پژوهش‌نامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

اعتبار نشریه

فرایند پذیرش مقالات

بانک ها و نمایه نامه ها

هزینه مقاله

اطلاعات آماری نشریه

پرسش‌های متداول

اخبار و اعلانات

پیوندهای مفید

بررسی کتاب A Realist Theory of Science (نظریه‌ای واقع‌گرا دربارۀ علم)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد فلسفۀ علم، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران

2 استادیار ،گروه فلسفۀ علم، عضو هیئت علمی، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران

چکیده

تاکنون روایت‌های متفاوتی درخصوص ماهیت علم و فعالیت علمی ارائه شده است. روی بسکار که از پیش‌گامان واقع‌گرایی انتقادی است، با انتشار کتاب نظریه‌ای واقع‌گرا دربارۀ علم درصدد ‌ایجاد انقلابی کوپرنیکی در فلسفۀ علم است و به‌نظر می‌رسد به‌خوبی از پس آن برآمده است. او برای این منظور به برجسته‌سازی مباحث هستی‌شناسی و توجه هم‌زمان به ماهیت اجتماعی دانش می‌پردازد. بسکار در این کتاب، که کتابی اصیل و حاوی استدلال‌های قوی و نظریه‌های بدیع در فلسفۀ علم است، ضمن انتقاد از برخی مکاتب فلسفی و تبیین نظریۀ علم خود، به مقولات مهمی نیز در فلسفۀ علم اشاره می‌کند. این اشارات او که با پشتوانۀ فلسفی مطرح می‌شود، برای محقق حیطۀ فلسفۀ بسکار بسیار الهام‌بخش خواهد بود. از مهم‌‌ترین این مقولات می‌توان به ملازم‌دانستن واقع‌گرایی هستی‌شناختی و نسبی‌گرایی معرفت‌شناختی و هم‌‌چنین نقد نظریۀ صدق تارسکی توسط بسکار اشاره کرد. هدف از این مقاله، که به‌روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده، بررسی مهم‌ترین اثر فلسفۀ علم طبیعی بسکار و یافتن نقاط ضعف و قوت این اثر است. این کار ضمن مروری مبسوط بر کل کتاب، در وجوه مختلف صوری، کیفی، و محتوایی انجام شده است. در پایان مقاله، چند پیش‌نهاد کاربردی نیز ارائه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critical Review on the Book A Realist Theory of Science

نویسندگان [English]

  • Maryam Poostforush 1
  • Mostafa Taqavi 2

1 Master Graduate of Philosophy of Science, Sharif University of Technology, Tehran, Iran

2 Associated Professor of Philosophy of Science, Sharif University of Technology, Tehran, Iran

چکیده [English]

Different narratives have been offered so far of the nature of science and scientific activity. Roy Bhaskar as one of the leading critical realists seeks to set the ground for a Copernican Revolution in the philosophy of science which seems to have been handled well by him. To this end, he proceeds    to highlight the ontological debates and at the same time pays attention to the social nature of science. In A Realist Theory of Science, which contains original and powerful arguments in the philosophy of science, not only does he raise criticisms against some philosophical schools and explains his own theory of science, rather he does also broach significant categories in the philosophy of science. His remarks with their philosophical basis can inspire the scholar who studies Bhaskar’s philosophy. Among the most important ones of these categories, one can refer to the mutuality of ontological realism and epistemological relativism as well as his criticism of Tarsky’s theory of truth. This essay aims at reviewing Bhaskar’s key work in the philosophy of natural sciences and identification of its points of weakness and strength using a descriptive ـ analytic method. This is undertaken through a detailed review of the whole book in view of its formal, qualitative, and content dimensions. The essay is concluded by a number of practical suggestions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Critical Realism
  • Philosophy of Science
  • Transitive Dimension
  • Intransitive Dimension
  • Ontology
  • Epistemology
مراجع
امیراحمدی، یونس و دیگران (1398)، «تبیین منطق برنامۀ درسی آموزش علوم برمبنای فلسفۀ علم رئالیسم استعلایی»، فصل‌نامة مطالعات برنامۀ درسی ایران، س ۱۴، ش 53.
بسکار، روی (1390)، «سه سنت در فلسفۀ علم»،‌ ترجمۀ رضا ماحوزی، ماه‌نامة علمی ـ تخصصی اطلاعات حکمت و معرفت، ش 1.
پناهی، محمدحسین (1393)، «علم به‌هنجار و بومی‌کردن علوم اجتماعی»، راه‌برد فرهنگ، ش 28.
نجف‌پور، عزیز و فاطمه گیتی‌پسند و عبدالحسین خسروپناه (1392)، «از رئالیسم انتقادی تا علم دینی؛ بررسی و نقد آرای عماد افروغ درباب علم دینی»، جستارهای فلسفۀ دین، س ۲، ش 2.
 
