدهد، از نظر ونسا مارتین، بافت سنتی جامعۀ ایران و طبقۀ روحانیون مشروطه را امری تاریخی و دینی قلمداد می‌کنند، اما روشن‌فکران آن را به‌عنوان امری اسطوره‌ای و مدرن می‌‌پندارند. نوآوری ونسا مارتین در اشاره به نقش نیروهای محلی در انقلاب مشروطه، به‌ویژه در آذربایجان، بوشهر، فارس، و اصفهان، قابل‌تأمل است، اما کاستی‌هایی در نوع دسته‌بندی جریان‌های سیاسی و تعریف هرکدام از چیستی و چگونگی رخداد مشروطه به‌چشم می‌خورد که مناسب است نویسنده و ناشر در چاپ‌های بعدی تلاش کنند که آن‌ها را برطرف کنند.
پژوهشی
علوم سیاسی
فاطمه دانشورمحمدزادگان؛ رضا عابدی گناباد
چکیده
جامعهشناسی کاریزمای ملی کتابی به‌قلم مجید فولادیان است که طی آن فروپاشی ساختارهای اجتماعی و ظهور کاریزمای ملی را تجزیه‌وتحلیل میکند. نویسنده با روش ساختاری تاریخی به بررسی تحولات ساختاری در آستانۀ دو انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی می‌پردازد و به این نتیجه می‌رسد که در دورۀ قاجار ساخت شبکه‌ای جامعه مانع از شکلگیری هم‌بستگی‌های ...
بیشتر
جامعهشناسی کاریزمای ملی کتابی به‌قلم مجید فولادیان است که طی آن فروپاشی ساختارهای اجتماعی و ظهور کاریزمای ملی را تجزیه‌وتحلیل میکند. نویسنده با روش ساختاری تاریخی به بررسی تحولات ساختاری در آستانۀ دو انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی می‌پردازد و به این نتیجه می‌رسد که در دورۀ قاجار ساخت شبکه‌ای جامعه مانع از شکلگیری هم‌بستگی‌های فراگیر بوده است و در چنین ساختی در شرایط بحرانی صرفاً امکان ظهور کاریزماهای خُردمحله‌ای، قومی، مذهبـی، و صنفی وجـود دارد و ظهور کاریزمای ملـی بعـید به‌نظر می‌رسد، اما در اواخر حکومت پهلوی، به‌دلیل فروپاشی ساخت سنتی و بروز بحران‌‌های اجتماعی در جامعه‌‌ای که به سطحی از انسجام ملی رسیده بود، و با ظهور ایدئولوژی مبتنی‌بر فرهنگ جامعه، امکان شکلگیری اجتماع ملی و ظهور کاریزمای ملی فراهم شد. در این مقاله، بر آن شده‌‌ایم تا کتاب جامعهشناسی کاریزمای ملی را در چهارچوب تحلیلی تلفیقی (ساختار ـ کارگزار) موردنقد و بررسی قرار دهیم. نتایج نشان میدهد که فولادیان چگونگی ارتباط و نقش پیروان در ظهور کاریزما را توضیح نمی‌‌دهد. درواقع، نویسنده صرفاً به توضیح ساختارها و تأثیر آن‌ها در ظهور کاریزما پرداخته و به عاملیت و کارگزاری پیروان کاریزما در ظهور کاریزما بی‌توجه بوده است.
پژوهشی
علوم سیاسی
احمد درستی
چکیده
وقوع بحران در بازارهای مالی جهانی در سال 2007 اعتراضات و شورش‌های گسترده‌ای را در بسیاری از کشورها برانگیخت. این اعتراضات در شمال آفریقا حتی تا تغییر نظام‌‌های سیاسی پیش رفت. بررسی و تحلیل این وقایع زمینه‌ای برای تدوین کتاب از بحران تا فروپاشی شد. مقالۀ حاضر با قصد بررسی این کتاب و در سه بخش تدوین شد: معرفی اثر، جایگاه اثر در فضای نشر ...
بیشتر
وقوع بحران در بازارهای مالی جهانی در سال 2007 اعتراضات و شورش‌های گسترده‌ای را در بسیاری از کشورها برانگیخت. این اعتراضات در شمال آفریقا حتی تا تغییر نظام‌‌های سیاسی پیش رفت. بررسی و تحلیل این وقایع زمینه‌ای برای تدوین کتاب از بحران تا فروپاشی شد. مقالۀ حاضر با قصد بررسی این کتاب و در سه بخش تدوین شد: معرفی اثر، جایگاه اثر در فضای نشر ایران و دیگر آثار نویسنده، و ارزیابی شکلی و محتوایی. در این کتاب، ما با نثری وزین و منقح و متنی منسجم و یکدست مواجهیم. چهارچوب نظری کار همان نظریه‌ای است که نویسنده برای تحلیل انقلابها و فرایند گذار به دموکراسی در آثار پیشین خود تنظیم کرده است. سازماندهی مطالب در داخل هر فصل بهصورت مشخص و متمایز انجام نشده است. کتاب فاقد پیشنۀ تحقیق است. عنوان روی جلد محتوای اصلی اثر را بهصورت کامل بازتاب نمی‌‌دهد. در متن اثر، با تأکیدی که در عنوان اثر به‌چشم می‌خورد، ابعاد ماندگاری و آسیبپذیری نظام‌‌های سیاسی موردتوجه جدی قرار نگرفته است.
پژوهشی
علوم سیاسی
شهاب دلیلی
چکیده
در سراسر تاریخ فلسفه پرسش‌‌هایی مطرح بوده است که مهمترین آن‌ها را میتوان حول مفهوم عدالت و آزادی صورت‌‌بندی و شناسایی کرد. در قرن بیستم، نسبت بین عدالت و آزادی بیش از پیش برای جوامع بشری اولویت پیدا کرد و مهمترین آثار علمی به آن پرداختند. نظریۀ عدالتی که از سوی جان رالز در این خصوص مطرح شد، محوریت مباحث علمی را مختص ...
بیشتر
در سراسر تاریخ فلسفه پرسش‌‌هایی مطرح بوده است که مهمترین آن‌ها را میتوان حول مفهوم عدالت و آزادی صورت‌‌بندی و شناسایی کرد. در قرن بیستم، نسبت بین عدالت و آزادی بیش از پیش برای جوامع بشری اولویت پیدا کرد و مهمترین آثار علمی به آن پرداختند. نظریۀ عدالتی که از سوی جان رالز در این خصوص مطرح شد، محوریت مباحث علمی را مختص بهخود ساخت و دغدغۀ سیاستمداران را برانگیخت. رابرت نوزیک در نقد عدالت به‌مثابۀ انصاف، که رالز مطرح کرد، از عدالت به‌مثابۀ استحقاق دفاع کرد. رالز دولت رفاهی و نوزیک دولت کمینه را واجد شرایط تحقق عدالت در جوامع معرفی کردند. به این سبب، دوگانههای دیگری چون حق فرد/ خیر جمع، وضع برابر/ فرصت برابر، نیاز/ شایستگی، و... در اندیشۀ این دو مطرح شد. نوزیک، در کتاب بی‌‌دولتی، دولت، و آرمان‌شهر، به تشریح علل تقدم یکی از این دوگانهها بر دیگری پرداخت. در این نوشتار، پس از معرفی بخشهای کتاب بی‌‌دولتی، دولت، و آرمان‌شهر، تلاش می‌شود تا ازیکسو، انتقادات نوزیک به جان رالز موردواکاوی قرار گرفته و درپی آن، با یک بازخوانی انتقادی، برخی ایرادات وارد بر ایدۀ عدالت استحقاقی و دولت کمینۀ نوزیک مطرح شود.
پژوهشی
علوم سیاسی
طیبه دومانلو
چکیده
متفکران چپ نو یکی از پرحاشیه‌ترین و خبرسازترین آثار راجر اسکروتن، فیلسوف فقید انگلیسی، است که در دهه‌های اخیر در نقد متفکران چپِ نو منتشر شده است. اسکروتن با هدف رمزگشایی از زبان ترازنوین گفتمان چپ نو مهمترین فیلسوفان معاصر را بررسی و نقد میکند که وجه اشتراک آن‌ها بیش از هرچیز فاصله‌ای است که از تفکر راست دارند. او در این خوانش ...
بیشتر
متفکران چپ نو یکی از پرحاشیه‌ترین و خبرسازترین آثار راجر اسکروتن، فیلسوف فقید انگلیسی، است که در دهه‌های اخیر در نقد متفکران چپِ نو منتشر شده است. اسکروتن با هدف رمزگشایی از زبان ترازنوین گفتمان چپ نو مهمترین فیلسوفان معاصر را بررسی و نقد میکند که وجه اشتراک آن‌ها بیش از هرچیز فاصله‌ای است که از تفکر راست دارند. او در این خوانش انتقادی تلاش میکند از پس زبان مغلق و نظریه‌های پیچیده، که گاه مبتنی‌بر تحلیل‌های تاریخی و روان‌شناختی‌اند، صورت ساده‌ای از ایدۀ اصلی ارائه کند و نشان دهد این نظریه‌ها در واکنشی احساسی به تحولات زمانۀ خود شکل گرفتهاند؛ نظریه‌هایی برآمده از نیاز به باور و ایمان. گرچه تلاش اسکروتن برای تحلیل و نقد جریان غالب زمانه‌اش شجاعانه و کم‌نظیر است، در تحلیل نهایی خود در همان وادی و به همان سبک‌وسیاق بحث خود را پیش می‌برد که شالوده و مبنای اصلی نقدش را شکل میدهد. فارغ از محتوا، از منظر روششناختی، بیشتر انتقادهایی که در این کتاب بر متفکران چپ نو وارد می‌شود به خود او نیز وارد است و از این منظر، رویکرد او به این متون رویکردی گزینشی، احساسی، و غیرعلمی است. در این مقاله، از ره‌گذر خوانش انتقادی کتاب، برای اثبات این ادعا تلاش می‌شود و تا حد ممکن بدون ورود به محتوا، با بررسی رویکرد و روش اسکروتن در گزینش متون، به شرح نظریه‌ها و نقد محتوا پرداخته می‌شود که نگاه ارزش‌گذارانه، باور به حقیقتی واحد، و توسل به شخص‌بنیاد اساس نقد اسکروتن را شکل میدهد.
پژوهشی
علوم سیاسی
حمید سجادی
چکیده
نظریۀ سیستمی نیکلاس لومان، درمقام یک تئوری اجتماعى، چشم‌انداز مناسبی برای شناخت نظام اجتماعی و جهان مدرن به‌وجود آورده است. نظریۀ سیستم‌ها و تغییر پارادایم در جامعهشناسی، تدوین و ترجمۀ علی اردستانی، اثری حائز اهمیت درخصوص اندیشه‌های لومان و عناصر اندیشگی اوست. این اثر پنج مقاله از نیکلاس لومان با عناوین «تغییر پارادایم ...
بیشتر
نظریۀ سیستمی نیکلاس لومان، درمقام یک تئوری اجتماعى، چشم‌انداز مناسبی برای شناخت نظام اجتماعی و جهان مدرن به‌وجود آورده است. نظریۀ سیستم‌ها و تغییر پارادایم در جامعهشناسی، تدوین و ترجمۀ علی اردستانی، اثری حائز اهمیت درخصوص اندیشه‌های لومان و عناصر اندیشگی اوست. این اثر پنج مقاله از نیکلاس لومان با عناوین «تغییر پارادایم در نظریۀ سیستم‌ها»، «نظریۀ سیستم‌های جدید و نظریۀ جامعه»، «مدرنیت علم»، «جهانی‌شدن یا جامعۀ جهانی: چگونه باید جامعۀ جهانی را درک کرد»، و «سخن و سکوت» و سه مقاله از دیگر نویسندگان با عناوین «چرا سیستم‌ها»، «میراث لومان»، و «بنیان‌های نظریۀ سیستم‌های اجتماعی» را در بر دارد. کتاب موردبحث ازیکسو، با تمرکز بر نظریۀ اجتماعی، نظریۀ ارتباطات، و نظریۀ تکامل به‌عنوان عناصر اصلی نظریۀ سیستمی و ازسویدیگر، با قراردادن سیستم اجتماعی در ارتباط با محیط، اعم از جهان مدرن و جامعۀ جهانی، تبیینی قابل‌قبول از نظریۀ سیستم‌ها را ارائه کرده است. بااین‌حال، کتاب موردبحث خالی از ایراد نیست. ضعف پوشش مباحث و هم‌چنین ترجمه و معادل‌سازی‌های نامفهوم از جملۀ موارد قابل‌ذکر است. ازاین‌رو، در مقالۀ پیش‌ِرو، ضمن توضیح نظریۀ سیستم‌ها که محتوای اصلی کتاب را تشکیل میدهد، به نقد و بررسی آن در سه بخش صوری، محتوایی، و ترجمه پرداخته می‌شود.
پژوهشی
علوم سیاسی
محمد شجاعیان
چکیده
بحرانی که درنتیجۀ افول خلافت عباسی در نیمۀ قرن هفتم هجری برای اندیشۀ سیاسی اهل سنت ایجاد شد تا قرن‌ها ادامه داشت. این بحران در قرن دهم برای شیخ فضل‌الله روزبهان خنجی، که از نظریه‌‌‌پردازان برجستۀ سنی‌مذهب بود، موجب تلاش برای احیای خلافت از طریق متوسل‌شدن به سلاطینی شد که در روزگار او قدرت سیاسی را در دست داشتند و بیش از آن‌که ...
بیشتر
بحرانی که درنتیجۀ افول خلافت عباسی در نیمۀ قرن هفتم هجری برای اندیشۀ سیاسی اهل سنت ایجاد شد تا قرن‌ها ادامه داشت. این بحران در قرن دهم برای شیخ فضل‌الله روزبهان خنجی، که از نظریه‌‌‌پردازان برجستۀ سنی‌مذهب بود، موجب تلاش برای احیای خلافت از طریق متوسل‌شدن به سلاطینی شد که در روزگار او قدرت سیاسی را در دست داشتند و بیش از آن‌که دغدغۀ حاکمیت دین را داشته باشند، درپی بسط قدرت سیاسی خود بودند. کتاب فقیه سرگردان به بررسی آرا و اندیشه‌های خنجی، بهمنزلۀ یکی از آخرین نمایندگان اندیشۀ اهل سنت در جامعۀ ایران، می‌پردازد که با قدرت روزافزون حکومت شیعهمذهب صفوی مخالف بود. نوشتار حاضر هم خوانشی انتقادی از آرای «شیخ خنج» است و هم به بررسی انتقادی کتاب فقیه سرگردان می‌پردازد. این بررسی در چهار بخش سامان می‌‌یابد. نقد رویکرد نویسنده به حکومت صفویان، بررسی انتقادی مخالفت خنجی با حاکمیت سیاسی تشیع، و رگههای ایرانیستیز موجود در آرای او از جملۀ نکاتی است که در پژوهش حاضر بر آن‌ها تأکید می‌شود. نظریۀ استیلا، که با عنوان واقعگرایی سیاسی ارائه می‌شود، و تقلیل جایگاه معرفتی اندیشۀ سیاسی از نقدهای وارد بر فقیه سرگردان است.
پژوهشی
علوم سیاسی
امیر عباسی خوشکار
چکیده
کتاب آمریکا تحت لوای سوسیالیسم، نوشتۀ دینیش دسوزا، در قالب شش فصل با محوریت نقد تفکر سوسیالیسم در سطوح اقتصادی و اجتماعی در جامعۀ آمریکا با استفاده از رویکرد نومحافظه‌کاری به‌رشتۀ تحریر درآمده است. نویسندۀ کتاب از جملۀ نخبگان ژورنالیست طرف‌دار ترامپ است و سیاست‌مدارانی مانند برنی سندرز را سبب‌ساز شکلگیری دولت حداکثری و ...
بیشتر
کتاب آمریکا تحت لوای سوسیالیسم، نوشتۀ دینیش دسوزا، در قالب شش فصل با محوریت نقد تفکر سوسیالیسم در سطوح اقتصادی و اجتماعی در جامعۀ آمریکا با استفاده از رویکرد نومحافظه‌کاری به‌رشتۀ تحریر درآمده است. نویسندۀ کتاب از جملۀ نخبگان ژورنالیست طرف‌دار ترامپ است و سیاست‌مدارانی مانند برنی سندرز را سبب‌ساز شکلگیری دولت حداکثری و مانعی برسر راه آزادی‌‌های اقتصادی برمی‌شمارد. به‌باور نویسندۀ کتاب، سوسیالیسم هویت‌گرای طرف‌داران سندرز سبب افزایش شکاف‌‌های اجتماعی در جامعۀ آمریکا می‌شود. مهمترین نقدهای محتوایی به کتاب حاضر را میتوان در بی‌توجهی به بحران‌‌های ذاتی نظام سرمایه‌‌‌داری آمریکا، که سبب افزایش شکاف‌‌های اقتصادی و اجتماعی در جامعۀ آمریکا شده است، و هم‌چنین سطحی‌نگری در نقد استدلال‌‌های طرف‌داران سوسیالیسم آمریکایی، که درنهایت به تأیید و بازتولید وضع موجود منجر می‌شود، خلاصه کرد. دسوزا مطالبات اجتماعی و اقتصادی جامعۀ آمریکا را براساس رویکرد سیاست‌زدۀ خود، که مبتنی‌بر قیاس سطحی است، تفسیر میکند. به‌باور وی، دولت پنهان دموکرات‌ها، با جهت‌دهی به خواسته‌‌های هویتی و اقتصادی برخی طبقات جامعه، به‌دنبال تأثیرگذاری منفی در قدرت سیاسی ترامپ و جمهوری‌خواهان است.
پژوهشی
علوم سیاسی
سید علی محمودی؛ سید نوید کلهرودی
چکیده
مسئلۀ اصلی این مقاله کاوش دربارۀ ماهیت امپریالیسم به‌عنوان پدیده‌ای پیچیده و مهم در دوران جدید است که با موضوع‌هایی همانند توسعه، دولت ـ ملت، دیوان‌سالاری، و تابعیت ارتباط دارد. اهمیت این پدیده هانا آرنت را بر آن داشت که ابعاد متکثر آن را موردتحلیل و نقادی قرار دهد. هدف پژوهش حاضر شرح، تحلیل، و نقد ابعاد نظری و تاریخی رسالۀ امپریالیسم ...
بیشتر
مسئلۀ اصلی این مقاله کاوش دربارۀ ماهیت امپریالیسم به‌عنوان پدیده‌ای پیچیده و مهم در دوران جدید است که با موضوع‌هایی همانند توسعه، دولت ـ ملت، دیوان‌سالاری، و تابعیت ارتباط دارد. اهمیت این پدیده هانا آرنت را بر آن داشت که ابعاد متکثر آن را موردتحلیل و نقادی قرار دهد. هدف پژوهش حاضر شرح، تحلیل، و نقد ابعاد نظری و تاریخی رسالۀ امپریالیسم آرنت و نشان‌دادن جنبههای اساسی نوآوری‌ها و کاستی‌های آن است. در این مقاله، از روش توماس اسپریگنز دربارۀ نظریه‌پرداز سیاسی استفاده شده است. برایند جستار ما دربارۀ رسالۀ آرنت آن است که مسئلۀ محوری او به‌عنوان یک فیلسوف انسان و زیست‌بوم نوع بشر است. او، از طریق یافتن وجوه تمایز میان تعاریف برخی مفاهیم، با ایضاح آن‌ها به ارتقای شفافیت و دقت ادبیات سیاسی مدد رسانده و از این ره‌گذر مطاوی رسالۀ خویش را روشن کرده است. هرچند آرنت به نقد کمک‌های انسان‌دوستانۀ کشورهای توسعه‌یافته به دولت‌های کم‌ترتوسعه‌یافته پرداخته و آن را در مسیر امپریالیسم می‌داند، اما راه‌حلی را برای برون‌رفت از این معضل پیچیده ارائه نکرده است. تعلیل و تحلیل پدیده‌های دوران جدید همانند یهودی‌ستیزی و بی‌تابعیتی، که آرنت بن‌مایۀ آن‌ها را در نژادپرستی یافته است، نمونه‌ای از نوآوری‌های او در مقام نظریه‌پردازی سیاسی است.
پژوهشی
علوم سیاسی
رضا نصیری‌حامد
چکیده
هویت معاصر ایرانیان در نسبت با گذشتۀ خود، تعامل با مناسبات جهانی، و درعین‌حال ارتباط آن با توسعه‌یافتگی موضوع مباحث مختلفی بین اندیشمندان بوده است. فرهنگ رجایی در کتاب اندیشه و اندیشه‌ورزی با الهام از «قانون عقل جهان‌داری» در نامۀ تنسر به‌مثابۀ مبنایی نظری و معادل اصول علم سیاست در دنیای کنونی به تأملات نظری در این باب همت ...
بیشتر
هویت معاصر ایرانیان در نسبت با گذشتۀ خود، تعامل با مناسبات جهانی، و درعین‌حال ارتباط آن با توسعه‌یافتگی موضوع مباحث مختلفی بین اندیشمندان بوده است. فرهنگ رجایی در کتاب اندیشه و اندیشه‌ورزی با الهام از «قانون عقل جهان‌داری» در نامۀ تنسر به‌مثابۀ مبنایی نظری و معادل اصول علم سیاست در دنیای کنونی به تأملات نظری در این باب همت گماشته است. دغدغۀ مهم وی آسیبشناسی وضعیت کنونی حاکم بر مناسبات فکری ایرانیان و ارائۀ طریق درجهت ایفای نقشی فعال در روابط فیمابین کشورهاست تا ایشان به آنچه بازیگری در عرصۀ سیاست خوانده می‌شود نائل شوند. بدین منظور، وی با بهرهگیری از میراث فکری گذشته تلاش دارد تا پیوندی بین نظر و عمل را، که درخدمت رشد آدمی و بهتعبیری انسان‌ورزی باشد، پیشنهاد کند؛ روندی پویا و البته بیپایان که در باور وی حتی کشورهای موسوم به جهان توسعه‌یافته نیز در میانۀ آن قرار دارند. نوشتار حاضر، ضمن تأملی در اثر مذکور، برخی از پرسش‌های پیشرو را، که از دغدغه‌های مؤلف برآمدهاند، موردبحث قرار میدهد. بااین‌حال، تلاش ستودنی مؤلف از حیث امکان سازگاری بین اجزای مختلف اندیشه نکات قابلنقدی نیز دارد که به آن‌ها اشاره خواهد شد.
پژوهشی
علوم سیاسی
علی اشرف نظری
چکیده
در جامعه‌‌ای جهانی که مسائل آن بر تمام جنبههای زندگی خصوصی و عمومی سایه افکنده است، با گسترش فرایندهای عام‌‌گرایانه و خاص‌‌گرایانه مواجهیم. ازیکسو، شاهد عام‌گرایی و همگنی روزافزون هستیم و ازسویدیگر، گروه‌‌های هویت‌‌پایه در قالب انجمن‌‌ها، فرقه‌‌ها، نحله‌‌ها، و اشکال مختلف ملی‌گرایی و احساس تعلق مذهبی، فرهنگی، ...
بیشتر
در جامعه‌‌ای جهانی که مسائل آن بر تمام جنبههای زندگی خصوصی و عمومی سایه افکنده است، با گسترش فرایندهای عام‌‌گرایانه و خاص‌‌گرایانه مواجهیم. ازیکسو، شاهد عام‌گرایی و همگنی روزافزون هستیم و ازسویدیگر، گروه‌‌های هویت‌‌پایه در قالب انجمن‌‌ها، فرقه‌‌ها، نحله‌‌ها، و اشکال مختلف ملی‌گرایی و احساس تعلق مذهبی، فرهنگی، قومی، و سیاسی شکل گرفتهاند. ارائة پاسخی شایسته برای مواجهه با چنین وضعیتی زمانی بیشتر اهمیت می‌‌یابد که چند پاره‌شدن تجارب، سیالیت و تغییر مداوم، اهمیت‌‌یابی سازمان‌‌های کلان مالی و فناورانه و رسانه‌‌ای به‌جای نهادها، پایان عصر نظم و آغاز عصر تغییر، و سربرآوردن جامعة بیم را مشاهده می‌کنیم. به‌تأثیراز چنین وضعیتی، پاسخ‌‌هایی برای پرسش «چگونه میتوان با یک‌دیگر زندگی و تعامل کرد؟» در قالب احیای شیوه‌‌های خاص گذشته، خلق جهانی فارغ از محدودیت‌‌های زمانی و مکانی، حفظ تفاوت‌‌ها و توسل به نوعی دموکراسی رویه‌‌ای با هدف پذیرش قواعد بازی، و تضمین احترام به آزادی‌‌های فردی و جمعی و نهادینه‌‌سازی رواداری ارائه شده است. مبدأ کتاب سوژة شخصی است و راهی را که طی میکند ارتباط میان‌‌فرهنگی و مقصدش دموکراسی است. نقد شکلی، مفهومی ـ نظری، و بنیان روششناختی این اثر در مقالۀ حاضر موردبحث قرار خواهد گرفت. هدف اصلی این مقاله معرفی، نقد، و ارزیابی کتاب برابری و تفاوت: آیا می‌توانیم باهم زندگی کنیم؟ و محوریت ایدۀ مناظرة فکری و درانداختن کنشی متعلمانه برای ورود به فضای انتقادی ـ مناظره‌‌ای درمورد آثار پایه و بنیادنی و امید به کندوکاوهایی برای ایده‌پردازی‌های بعدی است.
پژوهشی
فلسفه
مهدی ابوطالبی یزدی؛ علی مرادخانی؛ میثم سفیدخوش
چکیده
اساس نظریۀ سکولاریسم این است که هرچه مدرنیته (مجموعه‌ای از پدیده‌ها ازجمله علم، فناوری، و اشکال عقلانی اقتدار) پیشرفت میکند به‌تدریج از نفوذ دین کاسته می‌شود، اما چارلز تیلور بر آن است که دنیای مدرن نه‌تنها باعث ازبین‌رفتن دین نشده، بلکه در بسیاری موارد موجب رشد و بالندگی آن شده است. کتاب عصر سکولار تفصیل نظر او درمورد سکولاریسم ...
بیشتر
اساس نظریۀ سکولاریسم این است که هرچه مدرنیته (مجموعه‌ای از پدیده‌ها ازجمله علم، فناوری، و اشکال عقلانی اقتدار) پیشرفت میکند به‌تدریج از نفوذ دین کاسته می‌شود، اما چارلز تیلور بر آن است که دنیای مدرن نه‌تنها باعث ازبین‌رفتن دین نشده، بلکه در بسیاری موارد موجب رشد و بالندگی آن شده است. کتاب عصر سکولار تفصیل نظر او درمورد سکولاریسم است. تیلور دربارۀ شرایطی در دوران گذشته صحبت میکند که باور به خدا امری فراگیر بود، اما اوضاع بهگونهای پیش رفت که موجب شد باور به خدا به‌عنوان گزینهای درمیان سایر گزینهها قرار گیرد. او فرایند گسترش سکولاریسم در غرب جدید و آنچه را برای دین رخ داده است توصیف میکند. در این فرایند، برای دینداران «خداوند» و برای غیردینداران «عقل» ترجمان کمال است. مقالۀ حاضر، با نگاهی اجمالی به آثار تیلور، سیر حرکت غرب (اروپای غربی و آمریکای شمالی) از جامعه‌‌ای دینی بهسوی جامعه‌‌ای سکولار را بررسی کرده و پس از تحلیل نظریۀ تیلور درمورد سکولاریسم، به نقد و جمعبندی اندیشه‌های ایشان می‌پردازد.
پژوهشی
فلسفه
محمدحسین بادامچی
چکیده
کتاب فلسفۀ سیاسی اسلامی در غرب، نوشتۀ محسن رضوانی (منتشرشده در سال 1393)، اولین کتاب به‌زبان فارسی است که گزارشی غنی از تحقیقات معاصر شرق‌شناسان و محققان غربی تاریخ اندیشۀ سیاسی جهان اسلام دربارۀ فارابی و فلسفۀ سیاسی اسلامی ارائه میدهد. مقالۀ حاضر، درضمن بررسی انتقادی، با ارائۀ شواهدی نشان میدهد که این کتاب به‌لحاظ روش پژوهش به ...
بیشتر
کتاب فلسفۀ سیاسی اسلامی در غرب، نوشتۀ محسن رضوانی (منتشرشده در سال 1393)، اولین کتاب به‌زبان فارسی است که گزارشی غنی از تحقیقات معاصر شرق‌شناسان و محققان غربی تاریخ اندیشۀ سیاسی جهان اسلام دربارۀ فارابی و فلسفۀ سیاسی اسلامی ارائه میدهد. مقالۀ حاضر، درضمن بررسی انتقادی، با ارائۀ شواهدی نشان میدهد که این کتاب به‌لحاظ روش پژوهش به نوعی دوگانگی در منطق صورت‌‌بندی و به‌لحاظ چهارچوب نظری به خوانشی غیرسیاسی از فلسفۀ سیاسی دچار است که تقسیمبندی مؤلف از مطالعات فلسفۀ سیاسی اسلامی در غرب در چهار رهیافت تاریخی، تفسیری، انتقادی، و توصیفی را دچار مشکل میکند. درانتها، با بررسی بخش خاتمۀ کتاب، چنین جمعبندی می‌شود که دفاع از اعتبار فلسفۀ اسلامی دربرابر هجمۀ شرقشناسی وجه زیرین آرایشدهندۀ نظم صوری و محتوایی کتاب است که متأسفانه مؤلف موردتصریح قرار نگرفته و خوانش مؤلف از دیدگاه‌‌های لئو اشتراوس، تقسیمبندی رهیافتها، و ارزیابی وی از ارزش مطالعات فلسفۀ سیاسی در غرب را عمیقاً تحتتأثیر خود قرار داده است.
پژوهشی
فلسفه
سمیه رفیقی
چکیده
گروهی از اساتید و صاحب‌‌نظران فلسفه بر آن شده‌‌اند با نگاشتن مجموعه‌مقالاتی دربارۀ گسترۀ کامل فلسفۀ مرلوپونتی به معرفی دیدگاه‌‌های این فیلسوف پدیدارشناس فرانسوی بپردازند، فیلسوفی که با تأکید بر سوژۀ بدنمند تلاش داشت بر دوگانگی‌‌های میان آگاهی و جهان و نیز آگاهی و بدن غالب آید. هدف نویسندگان این اثر این است که از این ره‌گذر، ...
بیشتر
گروهی از اساتید و صاحب‌‌نظران فلسفه بر آن شده‌‌اند با نگاشتن مجموعه‌مقالاتی دربارۀ گسترۀ کامل فلسفۀ مرلوپونتی به معرفی دیدگاه‌‌های این فیلسوف پدیدارشناس فرانسوی بپردازند، فیلسوفی که با تأکید بر سوژۀ بدنمند تلاش داشت بر دوگانگی‌‌های میان آگاهی و جهان و نیز آگاهی و بدن غالب آید. هدف نویسندگان این اثر این است که از این ره‌گذر، مخاطبان دانشگاهی و غیردانشگاهی را با اندیشه‌های مرلوپونتی آشنا سازند. این اثر، که در قالب مجموعه‌مقالاتی با عنوان The Cambridge Companion to Merleau-ponty در سال 2005 توسط انتشارات دانشگاه کمبریج چاپ شده است، در سال 1391 با ترجمۀ خانم هانیه یاسری توسط انتشارات ققنوس در ایران منتشر شده است. در این مقاله درصددیم به بررسی انتقادی ترجمۀ فارسی این اثر بپردازیم. هرچند نویسنده کتاب معتبری را برای ترجمه انتخاب کرده است، اما وجود ایرادهای صوری و محتوایی زیاد چون استفادهنکردن از اصطلاحات یکدست، رعایتنکردن قواعد دستور زبان فارسی، و بیدقتیهای فراوان باعث شده است ترجمۀ این اثر همتراز متن اصلی آن نباشد و فهم درستی از محتوای آن بهدست نیاید.
پژوهشی
فلسفه
سیدمصطفی شهرآیینی؛ محسن تهرانی
چکیده
هدف از نگارش این مقاله معرفی، نقد، و ارزیابی کتاب اسپینوزا در فلسفۀ شوروی است. این اثر مجموعۀ هفت مقاله از نویسندگان روس دربارۀ بخشهای مختلف فلسفۀ اسپینوزاست که تاریخ نگارش آن‌ها به دهۀ بیست میلادی بازمی‌گردد، درست زمانی که فیلسوفان روسی به فکر تدوین نظامی فلسفی بودند و درمیان آنان مجادلات فراوانی درخصوص ماهیت این نظام صورت می‌گرفت. ...
بیشتر
هدف از نگارش این مقاله معرفی، نقد، و ارزیابی کتاب اسپینوزا در فلسفۀ شوروی است. این اثر مجموعۀ هفت مقاله از نویسندگان روس دربارۀ بخشهای مختلف فلسفۀ اسپینوزاست که تاریخ نگارش آن‌ها به دهۀ بیست میلادی بازمی‌گردد، درست زمانی که فیلسوفان روسی به فکر تدوین نظامی فلسفی بودند و درمیان آنان مجادلات فراوانی درخصوص ماهیت این نظام صورت می‌گرفت. دستگاه فکری اسپینوزا از منابعی بود که گروه‌‌های مختلف با رویکردهای کاملاً مخالف از آن برای پیریزی نظام فلسفی خود استفاده میکردند. جرج ال. کلاین، متفکر و مترجم آمریکایی، با احاطۀ کامل بر فلسفۀ شوروی و فلسفۀ اسپینوزا، در سال 1952 این مقالات را از مجلات مختلف آن دوره انتخاب، ترجمه، و بههمراه مقدمهای مفصل منتشر کرد. در این مقاله، ابتدا به معرفی کلی اثر و خاستگاه آن میپردازیم؛ سپس درونمایۀ مقالات را بهصورت مستقل معرفی می‌کنیم، و درپایان رویکردهای مختلف را تحلیل و نقد می‌کنیم.
پژوهشی
فلسفه
حسن فتحی
چکیده
کتاب افلاطون: واسازی یک افسانۀ فلسفی، نوشتۀ شروین وکیلی، درصدد مبرهن‌ساختن این مدعاست که چهره‌‌‌ای از افلاطون که به‌اصطلاح افلاطون‌‌‌شناسان غربی و ایرانی برای ما ترسیم کرده‌‌‌اند واقعیت تاریخی ندارد. وکیلی در بخشهای نه‌گانۀ کتابش افلاطونی را به ما معرفی میکند که از رذایل اخلاقی و سیاسی چیزی کم ندارد؛ و نیز افلاطونی ...
بیشتر
کتاب افلاطون: واسازی یک افسانۀ فلسفی، نوشتۀ شروین وکیلی، درصدد مبرهن‌ساختن این مدعاست که چهره‌‌‌ای از افلاطون که به‌اصطلاح افلاطون‌‌‌شناسان غربی و ایرانی برای ما ترسیم کرده‌‌‌اند واقعیت تاریخی ندارد. وکیلی در بخشهای نه‌گانۀ کتابش افلاطونی را به ما معرفی میکند که از رذایل اخلاقی و سیاسی چیزی کم ندارد؛ و نیز افلاطونی را که کاملاً دستپروردۀ ایرانیان و درعین‌حال ناسپاس به آنهاست. افلاطون وکیلی اشرافی متعصب، جاهطلب توطئهگر، تحریفکنندۀ تعلیمات نظری و عملی بینقص ایرانیان است. وکیلی دادههای تاریخی فراوانی را برای مدعاهای خود ارائه میکند، اما خوانندۀ آشنا با افلاطون بهجرئت میتواند بگوید که او تصور جامع و اصیل و عمیقی از تعلیمات افلاطون ندارد. تفسیرها و تحلیل‌های او در خیلی جاها غیرمحققانه و در برخی جاها بهطرز افتضاحآمیزی نادرستاند.
