نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار اندیشۀ سیاسی، عضو هیئت علمی مؤسسۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تهران، ایران،

چکیده

این مقاله به نقد و بررسی کتاب مفهوم نقد در نهضت‌‌‌های تجددخواه جهان عرب؛ با نگاهی به نظریه‌‌‌های مدرنیته و پسامدرنیته می‌پردازد. مؤلف قصد دارد تا مفهوم و پدیدۀ نقد را به‌بحث بگذارد، اما فراموش می‌کند که نقد یک کنش مدرن است. درنتیجه، دچار سنت‌گرایی و پست‌مدرنیسمی می‌شود که یکی مانع نقد است و دیگری مخل نقد. باوجود گزاره‌هایی از این کتاب که امید به پیشرفت را تداعی می‌کنند، مؤلف گرفتار گذشته‌گرایی سنت‌گرایانه و دل‌مشغول تفنن‌ پست‌مدرنیستی است. این دو عامل باعث شده است که مؤلف نقد را مربوط به قلمرو فلسفۀ آگاهی بداند. گویی، اگر اعراب در ذهنیت خود به مرحلۀ نقادی برسند، جوامع آن‌ها نیز پیشرفت می‌کند. این تناقضات به‌ویژه در آن‌جا خود را نشان می‌دهند که مؤلف درعمل به ارزش‌های مدرن (آزادی، شادی، و انسجام) اهمیتی قائل نمی‌شود. هر پژوهشی درباب نقد که قدردان نتایج عملی مدرنیته نباشد، نمی‌تواند پژوهشی جدی و صادقانه تلقی شود. این نکته محور بررسی کتاب در این مقاله است. نویسندۀ مقالۀ حاضر برای این‌که این اختلال در شناخت را به‌نقد بکشاند، با روش هرمنوتیک سوءظن کتاب را موردبررسی قرار داده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Critic’s Position: A Critical Review on the Book The Concept of Criticism in the Modernist Movements in the Arab World

نویسنده [English]

  • Morteza Bahrani

Associate Professor of Political Thoughts, Faculty Member of the Institute of Cultural and Social Studies, Tehran, Iran

چکیده [English]

The book The Concept of Criticism in the Modernist Movements in the Arab World has been reviewed. The most important criticism of this book is that it has inconsistent claims, while the author intends to discuss the criticism, he forgets that criticism is a modern action and therefore suffers from traditionalism and postmodernism. Throughout the book, and in spite of propositions that evoke hope for critique and progress, the author is either caught up in traditionalist retrogression or preoccupied with postmodernist bizarre and pompous gibberish. These two factors have led the author, from another point of view, to consider criticism as matter related to the realm of philosophy of consciousness: as if the Arabs reach a critical stage in their mentality and subjectivity, their societies will also prosper and get progressed. These contradictions are especially evident in the fact that the author does not pay attention to modern values ​​(freedom, happiness, and integrity). Any research on criticism that does not appreciate the practical results of modernity cannot be considered serious and honest research. This is the focus point of this article. In order to critique this cognitive disorder, I have examined the book by the method of hermeneutics of suspicion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Criticism
  • Freedom
  • Modernity
  • Subjectivity
  • Hermeneutics of Suspicion
بحرانی، مرتضی (1394)، «نوابت در فلسفۀ فارابی و ابن‌باجه»، پژوهش سیاست نظری، پیاپی 18.
بحرانی، مرتضی (1401)، سه مقدمه درباب امکان نقد: بوطیقای مدرنیته، نگاه انتقادی به فرهنگ؛ مقالاتی از جی. ام. برنشتاین، نیکولاس کمپریدیس، ریچارد کِرنی، ترجمۀ مرتضی بحرانی، تهران: همان.
حیدری، ابراهیم (1381)، تراژدی کربلا: مطالعۀ جامعه‌شناختی گفتمان شیعه، ترجمۀ علی و محمدجواد معموری، دار الکتاب اسلامی.
حیدری، ابراهیم (1399)، مفهوم نقد در نهضت‌های تجددخواه جهان عرب؛ با نگاهی به نظریه‌‌های مدرنیته و پسامدرنیته، ترجمۀ فاروق نجم‌الدین، تهران: علمی و فرهنگی.
رالز، جان (1388)، نظریۀ عدالت، ترجمۀ محمدکمال سروریان و مرتضی بحرانی، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
فروید، زیگموند (1400)، تمدن و ملالت‌هایش، ترجمۀ محمد مبشری، تهران: ماهی.‌
کانت، ایمانوئل (1362)، سنجش خرد ناب، ترجمۀ میرشمس‌الدین ادیب ‌سلطانی، تهران: امیرکبیر‏‫.
کانت، امانوئل (1370)، «روشن‌گری چیست؟ در پاسخ یک پرسش»، ترجمۀ همایون فولادپور، کلک، پیاپی 22.
کانت، ایمانوئل (1380)، صلح پایدار، ترجمۀ محمد صبوری، تهران: به‌باوران.
وبر، ماکس (1371)، اخلاق پروتستان و روح سرمایه‌داری، ترجمۀ عبدالمعبود انصاری، تهران: سمت.
وِتس، فرانتس یوزف (1393)، درآمدی بر اندیشۀ هانس بلومنبرگ، ترجمۀ فریده فرنودفر و امیر نصری، تهران: چشمه.
هابرماس، یورگن (1395)، دیالکتیک سکولارسازی دربارۀ عقل و دین: گفت‌وگوی کاردینال یوزف راتزینگر (پاپ بندیکت شانزدهم) و یورگن هابرماس، با ویرایش و پیش‌گفتار فلورین شولر، ترجمۀ سجاد دهقان‌زاده، تهران: پارسه.
هابرماس، یورگن (1400)، شناخت و علاقه‌های انسانی، ترجمۀ ناصر تقویان، تهران: مؤسسۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
 
Blumenberg, H. (1966), The Legitimacy of the Modern Age, R. M. Wallace (trans.), Cambridge: MIT Press.
Brentano, F. (1889), The Origin of The Knowledge of Right and Wrong, C. Hague (trans.).