Archer, M. (2010), “Critical Realism and Relational Sociology: Complementarity and Synergy”, Journal of Critical Realism, vol. 9, no. 2.
Archer, M. et al. (eds.) (2013), Critical Realism: Essential Reading, London: Routledge.
Baert, P. (2005), Philosophy of the Social Sciences: Towards Pragmatism, Polity.
Bailey, D. J. (2009), The Political Economy of European Social Democracy: A Critical Realist Approach, London: Routledge.
Benton, T. and I. Craib (2010), Philosophy of Social Science: The Philosophical Foundations of Social Thought, Macmillan International Higher Education.
Bhaskar, R. (1979), The Possibility of Naturalism: A Philosophical Critique of the Contemporary Human Sciences, London: Routledge.
Bhaskar, R. (1987), Scientific Realism and Human Emancipation, London: Verso.
Bhaskar, R. (1989), Reclaiming Reality: A Critical Introduction to Contemporary Philosophy, London: Verso.
Bhaskar, R. (1993), Dialectic: The Pulse of Freedom, London: Verso.
Bhaskar, R. (1994), Plato Etc: Problems of Philosophy and Their Resolution, London: Verso.
Bhaskar, R. (2000), From East to West: Odyssey of a Soul, London: Routledge.
Bhaskar, R. (2008), A Realist Theory of Science, London: Routledge.
Callinicos, A. (2008), “Critical Realism and Beyond: Roy Bhaskar’s Dialectic”, in: Critical Companion to Contemporary Marxism, Brill.
Clarke, S. (2010), “Transcendental Realisms in the Philosophy of Science: On Bhaskar and Cartwright”, Synthese, vol. 173, no. 3.
Collier, R. (1994), Critical Realism: An Introduction to Roy Bhaskar's Philosophy, London: Verso.
Danermark, B., M. Ekström, and J. C. Karlsson (2002), Explaining Society: Critical Ealism in the Social Sciences, London: Routledge.
De Bernardi, C. (2019), “A Critical Realist Appraisal of Authenticity in Tourism: The Case of the Sámi”, Journal of Critical Realism, 18 (4).
Duindam, G. (2018), “Why Critical Realists Ought to Be Transcendental Idealists”, Journal of Critical Realism, vol. 17, no. 3.
Dow, S. C. (2002a), “Historical Reference: Hume and Critical Realism”, Cambridge Journal of Economics, vol. 26, no. 6.
Dow, S. C. (2002b), “Interpretation: the Case of David Hume”, History of Political Economy, vol. 34, no. 2.
Edwards, R. E. and J. A. Burton (2021), “Young Women’s Recovery from Problematic Alcohol Use: A Critical Realist Reconceptualization”, Journal of Critical Realism, vol. 20, no. 5.
Feyerabend, P. (1993), Against Method: Outline of an Anarchist Theory of Knowledge, London: NLB.
Fleetwood, S. (2011), “Powers and Tendencies Revisited”, Journal of Critical Realism, vol. 10, no. 1.
Gironi, F. (2012), “The Theological Hijacking of Realism: Critical Realism in ‘Science and Religion’”, Journal of Critical Realism, vol. 11, no. 1.
Harré, R. (1976), “Review: A Realist Theory of Science, by Roy Bhaskar”, Mind, vol. 85.
Korner, S. (1975), Times Literary Supplement.
Kuhn, T. S. (1962), The Structure of Scientific Revolutions, University of Chicago Press.
Norris, C. (1999), Interview with Roy Bhaskar.  
Outhwaite, W. (1976), “Reviews: Roy Bhaskar, A Realist Theory of Science”, Social Studies of Science, vol. 6, no. 1.
Popper, K. (1934), The Logic of Scientific Discovery, Londn: Hutchinson.
Porpora, D. V. (2019), “A Reflection on Critical Realism and Ethics”, Journal of Critical Realism, vol. 18, no. 3.
Rafe, Mehri Mirzaei et.al. (2020), “An Examination of Roy Bhaskar’s Critical Realism as a Basis for Educational Practice”, Journal of Critical Realism, vol. 20, no. 1.
Ruben, D. H. (1979), Marxism and Materialism, Brighton: Harvester Press.
Sayer, A. (2010), Method in Social Science: Revised 2nd Edition, London: Routledge.
Xue, J. (2012), “A Critical Realist Perspective on Decoupling Negative Environmental Impacts from Housing Sector Growth and Economic Growth”, Journal of Critical Realism, vol. 11, no. 4.
پژوهش‌نامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی
دوره 22، شماره 1 - شماره پیاپی 101
فروردین 1401
صفحه 103-127
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 13 مهر 1400
  • تاریخ بازنگری: 17 دی 1400
  • تاریخ پذیرش: 19 بهمن 1400
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار